Re: Shqipëria pranë errësirës
Ky artikull me ngjan se eshte shkruar nga MLK /pf/images/graemlins/laugh.gif
Kriza energjitike: Shkaktare Banka Botërore
Lavdosh Ferruni - Gazeta Shqip
Ashtu si Xhuveli firmosi më 5 janar të vitit të kaluar lejen mjedisore për depozitat e naftës në Vlorë, po kështu këtë vit po më 5 janar Berisha ka firmosur vendimin që ka miratuar konventën trepalëshe ndërmjet Shqipërisë, Bullgarisë e Maqedonisë për sistemin e naftësjellësit transballkanik, AMBO, me terminal në Vlorë. I gjithë skenari për konvertimin e gjirit turistik të Vlorës në gji nafte dirigjohet nga Banka Botërore. Dhe për këtë është aplikuar skema e lënies në errësirë e shqiptarëve. Qysh në fillim të viteve ‘90, Banka Botërore ia doli që të krijonte një psikozë te shqiptarët e varfër, falë dhe kacavjerrjes politike e mediatike vendase, se ajo po pomponte para në Shqipëri. Në vend të fjalës borxh u lakuan në të gjitha rasat dhe u zgjedhuan në të gjitha kohët e mënyrat e foljes fjalët financim, mbështetje financiare, ndihmë financiare, BB jep kaq milion..., investim, projekt, donacion dhe rrallëherë fjala kredi e butë. Pasi borxhet që dha arritën kufirin që këpuste në mes para saj çdo kryeministër shqiptar, Banka Botërore rriti dukshëm rolin e saj në politikëbërje, ku politikat energjetike ishin dhe janë një prioritet i saj. Nuk është fare rastësi që politika energjetike e Shqipërisë tani drejtohet nga ministri Ruli, pjesë e listave aktive të Bankës Botërore dhe zv.ministri Bojaxhiu, që u katapultua në këtë post direkt nga karrigia e nëpunësit të Bankës Botërore në Uashington.
Bllokimi HEC-ve
A mund t‘i thuhet një të padituri se "ti do ta marrësh dënimin me një ligj që do ta dalë më vonë" apo një të dënuari që mbaron afatin e dënimit që "do të mbajmë edhe ca kohë në burg sa të dalë një ligj i ri, pastaj shohim e bëjmë". Këto nuk ndodhin gjëkundi. Në Shqipëri edhe ndodhin. Të gjithë shqiptarët vuajnë tani dënim të pamerituar që të rrinë pa drita, pasi të paktën prej 2 vitesh pritet që të bëhet funksional një ligj "i përmirësuar" për koncesionet, sipas të cilit, do të trajtohen edhe të gjitha projektet e bllokuara për ndërtime hidrocentralesh të mëdhenj e të vegjël. Promotor i këtij bllokimi është Banka Botërore. Qëllimi i saj i padeklaruar është bllokim i shtimit të kapaciteteve të lira gjeneruese të energjisë nga HEC-et për t‘i hapur rrugë transitimit të naftës nëpërmjet gjirit të Vlorës, ku borxhi për TEC-in e Vlorës, kryesisht i konceptuar në funksion të zhvillimit të industrisë së naftës aty, është propaganduar (e vazhdon të propagandohet fuqishëm) si një dhuratë e bukur e Bankës Botërore për banorët e Vlorës. Më konkretisht, me financim 100% privat në vlerën rreth 600 milionë euro i është paraqitur Qeverisë shqiptare nga një grupim i fuqishëm financiar italian 2 vjet më parë projekti për ndërtimin e Hidrocentralit të Skavicës. Në maj 2005, Qeveria "Nano" merr vendimin për fillimin e negociatave. Në shtator të 2005-ës duhet të kalonte në Kuvend për miratim dhe në 2007 do të fillonte prodhimi i pjesshëm i energjisë, që mund të zbuste ndjeshëm deficitin energjetik. Në vitin 2012, ky HEC do të mbulonte gjithë sasinë mesatare vjetore të importuar aktualisht. Si rrjedhojë e skemës, "ligji i ri për koncesionet" janë bllokuar edhe gjithë HEC-et e vegjël, që nëse do të kishin shkuar në një rrjedhë normale procedurale do të gjeneronin sot aq sa parashikohet të gjenerojë TEC-i i Vlorës në 2009. Ndërsa HEC-i i Bratilës, duke qenë dhe në jug do të gjeneronte sot 1,5 milionë Kwh në ditë, rreth 15% të asaj që prodhohet sot në vend. Një tjetër aspekt që është abuzuar rëndë ka të bëjë me shprehjen e vulgarizuar se "nuk mund të rrimë me sytë nga qielli". Është e natyrshme që prurjet janë herë më të pakta e herë më të shumta, por lumenjtë ku janë ngritur HEC-et kurrë nuk kanë shteruar dhe është totalisht në dorë të KESH-it për të rregulluar balancat në periudhat me më shumë prurje dhe me më pak prurje nëpërmjet eksport-importit. Dhe nuk mund të mos përmendim faktin që pikërisht mbi këtë sistem hidrik Shqipëria ka funksionuar për dekada dhe në fillim të viteve ‘90 eksporti i energjisë ka qenë më i madh se importi deri në vitin 1998, kur ky raport u përmbys. Është paradoksale (për një që nuk i njeh si funksionojë skemat në Shqipëri) që në një kohë kur çmimet e naftës në botë njohin rritje të pandërprerë merren borxh për të ndërtuar TEC që djeg naftë dhe burimet hidrike të vendit shfrytëzohen vetëm 25%.
Bllokimi TEC-it të Fierit dhe të energjive alternative
Nuk ka raport të BB dhe si rrjedhojë të Qeverisë shqiptare që mos të përmendë bilancin energjetik hidro-termo. E para kudo në botë sot kur flitet për termo kanë parasysh TEC me gaz, në Shqipëri flitet vetëm për TEC me naftë. E dyta, tani veç termos ka dhe energji të tjera alternative e konkurruese në treg, si energjia e e erës p.sh.. E treta, vështirë të ketë ndonjë shtet që importon naftë të rafinuar për ta djegur për prodhim energjie, siç pretendojnë të bëjnë në Vlorë. Nuk po merremi këtu me çmendurinë shtesë që kjo naftë do digjet në një zonë turistike dhe zonë e mbrojtur me ligj. Le të pranojmë që qoftë edhe me naftë na duhet energjia termo. Në këtë linjë në vitin 2001, kompania amerikane "Harza", së bashku me Agjencinë Kombëtare të Energjisë kryen një studim tekniko-ekonomik për instalimin e një kapaciteti të ri termo në Shqipëri. U studiuan 5 variante. Varianti A; rehabilitimi i njësisë kineze të TEC-it të Fierit; varianti B, rehabilitimi i njësisë çeke të TEC-it të Fierit; varianti C, fuqizimi i TEC-it të Fierit; varianti D, ndërtimi i një TEC të ri në Vlorë dhe varianti E, energjia të importohej. Në përfundim varianti më i leverdishëm rezultoi varianti E, që energjia të importohej, por për shkak kryesor se ngeleshin të papërdorura burimet e naftës së vendit, studimi konkludoi se varianti më i mirë ishte varianti B rehabilitimi i njësisë çeke të TEC-it të Fierit. Që jo vetëm se rezultonte me kosto me të ulët, por edhe se përdor lëndë të parë të vendit. Grupi studimor i dorëzoi Bankës Botërore, më 12 dhjetor 2001, në një mbledhje atje, raportin që rekomandonte rehabilitimin e TEC-it të Fierit. Banka Botërore e bllokoi këtë projekt, që nëse do të ishte lejuar vendi do të kishte për jugun, qysh në vitin 2004 një kapacitet termo rreth 100 MW, pra afërsisht sa parashikohet për fazën e parë të TEC-it të Vlorës. Megjithëse procedura për TEC të Fierit arriti deri në shpalljen e tenderit për rikonstruksionin e tij, fuqia e quajtur BB e anuloi atë. Ajo kishte dhënë "urdhër" (për etikë e fusim në thonjëza) që TEC-i duhej të ndërtohej në Vlorë. Qeveria u tregua menjëherë e gatshme për zbatimin e urdhrit. Ish-kryeministri Fatos Nano i drejtohet sejmenëve të tij: "Besoj, siç thatë dhe ju, me realizimin e targeteve me rikonfirmimin e angazhimit të bashkëpunimit me donatorët do të përballojmë fazën e fundit studimore për Termocentralin e Vlorës, sepse këto janë parametra në kuadrin e kondicionalitetit për ta financuar BB". (Fjala e Kryeministrit Nano në analizën vjetore të Ministrisë së Industrisë dhe Energjetikes-23/1/2003).
Po në këtë mbledhje, Nano lëshoi edhe frazën e mëposhtme që mjerisht mbeti frazë, ndryshe sot nuk do të kishte krizë energjetike Shqipëria: "Javës tjetër do të kemi negociata për një investim privat të General Electric për të sjellë kolosët e tregut energjetik ndërkombëtar dhe amerikan për një investim në tre faza, tërësisht privat, për energjinë, për prodhim energjie nga era me agregat fazë pas faze 50 mega, për çdo mega 1,5 milion dollarë. Po flas për investime serioze të një shkalle të madhe, për këtë përzgjedh z. Harasani për të negociuar për çmimin e blerjes, jo me lart se 5 cent apo jo?". Në këtë çështje nuk kemi informacion për rolin e BB, por dimë që ajo ka preferenca për naftën.
Më 6 prill 2004, në ceremoninë e nënshkrimit të marrëveshjes së borxhit që BB i jep KESH-it për sektorin e energjisë (nuk e kuptoj pse duhet bërë ceremoni kur merr borxh) ish-kryeministri tha: "Jam i gëzuar që kam rastin të falënderoj publikisht Bankën Botërore, që mbetet institucioni donator (duhet thënë borxhdhënës) kryesor për sektorin energjetik shqiptar". Më tej, ai vazhdoi duke zbërthyer atë që BB dëshironte: "TEC-it të Vlorës do t‘i shtohen projekte të tjera të rëndësishme të energjisë si AMBO, depozitat e La Petroliferës, rafineritë e naftës dhe impiantet e gazifikimit që do të marrin udhë në parkun e madh të Vlorës, një sipërfaqe e miratuar nga Qeveria, që shpejt kalon në KRT, si një park industrial energjetik, që do të balancojë sistemin dhe do të sjellë nivelin e gjigantëve të Fierzës në bregdetin e Vlorës gjithashtu". Në interpelancë për energjinë (21 qershor 2004) pyetjes pse duhet ndërtuar TEC-i në Vlorë, ndërsa TEC i Fierit është alternativë konkurruese, ish-kryeministri Nano iu përgjigj: "Para së gjithash, institucionet financiare kur japin kredi kontrollojnë të gjitha mundësitë dhe alternativat e projektit që ata duan të financojnë dhe zgjedhin më të përshtatshmin. Duke marrë në konsideratë këtë, Qeveria nuk gjen arsye të mos jetë dakord me këtë parim dhe ajo punon me sukses te plotë me bankat më të njohura dhe institucionet financiare. Nëse shtoni në këtë proces faktin që TEC-i i Vlorës është financimi (vini re nuk përdoret termi borxh) i parë i Bankës Botërore pas rreth 30 vjetësh ju mund të kuptoni sa i kujdesshëm ka qenë procesi i fizibilitetit dhe kontrollit për zgjedhjen e projektit të Vlorës, si më i miri për t‘u financuar (përsëri evitohet shprehja ‘për t‘u dhënë borxh‘)". Këtu dorëzohet dhe opozita e atëhershme për t‘u bërë përsëri tellall i BB tani që është mazhorancë. Pas kalimit lehtësisht të këtij lumi, sejmenët u hodhën në aktivitet intensiv për të mbaruar letrat për TEC-in e Vlorës, depozitat e La Petroliferës, AMBO etj.
Zgjidhja e krizës
Dalja nga kriza në planin afatshkurtër: E përmbledhur kjo do të thotë "vendosje tallonash", që presupozon një menaxhim tepër rigoroz të gjenerimit të burimeve ekzistuese dhe atyre të importit, që duhet të maksimalizohen, si dhe ndërhyrja e shtetit në lehtësimin e zgjerimit të përdorimit të gazit. Në plan afatmesëm: Hapja menjëherë rrugë iniciativave private të gjenerimit të energjisë, zhbllokimi i kërkesave e projekteve për ndërtimin e HEC-ve të vegjël, të mesëm e të mëdhenj. Instalimi në zonat e studiuara në jug të turbinave të erës, si p.sh., në Karaburun, ku tashmë qeveria ka një studim të kompletuar nga një kompani gjermane. Rihapja e tenderit për rehabilitimin e TEC-it të Fierit. Lehtësimi dhe lobimi i fillimit të projektit prioritar evropian të gazsjellësit Trans-Adriatik, i cili parashikon të kalojë edhe në Korçë e Fier, ku mund të vihen në punë TEC-et ekzistuese. Gjithashtu, me një shumë rreth 5 milionë euro mund të instalohen shumë shpejt TEC-e 50 MW me gaz, përgjatë gjurmës së gazsjellësit. Po të shkojnë procedurat normalisht, në fund të vitit 2008 vjen gazi në Korçë. Tashmë për këtë gazsjellës është dhënë mbështetja politike e Shqipërisë dhe Italisë dhe Qeveria ka dhënë autorizimin e koncesionit. Ky gazsjellës parashikon të filloj punë në mënyrë të plotë në 2010, pra vetëm për 3 vjet lamtumirë "drita të fikura". Sa thamë më sipër janë në përputhshmëri të plotë me Memorandumin e Athinës mbi energjinë rajonale, ku Shqipëria, krahas vendeve të tjera të rajonit dhe vendeve të BE, është pjesë. Së fundi, kriza energjetike në Shqipëri dhe shumë kriza të tjera do të zbuteshin, nëse Banka Botërore do të lerë vilën që ka marrë me qira te zona e ish-Bllokut.
