ikja
Ikja
Ikja qe reaktive. Në mirëkuptim të plotë me shpirtin e cfilitur. Përmes një mrrekullie të bardhë e qetësuese, të mbushur plot me re të pambukta, aeroplani afluturonte me shpejtësi afro 1000 km në orë. Po rikthehesha përfundimisht në vendlindje. Prapa kisha lënë një jetë të trazuar. Përpara gjeja një Kosovë të çliruara e thuajse të pavarur.
Australinë unë e dua shume. Është vendi më i mirë në botë. Jam i bindur për këtë, pasi kam kaluar plot 30 vjet të jetës sime ketu. Shpinën ja ktheva për shkak të gruas. Jo më kot thonë se ajo o ta nxin o ta zbardh jetën. Me pak fjalë, mua jo vetëm ma nxiu, por ma sterosi fare. Po të kisha patur një familje të mbarë, me siguri nuk do të isha larguar nga ky vend i bekuar nga ligji e Zoti bashkë. Por fajin nuk ma ka askush, vese koka ime. Si një dashnor i marrosur në rininë time të parë ,lidha jetën me një të huaj. Për këtë shkak edhe fëmijët m’u tjetërsuan.
Ime shoqe është ose më mirë të them ishte serbe. U njohëm e u dashuruam në vitin e fundit të shkollës së mesme në Prishtinë ,pa mbushur ende 19 vjeç. Qemë të dy moshatarë. Unë pata ardhur plot një muaj më parë në jetë. Atëherë bashkim-vellazërimi titist pat njohur bumin e tij më të madh. Në mesin e viteve shtatëdhjetë vendosëm të fejoheshim. Por, të dy familjet tona nuk pranuan kurrësesi. Na mohuan. Kështu u detyruam të emigronim larg ,në Australi. Në shkollë kishim mësuar edhe nga pak anglisht.
Kuptohet, vitet e para të emigrimit qenë të vështira. Por ne ishim të rinj e duke punuar fort arritëm ta përballonim jetën. Punonim në një uzinë për prodhimin e hekurit, në rrethinat e Sidneit. Kishte raste edhe me dy turne. Kur bëmë plot pese vjet në Australi blemë edhe shtëpinë tonë. Fëmija e parë, djali na lindi në fillim të vitit 1981. Atëherë Beogradi përgjaku keq Kosovën-Republikë. Pranvera e paharruar krisi për herë të parë keq marrëdhëniet tona. Ishim në këndëvështrime krejt të kundërta përsa i takonte vlerësimit të atyre ngjarjeve. Për rrjedhojë grindjet u bënë më të shpeshta. Arritëm deri atje sa ti thonim njëri-tjetrit shkja apo shqiftar. Këtë kohë ime shoqe u bë veprimtare e njohur në mbledhjet e shumta antishqiptare të serbëve të Sidneit. Kurse komuniteti ynë mbetej i vogël, i paorganizuar e mbi të gjitha i përçarë. Ndasitë partiake bënin punën e vet. Ballistët më njëanë, komunistët në anën tjetër qe veçse grindeshin e grindeshin papushim. Disa herë pata tentuar ta pengoja ,po gruaja jo vetëm që nuk dëgjonte ,por pati raste që merrte me vete edhe djalin. Kjo gjë jo vetëm që më acaronte keqas, por edhe më shqetësonte. Sherret morrën përmasa të mëdha. Cudi si nuk u ndamë atëherë. Ndoshta ngaqë ajo si edhe unë nuk kishim askënd në Sidnej apo në Australi. Unë nuk doja kurrësesi që djali im të mëkohej me frymën serbe. Kjo nuk nënkuptonte se isha ndonjë nacionalist i theksuar, por gjithësesi në drejtim të rritjes së fëmijëve mund të gjendej një e mesme. Pastaj ishte vetë jeta australiane që do ti merrte natyrshëm fëmijët tanë nëpër hudhite e saj. Kjo mundësi mua më qetësonte.
Por ime shoqe nuk donte ta njihte këtë realitet. Ajo djalin e quante serb. Vazhdimisht i fliste serbisht, paçka se edhe shqipen nuk e fliste keq. Ndërkohë që unë i flisja vetëm shqip.Por ,me kalimin e viteve, kur im bir zuri të fliste, shprehej veçse serbisht. Shqipen arrinte ta kuptonte por nuk shprehej dot. Kjo gjë më tensiononte më tej aq sa ndonjëherë i flisja edhe ashpërsisht. Ai dëneste si një zog i trembur. Merret me mend lehtë se konfliktet tona të brendshme u thelluan së tepërmi. Tashmë ato nuk mund të quheshin më krrisje, por çarje të thella. Situata u qetësua diçka veçse atëherë kur djali filloi klasën e parë në sistemin arsimior australian. Shpejt ai nisi të fliste një anglishte të shkëlqyer. Fatmirësisht kjo bëri që vetvetiu te shmangej disi prej gjuhës së mëmës. Vija re se e donte shkollën, se mësonte mirë. Sikur m’u rikthye sërish diçka qetësia. Përsa i takonte gjuhës shqipe, tek im bir ajo konsistonte veçse tek ndonjë fjalë tepër e përgjithshme si fjala vjen bukë, ujë, kripë apo ndonjë tjetër. Pra po shndërrohej plotësisht në një material fosil.
Vajza, pra fëmija e dytë na lindi në mesin e vitit 1989 .Pikërisht atëherë kur në emër të mbrojtjes së të drejtave serbe ,gjatë festimit të 600-vjetorit të betejës së Fushë-Kosovës kundra osmanëve (në të cilën tok me ballkanasit e tjerë derdhën gjakun edhe shqiptarët), Sllobodan Millosheviçi ja hoqi barbarisht autonominë Kosovës. Pas kësaj, për plot 10-vjet rresht, shqiptarët njohën një diktaturë të egër që kulmin e saj e pati në pranverën e vitit 1999. Sic dihet tashme boterisht ,kasapi i Ballkanit kreu një genocid tipik hitlerian mbi popullsinë dërmuese shqiptare në Kosovë.
Por edhe vajza porsi vellai i saj ,deri në fillore gjuha e parë ju bë sërbishtja. Shqipen pothuajse nuk e dinte fare. Anglishten e përvetësoi vetëm kur u inkuadrua në arsimin australian.
Ngjarjet e viteve 89 e këtej sollën përsëri një rëndim të ndjeshëm në marrëdhëniet tona bashkëshortore. Puna arriti deri atje saqë zëniet tona u bënë tepër shqetësuese jo vetëm për fëmijët, por edhe për komshinjtë tanë australianë. Pse ta fsheh, ata na kallëzuan në polici. Por kulmin qe kur këtij denoncimi ju bashkëngjit edhe ime shoqe. Ajo më akuzoi se unë e kasha dhunuar. Sigurisht që unë e mohova. Pikërisht në këtë rast u bë fare e qartë se mes nesh gjithshka pat marrë fund. Fizikisht nuk u prangosa veç shpirtërisht po. Pas kësaj vendosa që të mos kthehesha më në shtëpi. Për disa javë rresht flija në ndërmarrje. Mungesa e fëmijëve po bëhej e paduruar. Rikthimi nuk lidhej me lutjet e gruas, por thjesht me lotët e fëmijëve. Ishin ende të parritur. Apo nuk më shëmbëllente aq shumë vajza. Sikur të më kishte prerë kokën. Bile edhe emrin (me lufte) ja pata vënë si të nënës sime. Megjithatë emri nuk ndryshoi asgjë. Siç thashë rritja e saj u bë po e njëjtë si edhe e djalit.
Duke qene se ime shoqe tanimë nuk shkonte më në punë, indoktrinimi i fëmijëve të mi sa vinte e po bëhej më i ndjeshëm. Në mënyrë të veçantë këtë e vija re te djali. Ai po shfaqte interes të posaçëm ndaj librit. U lidh ngushtë me letërsinë sllave të botuar qoftë në alfabetin cirilik e qoftë në atë latin .Pak interesohej për letërsinë angleze apo atë amerikane që fare lehtë mund të sigurohej në Australi. Lexonte diçka edhe nga letërsia australiane aq sa I imponohej nepermjet shkolles.
Librat e Ivo Andriçit nuk i shqiste nga dora .Kishte raste kur me to edhe gdhihej. Madje në këtë kohë zuri të hedhë në letër edhe vjershat e para ,të cilat ja lexonte vetëm së jëmës. Frymëzimin e gjente tek mitet serbe. Ndërsa letërsinë shqiptare nuk e njihte aspak sado që jo pa qëllim i pata blerë të gjitha librat e Kadaresë që gjëndeshin nëpër libraritë e Sidneit. Mes tyre kishte botime që i kushtoheshin Kosovës. Novelën “Qebaptorja e vjetër” e lexoi me një frymë njësoj siç bënte me librat e Andriçit. Fill pas kësaj debatoi për herë të parë me mua. Tha se populli serb është më i qytetëruari, më i kulturuari në Ballkan e se Kosova nuk ishte gjë tjetër veçse djep i Serbise. Më therri në zemër ky debat. Nuk di ç’më mbajti që nuk e godita. Ndofta ngaqë djalit e po ashtu edhe vajzës nuk i kam vënë dorë asnjëherë. Sidoqoftë indoktrinimi serb i tim biri pati marrë fund. Nuk zgjati shumë e përfundova i shtruar nga zemra në spital. Atje lexova edhe një histori të Shqipërisë në anglisht, libër të cilin djali nuk e pati zënë me dorë. Në spital më mbajtën plot një muaj.
U grinjta, u thinja plotësisht. Në shtëpinë time po ndihesha gjithnjë e më i huaj. Gruan e shihja dhe më shihte si armik. Tamam në këtë kohë ktheva kokën drejt vendlindjes. Më kishte marrë malli shumë për të. Kisha plot 21 vjet pa qënë atje. Po ku të shkoja? Babai më pati bërë hasha. Shumë vjet të jetës së tij, ai i pat shkuar burgjeve të serbit. Lufta kish arritur pikun e saj. Theksoj se nuk jam ndonjë trim i madh për t’ju bashkuar rradhëve të UçK-s, paçka se e adhuroja. Pas genocidit milosheviçian ju gjenda fare pranë bashkëkombasve të mi, të cilët shteti australian i morri në mbrojtje shëmbullore. Vizitat e shpeshta në kampin e tyre krijuan acarim të jashtëzakonshëm te gruaja. Si e marrë ajo shante e mallkonte pa prerë. Madje një herë ndërhyri edhe djali duke i thënë se po e tepronte. Por ajo s’dëgjonte. Tamam kokë serbe.
Shëndeti nuk po më shkonte mirë. U shtrova për herë të dytë në spital. Përsëri një muaj. Këtë herë gruaja jo vetëm që nuk erdhi vetë ,por pengoi edhe fëmijët. Më pikoi në zemër që ata nuk erdhën për të më vizituar. Marrazi nuk lejonte stabilizimin e plotë të zemrës. Tok me daljen nga spitali dola përfundimisht edhe nga puna. Si njeri pa shpenzime të mëdha ,fare lehtë mund të jetoja vetëm me përkrahjen e shtetit. Pastaj kam puuar 20-vjet papushim. Mënjanë kam vënë diçka.
Kulmi i marrëzisë arriti kur mora vesh se do të fejohej djali. Me kapadajllëkun më të madh gruaja më tha se ai do të fejohej me një vajzë serbe nga Nishi.
- Eshte i vogel ,eshte femi… – reagova une.
- Përse është i vogël?! Përse është fëmijë,- turfulloi ajo. – Harrove veten ti? Edhe zotrote kur u fejove e u martove nuk ishe më shumë se 20- vjeç. Edhe djali po kaq vjeç është si ti. Vajza është e mirë e prej një familjeje po të mirë. Pastaj do apo s’do ti djali do të fejohet. Më pas kur të shkojnë në Universitet le të martohen. Ata të dy në një shkollë do të jenë.
Fejesa e djalit u bë kur unë serish gjendesha i shtruar në spital. Zemra nuk shkonte mirë. Këtë herë më mbajtën plot dy muaj. Askush prej familjes sime nuk u duk për të më parë. Veç vajza që e kisha pikë të dobët.
Po çmëndesha fare. Thashë se nuk jam ndonjë trim i madh, përndryshe vërtet duhet ta kisha vrarë gruan. Veç të tjerave ,fill pas fejesës së djalit kish nisur të më brente krimbi i shqetësimit për vajzën .Sidoqë ajo ishte ende e pa rritur kisha frikë se mos gruaja ma lidhte perseri me ndonjë familje serbe. Prej saj tashmë pritej gjithshka. Bombardimet dhe hyrja e NATO-s në Kosovë e patën marrosur krejt.
Pikërisht në këtë kohë ndodhi më e rënda. Gjatë një vizite të krushqëve u grinda keqas me babanë e së fejuarës së tim biri. Në të vërtetë ai ishte një çetnik i tërbuar. Bile kishte marrë pjesë si officer reservist jo vetëm në luftën e Kroacisë, por edhe ne atë të Bosnjes. Në Australi, pat ardhur si refugjat, paçka se mundesh të ishte edhe një kriminel i kërkuar lufte. Nuk la gjë të zezë pa thënë për NATO-n, për Bill Klintonin, Toni Blerin, Madalen Ollbrajtin e për UCK-në. Bile në jë cast na shau aq keq ne shqiptarët sikur unë të mos isha fare atje. M’u ngrit gjaku, m’u errën sytë e dhoma m’u bë terr. Kupa qe mbushur. Vetiu u gjenda në këmbë e zura të ulërija. Aq rëndë kam sharë saqë është turp ti zë ato fjalë në gojë. Dridhesha i tëri nga nevrikoja.
Dhoma u zhyt në një heshtje të thellë varri. Të gjithë më shihnin me sy të shqyer. Gruaja qe bërë dyll e verdhë në fytyrë. Krushku i hutuar shihte drejt e në sy të shoqen e tij. Vajza qe mbledhur grusht në ndenjësen e saj të vogël. Heshtjen e varrit e theu veçse shpërthima rënkuese e nuses e cila për të fshehur lotët mbuloi fytyrën me duar e pothuajse me vrap doli jashtë në oborr. Pas i vajti im bir. Ndërkohë krushku e mblodhi veten e qe ngritur në këmbë. I tha serbisht për tu ngritur të shoqes e bëri drejt derës. Duke ikur ime shoqe i preu rrugën dhe e ndali. Në të njëjtën kohë duke vështruar nga unë u shpreh:
- Shqiftar i ndyrë…
Një shtysë e çuditshme, e jashtëzakonshme më bëri të lëvizja. U gjënda ballë për ballë me të. E godita aq fortë në fytyrë sa që ra si e këputur në krahët e krushkut. Ishte e para herë dhe e fundit që e godisja. Nuk morra vesh se ç’ndodhi më tej veçse diçka nuk do e harroj deri sa të rroj. Tek po dilja jashtë shtëpisë pashë vajzën time për herë të fundit. Qe mbledhur grusht në ndënjësen e saj dhe lotonte në heshtje. Ndjeva sërish të më dridhej trupi. M’u duk si jetime. Tamam si ato fëmijët e Kosovës pa nënë e pa babë të cilet i transmetonte televizioni australian. Ika. Humba në terr. Nuk dija se ku po më shpinin këmbët. S’pata mëndje të mirrja as makinën. Pas disa minutash më sollën në vete dritat e forta të një klubi nate. Ktheva kokën pas .Shtëpia ime pat humbur në terr përgjithmonë.
Shpejt u vendosa në Melburn. Ndryshe nga Sidnei, në këtë qytet shqiptarët janë më të shumtë. Zura sërish punë në një uzinë hekuri. Emigrimi im i zgjati plot shtatë vjet. Në vitin e gjashtë erdhi për të me takuar vajza. Po bënte një shëtitje me klasën në Melburn. Ishte rritur e zbukuruar. Kur më përqafoi e mu fut në goks nuk i mbajta dot lotët. Sikur po ndihesha unë fëmijë para saj. Në mbrëmje e çova në “Crown”, në një nga vendet më të bukura të qytetit. Kaluam një darkë të shkëlqyer. Të nesërmen në mëngjez nuk vajta në punë. E përcolla vajzën deri në stacionin e trenit, në Flinder Strit. U ndamë. Lotët e saj njomnin me dënesë xhamin e dritares së madhe.Aty per aty ndeza nje cigare .Pata harruar plotesisht rregullat e prera australiane. Nuk di në do ta shoh më bijën time. Shpatull kërrusur e i harkuar bëja drejt daljes. Per herete pare po endjeja veten si te plakur.Kete situate te trazuar nuk e pata perjetuar as edhe neper spitale.Kur dola jashtë nuk kuptova asgjë. Binte shi apo lotoja unë.
Pas një viti morra vesh se vajza qe fejuar. Me një serb. Brenda ditës pësova atakun e parë. Më shtruan urgjentisht në spital. Pasi dola nisa të përgatisja ikjen time. Përse duhet të vdisja si qen rrugëve të huaja. Në fund të fundit kockat të më treteshin në vendin tim.
Ikja qe reaktive. Në mirëkuptim të plotë me zemrën e cfilitur.