Si te behesh shkrimtar
- Thread starter alinos
- Data e fillimit
Re: Si te behesh shkrimtar
Nuk besoj se ekziston nje perkufizim i sakte se cfare me shume. Megjithate, nje gje e them me siguri:
"Ne qofte se momentin frymezues e shpik edhe kur nuk eksiston, e ruan dhe e riperdor edhe kur te duhet ta shperfillesh, jeton me te dashur apo pa dashur - kur gdhin, kur ngryset, ne punet e ndryshme qe te marrin diten - dicka brenda teje eshte me doemos shperthyese, e bukur dhe e plote. Sepse arti eshte i magjishem, i gjithkundshem, i plote!
Kur ti jeton me te pavaresisht nga pengesa te ndryshme qe mund te te detyrojne ta lesh, dicka e madhe ushqehet brenda teje. Copezat qe shkuan dhe rishkruan do te te thone ty se pari se sa te bukura jane. Subjektivizmi, gjithsesi ekziston.
- Thith vetem art dhe do te njerresh paksa art! - (nga nje autore shqiptare qe me pelqen)
Gjithe te mirat
Neo2002
Nuk besoj se ekziston nje perkufizim i sakte se cfare me shume. Megjithate, nje gje e them me siguri:
"Ne qofte se momentin frymezues e shpik edhe kur nuk eksiston, e ruan dhe e riperdor edhe kur te duhet ta shperfillesh, jeton me te dashur apo pa dashur - kur gdhin, kur ngryset, ne punet e ndryshme qe te marrin diten - dicka brenda teje eshte me doemos shperthyese, e bukur dhe e plote. Sepse arti eshte i magjishem, i gjithkundshem, i plote!
Kur ti jeton me te pavaresisht nga pengesa te ndryshme qe mund te te detyrojne ta lesh, dicka e madhe ushqehet brenda teje. Copezat qe shkuan dhe rishkruan do te te thone ty se pari se sa te bukura jane. Subjektivizmi, gjithsesi ekziston.
- Thith vetem art dhe do te njerresh paksa art! - (nga nje autore shqiptare qe me pelqen)
Gjithe te mirat
Neo2002
Re: Si te behesh shkrimtar
Sa per subjektivizmin qe permend, fillimisht te kerkoj ndjese pasi nuk e kuptova per ç'arsye e kishe perdorur, por me duket se tek te qenit subjektiv lind edhe individualja ne te shkruar. Jemi subjektive pa jemi keta qe jemi, secili i ndryshem e, kur arrihet, origjinal. Eshte ajo ura qe na lidh me objektiven qe na rrethon.
Mire, mire Neo, me duket se po kundershton veten me ate qe ke thene pak me siper. Kjo ishte pikerisht ideja ime. Ka shume njerez qe mbarojne per gjuhe-letersi, apo per dege qe jane te lidhura me te shkruarit, por kjo nuk i ben domosdoshmerisht shkrimtare. Eshte tamam ai zeri i brendshem qe krijon cdo gje e qe me pas materializohet neper letra.
Sa per subjektivizmin qe permend, fillimisht te kerkoj ndjese pasi nuk e kuptova per ç'arsye e kishe perdorur, por me duket se tek te qenit subjektiv lind edhe individualja ne te shkruar. Jemi subjektive pa jemi keta qe jemi, secili i ndryshem e, kur arrihet, origjinal. Eshte ajo ura qe na lidh me objektiven qe na rrethon.
Re: Si te behesh shkrimtar
Fillimisht postuar nga Iola:
[qb] Ti nuk heq dore kollaj /pf/images/graemlins/smile.gif
Mu duk i goditur perkufizimi aty poshte e une nuk di cte them me teper se aq sa thashe.
Une e kam nje problem ne fakt ketu,nuk e trajtoj dot si profesion kete por di qe behet ndonjehere, imagjino pyetjen:
- C`pune ben?
- Shkrimtar
ke te drejte. Shkrimtar njeriu duhet te behet njehere pasi vetem po te shkruaj dhe nuk jeton nuk ka kuptim
Flm per pershendetjen :wave: [/qb]
Re: Si te behesh shkrimtar
duhet te pish edhe shum substanca illegale qe te jene interesante ato qe shkruan + duhet te jetosh vete ne ate vend ku po shkruan + eksperiencat personale dramatike ndarje, vdekje (larg qoft) + intelekti + shkolla + kultura + vullneti + u zgjata shum se un vetem biblen dhe 5 libra kalamajsh kam lezuar /pf/images/graemlins/laugh.gif just an amatorial suggestion
duhet te pish edhe shum substanca illegale qe te jene interesante ato qe shkruan + duhet te jetosh vete ne ate vend ku po shkruan + eksperiencat personale dramatike ndarje, vdekje (larg qoft) + intelekti + shkolla + kultura + vullneti + u zgjata shum se un vetem biblen dhe 5 libra kalamajsh kam lezuar /pf/images/graemlins/laugh.gif just an amatorial suggestion
Guest
Re: Si te behesh shkrimtar
Edhe mua, mu duk pak absurde shprehja..
Shkrimtar eshte cdo njeri qe shkruan..(Alinos)..
Mbase eshte shprehje e vjeter dhe me siguri deri me sot,do kete ndrruar mendim..
Te behesh Shkrimtar..nuk do te thote,te kesh mbaruar Gjuhe - Letersi..(une s´jam shkrimtare).. :shrug:
-Te behesh shkrimtar,duhet se pari te kesh talent te spikatur,ne te shkruar..
-Bagazh fjalesh dhe menyre perdorimi te vecante te tyre..
-Te kesh Kurajo,gershetuar me Vullnet.
Kurajo,eshte nje nga pikat me te forta ne Art,pasi ke te besh me Kritiken..
Eshte pikerisht Kritika (apo prezantimi me Lexuesin),qe shpesh te inkurajon,por shpesh dhe te demoralizon..
Ndaj nese ke Kurajon dhe Vullnetin te perballesh me gjithcka,te dish te mbrosh talentin tend dhe te justifikosh, ate c´ka shkruan,besoj qe mund te kesh shanse, per tu futur ne boten e shkrimtarit..
Dikush qe pretendon, per tu bere shkrimtar,duhet jo vetem te dije te shkruaje,por mendoj rendesi te madhe per mendimin tim ka:
Te dije te Perjetoje..
Menyra se si e perjeton Jeten,kendveshtrimi nga i cili e sheh ate,ndryshon nga ai i njeriut te thjeshte..
Shkrimtari e perjeton Jeten me te tjera, emocione..
Jane pikerisht,keto emocione te cilat e ngacmojne dhe e bejne, te hedhe fjale mbi leter..
Varet pastaj,cfare emocioni,shkaktojne pikerisht keto fjale, tek Lexuesi..
Nese jane emocione mbreselenese,rritet shanci per shkrimtar te suksesshem..
Nese pershkrimi, eshte dicka e rendomte, apo e zakonte..nuk kemi te bejme me Shkrimtar,por thjesht me emocionet e dikujt,qe provon te shkruaje..
Dhe te tille,ka Bota me Mijra..
Shkrimtari sipas mendimit tim eshte dicka tjeter..
Ketu qendron ndryshimi,mes dy njerezve qe shkruajne..
Emocioni, qe percjell....
Edhe mua, mu duk pak absurde shprehja..
Shkrimtar eshte cdo njeri qe shkruan..(Alinos)..
Mbase eshte shprehje e vjeter dhe me siguri deri me sot,do kete ndrruar mendim..
Te behesh Shkrimtar..nuk do te thote,te kesh mbaruar Gjuhe - Letersi..(une s´jam shkrimtare).. :shrug:
-Te behesh shkrimtar,duhet se pari te kesh talent te spikatur,ne te shkruar..
-Bagazh fjalesh dhe menyre perdorimi te vecante te tyre..
-Te kesh Kurajo,gershetuar me Vullnet.
Kurajo,eshte nje nga pikat me te forta ne Art,pasi ke te besh me Kritiken..
Eshte pikerisht Kritika (apo prezantimi me Lexuesin),qe shpesh te inkurajon,por shpesh dhe te demoralizon..
Ndaj nese ke Kurajon dhe Vullnetin te perballesh me gjithcka,te dish te mbrosh talentin tend dhe te justifikosh, ate c´ka shkruan,besoj qe mund te kesh shanse, per tu futur ne boten e shkrimtarit..
Dikush qe pretendon, per tu bere shkrimtar,duhet jo vetem te dije te shkruaje,por mendoj rendesi te madhe per mendimin tim ka:
Te dije te Perjetoje..
Menyra se si e perjeton Jeten,kendveshtrimi nga i cili e sheh ate,ndryshon nga ai i njeriut te thjeshte..
Shkrimtari e perjeton Jeten me te tjera, emocione..
Jane pikerisht,keto emocione te cilat e ngacmojne dhe e bejne, te hedhe fjale mbi leter..
Varet pastaj,cfare emocioni,shkaktojne pikerisht keto fjale, tek Lexuesi..
Nese jane emocione mbreselenese,rritet shanci per shkrimtar te suksesshem..
Nese pershkrimi, eshte dicka e rendomte, apo e zakonte..nuk kemi te bejme me Shkrimtar,por thjesht me emocionet e dikujt,qe provon te shkruaje..
Dhe te tille,ka Bota me Mijra..
Shkrimtari sipas mendimit tim eshte dicka tjeter..
Ketu qendron ndryshimi,mes dy njerezve qe shkruajne..
Emocioni, qe percjell....
soldier_of_fortune
Primus registratum
Re: Si te behesh shkrimtar
Une mendoj se shkrimtar mund te lindesh,por jo te behesh.Letersia eshte art dhe jo zanat pra jo gje qe mund te mesohet.
Une mendoj se shkrimtar mund te lindesh,por jo te behesh.Letersia eshte art dhe jo zanat pra jo gje qe mund te mesohet.
Re: Si te behesh shkrimtar
vete ART vjen nga AR = punimi i arit per stoli. ARGJENDAR eshte ndoshta mjeshteria e pare artistike ne bote.
"Il y a des moments où l'art s'élève presque à la dignité du travail manuel." Wilde.
papapa sa gabim. greket e vjeter e quanin artin TEKNE, nga vjen fjala teknike e teknollogji, pra mjeshteri.
vete ART vjen nga AR = punimi i arit per stoli. ARGJENDAR eshte ndoshta mjeshteria e pare artistike ne bote.
"Il y a des moments où l'art s'élève presque à la dignité du travail manuel." Wilde.
soldier_of_fortune
Primus registratum
Re: Si te behesh shkrimtar
SHENJTOR-i
Primus registratum
Re: Si te behesh shkrimtar
Te qenit shkrimtar eshte nje kompleks i gjere; por sidoqofte mendoj se eshte thjeshte aftesia per te vene ne pune mekanizmat e frymezimit, latimin e fjaleve, origjinalitet godites idesh!
Te qenit shkrimtar eshte nje kompleks i gjere; por sidoqofte mendoj se eshte thjeshte aftesia per te vene ne pune mekanizmat e frymezimit, latimin e fjaleve, origjinalitet godites idesh!
ana karenina
Primus registratum
Re: Si te behesh shkrimtar
Margarite Jursenar
‘Te shkruash eshte si te mbrush buken’
Me 17 dhjetor te vitit qe shkoi vdiq ne moshen 84-vjecare shkrimtarja e shquar franceze Margarite Jursenar (anagram i mbiemrit te vertete Krajenkur). Ne historine e letersise se vendit te saj ajo, qysh ne te gjalle, zuri nje vend te nderuar si poete, romanciere, dramaturge dhe eseiste. Pjesa me e mire e kesaj vepre, sic jane romanet ‘Kujtimet e Hadrianit’, ‘Aleksi dhe traktati i luftes se kote’, ‘Goditja e fundit’, ‘Nje veprim te te erret’ e mjaft novela e tregime, i dha popullaritet ehde ne shume vende te botes. Margarite Jursenari u shqua per interesat e gjere ndaj letersise dhe artit boteror, ndaj kultures se antikitetit, mitologjise e folklorit te popujve te ndryshem e, ne vecanti, te atyre te Ballkanit. Lexuesi shqiptar ka pasur rast te vleresoje novelen e saj ‘Qumeshti i nenes’, e cila ka per subjekt legjenden e murimit te Rozafes. Intervista qe po botojme eshte nder intervistat e saj te fundit, dhene ne tetor te 86-s.
Shkrimtarja i pret vizitoret ne apartamentin numer 417 te hotel ‘Ricit’. Zjarri ne vater eshte shuar. Ne divan eshte ulur krijesa pothuaj mitike, e para femer qe me 1980, pas tre shekujsh e me shume te formimit te saj, u pranua ne Akademine Franceze. S’para duket ne forme. Zbehtesia e fytyres se saj te le pershtypjen se nje njeriu te sfilitur, qe duket sikur mezi po e merr veten pas nje lengimi te gjate. Dhe, me te vertete, nentorin e shkuar Margarite Jursenari eshte operuar ne zemer. Ne tryezen para saj ndodhet nje gote me uje, nje kuti karamelesh me limon dhe botimi ne frengjisht i ‘Alefit’ te Borhesit. Nga dritarja hyn nje drite ngjyre gri. Qielli i Parisit eshte mbuluar nga re te rimta. Zonja plake i ka pulitur syte sikur te jete duke medituar rreth lavdise dhe barres qe i ka ngarkuar ajo. Toni i zerit te saj eshte i bute. Por ja, qepallat ngrihen dhe lene te duken syte e kalter si detrat e Veriut: sy depertues, te kulluar, me nje veshtrim krenar. Shkrepetimat e befta te syve te saj te shtyjne te mendosh qe ata jane me te forte se rrudhat ne fytyre dhe ato levizje te ngathta duarsh. Jane ata sy qe kane bere cmos te shohin pertej rrenojave te Greqise dhe Romes se lashte, permes zjarreve te Inkuizicionit mesjetar.
- Zonja Jurcenar, kohet e fundit, me nismen e shtepise botuese ‘Bompiani’ ne Itali, ka filluar botimi i nje serie veprash te zgjedhura qe eshte titulluar ‘Klasiket’. Njeri prej vellimeve te para permban veprat e Moravias nga viti 1927 deri me 1947, ndersa nje tjeter romanet dhe tregimet tuaja, ndermjet te cilave edhe dy librat qe, me teper se te tjeret, ju bene te famshme: ‘Kujtimet e Hadrianit’ dhe ‘Nje veprim ne te erret’. Fakti qe ju konsiderojne klasike, c’efekt shkakton te ju?
- Asnje lloj efekti, per arsyen e thjeshte se asnjehere nuk e kam mbajturveten per te tille. Por, ne qofte se ky eshte emri me te cilin eshte ‘pagezuar’ kolana, nuk mund te bej gje tjeter vecse ta pranoj.
- Nje estet eshte shprehur: ‘Nese ka ndonje fjale qe mund te jape ne menyren me te plote idene e Klasikes, ako eshte fjala Pjekuri’. Ju e pranoni kete mendim?
- Jam e shtrenguar t’ju rrefej se nuk kam idera shume te qarta per sa i perket kesaj ceshtjeje. Sidoqofte, duke u ngjitur etiketen ‘klasik’ – dhe ketu eshte fjala per shkrimtare me vlera ‘ ne njefare menyre atyre u parapergatitet nje ceremoni varrimi e klasit te pare. Me pak fjale, gjithcka eshte pak a shume e vagullt. Per mendimin tim, kemi te bejme me teper me politike letrare sesa me letersi.
- A eshte e vertete se pjesa me e madhe e atyre qe keni shkruar kane lindur duke u nisur nga idete fantastike te nje njezetvjecareje?
- Asokohe kisha filluar te udhetoja bashke me tim ate, Mishelin. Nenen, Fernanda e quanin, s’e kasha. Ajo kishte vdekur nga ethet e lehonise dhjete dite mbasi une pata lindur. Me 1922, kur fashistet bene marshimin mbi Rome, ndodhesha ne Itali, per te qene me e sakte, ne Milano dhe me pas ne Verone. Atehere kuturisja pas nje projekti letrar te cilit nuk i dukej fundi, njefare ‘romani total’; kuptohet, dicka krejtesisht e paarritshme, qe e kisha titulluar ‘Gjeratorja’. Ne te doja te kallezoja historine e nje sere familjesh te shtresave nga me te ndryshmet pergjate rrjedhes se kohes. Deri diku, projekti i mesiperm te u be pararendesi i disa librave mevonshem, si, per shembull, ‘Kujtime te shtrenjta’.
- Ka ne qendrimin tuaj nje mospranim te se tashmes, nje mohim te saj?
- Per ke te tashme e keni fjalen? Per kete qe une, ju, te gjithe ne tok jemi duke jetuar? Ajo eshte nje makth rreqethes qe s’mund ta duash kurre. Ngandonjehere pyes veten se si mund te pajtohet njerezimi me terrorizmin, lufterat e besimeve te ndryshme fetare, ndotjen e shfrenuar te mjedisit apo me ate coroditje qe sundon ngado? Dhe jeta ime vetjake ne keto caste nuk eshte per t’u lakmuar. Jam e semure, madje me shume se c’dukem, has veshtiresi te jashtezakonshme per cdo gje, dhe, se fundi, humbjet e te dashurve me kane goditur rende.
- Mos valle kjo do te thote qe jeni e dashurruar me teper me te shkuaren tuaj sesa me te tashmen?
- Duhet te tregohemi te matur kur flitet per dashurine qe lidhet me te shkuaren. Dashuria per te kaluaren. Ne thelb ajo eshte dashuri per vete jeten, sepse filli i saj i tjerrur ne te shkuaren eshte me i gjate se ai i se tashmes. Si te me jete dhene rasti, qofte me goje a qofte me shkrim, une kam pohuar se ‘e kaluara duhet me shume, se, ne fund te fundit, ajo eshte e tashmja e cila ka mbijetuar dhe gjallon ne tempullin e kujteses njerezore’.
- Atehere mund te themi qe e kaluara perben per ju nje ‘periudhe te arte’?
- Jo, jo, ne asnje menyre. Shpesh ajo ka qene mizore, e pavlere ose, c’eshte me e keqja, pa ideale te medha. Por fakti i kohezgjatjes, i shtrirjes se saj deri te ne, eshte njefare perjetesie iluzive, disi ngushelluese. Ashtu sic ka thene nje poet grek, emri i te cilit nuk me kujtohet ne kete cast, ‘e kaluara eshte dicka madhore, nje bote e paskajshme ne krahasim me mikroboten e se tashmes te secilit prej nesh’.
- A eshte e vertete qe shkrimtari nga natyra eshte krijese vetmitare?
- Te gjithe jemi nga pak te tille, pa qene nevoja te jesh shkrimtar. Eshte nje lloj vetmie qe u detyrohet vendeve te zbrazeta qe shkojne duke u shtuar rreth e rrotull nesh. Cdo jete njerezore eshte e vurratosur ngavdekja e dikujt dhe nga ndarja e perhershme prej tij. Megjithate, une them se eshte me mire kur njeriu e ka ngjeruar kete lloj dhimbjeje, sesa mos ta kete njohur dashurine dhe njerezit me te cilet e ka lidhur ajo.
- Ku qendron per j uajo terheqje magjepsese qe te ben historia?
- Historia te krijon mundesine te ndermarresh udhetime mahnitese, gje qe une e adhuroj, sepse ne cdonjerin prej tyre meson dicka te re. Per mendimin tim, ne nje udhetim duhet t’u kushtosh te njejten vemendje si peisazhit, ashtu edhe njerezve qe levrijne ne te. Megjithate, casti vendimtar per shkrimtarin eshte nje tjeter, pikerisht atehere kur arkeologjia fiton perparesi dhe e udheheq historine me synimin per te hedhur gulce drite ne gollet e erreta te epokave te largeta.
- Kohe me pare, ne nje interviste, ju keni deklaruar se ‘perpjekjet per t’iu shmangur procesit te natyrshem te plakjes jane nje menyre per te mos e dashur jeten’. Cila eshte arsyeja?
- Une nuk u beso jaspak llomotitjeve per te ashtuquajturin problem pleqeri’rini. Eshte marrezi me brire te robtohesh per te zhdukur nga fytyra zhubrat e rrudhave. E di qe e kam kapercyer majen e tetedhjetave, por, sidoqofte, nuk them se jam pak apo shume e moshuar, vetem se gjendem prane ‘kufirit te mbrame te gjithckaje’.
- A mund ta duash jeten edhe pa qene optimist per te?
- Them se po, madje edhe ne menyre te gezueshme, ndonese duhet te shtoj se eshte nje gje shume e veshtire. Po c’kuptim ka te flasesh pareshtur per optimizmin e pesimizmin? Diskutime te tilla jane pa buke, qendrime shtinjake qe nuk e prekin te verteten, por i kalojne asaj tangent.
- Eshte e veshtire te thuash te verteten per vetveten?
- Sic e dini, ne librat e mi nuk shprehem kurre ne veten e pare. Do te thoni ju qe e kam bere ne ‘Kujtimet e Hardianit’, por ai qe shprehej aty me ‘une’ ishte vete madheria e tij perandori. Une, mua, e imja, i imi... Te gjitha keto ne letersi mund te behen shprehje e nje egoizmi te cilin s’kam dashur kurre as t’ua predikoj te tjereve dhe as ta pranoj prej tyre. Shume nga rrefimet e kesaj natyre, qe hasen neper libra, jane krejtesisht konvencionale. Eshte lexuesi ai qe e kerkon kete lloj intimiteti me autorin. Por, per mendimin tim, nje lexues i tille nuk ka dhe aq haber nga letersia.
- Pothuaj dyzet vjet me pare zgjodhet si vendbanim ishullin Mon Dezer, pergjate brigjeve te Menit, ku, me sa dime, keni nje shtepi te drunjte, prej nga pyjet dhe oqeani jane fare prane. Vazhdoni te banoni atje?
- Gjate muajve te veres. Ne dimer ben shume ftohte, bie teper debore, ndersa hejte e akujve zgjaten e zgjaten si ca piramida fantastike.
- Zgjedhja e nje vendi si Mon Dezeri eshte rastesi, apo ka te beje me pasionin tuaj per udhetime ne vende pak te njohura?
- Kam qene gjithmone e mendimit qe do te ishte idiotesi te ikje nga kjo bote pa e bredhur anekend ‘kuvline’ ku banon.
- Ne Mon Dezer e gatuani buken vete...
- Jam vertet e zonja, vec te me shihni. Gatimi i bukes eshte si te shkruarit. Dora duhet ta ndieje kur brumi eshte i ardhur dhe nuk ka nevoje me te mbruhet. Keshtu duhet te ndodhe edhe me nje faqe apo fjale te librit qe po shkruan.
- Ne librin ‘Syhapur’ keni bere nje liste te tere te gjerave qe do te deshironit t’i shihnit edhe nje here para castit te fundit. A ju kujtohen te gjitha?
- Ne kete grime shoh Parisin, korridoret e zbukuruara me dekoracione te shumellojshme te Hotel ‘Ricit’, sheshin Vandom...
- Nje here keni thene se cdo njeri duhet te jete i perkore, te dije te zgjedhe ne morine e gjerave te shtrenjta qe ka perjetuar gjate gjallimit te tij, sepse ne feksjen e nje casti te vetem nuk mund t’i rishohe dot te gjitha. Keni folur per vjollcat e Kenektikatit, per nje varreze ne Zvicer, te veshur me kadifen e purport te trendafileve, per dunat e Flandres te pergjumura nga shushuritjet e valeve ne bregdet ‘qe kur bota ka qene bote’…
- Me kujtohet. Fluturimthi u bashkova me nje trumbe mjellmash qe shtegtonin drejt Arktikut, iu qasa per t’I ledhatuar maceve te nje fhsati ne Anadoll dhe mberrita ne Segesta duke u capitur perms monopateve te nje vendi qe kundermonte era trumze.
- Deshira juaj eshte qe te varroseni ne Mon Dezer?
- Po. Atje eshte gati gjithcka per ceremonine e permotshme: varri me emrin, mbiemrin dhe daten e lindjes. Mungon vetem data tjeter. E kam gjetur edhe epitafin. Eshte nje fjali qe e kam nxjerre nga libri im ‘Nje veprim ne te erret0. Po te kini deshire, shkruajeni: ‘Vepra ime eshte per ate qe jeten e tij ua perkushton ndjenjave njerezore’.
Perktheu Virgjil Muçi.
Revista Nentori, 3/1988
Margarite Jursenar
‘Te shkruash eshte si te mbrush buken’
Me 17 dhjetor te vitit qe shkoi vdiq ne moshen 84-vjecare shkrimtarja e shquar franceze Margarite Jursenar (anagram i mbiemrit te vertete Krajenkur). Ne historine e letersise se vendit te saj ajo, qysh ne te gjalle, zuri nje vend te nderuar si poete, romanciere, dramaturge dhe eseiste. Pjesa me e mire e kesaj vepre, sic jane romanet ‘Kujtimet e Hadrianit’, ‘Aleksi dhe traktati i luftes se kote’, ‘Goditja e fundit’, ‘Nje veprim te te erret’ e mjaft novela e tregime, i dha popullaritet ehde ne shume vende te botes. Margarite Jursenari u shqua per interesat e gjere ndaj letersise dhe artit boteror, ndaj kultures se antikitetit, mitologjise e folklorit te popujve te ndryshem e, ne vecanti, te atyre te Ballkanit. Lexuesi shqiptar ka pasur rast te vleresoje novelen e saj ‘Qumeshti i nenes’, e cila ka per subjekt legjenden e murimit te Rozafes. Intervista qe po botojme eshte nder intervistat e saj te fundit, dhene ne tetor te 86-s.
Shkrimtarja i pret vizitoret ne apartamentin numer 417 te hotel ‘Ricit’. Zjarri ne vater eshte shuar. Ne divan eshte ulur krijesa pothuaj mitike, e para femer qe me 1980, pas tre shekujsh e me shume te formimit te saj, u pranua ne Akademine Franceze. S’para duket ne forme. Zbehtesia e fytyres se saj te le pershtypjen se nje njeriu te sfilitur, qe duket sikur mezi po e merr veten pas nje lengimi te gjate. Dhe, me te vertete, nentorin e shkuar Margarite Jursenari eshte operuar ne zemer. Ne tryezen para saj ndodhet nje gote me uje, nje kuti karamelesh me limon dhe botimi ne frengjisht i ‘Alefit’ te Borhesit. Nga dritarja hyn nje drite ngjyre gri. Qielli i Parisit eshte mbuluar nga re te rimta. Zonja plake i ka pulitur syte sikur te jete duke medituar rreth lavdise dhe barres qe i ka ngarkuar ajo. Toni i zerit te saj eshte i bute. Por ja, qepallat ngrihen dhe lene te duken syte e kalter si detrat e Veriut: sy depertues, te kulluar, me nje veshtrim krenar. Shkrepetimat e befta te syve te saj te shtyjne te mendosh qe ata jane me te forte se rrudhat ne fytyre dhe ato levizje te ngathta duarsh. Jane ata sy qe kane bere cmos te shohin pertej rrenojave te Greqise dhe Romes se lashte, permes zjarreve te Inkuizicionit mesjetar.
- Zonja Jurcenar, kohet e fundit, me nismen e shtepise botuese ‘Bompiani’ ne Itali, ka filluar botimi i nje serie veprash te zgjedhura qe eshte titulluar ‘Klasiket’. Njeri prej vellimeve te para permban veprat e Moravias nga viti 1927 deri me 1947, ndersa nje tjeter romanet dhe tregimet tuaja, ndermjet te cilave edhe dy librat qe, me teper se te tjeret, ju bene te famshme: ‘Kujtimet e Hadrianit’ dhe ‘Nje veprim ne te erret’. Fakti qe ju konsiderojne klasike, c’efekt shkakton te ju?
- Asnje lloj efekti, per arsyen e thjeshte se asnjehere nuk e kam mbajturveten per te tille. Por, ne qofte se ky eshte emri me te cilin eshte ‘pagezuar’ kolana, nuk mund te bej gje tjeter vecse ta pranoj.
- Nje estet eshte shprehur: ‘Nese ka ndonje fjale qe mund te jape ne menyren me te plote idene e Klasikes, ako eshte fjala Pjekuri’. Ju e pranoni kete mendim?
- Jam e shtrenguar t’ju rrefej se nuk kam idera shume te qarta per sa i perket kesaj ceshtjeje. Sidoqofte, duke u ngjitur etiketen ‘klasik’ – dhe ketu eshte fjala per shkrimtare me vlera ‘ ne njefare menyre atyre u parapergatitet nje ceremoni varrimi e klasit te pare. Me pak fjale, gjithcka eshte pak a shume e vagullt. Per mendimin tim, kemi te bejme me teper me politike letrare sesa me letersi.
- A eshte e vertete se pjesa me e madhe e atyre qe keni shkruar kane lindur duke u nisur nga idete fantastike te nje njezetvjecareje?
- Asokohe kisha filluar te udhetoja bashke me tim ate, Mishelin. Nenen, Fernanda e quanin, s’e kasha. Ajo kishte vdekur nga ethet e lehonise dhjete dite mbasi une pata lindur. Me 1922, kur fashistet bene marshimin mbi Rome, ndodhesha ne Itali, per te qene me e sakte, ne Milano dhe me pas ne Verone. Atehere kuturisja pas nje projekti letrar te cilit nuk i dukej fundi, njefare ‘romani total’; kuptohet, dicka krejtesisht e paarritshme, qe e kisha titulluar ‘Gjeratorja’. Ne te doja te kallezoja historine e nje sere familjesh te shtresave nga me te ndryshmet pergjate rrjedhes se kohes. Deri diku, projekti i mesiperm te u be pararendesi i disa librave mevonshem, si, per shembull, ‘Kujtime te shtrenjta’.
- Ka ne qendrimin tuaj nje mospranim te se tashmes, nje mohim te saj?
- Per ke te tashme e keni fjalen? Per kete qe une, ju, te gjithe ne tok jemi duke jetuar? Ajo eshte nje makth rreqethes qe s’mund ta duash kurre. Ngandonjehere pyes veten se si mund te pajtohet njerezimi me terrorizmin, lufterat e besimeve te ndryshme fetare, ndotjen e shfrenuar te mjedisit apo me ate coroditje qe sundon ngado? Dhe jeta ime vetjake ne keto caste nuk eshte per t’u lakmuar. Jam e semure, madje me shume se c’dukem, has veshtiresi te jashtezakonshme per cdo gje, dhe, se fundi, humbjet e te dashurve me kane goditur rende.
- Mos valle kjo do te thote qe jeni e dashurruar me teper me te shkuaren tuaj sesa me te tashmen?
- Duhet te tregohemi te matur kur flitet per dashurine qe lidhet me te shkuaren. Dashuria per te kaluaren. Ne thelb ajo eshte dashuri per vete jeten, sepse filli i saj i tjerrur ne te shkuaren eshte me i gjate se ai i se tashmes. Si te me jete dhene rasti, qofte me goje a qofte me shkrim, une kam pohuar se ‘e kaluara duhet me shume, se, ne fund te fundit, ajo eshte e tashmja e cila ka mbijetuar dhe gjallon ne tempullin e kujteses njerezore’.
- Atehere mund te themi qe e kaluara perben per ju nje ‘periudhe te arte’?
- Jo, jo, ne asnje menyre. Shpesh ajo ka qene mizore, e pavlere ose, c’eshte me e keqja, pa ideale te medha. Por fakti i kohezgjatjes, i shtrirjes se saj deri te ne, eshte njefare perjetesie iluzive, disi ngushelluese. Ashtu sic ka thene nje poet grek, emri i te cilit nuk me kujtohet ne kete cast, ‘e kaluara eshte dicka madhore, nje bote e paskajshme ne krahasim me mikroboten e se tashmes te secilit prej nesh’.
- A eshte e vertete qe shkrimtari nga natyra eshte krijese vetmitare?
- Te gjithe jemi nga pak te tille, pa qene nevoja te jesh shkrimtar. Eshte nje lloj vetmie qe u detyrohet vendeve te zbrazeta qe shkojne duke u shtuar rreth e rrotull nesh. Cdo jete njerezore eshte e vurratosur ngavdekja e dikujt dhe nga ndarja e perhershme prej tij. Megjithate, une them se eshte me mire kur njeriu e ka ngjeruar kete lloj dhimbjeje, sesa mos ta kete njohur dashurine dhe njerezit me te cilet e ka lidhur ajo.
- Ku qendron per j uajo terheqje magjepsese qe te ben historia?
- Historia te krijon mundesine te ndermarresh udhetime mahnitese, gje qe une e adhuroj, sepse ne cdonjerin prej tyre meson dicka te re. Per mendimin tim, ne nje udhetim duhet t’u kushtosh te njejten vemendje si peisazhit, ashtu edhe njerezve qe levrijne ne te. Megjithate, casti vendimtar per shkrimtarin eshte nje tjeter, pikerisht atehere kur arkeologjia fiton perparesi dhe e udheheq historine me synimin per te hedhur gulce drite ne gollet e erreta te epokave te largeta.
- Kohe me pare, ne nje interviste, ju keni deklaruar se ‘perpjekjet per t’iu shmangur procesit te natyrshem te plakjes jane nje menyre per te mos e dashur jeten’. Cila eshte arsyeja?
- Une nuk u beso jaspak llomotitjeve per te ashtuquajturin problem pleqeri’rini. Eshte marrezi me brire te robtohesh per te zhdukur nga fytyra zhubrat e rrudhave. E di qe e kam kapercyer majen e tetedhjetave, por, sidoqofte, nuk them se jam pak apo shume e moshuar, vetem se gjendem prane ‘kufirit te mbrame te gjithckaje’.
- A mund ta duash jeten edhe pa qene optimist per te?
- Them se po, madje edhe ne menyre te gezueshme, ndonese duhet te shtoj se eshte nje gje shume e veshtire. Po c’kuptim ka te flasesh pareshtur per optimizmin e pesimizmin? Diskutime te tilla jane pa buke, qendrime shtinjake qe nuk e prekin te verteten, por i kalojne asaj tangent.
- Eshte e veshtire te thuash te verteten per vetveten?
- Sic e dini, ne librat e mi nuk shprehem kurre ne veten e pare. Do te thoni ju qe e kam bere ne ‘Kujtimet e Hardianit’, por ai qe shprehej aty me ‘une’ ishte vete madheria e tij perandori. Une, mua, e imja, i imi... Te gjitha keto ne letersi mund te behen shprehje e nje egoizmi te cilin s’kam dashur kurre as t’ua predikoj te tjereve dhe as ta pranoj prej tyre. Shume nga rrefimet e kesaj natyre, qe hasen neper libra, jane krejtesisht konvencionale. Eshte lexuesi ai qe e kerkon kete lloj intimiteti me autorin. Por, per mendimin tim, nje lexues i tille nuk ka dhe aq haber nga letersia.
- Pothuaj dyzet vjet me pare zgjodhet si vendbanim ishullin Mon Dezer, pergjate brigjeve te Menit, ku, me sa dime, keni nje shtepi te drunjte, prej nga pyjet dhe oqeani jane fare prane. Vazhdoni te banoni atje?
- Gjate muajve te veres. Ne dimer ben shume ftohte, bie teper debore, ndersa hejte e akujve zgjaten e zgjaten si ca piramida fantastike.
- Zgjedhja e nje vendi si Mon Dezeri eshte rastesi, apo ka te beje me pasionin tuaj per udhetime ne vende pak te njohura?
- Kam qene gjithmone e mendimit qe do te ishte idiotesi te ikje nga kjo bote pa e bredhur anekend ‘kuvline’ ku banon.
- Ne Mon Dezer e gatuani buken vete...
- Jam vertet e zonja, vec te me shihni. Gatimi i bukes eshte si te shkruarit. Dora duhet ta ndieje kur brumi eshte i ardhur dhe nuk ka nevoje me te mbruhet. Keshtu duhet te ndodhe edhe me nje faqe apo fjale te librit qe po shkruan.
- Ne librin ‘Syhapur’ keni bere nje liste te tere te gjerave qe do te deshironit t’i shihnit edhe nje here para castit te fundit. A ju kujtohen te gjitha?
- Ne kete grime shoh Parisin, korridoret e zbukuruara me dekoracione te shumellojshme te Hotel ‘Ricit’, sheshin Vandom...
- Nje here keni thene se cdo njeri duhet te jete i perkore, te dije te zgjedhe ne morine e gjerave te shtrenjta qe ka perjetuar gjate gjallimit te tij, sepse ne feksjen e nje casti te vetem nuk mund t’i rishohe dot te gjitha. Keni folur per vjollcat e Kenektikatit, per nje varreze ne Zvicer, te veshur me kadifen e purport te trendafileve, per dunat e Flandres te pergjumura nga shushuritjet e valeve ne bregdet ‘qe kur bota ka qene bote’…
- Me kujtohet. Fluturimthi u bashkova me nje trumbe mjellmash qe shtegtonin drejt Arktikut, iu qasa per t’I ledhatuar maceve te nje fhsati ne Anadoll dhe mberrita ne Segesta duke u capitur perms monopateve te nje vendi qe kundermonte era trumze.
- Deshira juaj eshte qe te varroseni ne Mon Dezer?
- Po. Atje eshte gati gjithcka per ceremonine e permotshme: varri me emrin, mbiemrin dhe daten e lindjes. Mungon vetem data tjeter. E kam gjetur edhe epitafin. Eshte nje fjali qe e kam nxjerre nga libri im ‘Nje veprim ne te erret0. Po te kini deshire, shkruajeni: ‘Vepra ime eshte per ate qe jeten e tij ua perkushton ndjenjave njerezore’.
Perktheu Virgjil Muçi.
Revista Nentori, 3/1988
alinos
Forumium maestatis
Re: Si te behesh shkrimtar
mendoj se ajo intervista nuk eshte e plote. Sa here qe shkrimtarja nis nje fill mendimi, nuk e perfundon, gje qe me ben te mendoj se eshte censuruar, duke pas parasysh vitin e botimit ne shqip.
Gjithsesi thelbi qendron tek eksperiencat e medha personale, aftesite vezhguese dhe perdorimi mjeshteror i fjales.
Nejse paska shprese per ne qe jemi ende ne te 20tat /pf/images/graemlins/laugh.gif
mendoj se ajo intervista nuk eshte e plote. Sa here qe shkrimtarja nis nje fill mendimi, nuk e perfundon, gje qe me ben te mendoj se eshte censuruar, duke pas parasysh vitin e botimit ne shqip.
Gjithsesi thelbi qendron tek eksperiencat e medha personale, aftesite vezhguese dhe perdorimi mjeshteror i fjales.
Nejse paska shprese per ne qe jemi ende ne te 20tat /pf/images/graemlins/laugh.gif
Le_Routard
Forumium maestatis
Re: Si te behesh shkrimtar
Sipas menimit tim shkrimtar mund te behesh duke shkruajtur. /pf/images/graemlins/laugh.gif
Vetem se shume shkruajn por shume pak jan shkrimtar.... Osht si puna robit qe keno, mund te knoj ke dushi per qejf, mbas shume kohesh mbase ka msu me knu dhe me u la ma mire, por prap nuk del dot ne skene para publikut.
Sipas menimit tim shkrimtar mund te behesh duke shkruajtur. /pf/images/graemlins/laugh.gif
Vetem se shume shkruajn por shume pak jan shkrimtar.... Osht si puna robit qe keno, mund te knoj ke dushi per qejf, mbas shume kohesh mbase ka msu me knu dhe me u la ma mire, por prap nuk del dot ne skene para publikut.
Re: Si te behesh shkrimtar
gjithkush jep shembuj bazuar ne lidhje me dicka personale qe ka sense per ta ...edhe per dike tjeter qe ka pasur te njejtat experienca...nuk mund as te gjykohet as te keshillohet nji opinion i pergjithesuar, sepse nuk jepet per te kenaqur apo mesuar dike...thjesht jepet ne baza personale.
Persa i perket pergjigjes se Culit qe shkrimatari s mendon per mesazhin qe percjell...do te thosha qe eshte pjeserrisht i vertet....shkrimtaret e rrinj jan shume "egoista" te fresket te gjalle unik me idera qe i derdhin me naivitet ne krijmtarin e tyre te pare, kjo vjen nga fermetimi i iderave qe kan lindur nga nji observimi i gjate edhe eturia qe ka nji i ri per ti derdhur ato...dhe si ngelet shume kohe te mendoj per mesazhin qe percjell se dhe vet per te nuk eshte shume i qarte...eshte reagimi i mases se lexuesve edhe suksesi qe fiton shkrimtari qe dikton ne nji fare menyre mesazhin ose ideologjine e shkrimtarit...me von ai fillon te behet me i pergjegjshem edhe me i vetdishem per ato qe shkruan.....ta rralle jane ata qe nisin shkrimet e tyre me nji mesazh te caktuar.
gjithkush jep shembuj bazuar ne lidhje me dicka personale qe ka sense per ta ...edhe per dike tjeter qe ka pasur te njejtat experienca...nuk mund as te gjykohet as te keshillohet nji opinion i pergjithesuar, sepse nuk jepet per te kenaqur apo mesuar dike...thjesht jepet ne baza personale.
Persa i perket pergjigjes se Culit qe shkrimatari s mendon per mesazhin qe percjell...do te thosha qe eshte pjeserrisht i vertet....shkrimtaret e rrinj jan shume "egoista" te fresket te gjalle unik me idera qe i derdhin me naivitet ne krijmtarin e tyre te pare, kjo vjen nga fermetimi i iderave qe kan lindur nga nji observimi i gjate edhe eturia qe ka nji i ri per ti derdhur ato...dhe si ngelet shume kohe te mendoj per mesazhin qe percjell se dhe vet per te nuk eshte shume i qarte...eshte reagimi i mases se lexuesve edhe suksesi qe fiton shkrimtari qe dikton ne nji fare menyre mesazhin ose ideologjine e shkrimtarit...me von ai fillon te behet me i pergjegjshem edhe me i vetdishem per ato qe shkruan.....ta rralle jane ata qe nisin shkrimet e tyre me nji mesazh te caktuar.
ladouce2005
Primus registratum
Re: Si te behesh shkrimtar
:lol: Putrak, ky eshte art /pf/images/graemlins/wink.gif
:lol: Putrak, ky eshte art /pf/images/graemlins/wink.gif
Re: Si te behesh shkrimtar
nuk mund te thuash pra : "gjithkush jep shembujt sipas eksepriences se tija.......etj..etj.) sepse ketu preçizohet puna, tema eshte : SI TE BEHESH SHKRIMTAR, e jo peshkatar.
pra kane vlere vetem ekseriencat si shkrimtar.
a je ti e tille ? une them po te ishe do ta kishim marre vesh. /pf/images/graemlins/blush.gif
ndersa une (bile dhe LR -ja) nuk e kisha seriozisht. thashe te postoj njehere me spond, tangent.
dhe keshtu bera.
oj dolores, diskutimi ne kete teme, eshte i kote, pa qene shkrimtar.
nuk mund te thuash pra : "gjithkush jep shembujt sipas eksepriences se tija.......etj..etj.) sepse ketu preçizohet puna, tema eshte : SI TE BEHESH SHKRIMTAR, e jo peshkatar.
pra kane vlere vetem ekseriencat si shkrimtar.
a je ti e tille ? une them po te ishe do ta kishim marre vesh. /pf/images/graemlins/blush.gif
ndersa une (bile dhe LR -ja) nuk e kisha seriozisht. thashe te postoj njehere me spond, tangent.
dhe keshtu bera.