Re: mobiliteti social dhe klasat
Cila është gjendja e sotme Shqiptare?
Mendoj se jo larg gjithë praktikave të tjera botërore që kanë kaluar dhe kalojnë këtë fazë.
Në Shqipëri vihen re të gjitha klasat dhe shtresat shoqërore.
a- Shtresa e mesme.
b- Shtresa shumë e pasur.
c- Shtresa e pasur.
d- Të varfrit, ose proletariati. Ndryshe nga sa pretendon ndonjë injorant, nuk është term marksist. I përdorur në Romën e vjetër dhe pikërisht në kushtetutën e formuluar nga mbreti i gjashtë i Romës, Servio Tullio që trashëgoi pushtetin në vitin 587 p.e.s, pas vdekjes së të jatit. Tentoi një bashkim interesash të klasës zotëruese (patricëve) dhe klasës së zotëruar; (plebenjve). E ndau shoqërinë romake në gjashtë klasa. Proletarë, sipas kushtetutës, quheshin të gjithë ata qytetarë të Romës që ishin të pasur në “Prole-bij-bija-fëmijë” dhe jo në zotërime materiale, pra të xhveshurit nga kamja. Sipas kushtetutës ishin klasa e fundit shoqërore.
e- Shumë të varfrit. (lumpenproletarët, term me prejardhje gjermane që personifikon varfanjakët.)
* * *
I rikthehemi shtresës më të rëndësishme dhe pikërisht asaj të mesmes e cila meriton vëmendje të veçantë. Është më e papërcaktuar dhe i shpëton ngjyrimit dhe kuptohet pse. Për shkak të pozicionit të saj në mes. Madje edhe sociologjia ndjen vështirësi për të dhënë një përkufizim të saktë. Çuditërisht diçka e tillë e favorizon. Si të thuash për dikë që s’bie në sy, rri në hije, por vepron. Përbëhet në shumicë nga dyqanxhinj, nëpunës zyrash, mësues, profesorë etj njerëz të kategorive të përafërta.
Në Shqipëri ende nuk është konsoliduar edhe pse përbën një pjesë të konsiderueshme të qytetarisë. Karakteristika e saj është shumëlëvizshmëria, ose lëkundshmëria, luhatja. Kjo do të thotë se përcjell elelmentë lart e posht. Në vende shumë të zhvilluara elementët tentojnë për lart, në ato si Shqipëria, shkojnë posht. Një mësues, i mbetur pa punë shndrohet në proletariat, pavarësisht kualifikimin. Veçanërisht në Shqipëri ku politika sot për sot i ka zënë vendin meritokracisë, bën që çdo katër apo tetë vjet, sipas kohëzgjatjes në pushtet të një partie politike ose bashkimi politik, ardhja e tjetrës të karakterizohet edhe nga një pastrim i tipit Avgjian i aparateve shtetërore, pra pushime që mund të quhen masive për kategorinë dhe punësime masive po për të njëjtën kategori, por me bindje politike të ndryshme. Të pushuarit shndrohen në proletarë vetiu. Kjo anasjelltësi, përfaqëson sëmiri tiparet e kësaj shtrese, paqëndrueshmërinë.
Papërcaktueshmëri që shndrohet në tipar, veti, vlerë, e cila ndikon dhe formon mënyrën e të sjellit.
Në vendet e zhvilluara shtresa e mesme i ze vendin borgjezisë, dmth merr drejtimin në dorë. (më poshtë do ta tregoj pse)Vini re, drejtimin politik, sepse atë ekonomik e ruan gjithmonë ai që rri në prapaskenë. Mbrapa qeverive dhe forcave politike, rrinë manjatët, miliarderët. Qeveritë janë kukulla.
Zogu nëpërmjet një shembulli banal (në dukje) e shpreh këtë tendencë, kur ve përballë fëmijën e turkut dhe dikë që shkollohet. I pari ka psuri, ose do të pasurohet, i dyti s’ka asgjë të qartë, është në mjegull dhe e shumta do të shndrohet në shërbëtor i të parit. Tradicionalisht shtresa e mesme është e arsimuar. Shpjegimi është i thjeshtë, vijnë nga shtresa e varfër dhe e vetmja mënyrë për të bërë diçka, dalë në dritë, mbetet arsimi. Në Shqipëri thuajse të gjithë e dëshirojnë arsimin duke menduar dhe shpresuar tek një punë e mirëpaguar. Kaq! Madje, ky fenomen vihet re edhe në Itali. Shumica e të studiuarve janë nga pjesa më e varfër e Italisë, jugu. Veriorët, përshembull, lombardasit, friulanët, venecianët, etj, nuk çajnë kokën për arsimin. Kanë ndërmarje të tyret dhe punësojnë njerëz me shkollë. Berluskoni, psh nuk ka arsim të lartë, por pasuria e rendit në njerzit shumë të pasur të botës, në elite dhe politika që ndjek i shërben qëllimeve të tij.
Më të aftët ( janë shumë pak), ngjiten lart, shumica absolute qëndrojnë në vend, ose pësojnë një rënie të lehtë. Ka mjaft univeristarë, që bëjnë punë të rëndomta.
Historikisht, tendenca e shtresës së mesme për t’i zënë vendin në drejtim klasës së pasur, ka marrë rrugë në një fazë shumë të zhvilluar të kapitalizmit, në imperializëm.(vini re, nuk është term i krijuar nga literatura marksiste. Ka origjinë të vjetër dhe përdorej për të karakterizuar një regjim despotik monarkik). Ka shumë lloje imperializmash, psh ai i fundit të shek të XIX – të dhe i fillimit të shek. XX-të quhej imperializëm kolonial. Shkak edhe i dy luftrave botërore. John Hobson në veprën e tij klasike “Imperializm” 1902, provoi lidhjet e kapitalizmit me imperializmin edhe pse e quan imperializmin një deformim të kapitalizmit.
J. Schumpeter e konsideron imperializmin shprehës i forcave parakapitaliste (feudaliste) që mbijetojnë në kapitalizëm. (në një nga shkrimet e mësipërme, duke folur për socializmin, them se klasat e përmbysura vazhduan të jetojnë.) Pronarët shumë të pasur, u tërhoqën nga drejtimi i ndërmarjeve tashmë të quajtura monopole, truste, koncerne etj dhe vunë në to intelektualë të specializuar. Veprim i diktuar nga natyra e këtyre formave të ndërmarjeve, ishin bashkime të shumë kapitalistëve, asnjë prej tyre s’mund të jetë në rolin e drejtorit. E ruajnë kontrollin nëpërmjet një këshilli aksionistësh, ku rolin kryesor e ka ai që zotëron paketin kontrollues, si dhe nëpërmjet avokatëve e njerzve të tjerë të speicializuar që PAGUHEN për këtë punë.
I kushtova rëndësi shtresës së mesme sepse është kolona vertebrare e sistemit liberal demokratik. Njëherësh edhe konservatore. Kjo e bën shumë të lëvizshëme dhe mund të shndrohet edhe në totalitare.
* * *
Mënyra e pasurimit, nuk ka shumë rëndësi, për të mos thënë aspak rëndësi, ose për të mos lejuar spekullime, ka rënesi vetëm për moralin. Gjë që nuk ndikon në krijimin e shtresës shumë të pasur. Psh në Shqipëri njoh peronalisht njerëz që janë shumë të pasur, kanë miliona euro. Ndoshta janë marrë me drogë apo prostitucion, por, përderisa diçka e tillë nuk është provuar, s’mund t’i dënosh. Mbeten të pasur. Një mikut tim, drejtor banke këtu në Milano, i kam bërë një pyetje pak diplomatike, por mora një përgjigje diplomatike dhe të plotë. “Qëndrojnë akuzat që i bëhen Berluskonit, për mënyrën se si është pasuruar? – i thashë.
“Në Indi, - tha, - ka një shprehje të tillë, - asnjë lumë nuk mbushet vetëm me ujë të kulluar”.
Shtresa shumë e pasur është përcaktuar dhe mjaft mirë. Shikoni ku i bëjnë pushimet ata që janë milionerë shqiptarë. Në vendet ekzotike.
