Sa i gjate ishte Skenderbeu
Nga: dr. Musa Ahmeti
Si filloi debati...
Debatet për gjatësinë njerëzve të shquar, nisin gjithnjë atëherë kur nuk ka më dyshime për egzistencën dhe origjinën. Edhe Heroi ynë Kombëtar, Gjergj Kastriot, Skënderbeu, nuk i ka shpëtuar debateve, fillimisht i mohohej egzistenca, pastaj origjina e pasi këto u bënë të ditura botërisht u fillua të debatohej për gjatësinë e trupit. Duke qenë legjendë, ashtu si shumë princa të tjerë europianë që luftuan kundër Perandorisë Otomane, shpesh figura e tij ishte e zmadhuar, flitej se shpatën e tij qe nuk e mbanin dot 20 burra, kali i tij linte gjumë të stërmëdha etj. Ky zmadhim është tipik sidomos në periudhën e mesjetare. Por në epokën moderne njerëzit kërkojnë me të drejtë saktësimin e përmasave, por ka edhe atyre që përfitojnë nga rasti dhe mezi ç'presin ta shkurtojnë Skënderbeun. Nisur nga ky debat ne po botojmë një shkrim që bazohet në dokumente dhe dëshmi që i disponojmë. Nëse dikush ka dokumente apo dëshmi që i kundërshtojnë këto tonat, i lutemi të flasë tani, e nëse nuk i ka, atëherë le të heshtë përgjithmonë.
Në historiografinë shqiptare, por edhe atë botërore, ka mbetur e pazgjidhur lartësia e trupit dhe dukja fizike e Skenderbeut. Duke parë punime të ndryshme pikture, skulpture, gravura dhe gdhendje të shumta, të autorëve të njohur, por edhe atyre anonim, krijohet një ide jo shumë e qartë, për zhvillimin fizik të Gjergj Kastriotit - Skenderbeut. Edhepse, shumica e biografëve dhe autorëve që janë marrë me Skenderbeun, bëjnë përshkrime të hollësishme, asnjëri nga ata, llogarisim këtu edhe Barletin dhe Dhimitër Frangun, nuk na kanë lënë të dhëna të sakta, për gjatësinë dhe dukjen fizike të Skenderbeut. Ky problem, do të mund të zgjidhej lehtë, sikur të ishte ruajtur varri i Skenderbeut në katedralen e Shën Kollit në Lezhë; duke bërë vëzhgimin e skeletit ose duke aplikuar metodën e DNK-së. Për fat të keq, një gjë e tillë është e pamundur, ngase turqit, pas pushtimit të Krujës, hapën varrin e heroit tonë kombëtar dhe morën të gjitha gjërat që ishin aty, natyrisht edhe pjesët e skeletit, të cilat i mbanin si nuska të shenjta.
E vetmja shpresë, mbetej që një ditë, të zbulohej ndonjë dokument apo përshkrim i ndonjë bashkëkohaniku, për të përcaktuar lartësinë dhe dukjen e saktë fizike të Skenderbeut. Gjatë hulumtimeve tona shkencore, për fat të mirë, ndodhën që të dyja!
Në arkvin e Venedikut, fondi: Senatus de Maritimis provinciis et negotiis Deliberationes [Sen. Mar.] Registro VI, C., f. 26V-27V, [ shih: Z. Valentini, ?Shêjzat?, XV/1971, Nr. 1-3, fq. 78] shfrytëzuam një dokument që mban datën: 8 korrik 1457, në të cilin, bëhet fjalë për lartësinë e Skenderbeut. Dokumenti është i shkruar në gjuhën italiane dhe latine dhe përbëhet prej 3 faqesh tekst. Është i dërguar nga kancelaria e Skenderbeut, përmes kancelarit [noterit] dhe njëherësh përfaqësuesit të tij diplomatik në Venedik, priftit, Gjergj Pelini, abat në abacinë e Shën Mërisë së Rotecit, në afërsi të Tivarit.
Dokumenti në fjalë, përbëhet nga 9 kapituj të ndryshëm, çdonjeri prej të cilëve formon një tërësi të veçantë. Në kapitullin e dytë, është ky tekst: ?Ad Secundum. Guarda per J panni Jquali me hano promesso de dar do veste alano, che me diano le Veste lequal son per mi, chomo hano dado ali altri signori, perche dixeno che me po esser de braza 16 de veste, deche signori guarde quanti brazi da panno me pono esser do veste, tanto me dadi, Mo signori, quello che piaxe ala vostra Signoria quelo farete de quello panno che bexognera per mi?. [Përkthimi i lirë në gjuhën shqipe do të ishte: ?E dyta. Shikoni, në lidhje me cohën që më kanë premtuar, për dy petka në vit, që të më japin petka të përshtatshme për mua, si ju kanë dhënë zotërinjëve të tjerë; pasiqë, sipas pohimit të tyre, nuk më mjaftojnë 16 kutë, për dy palë petka; por, zotërinj, shikoni se sa kutë më nevojiten, për dy palë petka, dhe aq më dërgoni; sidoqoftë, zotërinj, ajo që ju pëlqen, Zotërisë Suaj, atë gjë, do të bëni në lidhje me cohën, që është e nevojshme për mua?.]
Ishte praktikë e kohës, që Senati Venedikas, qytetarëve të tij të nderit, ju dhuronte, veshje dhe cohë luksi, për petka solemne; ndër të tjerë edhe princave shqiptarë, ku bënte pjesë edhe Skenderbeu.
Senati Venedikas përgjigjej në këtë mënyrë: ?Responsio. Et si capitulum sit clarum, et aperte loquatur, Jnclinati tamen ad ea que sibi grati sint, ordinabimus quod sibi dentur brachia 18 scarlatini secundum consuetudinem pro duabus vestibus pro Magnificentia sua prout in capitulo continetur?. [Përkthimi i lirë në gjuhën shqipe do të ishte: ?Vendim. Që kapitulli të jetë i qartë, e të flasim hapur, me gjithë këtë, të nisur në atë rrugë, që të jetë e pranuar për Të, do të urdhërojmë që t'i jipen: 18 kutë skarlatini, simbas zakonit, për dy palë petka, për Shkëlqesinë [Madhërinië, m.a.] e Tij, për sa vendoset në kapitull?.
Duke analizuar me vëmendje dokumentin, nxjerrim përfundimin se: princërve dhe bujarëve të tjerë shqiptarë, Senati Venedikas, iu dhuronte nga 16 kutë cohë, për dy palë petka luksi, ndërsa Skenderbeut, i dhuron 18 kutë, po për dy palë petka, ngase 8 kutë cohë, nuk i mjaftonin për një palë petka, pra i duheshin 9 kutë cohë.
Pas një llogaritje të thjeshtë, nxjerrim përfundim se Skenderbeu ishte më i lartë se princat dhe fisnikët tjerë shqiptarë. Duke pasur parasysh, se 8 kutë cohë, jipeshin për një fisnik, lartësia e të cilit, ishte deri në 1.75m, atëherë, 9 kutë cohë, për Gjregj Kastriotin Skenderbeun, na japin lartësinë prej 1.98m.
Është e njohur se 1 kut cohe venedikase, kishte gjatësinë prej 0.793m. Pra, derisa për një princ shqiptar duheshin mesatarisht: 6.344m, cohë luksi, për Skenderbeun duheshin: 7.137m cohë luksi për një palë petka. Petkat të cilat iu dhuroheshin princave dhe fisnikëve, ishin të gjëra dhe të gjata dei në fund të këmbëve, shkak ky, që pricërit dhe fisnikët të dukeshin sa më hijerëndë.
Nuk na është e njohur që të jetë ruajtur ndonjë petkë origjinale e kohës. Ky është mëkat vërtet, ngase nga rreth 50 palë petka luksi që Skenderbeu kishte marrë dhuratë nga Venediku, do të ishin një rast i rrallë e i mrekullueshëm. Disa elemente nga këto petka luksi na janë ruajtur, në piktura dhe medalione të Skenderbeut, të cilat mjaftojnë, për të bërë një rindërtim i plotë të një apo disa petkave luksi venedikase të cilat Skenderbeu i mbante në raste solemne. Këtu nuk janë llogaritur petkat tjera, si dhurata të ardhura nga: Napoli, Lisabona, Barcelona, Malta, Milano, Dubrovniku... etj.
Përpos dokumetit të cekur më lart, në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit, ruhet një kodeks Latin; URB. LAT. 512, ku autori: Luigi Machiaveli, ka punuar një pikturë dhe një stemë origjinale të Skenderbeut dhe ka lënë disa shënime për lartësinë e Skenderbeut dhe dukjen e tij fizke.
Në kodeks, është shënuar viti i saktë i punimit të stemës dhe të një pikture, për të cilën ne nuk kemi njohuri se ekziston. Viti është 1467, pra vizita e fundit e Skenderbeut që i ka bërë Vatikanit.
Machiaveli kur përshkruan Skenderbeun, pohon: ?Është një burrë i shtyrë në moshë, me tipare shumë fisike. Ka një mjekërr të zbardhur, por të rregulluar me shije. Sytë i shkëlqejnë shumë dhe ka një hundë shqiponjë. Flokët e thinjura i ka të prera shkurt. Është veshur me petk napolitan, mëndasfshi. Latësia e tij është 1.98m?. Ky shënim në mëyrë të prerë, për herë të parë, na jep lartësinë e saktë të Skenderbeut.
Sa i gjate ishte Skenderbeu
Nga: dr. Musa Ahmeti
Pëveç këtyre të dhënave, për lartësinë dhe dukjen fizike të Gjergj Kastritotit - Skenderbeut, nga ?Medalioni i Zagrebit? i vitit 1449, mund të vërejmë për herë të parë dukjen fizike autentike dhe besnike të heroit tonë kombëtar, kur ai nuk kishte më shumë se 50 vjet. gjurmim mbi gjatësinë e heroit kombëtar
Sa i gjatë ishte Skenderbeu?
Petkat e luksit të Skënderbeut më 1457
Dokumenti i Venedikut
Nga një dokument Venedikas, i vitit 1457, mësojmë se Skenderbu ishte i lartë: 1.98 m.-Petkat e luksit, dhuratë e zakonshme për princat dhe fisnikët shqiptarë. Dokumenti është i shkruar në gjuhën italiane e latine dhe përbëhet prej 3 faqesh tekst. Është i dërguar nga kancelaria e Skenderbeut, përmes kancelarit [noterit] dhe njëherësh përfaqësuesit të tij diplomatik në Venedik, priftit, Gjergj Pelini, abat në abacinë e Shën Mërisë së Rotecit, në afërsi të Tivarit.
[ shih: Z. Valentini, ?Shêjzat?, XV/1971, Nr. 1-3, fq. 78]
*Kush është dr. Musa Ahmeti?
Mbaron studimet për histori më 1989; 1992 mbaron magjistraturën; ndërsa më 1996 doktoraturën. Bën specializime nga fusha e paleografisë latine, greke dhe sllavishtes mesjetare si dhe diplomatikës mesjetare: në Vatikan, Barcelonë, Madrid, Athinë, Budapest, Moskë, Wien, Zagreb, Paris, Dubrovnik, etj. Shkruan dhe punon në më shumë se 12 gjuhë të huaja, [shqip, /gjuhë e nënës/; latinisht, greqishte të vjeter e të re; italisht, frengjisht, spanisht, anglsiht, kroatisht, rumanisht, rusisht /si dhe gjuhët tjera sllave: bullgarisht, sllovenisht, polonisht/, etj. Në mënyrë pasive punon edhe në disa gjuhë të tjera.
Pjesmarrës në shumë konferenca shkencore dhe seminare ndërkombëtare nga fushat e paleografisë dhe diplomatikës mesjetare si dhe përgjithësisht nga mesjeta në: Zagreb, Budapest, Nicë, Paris, Prishtinë, Tiranë, Vjenë, Munih, Madrid, Bukuresht, Shkup, Romë, Milano, Lublanë, Stamboll, Kairo, Moskë, Athinë, Sofje... etj.
Bashkëpunon me disa nga Arkivat më të njohura të Evropës si këshilltar i Lartë për paleografinë latine e greke. Është laureuar disa herë me shpërblime të ndryshme për veprimtarinë hulumtuese shkencore nga mesjeta [shek. XIV-XV]. Mban leksione të rregullta në Universitetin e Zagrebit për lëndët paleografi latine, greke dhe sllavishte mesjetare.
Dëshmia e piktorit italian më 1467
Dokumenti i Vatikanit
Në Bibliotekën Apostolike të Vatikanit - Luigi Machiaveli, në mënyrë të prerë, në Codexin Latin: Urb. Lat. 512, pohon se Gjergj Kastrioti - Skenderbeu ishte i lartë: 1.98m.-Machiaveli, na njofton për një pikturë që i kishte bërë ai vetë dhe për një stemë origjinale të vitit 1467. -Nga medalioni i Zagrebit, për herë të parë, në mënyrë autentike, mund të vështrojmë tiparet fizike të fytyrës së Skenderbeut.
Si diskutohet në Albforum mbi gjatësinë e trupit të Skënderbeut?
Admirali: Nëpër librat e historisë kur përmendej Skënderbeu, kemi krijuar përfytyrimin e një udhëheqësi shtatlartë. Megjithatë njëherë kur kam qenë në tetëvjecare, dikush në klasë përmendi që Skënderbeu në realitet ka qenë shtatshkurtër.
Renea: Në librin historia e Skënderbeut të Fan Nolit jepet gjatësia me 175.........nuk e di sa është e vërtetë.
Iron Man: Kam vizitu muzeun e tij në Lezhë e ciceroni
pohonte se gjatësia e tij mund të ishte rreth 1.80?
FloBo: Te kalaja Krujës duket si basketbollist i NBA, 2 metra e kusur por ka zëra që e përshkruajnë me të vertetë shtatshkurtër (me pak se 1.70) e ça heroi do ishte 1.70 . Mirë ia kanë bërë që i kanë shtuar ca cm.
Peleg: Ca kalamajsh!
Oroshi: O Flobo,të ka nxanë rrugën ty Skënderbeu lali që po tallesh keshtu???? Duhet t'iu përmbahemi fakteve të arkivuara, unë kam lexuar që sipas porosisë që bënin mbretërit për veshjet e tyre në Itali (jo tek Versace apo Valentino)del që Skenderbeu ka qenë më i madh se 1.90, fakte këto të gjetura në Arkivin e Vatikanit.
X-Ray: Ndonjë dokument tjetër për gjatësinë e Gjergjit keni??
*Hulumtimet shkencore të dr.M.Ahmetit
1992 - 2004
Hulumtime shkencore ? arkivore në Archivio Segreto Vaticano dhe Biblioteca Apostolica Vatikana, në Vatikan, për shekullin e XV. [Tema bosht: Skenderbeu; Acta Albaniae....];
Pastaj hulumtime dhe kërkime shkencore dhe në arkivat e bibliotekat e:
Barcelonës, [Archivio della Corona de Aragon; Biblioteca del Catalugna];
Paris, Biblioteka Nacionale, sektori i dorëshkrimeve];
Venedik, [Biblioteca Nazionale Marciana; Civico Museo Correr; Archivio di Stato di Venezia];
Romë, [Archivio di Stato; Biblioteca Vallecelliana; Biblioteca Angelica];
Budapest, [Biblioteka Nacionale Szecheny; Arkivi shtetëror hungarez];
Zagreb, [Arkivi shtetëror kroat; Biblioteka Nacionale Universitare e Zagrebit; Biblioteka e HAZU; Arkivi i HAZU; Biblioteka Metropolitanea; Arkivi i Kaptolit];
Dubrovnik, [Arkivi shtetëror i Dubrovnikut; Biblioteka shkencore e Dubrovnikut, Biblioteka ?Male Brace?, Arkivi i Jezuiteve];
Milano, [Arkivi i qytetit te Milanos, Biblioteka kombetare Qendrore], pastaj janë bërë hulumtime edhe në: Athinë, Moskë, Madrid, Zarë, Split, Firence, Siena, Mantova, Anconë, Bari, Tiranë... etj.
