Re: Era e Post-Moralshme!
PROLOGU DHE EPILOGU I MORALIT DHE SERISH...PROLOG...
- Dale bir qendro. Bir asnje respekt
s'gjen per kete gji? Prane ketij shpesh
te ka zene gjumi, prej ketij ke pire
qumesht qe t'ushqeu, qumesht qe te rriti...
-Natyrisht jane fjale prekese, shume te bukura dhe do te tingellonin te sinqerta sikur te ishin fjale nene. E verteta qendron ndryshe sepse jane fjale te sofistikuara, te shqiptuara nga goja e nje femre dhe qe shprehin perpjekjen e deshperuar te moralit matriarkal i cili tashme, pas mijera vjet egzistence, eshte konsumuar.
Nuk afron me asgje te re ne shoqeri, perkundrazi me konservatorizmin e vet po shndrohej ne pengese per levizjen perpara. Erdhi koha qe te ndrroheshin binaret, por siç do te shohim menyra qe do te ndiqet vertitet gjithmone brenda nje skenari tragjik. Nje bishe e plagosur ne agonine e saj eshte shume e rrezikeshme dhe goditja e bishtit mund te jete vdekjeprures. Dhe keshtu eshte. Per te qendruar me kembe, morali matriarkal shfrytezon linjen e tij me te forte, ate qe perbente bazen mbi te cilen ishte ngritur dhe qe ishte LIDHJA E GJAKUT.
- Lidhja NENE + BIR eshte nje nerv i zbuluar i shoqerise dhe teper i ndjeshem ende sot e kesaj dite.
- Ne kete pike shkeputemi per te bere nje retrospektive te vogel ne menyre qe te ndjekim dhe plotesojme deri ne fund mozaikun e Edipit dhe te Jokastes.
- EDIPI u vetverbua dhe kete e beri pasi mesoi te verteten nga orakulli. Duket ironik vetndeshkimi tij ne nje kohe kur orakulli do t'i thoshte te futej ne boten e nendheshme, qe ishte edhe mbreterina e te jemes. Perse duhej pikerisht te verbohej? Atje ku do te shkonte ai nuk ka nevoje per sy, kjo dihej, sepse ne erresire askush nuk eshte ne gjendje te shikoje, edhe kjo dihej, do te shkonte ne nje bote ku normalisht çdo qenie njerezore e futin te vdekur, ndersa ai do te futej i gjalle por pa sy!!! Ka shume te ngjare qe Edipi te ishte ne dijeni te skenarit te shkruajtur nga Veshtrim tmerreshmet dhe ai duhej te bente nje gjest te fundit ne dobi te tyre, te moralit matriarkal, nje gjest te bujshem vetndeshkimi, si mesim per te tjeret. Kushedi? Ndoshta eshte nje argument qe kerkon vemendje, ndoshta jo. Nuk e di nese ka ndonje kontradikte ne kete mes, por arsyetimin tone e ndihmon dhe te gjitha dyshimet shkrihen, nese kujtojme fjalet drithmeprurese qe tha ai kur hyri ne boten e nendheshme pas ndarjes se pikelluar nga e bija Antigona, fjale drejtuar Veshtrim tmerreshmeve. Kjo provon se edhe i verbuar arrin te shikoje pikerisht ate qe duhet. Ai e dinte edhe kete gje, keshtuqe gjesti i tij ishte nje veprim i bujshem, por jo tragjik.
- Jokasta u vetvra, u vetvar. Te pakten ky eshte varianti "zyrtar". Mirepo eshte pak i besueshem sepse drejt nje gjesti te tille duhej ta shtynte nje pendese e jashtezakoneshme, nje krize e rende shpirterore gje qe nuk eshte e vertete. Ajo jetoi per nje kohe te gjate me Edipin, beri edhe kater femije, dy djem e dy vajza, me te. Keshtuqe mbetet pak per te patur nje brenge te dimensioneve vetvrasese. Mbetet thjesht nje vrasje por teper e maskuar. Dhe kjo vrasje ishte nje ndeshkim qe mori per paaftesine e saj ne mbrojtje te rendit matriarkal dhe te moralit qe perfaqesonte. Por kjo vrasje u krye nga autore profesioniste te krimit te cilat nuk mund ta benin nje veprim te tille hapur, ne driten e diellit, sepse vrasja e nje nene shkonte ndesh me bazen e moralit matriarkal dhe meritonte ndeshkimin me te rende. Dhe Jokasta kishte atribut te dyfishte, ishte edhe nene, si e tille gezonte mbeshtetjen absolute te moralit. Duket sikur kjo makine morali po shkonte kunder krijuesve dhe natyrisht diçka e tille do te kishte ndodhur sikur krijuesit te mos kishin zgjedhur zgjidhjen e tyre qe rezultoi efikase; me nje gur vrane dy zogj. Eleminuan Jokasten per paaftesi dhe ruajten pa njolle figuren e tyre. Vetvrasja ishte ndeshkim dhe alibi njeheresh.
- Ne kete menyre u mbyll ky cikel per te hyre ne fazen e fundit.
-Por me pare e quaj te domosdoshme te dime cilat ishin institucionet kryesore mbi te cilat u mbeshtet morali matriarkal dhe se si ato shkuan drejt renies nje e nga nje ne forme tragjike ose ne heshtje, te kaperxyera nga koha.
- LIDHJA E GJAKUT - institucioni kryesor i moralit, me i forti dhe baza qe krijoi gjithe institucionet e tjera. Per kete arsye do te shembej i fundit, por fijet e tij pozitive vazhdojne te mbijetojne ende sot e kesaj dite.
- SFINKSI - institucioni i drejtesise, me aparatin gjykim ndeshkim te trupezuar.
- PITIA -institucioni trete me karakter shpirteror - fetar si dhe kufiri qe ndante dy botet, ose me sakte ura qe lidhte boten e perendive me ate te njerzve.
-Nese te parin e njohim me mire sepse siç thashe egziston edhe sot e kesaj dite si nje vlere por jo si pasoje. Dy te tjerat mendoj se eshte e domosdoshme t'i prekim per te zbuluar ate qe fshihet brenda ketyre institucioneve.
Sfinksi mbetet me i persosuri por edhe me i tmerreshmi, sidoqofte njeriu e perjetesoi dhe ka te ngjare qe monumenti i tij te rroje perjetesisht. (jo vetem per te bere foto, u gjeti pune te ngeshmeve, rebusin)
Siç thashe, Sfinksi ishte gjykatesi dhe egzekutori, apo xhelati. Nuk duhet te habitemi pse kishte vlera te shumefishta. Ne kohet mitike duket se vete jeta e njeriut ishte shume me e nderklikuar se ne kohet e sotme, sado paradoksale qe tingellon. Jeta ishte sinkretike dhe te orientohesh ne nje labirinth te tille eshte shume e veshtire. Nganjehere mendoj se ne rast se do te ndodhe diçka e tille me ne njerzit moderne, sot, mesiguri qe do te zhytemi te gjithe ne vorbullen e stresit per te perfunduar ne kuren e psikoterapeutisteve, natyrisht ne rast se ata do te jene te imunizuar.
Sidoqofte frika jone e sotme do te shkaktonte te qeshura tek njerzit "primitive" te matriarkatit. Jeta sinkretike per ata ishte normale, siç ishte normale per çdo njeri te asaj kohe te shpiegonte endrat. Shkruan Jung: "Vetem tani i jemi futur rruges se astrologjise, ndersa per nje njeri te lindjes, diçka e tille ishte si buka e perditeshme..."
Atributin e Sfinksit si nje organ i shumefishte sipas mendimit tim jane dy arsye te fuqishme qe e mbeshtetin.
- E para: - Sfinksi eshte me fytyre femre, me trup luani dhe me bisht gjarpri. Nuk ka perfytyrim me te sakte per te paraqitur ne menyre figurative nje institucion, apo makine te persosur me te gjithe elementet qe imponon morali matriarkal.
Fytyra e femres, shprehje e moralit dhe e rendit sundues.
Trup luani - burgu.
Bishti i gjarprit - zinxhiri, ose prangat.
Mbetet edhe nje element tjeter; krahe shqiponje. Duke fluturuar qendron lart, vigjelon mbi te gjithe si edhe sundon mbi te gjithe. E shprehur me parimet e demokracise se sotme, kuptohet si: ligji qendron mbi te gjithe qytetaret.
Ne ndryshim nga demokracia duhet thene: mjere ai qe qendronte para asaj makine drejtesie. Ishe i denuar ende pa u gjykuar, ose me sakte kryheshin njeheresh te dyja. Nuk ka pendese, nuk ka rruge kthimi. Dhe vlen te theksohet se jo pa kuptim mbante nen presion te rinjte. Kujtoni se ne Tebe ishin te rinjte ata qe e pesonin. Te rinjte ishin e ardhmja dhe morali matriarkal duhej te depertonte brenda shpirtit te tyre, te rrenjosej thelle dhe kete gje me mire se ç'e ben frika nuk e ben gje tjeter. Te rinjte duhej te mesonin te respektonin.
-E dyta: - Per çudi, para Sfinksit nuk u paraqit kurre dhe asnjehere qofte edhe nje grua, apo femer. Vetem meshkuj. Menyre direkte per te vertetuar se kush sundonte dhe kujt i sherbente.
Keta jane dy elemente te mjaftueshem e bindes per te kujtuar se si ishte ndertuar kjo makine drejtesie.
Tani eshte e nevojeshme te analizojme pyetjen qe bente Sfinksi per te kuptuar se si funksiononte kjo makine.
"Cila eshte ajo qenie qe ne mengjes iken me kater kembe, ne dreke me dy dhe ne darke me tre?" Pergjigja eshte teper e dukeshme, e pikerisht kjo thjeshtesi me intrigon. Nen te duhej te qe diçka tjeter qe i çonte burrat drejt ndeshkimit te sigurt. Dhe djallezia qendronte pikerisht tek kuptimi i dyfishte i pyetjes, ose me sakte, pergjigja e sakte nuk lidhej me formen e dukeshme te pyetjes. Megjithate qe nga koha e sotme eshte e thjeshte te kuptojme se aty duhej te denoheshe patjeter, i dije apo jo pergjigjet, e dije apo jo, ate qe s'dukej. Sido qe te pergjigjeshe ishe i sigurt per fundin. Ndersa per njerzit e asaj kohe ishte shume veshtire te vihej ne dyshim moraliteti i sfinksit, me sakte ishte e pamenduar. Kjo ishte detyre e Sfinksit qe s'mund te dilte jashte natyres se vet...vetem se harronin qe ne dhembet e tij dermoheshin burrat...
Per t'u çlodhur, idene po e ilustroj me nje lloj barcolete...Ujku duhej te kalonte perdite nga i njejti shteg ne rast se donte te ushqehej. Por tek shtegu e priste ariu. Dhe nje mengjes ariu e ndalon dhe i kerkon cigare. Ujku qe nuk tymoste i thote qe s'kam! Atehere ariu e rreh. Te nesermen ujku fut nje pakete ne xhep dhe ariu serish i kerkon cigare. Ujku ia zgjat por ariu e rreh prape sepse tymoste cigare me filter. I njejti avaz edhe nje dite me pas, por kete rradhe edhe pse ujku kishte cigare me filter ariu e rrahu sepse i desh pa filter. - Po me kalb ne dru, i thote dhelpres, ujku dhe i kerkoi nje keshille. E thjeshte,- i thote dhelpra, - fut dy paketa ne xhep, nje me dhe tjetren pa filter. Ne mengjes ujku serish para ariut. qe kerkoi cigare dhe ujku i zgjati ate me filter, por ariu i kerkoi pa filter dhe ujku ia zgjati. Atehere ariu nuk u mendua gjate dhe i tha: - Prape pa kapele ti! - e keshtu e rrahu serish.
Nje makine e krijuar per te ndeshkuar nuk ka nevoje per arsye. Mungesa e arsyes eshte baza e arsyes se saj. I tille ishte edhe Sfinksi.
Cfare pergjigje dha Edipi? Ndoshta me dy kuptime, sepse pas kesaj ajo makine drejtesie u rrenua, falimentoi dhe u shemb. Por Edipi ishte perfaqesues i matriarkalizmit dhe shohim nje kontradikte ne kete mes. Logjike natyrisht, por te mos harrojme se kemi te bejme me nje profeci dhe kur Edipi vajti para sfinksit ajo ishte realizuar vetem ne gjysem, duhej me patjeter te realizohej e tera. Edipi duhej te kalonte me patjeter para Sfinksit per te hyre ne Tebe, ku do te martohej me Jokasten. Perendite matriarkale kishin te vendosur te sakrifikonin diçka per te ruajtur sundimin e tyre dhe kjo ishte sfinksi. Mund te sajonin gjithmone diçka tjeter... ishin perendi. Por argumenti me i forte ishte tjeter. Sfinksi s'mund ta vriste Edipin sepse nena e tij kishte nje mision te sajin dhe kete mision ajo ia besoi djalit, per kete arsye sfinksi s'mund te prishte planet e perendive. Keshtuqe ka te ngjare qe Edipi te shkonte atje vetem per te kryer nje formalitet sepse pak i interesonte pergjigja. Ndersa neve po. Por per ta zbuluar duhet t'i drejtohemi Frojdit i cili zgjidhjen e ka dhene ne shpiegimin e endrrave. Frojd thote se endrat perbehen nga dy pjese, ajo e dukeshmja qe ne e mbajme mend dhe ia tregojme ndonjerit te nesermen ne mengjes dhe pjesa e padukeshme qe perfaqeson te verteten, thelbin, ose Idete e fshehta, siç i quan ai.
Pikerisht kete gje duhej te dinte Edipi. Dhe pergjigja eshte: - NJERIU! por kjo eshte teper e dukeshme, sikurse e padukeshmja mund te jete: - BURRI! Ose asnjera nga te dyja, por vetem nje menyre e terthorte per te thene se kush zoteron kete pergjigje, enigmen, do te jete njeri i gjithfuqishem. Dhe ne fakt Edipi u be mbret.
Sidoqofte kjo makine u shemb dhe bashke me te edhe nje pjese e moralit matriarkal, por siç thashe perendite kishin vendosur te sakrifikonin diçka per te vazhduar egzistencen, e ndoshta Sfinskin qe kishte terrorizuar njerzit dhe po i diskretitonte keq.
-PITIA-
E fameshmja priftereshe e Delfit. Emri i saj gjendet ne disa forma, por tek e fundit asgje nuk e mbulon arkaizmin e gjuhes shqipe dhe prejardhjen e vete emrit e te fjales.
PITIA- PITHIA- PYTHEU. Natyrisht nje veshtrim i vemendshem gjen fjalen shqip: PYETJA. Per te evituar çdo ekuivok, po ju them shpejt se tek orakulli i Delfit, njerzit shkonin per te pyetur, per fatin, jeten e tyre, etj. Pra siç shohim emri i saj rrjedh nga puna qe ben. Dhe po ky orakull apo institucion i moralit matriarkal eshte shume i vjeter. Plutarku thote se aty edhe greket trajtoheshin si te tjeret. Sidoqofte nuk ka pasur kurre nje periudhe greke ne historine e ketij orakulli, apo institucioni fetar, sepse edhe vete Apoloni nuk eshte gje tjeter veç nje kompozite e gjuhes shqipe. Linguistika shqiptare dhe studiuesi Spiro Kondi jep kete shpiegim: Fjala Pellagon eshte e perbere nga Pel + a + g, qe do te thote: kam lindur nga toka. Me vone doli me formen A+Pel+G. Greket e pervetesuan dhe e shqiptuan si nje fjale te vetme e jo si nje kompozite duke shtuar prapashtesen "On" ne kete menyre doli emri Apelgon, pas zhdukjes se fonemes mbeti Apelon qe ne rrenje do te thote: "kam lindur nga toka".
Nje femer dinake si PITIA, apo PYETJA, nuk u jepte kurre pergjigje te drejtperdrejte njerzve, por tendecionalisht me dy kuptime. Siç veme re tipare te tilla kishte edhe Sfinksi, vetem se ai ishte nje rang me poshte. PYETJA ishte me afer me perendite.
Kjo priftereshe largohet nga skena pa buje e ndoshta me thjesht se sa Sfinksi qe u shemb ne humnere. Ajo u zevendesua nga Apoloni dhe kjo ishte humbja e dyte e madhe e moralit matriarkal.
Apoloni sapo u ul ne fron filloi te mendoje ndryshimet qe duhej te pasonin ne moral. Si ta permbyste ate matriarkal dhe si te ndertonte nje sistem gjyqesor te ri.
Perpara tij ishte nje detyre e rendesishme por edhe e rrezikeshme sepse duhej goditur baza e moralit matriarkal: lidhja e gjakut. Dhe kjo duhej bere nepermjet nje ngjarjeje te bujeshme por qe do te trondiste shpirtin e njerzve dhe do te shkaktonte nje termet qe do t'i nzirrte nga nentoka Veshtrim tmerreshmet.
...Ishte koha...po, ishte pikerisht koha...
Vijon.
