Re: Bisede me ateistet!
Eshtë kënaqësi për mua kur shoh që ekziston syri kritik serioz, ndaj cdo gjëje që serviret, pasi deri tani jam velur me diskutime ku debatuesi fshihet pas sentencave të shkëputura nga copëra diskutimesh të njerëzve që shquar. Janë një sërë figurash që sot përdoren si argument. Thjeshtë fakti që Nicja p.sh. ka thënë kështu do të thotë se ky muhabet mori fund.
Ajo që unë solla prej Dostojevskit nuk është ese por janë fragmente nga një nga librat më të mëdhenj të tij “Vëllezërit Karamazov”. Këto ishin pjesë të shënimeve që unë kam mbajtur që kur kam lexuar librin (janë bërë disa vjet), dhe që unë u përpoqa t’I rendis në mënyrë që të ruaj njëfarë vije logjike.
I kthehemi kritikave. Për mua më duket se ka disa lloj keqkuptimesh nga ana e jote në lidhje me fjalët e Dostojevskit, dhe ndoshta kjo vjen ngaqë sidoqoftë ato janë vetëm pjesë tepër të shkurtëra, të shkëputura nga konteksti dhe duhet të lexohet I tërë libri që të krijohet një ide më e qartë në lidhje me mendimet e tij.
Jam absolutisht dakort me ndërhyrjen tënde në lidhje me faktin që jo domosdoshmërisht ateizmi është ide e immoralëve dhe sigurisht, unë vetë njoh ateistë shumë të ndershëm, ashtu sic njoh edhe fetarë pa karakter (megjithëse për mua këta të fundit nuk besoj t’a kenë dhe aq seriozisht fenë). Nuk jam aq naiv (dhe aq më tepër nuk është naiv Dostojevski) sa që të bëj kategorizime të tilla absolute. Përkundrazi këtë lloj tendence për t’I absolutizuar gjërat jem përpjekur t’a luftoj tek Satanai si dhe tek mjaft të tjere që përpiqën t’I ndajnë njerëzit në racionalë-ateistët, dhe iracionalë-teistët. Dicka e tillë është verbëri (pikërisht ajo me cka Satani vlerëson palën tjetër), të mos mundesh të kuptosh logjikën e tjetrit dhe si pasojë t’a emërtosh si iracionalitet. Kështu edhe ajo cka Dostojevski thotë për socializmin dhe njeringrënien, nuk ka për qëllim të diskutojë, thjesht personin e një ateisti, por shoqërinë pa Zot. Në rradhë të parë (gjë që shprehet edhe tek citimi që Dostojevski I bën shprehjes së Volterit: “Edhe po të mos ketë Zot, Ai duhet shpikur”) autori këtu kërkon të vërë theksin tek motivimi, tek forcat vitale që e bëjnë njeriun të aftë të grumbullojë brenda vetes energji të pafund për t’I shërbyer të mirës, shoqërisë, vetë Zotit. Dhe feja është motivuesi më I mirë në shoqëri. Pikërish kjo është një nga arsyet për të cilat komunizmi nuk mundi të realizohej dot dhe nga “ideali I zbritjes së qiejve në tokë”, u bë mishërim I zbritjes së tokës në honin e ferrit. Pra motivimi. Cfarë fuqie mund t’a bënte njeriun që të sakrifikonte, të derdhte djersën në emër të një ideali, në emër të “njeriut të ri”? I tërë ky absurditet shprehet qartë në parrullën e Marksit “të punojmë të gjthë sipas mundësive, të përfitojmë të gjithë sipas nevojave”? Një njeri apo një pjesë e njerëzve mund të gjejnë forca për t’a bërballuar jetën, dhe për të ruajtur moralin, edhe duke qenë ateistë, por kjo është e pamundur për një shoqëri të të rë. Madje po të vesh re shumica e shkrimtarëve ateistë janë më pessimistë se ata që besjonë tek një Krijues I botës. Ndërsa kur bëhet fjalë për një shoqëri të tërë problemi bëhet edhe më I mprehtë, pasi njerëzit ndikojnë për keq tek njëri-tjetri dhe kështu të gjitha barrierat që e shtyjnë njeriun të respektojë parimet bien lehtësisht duke cuar në atë situateë “vetmie kolektive” vetëvrasëse që përshkruar autori. Jo më kot e ka ndjerë ai me gjithë Volterin nevojën për “shpikjen e Zotit”. Dhe jo më kot, më mirë se kushdo Zotin e kanë “shpikur” amerikanët, të silët sigurisht, janë populli më pragmatist në botë. madje pa më të voglin problem, nuk kanë hezituar t’a pohojnë këtë edhe në vendin më të papërshtatshëm të botës, në Dollarin amerikan . “Dhe ne Zotin e besojmë”. Pra në besimin tek Zoti ata kanë gjetur t’a pohojnë tek gjëja më profane që mnud të bëhet, dhe që është ndoshta nga gjërat më të ndryshme me besimin, paraja. Sigurisht kjo lloj “shpikje” mua nuk më pëlqen, pasi në vetvete kjo është një”përdorje” e Zotit dhe jo një “dorëzim” I sinqertë ndaj Tij, këtu Zoti konceptohet si gogol që mban të lidhura poshtërsitë më të ulta të honeve të errëta të qenies njerëzore dhe jo sin jë qenie tek e cila duhe të gjej frymëzimin për pastrim dhe liri të shpirtit. Megjithatë, pavarësisht se, në njëfarë mënyre mund të thuash se kam njëfarë respekti për pragmatizmin, por pa diskutim që kjo është një dëshim e fortë e nevojës për Zotin. Pikërisht kjo nevojë është ajo që e habit Dostojevskin duke e bërë që të mendojë se njeriu nuk mund të shpikë dot një gjë të tillë.
Ti shkruan më lart: “Ka plot te tille qe besojne ne vlerat njerezore te cilat te kultivuara si ne aplikim ashtu edhe ne trashegimi, sjellin permiresim te karakterit njerezor”.
Nga aspekti individual kjo mund të jetë e vërteteë ndërsa nëse e marrim si filozofi do të arrinim në përfundime humaniste, gjë që për mua ka mjaft difekte në të justifikuarit e vetvetes. Sartëri ka një ironi mjaft të bukur për ateistët tek “Neveria”, por mund t’a trajtojmë njherë tjetër.
Unë e kuptoj simbolikën e kanibalizmit, dhe e pranoj që njerëzit nuk janë kafshë, por ata mund të bëhen kafshë, madje dhe më keq. Pse jo, kur besohet se njeriu ka rrjedhur nga kafsha, përse nuk mund të ribjerë në nivelin e saj. Dhe ajo që tërheq vërejtjen së thelli autori është se kafshëria më tepër po I kanoset njerëzimit, me vetminë e madhe njerëzore që ai parashikon të vijë së shpejti. Dhe për mua këtu parashikimi I tij është realizuar në masën më të madhem, megjthëse nëse vazhdojmë kështu mund të ketë një gjendje edhe më të keqe. Ajo me të cilën nuk puqem më konkretisht është tek lavdet që ti I ngre epokës së sotme: “Njeriu sot punon, ushqehet, shetit, shumohet, madje ben edhe pushime, ky mi kishe keto gjera ti para 100 vjetesh. Para 100 vjetesh ishte koha e avullores, sot ecim me Boing neve mbi oqean.Asgje per tu krahasuar, dhe mbi te gjitha te gjitha keto te mira i beri NJIERU dhe deshira e tij per ME MIRE, nuk na rane "nga qielli".”
Si përgjigje po të sjell fjalët e një autori dhe filozofi të shquar Iranian të quajtur Muntahari në lidhje me këtë:
Jemi të ndërgjegjshëm se njeriu I epokës sonë ka arritur një stad vërtetë madhështor nga pikëpamja e zotërimit të lehtësive të jetës. Si rezultat I njohjes së tij të pandalshme me sekretet e natyrës – përmes zbulimesh mahnitëse dhe shpikjesh të panumërta për t’I vënë nën kontroll dhe shfrytëzuar forcat e saj – ai ka arritur në pikën kulmore të mirëqenies materiale. Njeriu I sotëm e ka shndërruar mbarë globin në një oaz të mirëpajisur në shërbim të vet, cka I ka mundësuar ati një jetë të kënaqshme dhe sigurimin e lumturisë së shumë-ëndërruar. Por sakaq, ai jeton në periferi të ekzistencës së tij, duke shpërfillur rhelbin e natyrës njerëzore, plotësisht I papërqëndruar për të kuptuar tëhuajësimin që e ka kapluat. Njeriu bashkëkohor e ka fetishizuar dhe fryrë së tepërmi filozofinë e të pasurit shumë e më shumë, aq sa kjo e ka bërë atë një shtazë të pangopur, që merakoset ditë e natë vetëm se si të rrisë prodhimin e konsumin pa e vrarë mendjen për gjë tjetër. në fjalët e Seyyed Nasrit, ai “I ka djegur duart në zjarrin që ka ndezur vetë, për të harruar se kush është në të vërtetë”” [sqarim, si Muntahar dhe Nasri I përkasin rrymës filozofike tradicionaliste që po merr një shtrirje të gjerë sot në perëndim e kudo]
Pra vlen të theksohet se njeriu nuk ka vetëm nevoja fizike, dhe nuk janë këto që e bëjnë të jetë njeri. Përkundrazi janë të tjera nevoja ato që I japin atij karakterin “njerëzor”. Mbi të gjitha një krizë jo e vogël shpirtërore që ka kapluar sot thuajse tërë botën ka sjellë pasoja të rënda në marrëdhëniet mes njerëzve. Në zbehjen e lidhjeve midis tyre, në rënien madje deri në shkatërrimin e familjes, qelizës së shoqërisë etj. Pra kjo është ajo “vetmia e madhe” e ftohtë që do të ngrinte njerëzimin. Dhe kjo ka sjellë shifra katastrofike të rritjeve marramendëse të numrit të vetëvrasjeve në botë, të numrit të të sëmurëve psikikë, të të narkotizuarve, alkolizuarve, të prostitucionit, etj. Pra ekziston një masë e madhe njerëzish sot në bot që nuk I jep dot asnjë kuptim jetës së tyre, dhe që, të velur me pasurinë dhe qejfet, jetojnë thjesht për inerci, pa ndonjë objektiv të qartë. Prandaj dikush thoshte në lidhje me këtë se “po të ishte e mundur të konstatohej do të shihnim se kemi jashtëzakonisht më shumë sakatë shpirtërorë se sa fizikë”
Vec kësaj edhe përsa I përket pasurisë, zhvillimit që ti përmend më lart, ka mjaft mangësi, pasi vetëm një pjesë e botës gëzon si duhet, të mirat e zhvillimit teknologjik, pjesa më e konsiderueshme jeton në një gjendje jo të mirë, ku në shumicën e rasteve janë viktima të rritjes ekonomike në vendet e tjera. Kështu sipas një publikimi të Bankës Botërore më 1998 numri I të varfërve me të ardhura më pak se 2 dollarë në ditë ishte 2.8 mliardë.
He e gjithë kjo vjen nga shpërndarja e paderjtë e të ardhurave në mes njerëzve dhe kombeve, është pikërisht kjo vetmi që e bën botë të pandjeshme për gjysmën e saj e cila jeton në limitet e jetesës, ndërkohë që miliarda dollarë harzhohen në ditë vetëm për kozmetikë. A nuk është kanibalizëm ky. Vërtetë nuk po ia zien, apo po ia pjek në hell mishin tjetrit për të shtruar gosti, por po I vret atij ëndërat, shpresën, lumturinë, vetë jetën.
Vlen të përmendet historia e shkurtër që dramaturgu anglez Davide Edgar ve në gojën e një personazhi të tij në dramën rrësahjët (shfaqur së fundmi në teatrin kombëtar: Histori bën fjalë për një pilot anglez që, pas një avarie të avionit, hidhet me parashutë dhe bie mbi një vend të banuar nga kanibalët. Kanibalët të gëzuar për fatin që I ndriti nga qielli (mish I bardhë) menjëherë vunë kazanët të ziejnë e të bëhen gati për “banket”. Piloti u lutet që t’a falin pasi ai do t’u tregojë atyre historitë dhe bëmat e tij prej luftëtari. Ata habiten se cfarë luftëtari qenka ky dhe e pyesin se sa vetë ka vrarë ai. Piloti përgjigjet se nuk mund t’a dinte. Me një goditje mund të kish vrarë njëqind vetë njëherësh. Kanibalët hutohen dhe I thonë të mahnitur se “kushedi c’gostira paske shtruar ti”. Anglezi sqaron se vinte nga vende të zhvilluara, ku njerëzit nuk hahen, por kanibalët hutohen ed hemë tepër dhe dikush ia prêt: “po përderisa nuk I hani, përse I vrisni?!”