Re: Duhet rimarrë Bastija...?!
Bukur, atehere ne emer te iluminizmit ta ndermarrim edhe njehere bastijen, ta ndezim qiellin gjak, t'i shembim minaret dhe kembanoret, ti rinisim edhe njehere per spac hoxhallaret dhe prifterinjte, ta dergojme ne gijotine zogollin, birin e Ahmet Zogut me gjithe princin Leka...
Ne postimin e Atmanit kishte shume gjera, te cilat po ti marr vec e vec kam frike se nuk do te mbaroj kurre per ti zqaruar. Pertej interpretimit historik Bardhe e zi, tipike per periudhen e iluminizmit, madje edhe per Marksizmin, te cilit Atmani i referohet per te nxjerre konkluzione per Perandorine Osmane, po merrem me disa gjera shkrutimisht.
Nisur nga problemi i identitetit, te mohosh fene si pjese perberese e tij, per mua perben vertete nje bastije, ose me mire nje bastisje shpirterore te njeriut. Feja eshte nje element i rendesishem (sigurisht jo i vetmi) i identitetit te njeriut dhe nuk mund ta perjashtosh ate nga roli i saj ne formimin e ketij identiteti. Natyrisht, une jam shqiptar ne plote kuptimin e fjales. Por kjo nuk me pengon aspak per te qene edhe musliman, dhe nuk ka kurrfare kontradikte ne kete mes. Une jam sa shqiptar aq edhe musliman. Dhe te dyja keto jane njelloj, pjese te identitetit tim. Te dyja kane pjese te rendesishme ne qenien time si njeri, kane ndikim te rendesishem ne sjelljet e mija, ne marredheniet e mija me njerezit, ne menyren time te jeteses etj. Te vendosesh ne kontradiksion te dy keta elemente (identitetin kombetar me ate fetar), perben nje logjike perjashtuese, e cila nuk ka fuqine ti shikoje gjerat te integruara dhe te harmonizuara.
Po keshtu edhe rilindja shqiptare ka disa elemente te rendesishem qe duhen permendur ne lidhje me kete.
Ne rradhe te pare duhet te pranojme qe botekuptimi i rilindjes ishte iluminist, dhe romantik. Kjo do te thote qe ajo u formua ne baze te nje ideali romantik mbi kombin shqiptar dhe po keshtu mbi nje gjykim dhe interpretim romantik mbi historine, simbolet kombetare, idealet kombetare, te ardhmen e kombit etj. Kjo ka problemet e veta te cilat ne kohen e sotme duhen marre ne analize, megjithate, duhet te pranojme se qellimisi, roli, si dhe menyra e veprimit te rilindasve ishte mjaft e zgjuar dhe me mjaft vend. Realisht romantizmi i rilindjes ishte nje element i domosdoshem per rrenjosjen e idealeve kombetare ne nje komb i cili, mund te thuhet se nuk jetonte ne nje shtet te vetin aq sa mund te mbante mend memoria e nje kombi.
Pikerisht zgjuarsia e rilindasve ne pikepamjet qe perqafuan, si dhe ne menyren se si i zgjidhen shumicen e problemeve mjaft te mprehta qe kishin perballe, ishte vertete e perkryer dhe kjo beri te mundur ndertimin e themeleve te ketij kombi.
Persa i perket fese, duhet te pranojme se thuajse te gjithe rilindasit kane qene me nje vetedije te larte fetare. Ata kishin dy probleme kryesore lidhur me problemin fetar ne vend. I pari kishte te bente me faktoret e jashtem, i dyti me faktore te brendshem.
Persa i perket faktoreve te jashtem rilindja kishte hall se mos evropa nuk i pranonte per shtet te pavarur, per arsye se shumica e popullsise ishte muslimane, nderkohe qe per evropen rreziku musliman ishte prezent, ne nje kohe kur Perandoria Oslame, e cila kishte trokitur thelle ne portat e Evropes, ishte ende gjalle. Por rilindasit promovuan vlerat e laicizimit te shtetit, si dhe frymes tolerante te shqiptareve, per te garantuar evropen nga frika e nje shteti te pavarur shqiptar. Sipas promovimit qe bene rilindasit ideali i shqiptareve per shtet nuk ka asnje motivim per ekspansion politik, ushtarak fetar ne evrope, por aspiron vetem qe te jetoje ne paqe brenda shtetit te vet.
Per sa i perket problemit te brendshem, ekzistonte problemi qe ndarja ne tri fe mund te shfrytezohej nga fqinjet per percarje. Pierisht edhe ketu, promovimi i tolerances si vlere e fuqishme e kombit shqiptar, si dhe i patriotizmit dhe idealeve kombetare, ishin elementet te cilet e asgjesuan rrezikun percares. Po keshtu, ne kushtet e nje mungese pervoje shtetformuese, shqiptaret gjeten tek laicizmi garancine per harmoni mes tre feve.
Ne kete kuader edhe vjersha e Vaso Pashes, i sherbente pikerisht promovimit te idealeve kombetare si dhe vellazerimit te shqiptareve per hir te ketyre idealeve. Por kjo nuk do te thoshte indiference fetare. Perkundrazi, vete Vaso Pasha ishte klerik katolik dhe nuk mund te thote dot askush qe nuk kishte nje veneracion te fuqishem fetar. Po keshtu kemi edhe poezite e Naimit, Fishtes etj. te cilet shfaqnin me force nje frymezim te fuqishem fetar. Pikerisht Shqiptaret e shikonin ngulitjen e idealit kombetar tek vlerat historike tradicionale shqiptare dhe fetare. Ata e shikonin motivimin per idealin kombetar tek vlerat e beses, trimerise, burrerise, besimit tek Zoti etj. Vete Vaso Pasha e mbyll vjershen e tij duke u shprehur se nese nuk do ti dalim per zot vendit do te dalim te turperuar perpara Zotit (e ka fjalen per Diten e Gjykimit). Pra besimi fetar perben ne rilindjen kombetare shqiptare nje shtyse dhe nje motivim te fuqishem drejt atdhedashurise si dhe drejt vllazerimit. Jo me kot Fishta shprehet sa here per besimin te Zoti, si motiv i rendesishem per t'u perpjekur, per te punuar, per te luftuar madje edhe per te vdekur per atdhe. Madje, kur atakon tradhetine e bere ndaj Shqiperise, Fishta shprehet ne nje varg "Vec Zotit n'qiell, s'do ti sherbej ma kuj".
Madje Shqiptaret besimin tek Zoti e instaluan edhe ne hymnin kombetar, ne pjesen e munguar sot, prej krasitjes qe i beri komunizmi hymnit:
Se Zoti vete e tha me goje
Se kombe shuhen permbi dhe
Por Shqiperia do te rroje
Per te, per te luftojme ne.
Pra ajo qe i duhet tashme shqiptareve nuk eshte nje bastije e dyte, por perkundrazi, nje lidhje e dyte e Prizrenit. Pra jo me nje percarje, nje gjakderdhje, nje mosmarreveshje me tjetrin e cila zgjidhet me forcen e dhunes, por nje mirekuptim, nje pranim i tjetrit, nje garanci dhe nje bese per njeri-tjetrin e cila funksionon duke i garantuar gjithsekujt hapesiren e vet.
Tek lidhja e Prizrenit, shqiptaret mund te gjejne ende shume prej idealeve vijuese per kombin shqiptar.
Bukur, atehere ne emer te iluminizmit ta ndermarrim edhe njehere bastijen, ta ndezim qiellin gjak, t'i shembim minaret dhe kembanoret, ti rinisim edhe njehere per spac hoxhallaret dhe prifterinjte, ta dergojme ne gijotine zogollin, birin e Ahmet Zogut me gjithe princin Leka...
Ne postimin e Atmanit kishte shume gjera, te cilat po ti marr vec e vec kam frike se nuk do te mbaroj kurre per ti zqaruar. Pertej interpretimit historik Bardhe e zi, tipike per periudhen e iluminizmit, madje edhe per Marksizmin, te cilit Atmani i referohet per te nxjerre konkluzione per Perandorine Osmane, po merrem me disa gjera shkrutimisht.
Nisur nga problemi i identitetit, te mohosh fene si pjese perberese e tij, per mua perben vertete nje bastije, ose me mire nje bastisje shpirterore te njeriut. Feja eshte nje element i rendesishem (sigurisht jo i vetmi) i identitetit te njeriut dhe nuk mund ta perjashtosh ate nga roli i saj ne formimin e ketij identiteti. Natyrisht, une jam shqiptar ne plote kuptimin e fjales. Por kjo nuk me pengon aspak per te qene edhe musliman, dhe nuk ka kurrfare kontradikte ne kete mes. Une jam sa shqiptar aq edhe musliman. Dhe te dyja keto jane njelloj, pjese te identitetit tim. Te dyja kane pjese te rendesishme ne qenien time si njeri, kane ndikim te rendesishem ne sjelljet e mija, ne marredheniet e mija me njerezit, ne menyren time te jeteses etj. Te vendosesh ne kontradiksion te dy keta elemente (identitetin kombetar me ate fetar), perben nje logjike perjashtuese, e cila nuk ka fuqine ti shikoje gjerat te integruara dhe te harmonizuara.
Po keshtu edhe rilindja shqiptare ka disa elemente te rendesishem qe duhen permendur ne lidhje me kete.
Ne rradhe te pare duhet te pranojme qe botekuptimi i rilindjes ishte iluminist, dhe romantik. Kjo do te thote qe ajo u formua ne baze te nje ideali romantik mbi kombin shqiptar dhe po keshtu mbi nje gjykim dhe interpretim romantik mbi historine, simbolet kombetare, idealet kombetare, te ardhmen e kombit etj. Kjo ka problemet e veta te cilat ne kohen e sotme duhen marre ne analize, megjithate, duhet te pranojme se qellimisi, roli, si dhe menyra e veprimit te rilindasve ishte mjaft e zgjuar dhe me mjaft vend. Realisht romantizmi i rilindjes ishte nje element i domosdoshem per rrenjosjen e idealeve kombetare ne nje komb i cili, mund te thuhet se nuk jetonte ne nje shtet te vetin aq sa mund te mbante mend memoria e nje kombi.
Pikerisht zgjuarsia e rilindasve ne pikepamjet qe perqafuan, si dhe ne menyren se si i zgjidhen shumicen e problemeve mjaft te mprehta qe kishin perballe, ishte vertete e perkryer dhe kjo beri te mundur ndertimin e themeleve te ketij kombi.
Persa i perket fese, duhet te pranojme se thuajse te gjithe rilindasit kane qene me nje vetedije te larte fetare. Ata kishin dy probleme kryesore lidhur me problemin fetar ne vend. I pari kishte te bente me faktoret e jashtem, i dyti me faktore te brendshem.
Persa i perket faktoreve te jashtem rilindja kishte hall se mos evropa nuk i pranonte per shtet te pavarur, per arsye se shumica e popullsise ishte muslimane, nderkohe qe per evropen rreziku musliman ishte prezent, ne nje kohe kur Perandoria Oslame, e cila kishte trokitur thelle ne portat e Evropes, ishte ende gjalle. Por rilindasit promovuan vlerat e laicizimit te shtetit, si dhe frymes tolerante te shqiptareve, per te garantuar evropen nga frika e nje shteti te pavarur shqiptar. Sipas promovimit qe bene rilindasit ideali i shqiptareve per shtet nuk ka asnje motivim per ekspansion politik, ushtarak fetar ne evrope, por aspiron vetem qe te jetoje ne paqe brenda shtetit te vet.
Per sa i perket problemit te brendshem, ekzistonte problemi qe ndarja ne tri fe mund te shfrytezohej nga fqinjet per percarje. Pierisht edhe ketu, promovimi i tolerances si vlere e fuqishme e kombit shqiptar, si dhe i patriotizmit dhe idealeve kombetare, ishin elementet te cilet e asgjesuan rrezikun percares. Po keshtu, ne kushtet e nje mungese pervoje shtetformuese, shqiptaret gjeten tek laicizmi garancine per harmoni mes tre feve.
Ne kete kuader edhe vjersha e Vaso Pashes, i sherbente pikerisht promovimit te idealeve kombetare si dhe vellazerimit te shqiptareve per hir te ketyre idealeve. Por kjo nuk do te thoshte indiference fetare. Perkundrazi, vete Vaso Pasha ishte klerik katolik dhe nuk mund te thote dot askush qe nuk kishte nje veneracion te fuqishem fetar. Po keshtu kemi edhe poezite e Naimit, Fishtes etj. te cilet shfaqnin me force nje frymezim te fuqishem fetar. Pikerisht Shqiptaret e shikonin ngulitjen e idealit kombetar tek vlerat historike tradicionale shqiptare dhe fetare. Ata e shikonin motivimin per idealin kombetar tek vlerat e beses, trimerise, burrerise, besimit tek Zoti etj. Vete Vaso Pasha e mbyll vjershen e tij duke u shprehur se nese nuk do ti dalim per zot vendit do te dalim te turperuar perpara Zotit (e ka fjalen per Diten e Gjykimit). Pra besimi fetar perben ne rilindjen kombetare shqiptare nje shtyse dhe nje motivim te fuqishem drejt atdhedashurise si dhe drejt vllazerimit. Jo me kot Fishta shprehet sa here per besimin te Zoti, si motiv i rendesishem per t'u perpjekur, per te punuar, per te luftuar madje edhe per te vdekur per atdhe. Madje, kur atakon tradhetine e bere ndaj Shqiperise, Fishta shprehet ne nje varg "Vec Zotit n'qiell, s'do ti sherbej ma kuj".
Madje Shqiptaret besimin tek Zoti e instaluan edhe ne hymnin kombetar, ne pjesen e munguar sot, prej krasitjes qe i beri komunizmi hymnit:
Se Zoti vete e tha me goje
Se kombe shuhen permbi dhe
Por Shqiperia do te rroje
Per te, per te luftojme ne.
Pra ajo qe i duhet tashme shqiptareve nuk eshte nje bastije e dyte, por perkundrazi, nje lidhje e dyte e Prizrenit. Pra jo me nje percarje, nje gjakderdhje, nje mosmarreveshje me tjetrin e cila zgjidhet me forcen e dhunes, por nje mirekuptim, nje pranim i tjetrit, nje garanci dhe nje bese per njeri-tjetrin e cila funksionon duke i garantuar gjithsekujt hapesiren e vet.
Tek lidhja e Prizrenit, shqiptaret mund te gjejne ende shume prej idealeve vijuese per kombin shqiptar.
