Re: Etika Sot...
Për të parë më qartë filozofinë e Levinas, po jap më poshtë një pasazh nga vepra e tij Totalité et infini.
Fytyrë dhe etikë
f. 172-176
Fytyra i refuzohet posedimit, pushteteve të mia. Në shfaqjen e saj, në shprehjen, e ndjeshmja, akoma e kapshme transformohet në rezistencë totale ndaj kapjes. Ky transformim mundet vetëm nga hapja e një dimensioni të ri. Në fakt, rezistenca ndaj kapjes nuk prodhohet si një rezistencë e pakapërcyeshme siç ashpërsia e shkëmbit kundrejt së cilit përpjekja e dorës thyhet, siç largimi i një ylli në pamatësinë e hapësirës. Shprehja të cilën fytyra fut në botë nuk sfidon dobësinë e pushteteve të mia, por pushtetin tim për të mundur. Fytyra, akoma gjë midis gjërash, shpon formën e cila megjithatë e kufizon atë. Çka kjo do të thotë konkretisht: fytyra më flet dhe nga këtej më fton për një relacion pa asnjë gjë të përbashkët me një pushtet që ushtrohet, le të qe kjo gëzim apo njohje.
E megjithatë ky dimension i ri hapet në shfaqjen e dukshme të fytyrës. Hapja permanente e kontureve të formës së saj në shprehjen mbyll në një karikaturë këtë hapje e cila bën për të shpërthyer formën. Fytyra në limitin e shenjtërisë dhe të karikaturës ofrohet pra akoma në një kuptim ndaj pushtetesh. Në një kuptim vetëm: thellësia që hapet në këtë ndjeshmëri modifikon vetë natyrën e pushtetit që nuk mundet më tani për të marrë, por mundet për të vrarë. Vrasja synon akoma një të dhënë të ndjeshme dhe megjithatë ajo gjendet përpara një të dhëne qenia e së cilës nuk do të mundej për t'u pezulluar nga një përvetësim. Ajo gjendet përpara një të dhëne absolutisht të paneutralizueshme. "Mohimi" i kryer nga përvetësimi dhe përdorimi mbetej gjithmonë i pjesshëm. Kapja e cila konteston pavarësinë e gjësë e ruan atë "për mua". As shkatërrimi i gjërave, as gjuetia, as shfarosja e gjallesave - nuk synojnë fytyrën që nuk është njeri. Ato janë akoma punë, kanë një qëllim dhe i përgjigjen një nevoje. Vetëm vrasja pretendon për mohimin total. Mohimi i kryer nga puna dhe përdorimi, siç dhe mohimi i kryer nga përfytyrimi - kryejnë një kapje dhe një kuptim, prehen mbi pohimin apo e synojnë atë, munden. Të vrasësh nuk është të dominosh por të asgjësosh, të heqësh dorë absolutisht nga kuptimi, nxënia. Vrasja ushtron një pushtet mbi atë që i shpëton pushtetit. Akoma pushtet, sepse fytyra shprehet në të ndjeshmen; por tashmë pafuqi, sepse fytyra gris të ndjeshmen. Tjetërsia që shprehet në fytyrën furnizon "lëndën" unike të mundshme ndaj mohimit total. Unë nuk mund të dëshiroj për të vrarë tjetër përveçse një qënie absolutisht të pavarur, ajo e cila tejkalon pafundësisht pushtetet e mia dhe që nga këtej nuk u kundërvihet atyre, por paralizon vetë pushtetin për të mundur. Tjetri është e vetmja qenie që unë të mundem për të dëshiruar vrarë.
Por ku ndryshon kjo mospërputhje ndërmjet së pafundmes dhe pushteteve të mia nga ajo që ndan një pengesë tejet të madhe me një forcë e cila aplikohet ndaj saj? Do të ishte e kotë për të ngulmuar mbi banalitetin e vrasjes e cila zbulon rezistencën pothuaj zero të pengesës. Ky incident më banali i historisë njerëzore korespondon ndaj një mundësie të jashtëzakonshme - pasiqë ajo pretendon për mohimin total të një qenie. Ajo nuk ka të bëjë me forcën që kjo qenie mundet për të poseduar e tillë si pjesë e botës. Tjetri i cili mundet sovranisht të më thotë jo, ofrohet ndaj majës së shpatës apo plumbit të revolverit dhe e tërë fortësia e patundshme e "për vete" të tij me këtë jo të prerë që ai nxjerr përballë, shuhet nga fakti që shpata apo plumbi ka prekur barkushet e zemrës së tij. Në kontekstin e botës ai nuk është pothuaj kurgjë. Por ai mundet për të m'u kundërvënë, dmth për t'i kundërvënë forcës që e godet atë jo një forcë rezistence, por vetë paparashikueshmërinë e reagimit të tij. Ai më kundërvë kështu jo një forcë më të madhe - një energji të vlerësueshme dhe duke u paraqitur për rrjedhojë njëlloj sikur ajo të ishte pjesë e një tërësie - por vetë transhendancën e qenies së tij në raport me këtë tërësi; jo një superlativ çfarëdo fuqie, por pikërisht pafundësinë e transhendancës së tij. Kjo pafundësi, më e fortë sesa vrasja, n'a reziston tashmë në fytyrën e tij, është fytyra e tij, është shprehja zanafillore, është fjala e parë: "ti nuk do të kryesh vrasje". Pafundësia paralizon pushtetin nëpërmjet rezistencës së saj të pafundme ndaj vrasjes, rezistencë e cila, e fortë dhe e pakalueshme, shkëlqen në fytyrën e tjetrit, në lakuriqësinë totale të syve të tij, pa mbrojtje, në lakuriqësinë e hapjes absolute të Transhendantit. Kemi këtu një relacion jo me një rezistencë tejet të madhe, por me diçka absolutisht Tjetër: rezistenca e asaj që nuk ka rezistencë - rezistenca etike. Shfaqja e fytyrës ngjall këtë mundësi për të matur pafundësinë e tundimit të vrasjes, jo vetëm si një tundim shkatërrimi total, por si pamundësi - pastërtisht etike - e këtij tundimi dhe tentimi. Nëse rezistenca ndaj vrasjes nuk do të ishte etike por reale, ne do të kishim një perceptim me gjithçka që në perceptimin, kthehet në subjektive. Ne do të mbeteshim në idealizmin e një ndërgjegje të luftës dhe jo në relacion me Tjetrin, relacion i cili mund të shndërrohet në luftë, por tashmë kapërcen ndërgjegjen e luftës. Shfaqja e fytyrës është etikë. Lufta me të cilën kjo fytyrë mund të kërcënojë presupozon transhendancën e shprehjes. Fytyra kërcënon me luftë siç me një eventualitet, pa këtë që ky kërcënim të shterrojë shfaqjen e pafundësisë, pa këtë që ai të formulojë aty fjalën e parë. Lufta supozon paqen, praninë paraprake dhe jo alergjike të Tjetrit; ajo nuk shënon ngjarjen e parë të takimit.
Pamundësia për të vrarë nuk ka një domethënie thjesht negative dhe formale; relacioni me pafundësinë apo ideja e pafundësisë tek ne, e kushtëzon këtë pamundësi pozitivisht. Pafundësia paraqitet si fytyrë në rezistencën etike e cila paralizon pushtetet e mia dhe ngrihet e fortë dhe absolute nga thellësia e syve pa mbrojtje në lakuriqësinë dhe skamjen e saj. Kuptimi i këtij mjerimi dhe i kësaj skamje vendos vetë afërsinë e Tjetrës. Por është kështu kjo që shfaqja e pafundësisë është shprehje dhe diskutim. Thelbi zanafillor i shprehjes dhe i diskutimit nuk qëndron në informacionin që ato do të furnizonin mbi një botë të brendshme dhe të fshehur. Një qenie paraqitet ajo vetë në shprehjen. Qenia që manifestohet merr pjesë në manifestimin e saj të vet dhe për rrjedhojë më thërret mua. Kjo marrje pjesë nuk është neutralja e një imazhi, por një kërkesë e cila më prek me skamjen dhe Lartësinë e saj. Të flasësh ndaj meje kjo është të tejkalosh në çdo moment, atë çka është nevojshmërisht plastike në manifestimin. Të manifestohesh si fytyrë, kjo është të imponohesh përtej formës, të manifestuar dhe pastërtisht fenomenale, të paraqitesh në një mënyrë, të pareduktueshme tek manifestimi, siç vetë drejtësia e ballë për ballës, pa ndërmjetësimin e asnjë imazhi në lakuriqësinë e tij, dmth në skamjen dhe në urinë e tij. Në Dëshirën mpleksen lëvizjet që shkojnë drejt Lartësisë dhe Kokëulësisë së Tjetrit.
Shprehja nuk rrezaton si një shkëlqim i cili shpërndahet pa dijeninë e qenies rrezatuese, kjo çka ndoshta është përkufizimi i bukurisë. Të manifestohesh duke marrë pjesë në manifestimin e vet është njëlloj siç të thirrësh bashkëbiseduesin dhe t'i ekspozohesh përgjigjes dhe pyetjes së tij. Shprehja nuk imponohet as si një përfytyrim i vërtetë, as si një akt. Qenia e ofruar në përfytyrimin e vërtetë mbetet mundësi dukjeje. Bota që më pushton kur unë angazhohem në të nuk mundet asgjë kundër "mendimit të lirë" i cili pezullon këtë angazhim apo madje e refuzon atë brendësisht, mendim i aftë për të jetuar i fshehur. Qenia që shprehet imponohet, por pikërisht duke thirrur ndaj meje me skamjen dhe lakuriqësinë e saj - me urinë e saj - pa këtë që unë të mundem për të qëndruar i shurdhër ndaj thirrjes së saj. Në atë lloj që, në shprehjen, qenia që imponohet nuk kufizon por vë në lëvizje lirinë time, duke ngjallur mirësinë time. Rendi i përgjegjësisë ku pesha e rëndë e qenies së pashmangshmengrin çdo të qeshur, është gjithashtu rendi ku liria është pashmangshmërisht e thirrur në mënyrë që pesha e paheqshme e qenies bën për të nxjerrur krye lirinë time. E pashmangshmja nuk ka më inhumanitetin e fatales, por seriozitetin e rreptë të mirësisë.
Kjo lidhje ndërmjet shprehjes dhe përgjegjësisë - ky kusht apo ky thelb etik i gjuhës - ky funksion i gjuhës i përparmë ndaj çdo zbulimi të qenies dhe ndaj shkëlqimit të saj të ftohtë lejojnë për t'a larguar gjuhën nga nënshtrimi i saj kundrejt një mendimi paraekzistues dhe ku ajo do të kishte veçse funksionin servil për të përkthyer së jashtmi apo për të universalizuar lëvizjet e brendshme. Paraqitja e fytyrës nuk është e vërtetë, sepse e vërteta referohet ndaj së pa-vërtetës, bashkëkohëses së saj të përjetshme dhe takon pashmangshmërisht buzëqeshjen dhe heshtjen e skeptikut. Paraqitja e qenies në fytyrën nuk lë vend logjik ndaj kontradiktores së saj. Kështu, diskutimit që hap shfaqja si fytyrë, unë nuk mund t'i përvidhem nëpërmjet heshtjes siç Thrasymaque i nxehur përpiqet kështu, në librin e parë të Republika (madje veç kësaj pa ia arritur). "Të lësh njerëz pa ushqim - është një faj të cilin asnjë rrethanë nuk e lehtëson; ndaj tij nuk aplikohet dallimi i së vullnetshmes nga e pavullnetshmja" thotë Rabbi Yochanan. Përpara urisë së njerëzve përgjegjësia matet veçse "objektivisht".Ajo është e pahedhshme poshtë. Fytyra hap diskutimin zanafillor ku fjala e parë është detyrim të cilin asnjë "brendësi" nuk lejon për t'a evituar. Diskutim që detyron për të hyrë në diskutimin, fillim i diskutimit të cilin racionalizmi e thërret me dëshirë, "forcë" që bind madje "njerëzit që nuk duan të dëgjojnë" dhe themelon kështu universalitetin e vërtetë të arsyes.
Ndaj zbulimit të qenies në përgjithësi, si bazë e njohjes dhe si sens i qenies, paraekziston relacioni me qënien që shprehet; ndaj planit të ontologjisë, plani etik.
