Re: Tirana-Nje kryeqyteti ri europian ?!!?
Tirana lumière
Qendra historike është rikonstruktuar. Ndriçimi i qytetit është alla
parizien. Ka më shumë liri. Por prapa kësaj fasade të re, nxjerrin krye
fajdet politike dhe korrupsioni.
Nga Enrico Arosio
Me një këmishë të bardhë jakëhapur, mjekër triditëshe alla Vieri, unazë të
argjendtë, Edi Rama nuk e harron se ka qenë artist. Kryebashkiaku i Tiranës
është njeriu që i ka kthyer dinjitetin kryeqytetit të Shqipërisë, vendit më
të varfër dhe më të vështirë të Europës. Rrimë ulur në Infinity Bar të
hotelit të ri Sheraton, ku një dhomë kushton sa paga mujore e një nëpunësi.
E kanë ndërtuar kuvajtianët e Kharifa [Al Kharaf - shën.i përkth.] Group,
dhe është një masiv me fasadë të lakuar xhami të errët dhe me një stil që të
kujton atë viktorian të Romës, dominues midis stadiumit të vjetër të
futbollit dhe Universitetit [i cili natën, falë Ramës që ka jetuar në Paris,
vezullon në blu kobalt nga çdo dritare dhe bën një figurë prej petite ville
lumière].
Dy vjet e gjysmë më parë, Rama i gjeti të boshatisura arkat e Bashkisë.
Gjëja më urgjente, thotë, ishte tu jepja një shenjë të dukshme ndryshimi
qytetarëve të Tiranës, të cilët në raport me shtetin dhe pushtetin vendor
vijnë nga një histori i gjatë poshtërimesh. Kështu Rama, i cili nga lider i
opozitës intelektuale ndaj regjimit të Enver Hoxhës më Akademinë e Arteve të
Bukura, në fillim kuturisi në Francë, ndërsa më pas u thirr nga Fatos Nano
[sot përsëri në qeveri], për tu bërë ministër kulture, më 2001 ka nisur
tashmë në rolin e kryebashkiakut, programin e tij për eleminimin e dëmit. Ka
pastruar aksin qendror të Tiranës, sheshin Skënderbeg dhe bulevardin
Dëshmorët e Kombit nga mizëria e kioskave dhe barrakave që kishin lulëzuar
nga kaosi pas vitit 1990. Ka shembur mbi 500 ndërtime abuzive përgjatë
lumthit të Tiranës, në brigjet e të cilit kanë nisur të shfaqen brishtazi ca
lëndina. Ka pikturuar me ngjyra të gjalla, të verdhë kanarinë, bojë tulle,
bojë qielli, ngjyrë bizele, shumë ndërtesa të qendrës, me qëllim për tu
hequr çehren gri staliniste. Të rinjve u pëlqen, pleqve, ca më pak.
Në dy vjet e gjysmë, tregon kryebashkiaku i ruspave dhe penelave, kemi hequr
135 mijë tonelata inertesh nga lumi, dhe kemi shkatërruar gjithësej 1.100
ndërtime abuzive. Mu desh të ringre në këmbë Bashkinë, të ndërtoj sallën e
mbledhjeve të këshillit, e cila nuk ekzistonte [mbledhjet zhvilloheshin në
një restorant], të informatizoj departamentin e taksave lokale sepse më parë
taksambledhësit trokisnin vetë derë më derë tek tregtarët. Kështu, munda të
trefishoj të ardhurat e Bashkisë.
Qendra e Tiranës është sot dinjitoze, më e pastër dhe më e sigurtë. Thonë se
Rama nuk ka bërë asgjë për periferitë, dhe më 12 tetor do të rikandidojë në
zgjedhje kundër një rivali të Partisë Demokratike të ish-kryeministrit
[presidentit - shën.i përkth.]. E di, është e vërtetë. Por nga diku më duhej
megjithatë tia filloja. Zgjodha qendrën për arsye simbolike. Ngjyrat në
qytet ishin një shpullë për një pacient të trashur nga qetësuesit. Na duhet
të ndërtojmë një sistem. Infrastruktura të besueshme. Për të pakësuar
hapësirat boshe ku korrupsioni, problemi ynë kryesor, gjen ushqim. Të mos
harrojmë, shton Rama, që këtu, të gjithë, ish-ushtarakë, ish anëtarë të
shërbimeve sekrete, ish-punonjës kooperativash komuniste, brenda pak muajsh
humbën gjithçka dhe nisën nga zeroja. Eshtë një luftë e përditshme për
mbijetesë.
Shqipëria e Fatos Nanos, pas viteve turbullues të Sali Berishës dhe
riciklimit të tij të aparatçikëve komunistë, pas traumës së 97-ës me
shëmbien e piramidave financiare dhe qindra mijëra familjeve të rrënuara, ka
gjetur një shkallë të pëlqyeshme lirie. Liria e shprehjes, e lëvizjes, e
sipërmarrjes. Por nuk ka akoma as rregulla, as transparencë, as drejtësi.
Një shoqëri cilive alla europiane është ende shumë, shumë larg. Në një vend
ku një mjek spitali fiton 250 euro në muaj, çdo shërbim atij i paguhet nën
dorë [dhe një kuotë nga kjo fluturon drejt drejtorisë së spitalin, ndërsa
një pjesë tjetër drejt ministrisë]. Mjekët jetojnë me rryshfete të marra në
dritën e diellit. Duhet të paguash gjithçka, deri edhe gjakun. Në Shqipëri
nuk ekziston dializa. Një pacient që ka nevojë për të duhet ose të shkojë
jashtë shtetit ose të vdesë. Vetë kryeministri Fatos Nano i cili pak muaj më
parë përuronte me Silvio Berluskonin një urë të re midis Tiranës dhe
Shkodrës, për një ndërhyrje banale në tëmth shkoi të shtrohej në një spital
të Stambollit.
Shqipëria ecën me dy shpejtësi të ndryshme. Shpejtësinë e Edi Ramës dhe
shpejtësinë prej mushke të pjesës tjetër të vendit. Numri i Mercedezave në
qarkullim në rrugët e Tiranës ka arritur në 50% të të gjithë makinave.
Makina të përdorura, të vjetra, të sapoprodhuara, shumë prej tyre të
vjedhura ose të blera nga të huaj, shpesh italianë që mashtrojnë
sikuracionet duke denoncuar vjedhje të rreme. Por megjithatë, kanë nisur të
shfaqen konçensionarët e parë të rregullt: Peugeot, Hyundai, Mitsubishi. Ky
është një vend ku ende më 2003 segmenti i vetëm i autostradës është ai midis
Tiranës e Durrësit, ndërsa në rrugët shtetërore duhet ecur me 60 kilometra
në orë, përndryshe mund të zgërlaqësh ndonjë bari dhënsh. Ku edhe nëpunësit
shtetërorë, e marrin rrogën me zarfa paresh të thata. Ku fare pak pagesa
kryhen nëpërmjet sistemit bankar, të cilit askush nuk i beson dhe i cili
përbëhet gjithë gjithë nga 14 banka. Ku ndërmarrjet e regjistruara në
drejtorinë e përgjithshme të tatimeve mezi arrijnë në 57 mijë në një
popullsi prej 3,6 milionë banorësh. Ku nuk ekziston zyrtarisht një taksë për
papunësinë e cila llogaritet diku midis 18 dhe 30 përqind, dhe ku një e
treta e popullsisë jeton nën pragun e varfërisë. Me një ekonomi informale që
sipas FMN-së zë midis 40 dhe 60% të prodhimit përgjithshëm.
Sipas Ilir Kullës, gazetar dhe këshilltar për çështjet rajonale të
Ministrisë së Jashtme: Ky është një vend që bazohet mbi një kod fisnor dhe
një bashkëjetesë hakmarrjesh.
Çudi shqiptare: Gjithkush këtu, shikon në një veprim një interes të fshehur.
Kundërshtari është gjithmonë hajdut dhe tradhtar, dhe nëse shpëton pa u
etiketuar në një moment, kjo bëhet për ta groposur me ndonjë mallkim një
minutë më vonë. Tirana ka ndryshuar për mirë, kjo është e vërtetë. Mbrëmjeve
nuk është e rrezikshme të shëtisësh. Të rinjtë lënë takime në zonën e
Bllokut, një surrealizëm baresh të hapura midis pallateve të destinuar për
zyra dhe banesa për neopasanikët: Në Manhattan, në New Berlin, në Rozafa
Palace, në Calvin. Hahet darkë këndshëm në restorant Juvenilja, një
kështjellëzë plot nur në zgrip të Parkut Kombëtar. Celularët janë mbi 400
mijë, dhe nuk përbëjnë më një luks skafistësh. Nëpër vitrina po shfaqen
prodhimet e markës. CD-të janë pirate, por sidoqoftë ekzistojnë. Teatri i
Operas i rimëkëmbur nga drejtoresha e re Zana Çela, ka nxjerrë përsëri një
afishe. Në qoshet e rrugëve ka përsëri lypësa të pistë që grumbullojnë
kartona, por nëse kërkoni The Economist, gjendet dhe madje aspak i
zhubrosur. Teodor Misha, bir i një ish-ambasadori në Paris, është pronar i
Adrionit, shpërndarësi i vetëm i shtypit dhe botimeve të huaja në Shqipëri.
Dikur ka patur probleme me policinë sekrete të Hoxhës për shkak të Double
White të Beatles dhe të librave të Sartre-it. Sot ai shet përditë 100 kopjet
e tij të Herald Tribune, 45 të Corriere della Sera, 35 të La Repubblica dhe
çdo javë 150 nga The Economist. Bookstore-i i tij është libraria numër një
në qytet. Librat nga Italia për momentin janë vetëm Mondadori, shfajësohet
ai: është e vështirë për një student të blejë një roman të Calvinos, Ecos
ose Tabucchit. Prej një viti shohim dot më as televizionet italiane. Vendi
ynë është më i mbyllur tani sesa më 1997.
Lufta politike, natyrisht është më e turbullt se kurrë. Në qeveri janë
socialistët e Nanos [liberalë dhe njëkohësisht filo-atlantikë], në opozitë
demokratët e Berishës [statalistë dhe nacionalistë]. Si mund të zbërthehet
kjo rrëmujë? Në brendësi të tyre vetë socialistët janë të ndarë midis
fraksionit të Nanos dhe asaj të Ilir Metës. E po kështu edhe gazetat e TV-të
private. Edhe pse ekziston megjithatë një pluralizëm opinionesh. Të gjithë
grinden për Nënë Terezën [shqiptare dhe jo maqedonase]. Dhe të gjithë
akuzojnë për korrupsion të tjerët.
Kemi bërë hapa prapa qahet pesimisti Visar Zhiti. Eshtë njëri prej poetëve
dhe shkrimtarëve më të njohur shqiptare. Nën Hoxhën bëri tetë vite burg,
pastaj punëtor në Lushnje dhe deri më 1990 i ishte privuar e drejta
elektorale. Pastaj, me qeverinë e Berishës, u bë këshilltar i ambasadës në
Romë. Tani, në kohën e Nanos, mbahet duke punuar si bashkëpunëtor i
Rilindjes Demokratike, një botim pranë Berishës. Por në vend të poezisë,
Zhiti flet për jetën e vështirë të tij dhe të të afërmve të tij. Korrupsioni
është shumë i lartë. Mësuesit, profesorët, ushtarakët, burokratët, i kanë
pagat aq të ulëta saqë janë të detyruar të sajohen vetë. Në universitet ka
studentë që paguajnë për të marrë provimet ndërsa vetë rrinë në Greqi ose në
Itali. Diplomat janë nxjerrë në pazar. Prej dy vjetësh jam thuajse i papunë,
nuk kam makinë, e përdor celularin vetëm për tu përgjigjur dhe e quaj fat që
ime shoqe punon arsimtare. Ai vazhdon duke tundur kokën: Në arsim kemi ecur
prapa. Televizori jep vetëm politikanë dhe kriminelë. Mbledhje dhe vrasje,
ska gjë tjetër.
Por, pyesim një avokate në karrierë [profesioni më i përhapur ndër të
rinjtë], Sonila Ibrahimin, e cila ka mbaruar liceun në Milano tek murgeshat
e Shën Vinçencit dhe është diplomuar për drejtësi tregtare me profesorin
Pierxhusto Jaeger në universitetin shtetëror. Ajo tregon: Nëse një shoqëri
më ofron para për të përshpejtuar procedurat e regjistrimit në regjistrin e
sipërmarrjeve, unë refuzoj. Kush thotë të vërtetën këtu: ai, ajo, të dy
bashkë apo askush?
Në vend janë pakësuar bunkerët famëkëqinj të Hoxhës të cilët shënjonin
peizazhin si tumorë. Në vend të tyre është shtuar publiciteti.: nga të
gjitha anët shikon Vodafone, Western Union, Coca Cola, Marlboro e Karelia
Slims, cigare greke këto. Gjithçka i ngjan një loje: shikon ca limon të
bukur tek frutashitësi dhe zbulon se janë grekë meqë fshatarët kanë djegur
agrumet e tyre në shkëmbim të parave për tu lejuar helenikëve që të hyjnë në
treg. Zarzavatja më e kultivuar është marijuana. Për trafik droge,
kontrabandë cigaresh dhe eksport prostitutash, vendi është gjithnjë në
Champions League. Ata që shfaqen gjithnjë e më pak janë Italia dhe
italianët. në rregull, është gjithnjë shpërndarja e Coca Cola-s dhe Fanta-s.
Ujërat minerale Tepelena të dyshes Ferruzzi- Busi. Edisud-i në shtyp dhe TV.
ENEL-i që jep eksperiencë për KESH-in, homologen shqiptare, por që nuk merr
pjesë në privatizim. Në përgjithësi italianët kanë mbetur jashtë
privatizimeve: sigurimet, linjat ajërore, telefonia. Frigoriferët janë
Samsung. Vera, vaji, biskotat, janë greke. Ja, kemi makaronat Divella, nga
Pulja. Si dhe ca mikrosipërmarrës puljezë pa ndonjë vlerë kushedi.
Ujësjellësi Pulja-Shqipëri ka mbetur një llafazanëri politike. Po FIAT-i?
Nuk e do më askush. Tepër delikate. Për tu mbijetuar rrugëve me gropa, më
mirë diçka made in Germany.
Cituar nga Revista Klan.
