Re: A besoni tek futja e Shqiperise ne BE. Nese po c'te mira mund te sjelle?
Analize
Kushtetuta e Evropes, themeli i Bashkimit Evropian
Qemal Lame
Kushtetuta e Europes u vlen shqiptareve per te njohur nga afer kete dokument baze te ndertimit dhe veprimtarise se Shtetit te Europes, ku duam te integrohemi dhe te jetojme me familjen e madhe europiane, ku bejme pjese faktikisht. Me ane te kesaj njohje, do te behet lehte krahasimi me Kushtetuten e Shqiperise, e cila eshte e hartuar po me nivel te larte shkencor bashkekohor dhe i sherben zhvillimit te vendit ne perspektive, si dhe integrimit dinjitoz ne strukturat euro-atllantike. Kriteret dhe detyrat qe i kemi vene vetes, jane mobilizuese dhe ndihmojne per nje hop me te madh cilsor ne zhvillimin shteteror, ekonomik dhe social. Neve jemi bere dhe behemi me shme me te ndergjegjshem, se me pune dhe me nje gjendje me te mire morale dhe politike, do te jemi me realist dherezultativ ne plotesimin e endrres sone te perbashket me ate te popujve te Europes: per bashkim dhe integrim duke ruajtur identitetin kombetar dhe trashegimine kulturore, per miqesi, per dashuri dhe per paqe ne kontinentin tone dhe ne bote.
Ne vitin 2001 per Bashkimin Evropian u vu detyra konkrete e hartimit e Kushtetutes se Europes. Ne veren 2003, ajo perfundoi dhe u dorezua per te vazhduar me tej proceduren e miratimit te saj.
Kjo iniciative me rendesi historike arriti te realizohet vetem ne saje te vendosmerise se treguar nga 25 udheheqesit e shteteve anetare te BE-se. Per ta, ajo eshte nje akt me rendesi historike mbi fatet e popujve europiane. Vetem koha do tregoje dobine e marreveshjes midis anetareve, politiken largpamese te Komisionit Europian ne Bruksel, per te drejtuar me zotesi dhe te realizoje kete arritje madhore. Ne kete drejtim, nje kontribut te madh ka dhene Franca dhe Gjermania. Ne krye te komisionit perkates, u vu ish-presidenti i Frances Valery Giscard de Estaing. Ndersa Karta e te Drejtave te Njeriut, si pjese e Kushtetutes kishte ne krye ish-bundespresidentin e Gjermanise Roman Herzog.
Akti ligjor i themelimit te Shtetit te Europes
Kushtetuta e Europes eshte nje dokument i te drejtes se popullit, e cila shpreh dhe mbron vullnetin e popujve europiane. Ajo nuk eshte nje kushtetute e qellimeve te parapercaktuara, por e progresit drejt se ardhmes me te mire. Ne permbajtjen e saj dallohet dhe ndihet vullneti i popujve, qe projektit te BE-se t'i japin nje themel.
Kushtetuta eshte dokumenti i pare, qe hartohet per te sanksionuar Shtetin e Europes. Per kete arsye, mbeten ne themel parimet dhe normat kryesore te krijimit te BE-se si marreveshja e Mastrihtit, Pizzes etj, si dhe pervoja e gjere dhe orgjinale ligjore e Parlamentit te Europes, Keshillit te Europes, Gjykates se Larte etj. Ne kete meyre, ajo eshte hartuar mbi bazen e pervojes shekullore jetesore dhe shkencore te trasheguar. Ajo eshte e shkruar thjeshte, duke iu shmagur thurjes se komplikuar te mendimeve si ne xhungel, mer regulla te kuptueshme per t'u interpretuar dhe zbatuar ne perputhje me permbajtjen e saj. Kushtetuta eshte burimi i se drejtes se shtetit te Europes. Si dokumenti me i rendsishem ligjor, ajo nuk ngarkohet me rregulla te fushes penale, civile, administrative etj te cilat gjejne bazen e tyre ne kete ligj themeltar dhe rregullohen me ligje te vecanta.
Ne baze, ndarja e tre pushteteve
Kushtetuta ka ne permbajtjen e saj parimin e ndarjes se pushteteve: ne legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqesor. Mbi kete parim, forcohen institucionet e deritanishme dhe krijohen organet e nevojshme reprezantetive dhe te kordinimit midis shteteve te bashkesise si Presidenti i KE-se, ministri i Jashtem etj. Rastet e unitetit dhe divergjencave, nuk mund dhe nuk eshte e nevojshme te parashikohen ne Kushtetute, per arsye se ajo rregullon marredheniet baze te bashkesise. Me kete synim u menjanuan mosmarrveshja dhe tendencat per dominim, sipas modeleve qe parashikoheshin per voten dhe votimin ne Keshillin e Ministrave te Bashkimit Europian. Ne te vertete u hoq principi i te drejtes se dyfishte te votes, ne shumicen e votimit. Por kjo eshte e lidhur me shume klauzola, ne rast se kerkohen qendrime te vecanta, ne situata urgjente.
Por Kushtetuta hap perspektiven per zgjidhje te tjera konkrete
Ne shtypin e perditshem thuhet se ne Kushtetute "pyetja per zgjidhjen finale mbetet pa pergjigje". Por te pretendosh per zgjidhje dhe pergjigje te tjera, do te thote te kerkosh dicka abstrakte dhe te pa nevojshme per kushtet e tanishme. Kushtetuta, si burim i se drejtes, ve parimet e ndertimit dhe veprimtarise se organeve shteterore. Keshtu, ato ndertohen sipas parimeve te njohura te ndertimit dhe funksionimit te institucioneve politike dhe juridike, behet riorganizimi dhe forcimi i kompetencave te atyre ekzistuese etj. Keto jane arritjet dhe kriteret qe japin zgjidhjen finale, pa qene e nevojshme te rendohet me tej ky dokument me hollesira, qe nuk pershtaten me karakterin e Kushtetutes, si akti themelor parimor ligjor i nje shteti.
Ne kushtet aktuale te kesaj periudhe te transformimeve historike, nga vete shtetet antare, nuk eshte arritur te krijohet bindja dhe nuk shihet e domosdoshme te jepet nje zgjidhje tjeter finale kushtetuese, per nje riorganizim total te Supershtetit te Europes. Megjithate, kete fakt e nenkupton edhe ruajtja e strukturave ekzistuese duke u dhene dhe fuqizuar funksionet dhe kompetencat. Per miratimin e Kushtetutes nga shtetet antare, jane kompetente vete ato, sipas rregullave te miratimit nga parlamenti ose nga referendumi popullor. Te dy keto forma do te jene te vlefshme ne menyre te barabarte. Per miratimin me ane te referendumut popullor, kane njoftuar deri tani Franca, Britania e Madhe, Polonia, Spanja, Irlanda, Hollanda, Luxenburgu, Portugalia, Belgjika, Republika Ceke. Ka mundesi te behet referendum popullor edhe ne Danimarke. Gjermania ka zbatuar praktiken e miratimit te qendrimeve te saj me ane te Parlamentit dhe nuk ka aplikuar referendumun popullor, si per marreveshjen e Mastritit dhe per marrveshje te tjera.
Nuk ka referim tek krishterimi
Kushtetuta eshte nje dokument themelor tipik ligjor i nje shteti te madh demokratik, me popuj te shumte dhe kultura te ndryshme te trasheguara ne zhvillimin e tyre historik e shoqeror. Kushtetuta nuk ndikohet nga feja dhe njeh lirine e besimit te njeriut, sipas bindes se tij te brendshme. Ne kete menyre, ajo sanksionoi realittin e mendimit te perparuar europian dhe hapi horizonte te gjera per konceptimin realist te shoqerise. Per keto arsye, Kushtetuta, duke ruajtur ne permbajtje karakterin e saj si nje dokument ligjor, nuk pranon ne menyre te qarte ndikimin fetar te kristianizmit me gjithe ndikimin e fuqishem te Papes dhe te disa shteteve me besim te forte katolik.
Preambula, hyrja u kritikua
Trashegimia Europiane eshte nje veper e krijuar nga kultura, feja dhe humanizmi, nga te cilat u zhvilluan vlerat universale te te drejtave te pacenueshme te njeriut. Me bindjen e thelle te krijuar per te ardhmen, duke nxjerre mesime nga pervojat e hidhura te se kaluares, Europa e afte te ece ne rrugen e civilizimit, perparimit dhe mireqenies ne te miren e gjithe popujve te saj "...) deshiron te shkoje perpara "...) Kjo hyrje, do te kritikohej nga te gjithe ata, te cilet mendonin se mungonte: "nje permendje e Zotit". Jo vetem Papa Gjon Pali i II-te, permendte duke theksuar qe "rrenjet e krishterimit" te Europes te mos priten. Edhe qeverite e Polonose, Italise, Irlandes, Maltes, Portugalise, Cekise dhe Sllovakise dhane mendim te njejte. Megjithate, ato nuk kishin mundesi te kemengulnin me tej dhe te ndikonin tek te tjeret, per te arritur kete qellim. Jo vetem Franca laike e njohur per traditat e saj revolucionare perparimtare, por edhe Gjermania e cila ka ecur shume perpara ne demokratizimin e shtetit dhe shoqerise, nuk qendronte kunder ketij percaktimi. Vlen te permendet se edhe koalicioni politik i fuqishem Bashkimi Kristian Demokrat dhe Bashkimi Social Kristian, CDU dhe CSU, humben referimin ndaj Zotit, i cili eshte shprehur ne Kushtetuten Gjermane. Ne hyrje te saj, kjo permendet "Te ndergjegjshem ne pergjegjesine perpara Zotit dhe popullit, populli gjerman miraton kete kushtetute".
Debatet per nje Karte e te Drejtave Themelore te Europes, e cila eshte vetem nje pjese perberese e Kushtetutes, treguan se nuk ka shumice per perkrahjen e deshires per nje referim tek Zoti" megjithe faktin e pasqyrimit ne menyre jo te qarte qe ne fillim te trashegimise fetare. Ne kete menyre, percaktimi "spiritual heritage" ne referimin "patrimonie spirituel", nuk gjen mbeshtetje nga shumica. Ne perkthimin ne gjuhet e ndryshme, keto percaktime japin ne nje fare menyre idene e trashegimine shpirterore fetare. Me nterpretimin e te drejtes europiane, kuptohet, se ky formulim tregon per nje realitet te jetes se perditshme te shoqerise dhe ajo eshte vetem nje fjale e shkruar me nje mendim te izoluar dhe pa vlera te posacme per t'u intepretuar ne kuptime te tjera.
Formulimi modern shkencor i hyrjes se Kushtetutes Europiane jep ne menyre te qarte dhe pa luhatje, ne radhe te pare, percaktimin se Bashkesia eshte e domosdoshme te shihet si nje njohje soleme e politikes se lire nga feja. Kushtetuta nuk ngre ne menyre te vecante dhe nuk mbron asnje fe te caktuar. Por kuptohet se cdo shtet qe do te hyje ne bashkesi do njohe dhe respektoje vleren e rregullave te BE-se. Vendet me fe islamike si Turqia, qe deshiron te futet ne BE, nuk mund te konsiderohen ne te ardhmen si te huaj per kete bashkesi.
Karta e te drejtave themelore te bashkesise
"Popujt e Europes jane te vendosur, mbi vlerat e tyre te perbashketa dhe te ndajne sebashku nje prspektive te lire "...). Per kete, kjo bashkesi njeh dhe udhehiqet nga parimet themelore te drejtesise dhe lirise". Karta e te Drejtave Themelore te Bashkesise e miratuar ne Pizza dhjetor 2000 nga udheheqesit e shteteve te BE-se eshte perfshire ne pjesen e II-te. Ne kete menyre, me miratimin e Kushtetutes vazhdon te kete fuqi ligjore edhe Karta. Kjo Konvente, permbledh ne gjashte Kapituj te perpunuar te ketij Katalogu, te drejtat e njeriut dhe te qytetareve, si dhe te drejtat ekonomike dhe sociale.
Karta eshte hartuar mbi bazen e tradites se kushtetutave te gjithe shteteve anetare si dhe angazhimeve nderkombetare te tyre.
Ne Kapitullin "Dinjiteti i Njeriut" jepet realiteti i perparuar europian i mospranimit te denimit me vdekje dhe duke theksuar respektimin e moscenimit te se drejtes se organeve trupore dhe gjendjes psiqike nepermjet klonimit prej njerezve. Tortura, skllaveria dhe puna e detyruar jane gjithashtu te palejueshme.
Ne Kapitullin e II-te parashikohet se cdo njeri ka te drejten e lirise dhe sigurise si dhe te kerkoje respektimin e jetes se tij private dhe familjare. Krahas mendimit, ndergjegjes, besimit fetar dhe organizimit e bashkimit shoqeror te lire, do kete te drejte per arsimim, per te punuar dhe zgjedhje te nje profesioni per ta ushtruar dhe garantimit te sipermarrjes se lire.
Ne Kapitullin e III-te rregullohen barazia para ligjit, ndalimi i diskriminimit per shkak te seksit, prejardhjes etnike dhe sociale, te gjuhes, races ose konceptit per boten, dhe siguron nderimin e kulturave te ndryshme. Ai mbron te drejten ndaj femijeve, te moshuarve dhe te pa afteve per mbrojtjen e te drejtave te tyre.
Ne pjesen "Te drejtat e qytetareve"parashikohen rregullat e te drejtes aktive dhe pasive te zgjedhjes, te drejten per nje administrate te mire te zgjedhjeve, te dokumentacionit dhe, ne raste te shkeljeve te vertetuara, te drejten e thirrjes se te ngarkuarve per zgjedhjet ne Komisionin Europian.
Politika ekonomike dhe Euro
Neni 1-3, Paragrafi 3: Bashkesia ndikon ne zhvillimin e qendrueshem te Europes nepermjet rritje te barabarte ekonomike dhe stabilitetit te cmimeve, ne nje mase te caktuar, qe aftesia e konkurences te tregoje natyren sociale te marrdhenieve ekonomike, te punesimit te desheruar dhe zhvillimin social, si dhe mase te larte ne mbrojtjen e abmientit dhe persosjen e kualitetit te mjedisit. "...)
Kushtetuta rregullon me ligj konkurencen ekonomike dhe rregullat e monedhes se Bashkimit Europian. Kjo qendron per te gjithe, per qendrueshmerine e cmimeve, i cili eshte i detyrueshem per Banken Qendrore Europiane "EZB) dhe mbetet si qellim i bashkesise. Prandaj shtetet antare ne te ardhmen kane per detyre te menjanojne presionet e inflacionit me politiken ekonomike, financiare dhe te shperblimit te punonjesve.
Ndryshime te rendsishme behen ne veprimtarine e institucioneve. Per shtetet qe kane ne perdorim euron, do forcohen rregullat e pjesmarrjes se tyre ne bashkesi. Euroshtetet kane te drejte ne te ardhmen, te koordinojne politiken ekonomike mbi shtrirjen e pergjithshme te BE-se; ata do te vendosin ne te ardhmen vete, nese mjaftojne rregullat e politikes ekonomike dhe politikes finanziare, kerkesat e paktit te stabilitetit. Do te mbivleresohet grupi i ministrave te Financave te zones se euros. Me keto rregulla te reja, do humbase redesine e saj modeli i marrveshjes se Mastritit, qe parashikonte politiken ekonomike nacionale, nen catine e nje politike monetare te perbashket, e cila do te kerkonte zgjidhjet me ze mira.
Komisioni Europian i politikes se borxheve nacionale do te forcohet lehte. Percaktimi i meparshem i kufirit te mos kalimi te deficitit buxhetor, do te propozohet ne te ardhmen nga ky Komision, ndersa Ministrat e Financave munden, vetem me ane te votimit, t'a rrezojne. Rregullat e Paktit te Stabilitetit, do te forcohen me nje sqarim shtese ligjor te pa detyrueshem. Ne politiken e tatimeve qendron detyrimi i miratimit te tyre nga BE-shtetet. Keto rregulla perbejne boshtin ligjor, i cili eshte nje garanci qe siguron konkurencen dhe efektivitetin e tatimeve.
Pushteti me i larte legjislativ
Neni 1-19, paragrafi 1: Parlamenti Europian do jete bashke me Keshillin, si organi ligjvenes dhe ushtron se bashku me ate dhe miratimin e buxhetit. Ai zgjedh Presidentin e Komisionit.
Paragrafi 2: Deputetet e PE-se do zgjidhen nga qytetaret e anetaret e bashkesise me zgjedhje.
Parlamenti Europian do te jete, ashtu sic eshte deri tani ne marrveshjen e BE-se ne vendin e pare te institucioneve te permendura. Nga ana tjeter, si dhe ne pjesen me te madhe te perfaqesuesve te popullit, ky parlament dhe ne te ardhmen, nuk do kete te drejten e iniciatives ligjore. Do jene qeverite dhe deputetet bashkarisht dhe te barabarte ne marrjen e vendimeve per te drejte e Azilit dhe politiken e marrjes se shtetesise. Per paraqitjen e buxhetit te BE-se deri tani kane patur deputetet fjalen e fundit. Ky miratim do bjere ne te ardhmen.
Forcimi i Parlamentit do te behet shprehimisht ne emerimin dhe miratimin e antareve te Komisionit. Me propozimin e tyre per detyren e Presidentit kekohet qe Udheheqesit e Shteteve dhe Qeverive, perfundimet e zgjedhjeve Europiane t'i marrin parasysh e t'i konsiderojne te miratuara. Ne rast se kandidati nuk merr mbeshtetjen prej te pakten prej gjysmes - qe parashikohet deri me 750 deputete , atehere eshte e domosdoshme te paraqitet nje propozim tjeter nga Keshilli Europian. Shtetet e vegjel te paraqisin te pakten gjashte deputete. Ndersa shtete te medhenj si Gjermania do te paraqisin nga 99 duke e ulur numurin ne 96 deputete.
Komisioni i Europes
Neni 1-25, paragrafi 1: Komisioni kerkon interesat e pergjithshme te Bashkesise dhe zgjedh inisiativat qe i pergjigjen ketij qellimi. Ai kujdeset per zbatimin e Kushtetutes si dhe nxjerr urdheresat, per marrjen e masave te nevojshme, per realizimin e detyrave qe rrjedhin nga Kushtetuta.
Nga permbajtja e marrveshje per detyrat e tij, eshte e nevojshme qe ato te jene ne perputhje me Kushtetuten. Gjthashtu edhe ne se "interesat europiane", sic permenden tani ne projektin e Konventes, tani jane parashikuar si "Interesa te Bashkesise", do jene te vlefshme ne te ardhmen per Komisionin e Europes, i cili - ndryshe nga qeverite ose deputetet e BE-se nuk ka te drejte te jete partiak. Per kete qellim, ai qendron ne rolin e tij baze te "motorrit te integrimit". Komisioni ndjek, gjithashtu, edhe ne perspektive, e shikuar si perjashtim i vecante, mbi te drejten per te marre vete inisiativen per hartimin e ligjeve. Nen kontrollin e Gjykates se Larte te Europes, mbikqyr mbi respektimin e rregullve te marrveshjes. Per kete ai administron buxhetin dhe programet e BE-se. Nje akt te ballancimit politik kekohet prej tij ne fushen e marrdhenieve te tendosura, ndermjet nderhyrjeve dhe aftesise per bisedime dhe rolit te tij reprezentativ te ndikimit me bisedime per probleme te medha dhe te perbashket te Komisionit. Parlamenti mundet qe me ane te shumices se tij apsolute, antaret e tij t'i miratoje ose mos i miratoje. Ne nje rast te tille eshte e nevojshme qe shefat e shteteve te shqyrtojne dhe propozojne nje kandidature tjeter. Pjesa tjeter e anetareve te Komisionit, ndermjet te cileve edhe ministri i Jashtem i Europes do zgjidhen ne cdo rast perfundimisht nga qeverite.
Forcimi i bashkepunimit
Neni 1-43, paragrafi 1: Shtetet anetare, te cilet nje bashkepunim te forte me njeri tjetrin, nuk desherojne ta ndertojne dhe te bashkohen teresisht brenda caqeve te pergjegjsive para bashkesise, munden "...) te pretendojne dhe kane te drejten te pretendojne ndaj organeve te bashkesise, per t'u shmangur nga zbatimi i rregullave te vendosura nga Kushtetuta dhe te veprojne vete nen pergjegjsine e tyre.
Bashkimi Europian ka pranuar respektimin e sovranitetit te plote te shteteve te tij antare dhe nuk i detyron te marrin pjese ne kryerjen e ndryshimeve dhe reformave, te cilat nuk jane miratuar akoma nga qeverite ose parlamentet e tyre. Keshtu, jo ne te gjithe teritorin e BE-se mundet personi te paguaje me euro dhe ne kufirin e disa shteteve, i duhet personit te pareqese pashaporten. Keto jane dy shembuj, qe tregojne se integrimi europian nuk shkon ne menyre unike. Qe ne marrveshjen e arritur ne Nizza, gjenden te trajtuar bukur rregulla per raste te tilla, te cilat do te ashtuquhen ne BE si "forcim i bashkpunumit". Ne Kushtetuten e re do te gjenin pasqyrim rregulla te tilla vetem ne dy raste. Ne nenin 1-43 permendet arsyeja e ketij mendimi: nje forcim i bashkpunimit, ne te cilen jo te gjithe shtetet e BE-se marrin pjese, eshte parashikuar kjo "menyre e fundit", nese nje qellim e posacem, jo prej te gjithe shteteve anetare ne nje "hapesire kohe te dukshme te ndermjetme" nuk mund te nderthuret me ate te bashkesise. Por per kete eshte e domosdoshme te pakten nje e treta e shteteve te BE-se te marrin pjese. Pas kesaj, munden shtetet pjestare te kene te drejten e pretendimeve, ndaj organeve te Bashkesise, per qendrimin e tyre. Shtetet e tjere kane te drejte ne cdo kohe per kete te nderhyjne; megjithate eshte e domosdoshme me pare te plotesojne kriteret per nje pjemarrje, te cilat duhe paraqesin te argumentuara dhe ne menyren e caktuar.
Nje cope tjeter e parlamentarizimit
Neni IV-7, Paragrafi 2: Keshilli i Europes vendos pasi degjon ... Parlamentin dhe Komisionin ... kontrollon ndryshimet e propozuara, keshtu therret presidentin e Keshillit te Europes ne nje konvent ... Konventa kontrollon ndryshimet e hedhura dhe jep ... nje rekomandim per nje konference te Qeverive dhe Shteteve anetare.
Fundviti 2000, marreveshja e arritur ne Nizza, ne konferencen e qeverive kishte treguar se metoda e zakonshme e mbetur si rutine, kishte shtytur dhe shtruar nevojen e ndryshimeve qe duheshin bere ne marredheniet e bashkesise. Ishte e nevojshme nje "Konvente", per nje formulim te ri demokratik te ketyre marrdh-nieve, te afte per bisedime dhe zgjidhje rezultative, si dhe nje dokument te qarte dhe te dukshem per qytetaret, per te pare rrugen ku do te conte ne perspektive Bashkimi i Europes. Ne te ardhmen do te duhet te behen miratime nga udheheqesit e shteteve per fusha te caktuara si politika e jashtme dhe e sigurimit - krijimin e bindjes per principin e shumices.
gazeta Koha Jone
Analize
Kushtetuta e Evropes, themeli i Bashkimit Evropian
Qemal Lame
Kushtetuta e Europes u vlen shqiptareve per te njohur nga afer kete dokument baze te ndertimit dhe veprimtarise se Shtetit te Europes, ku duam te integrohemi dhe te jetojme me familjen e madhe europiane, ku bejme pjese faktikisht. Me ane te kesaj njohje, do te behet lehte krahasimi me Kushtetuten e Shqiperise, e cila eshte e hartuar po me nivel te larte shkencor bashkekohor dhe i sherben zhvillimit te vendit ne perspektive, si dhe integrimit dinjitoz ne strukturat euro-atllantike. Kriteret dhe detyrat qe i kemi vene vetes, jane mobilizuese dhe ndihmojne per nje hop me te madh cilsor ne zhvillimin shteteror, ekonomik dhe social. Neve jemi bere dhe behemi me shme me te ndergjegjshem, se me pune dhe me nje gjendje me te mire morale dhe politike, do te jemi me realist dherezultativ ne plotesimin e endrres sone te perbashket me ate te popujve te Europes: per bashkim dhe integrim duke ruajtur identitetin kombetar dhe trashegimine kulturore, per miqesi, per dashuri dhe per paqe ne kontinentin tone dhe ne bote.
Ne vitin 2001 per Bashkimin Evropian u vu detyra konkrete e hartimit e Kushtetutes se Europes. Ne veren 2003, ajo perfundoi dhe u dorezua per te vazhduar me tej proceduren e miratimit te saj.
Kjo iniciative me rendesi historike arriti te realizohet vetem ne saje te vendosmerise se treguar nga 25 udheheqesit e shteteve anetare te BE-se. Per ta, ajo eshte nje akt me rendesi historike mbi fatet e popujve europiane. Vetem koha do tregoje dobine e marreveshjes midis anetareve, politiken largpamese te Komisionit Europian ne Bruksel, per te drejtuar me zotesi dhe te realizoje kete arritje madhore. Ne kete drejtim, nje kontribut te madh ka dhene Franca dhe Gjermania. Ne krye te komisionit perkates, u vu ish-presidenti i Frances Valery Giscard de Estaing. Ndersa Karta e te Drejtave te Njeriut, si pjese e Kushtetutes kishte ne krye ish-bundespresidentin e Gjermanise Roman Herzog.
Akti ligjor i themelimit te Shtetit te Europes
Kushtetuta e Europes eshte nje dokument i te drejtes se popullit, e cila shpreh dhe mbron vullnetin e popujve europiane. Ajo nuk eshte nje kushtetute e qellimeve te parapercaktuara, por e progresit drejt se ardhmes me te mire. Ne permbajtjen e saj dallohet dhe ndihet vullneti i popujve, qe projektit te BE-se t'i japin nje themel.
Kushtetuta eshte dokumenti i pare, qe hartohet per te sanksionuar Shtetin e Europes. Per kete arsye, mbeten ne themel parimet dhe normat kryesore te krijimit te BE-se si marreveshja e Mastrihtit, Pizzes etj, si dhe pervoja e gjere dhe orgjinale ligjore e Parlamentit te Europes, Keshillit te Europes, Gjykates se Larte etj. Ne kete meyre, ajo eshte hartuar mbi bazen e pervojes shekullore jetesore dhe shkencore te trasheguar. Ajo eshte e shkruar thjeshte, duke iu shmagur thurjes se komplikuar te mendimeve si ne xhungel, mer regulla te kuptueshme per t'u interpretuar dhe zbatuar ne perputhje me permbajtjen e saj. Kushtetuta eshte burimi i se drejtes se shtetit te Europes. Si dokumenti me i rendsishem ligjor, ajo nuk ngarkohet me rregulla te fushes penale, civile, administrative etj te cilat gjejne bazen e tyre ne kete ligj themeltar dhe rregullohen me ligje te vecanta.
Ne baze, ndarja e tre pushteteve
Kushtetuta ka ne permbajtjen e saj parimin e ndarjes se pushteteve: ne legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqesor. Mbi kete parim, forcohen institucionet e deritanishme dhe krijohen organet e nevojshme reprezantetive dhe te kordinimit midis shteteve te bashkesise si Presidenti i KE-se, ministri i Jashtem etj. Rastet e unitetit dhe divergjencave, nuk mund dhe nuk eshte e nevojshme te parashikohen ne Kushtetute, per arsye se ajo rregullon marredheniet baze te bashkesise. Me kete synim u menjanuan mosmarrveshja dhe tendencat per dominim, sipas modeleve qe parashikoheshin per voten dhe votimin ne Keshillin e Ministrave te Bashkimit Europian. Ne te vertete u hoq principi i te drejtes se dyfishte te votes, ne shumicen e votimit. Por kjo eshte e lidhur me shume klauzola, ne rast se kerkohen qendrime te vecanta, ne situata urgjente.
Por Kushtetuta hap perspektiven per zgjidhje te tjera konkrete
Ne shtypin e perditshem thuhet se ne Kushtetute "pyetja per zgjidhjen finale mbetet pa pergjigje". Por te pretendosh per zgjidhje dhe pergjigje te tjera, do te thote te kerkosh dicka abstrakte dhe te pa nevojshme per kushtet e tanishme. Kushtetuta, si burim i se drejtes, ve parimet e ndertimit dhe veprimtarise se organeve shteterore. Keshtu, ato ndertohen sipas parimeve te njohura te ndertimit dhe funksionimit te institucioneve politike dhe juridike, behet riorganizimi dhe forcimi i kompetencave te atyre ekzistuese etj. Keto jane arritjet dhe kriteret qe japin zgjidhjen finale, pa qene e nevojshme te rendohet me tej ky dokument me hollesira, qe nuk pershtaten me karakterin e Kushtetutes, si akti themelor parimor ligjor i nje shteti.
Ne kushtet aktuale te kesaj periudhe te transformimeve historike, nga vete shtetet antare, nuk eshte arritur te krijohet bindja dhe nuk shihet e domosdoshme te jepet nje zgjidhje tjeter finale kushtetuese, per nje riorganizim total te Supershtetit te Europes. Megjithate, kete fakt e nenkupton edhe ruajtja e strukturave ekzistuese duke u dhene dhe fuqizuar funksionet dhe kompetencat. Per miratimin e Kushtetutes nga shtetet antare, jane kompetente vete ato, sipas rregullave te miratimit nga parlamenti ose nga referendumi popullor. Te dy keto forma do te jene te vlefshme ne menyre te barabarte. Per miratimin me ane te referendumut popullor, kane njoftuar deri tani Franca, Britania e Madhe, Polonia, Spanja, Irlanda, Hollanda, Luxenburgu, Portugalia, Belgjika, Republika Ceke. Ka mundesi te behet referendum popullor edhe ne Danimarke. Gjermania ka zbatuar praktiken e miratimit te qendrimeve te saj me ane te Parlamentit dhe nuk ka aplikuar referendumun popullor, si per marreveshjen e Mastritit dhe per marrveshje te tjera.
Nuk ka referim tek krishterimi
Kushtetuta eshte nje dokument themelor tipik ligjor i nje shteti te madh demokratik, me popuj te shumte dhe kultura te ndryshme te trasheguara ne zhvillimin e tyre historik e shoqeror. Kushtetuta nuk ndikohet nga feja dhe njeh lirine e besimit te njeriut, sipas bindes se tij te brendshme. Ne kete menyre, ajo sanksionoi realittin e mendimit te perparuar europian dhe hapi horizonte te gjera per konceptimin realist te shoqerise. Per keto arsye, Kushtetuta, duke ruajtur ne permbajtje karakterin e saj si nje dokument ligjor, nuk pranon ne menyre te qarte ndikimin fetar te kristianizmit me gjithe ndikimin e fuqishem te Papes dhe te disa shteteve me besim te forte katolik.
Preambula, hyrja u kritikua
Trashegimia Europiane eshte nje veper e krijuar nga kultura, feja dhe humanizmi, nga te cilat u zhvilluan vlerat universale te te drejtave te pacenueshme te njeriut. Me bindjen e thelle te krijuar per te ardhmen, duke nxjerre mesime nga pervojat e hidhura te se kaluares, Europa e afte te ece ne rrugen e civilizimit, perparimit dhe mireqenies ne te miren e gjithe popujve te saj "...) deshiron te shkoje perpara "...) Kjo hyrje, do te kritikohej nga te gjithe ata, te cilet mendonin se mungonte: "nje permendje e Zotit". Jo vetem Papa Gjon Pali i II-te, permendte duke theksuar qe "rrenjet e krishterimit" te Europes te mos priten. Edhe qeverite e Polonose, Italise, Irlandes, Maltes, Portugalise, Cekise dhe Sllovakise dhane mendim te njejte. Megjithate, ato nuk kishin mundesi te kemengulnin me tej dhe te ndikonin tek te tjeret, per te arritur kete qellim. Jo vetem Franca laike e njohur per traditat e saj revolucionare perparimtare, por edhe Gjermania e cila ka ecur shume perpara ne demokratizimin e shtetit dhe shoqerise, nuk qendronte kunder ketij percaktimi. Vlen te permendet se edhe koalicioni politik i fuqishem Bashkimi Kristian Demokrat dhe Bashkimi Social Kristian, CDU dhe CSU, humben referimin ndaj Zotit, i cili eshte shprehur ne Kushtetuten Gjermane. Ne hyrje te saj, kjo permendet "Te ndergjegjshem ne pergjegjesine perpara Zotit dhe popullit, populli gjerman miraton kete kushtetute".
Debatet per nje Karte e te Drejtave Themelore te Europes, e cila eshte vetem nje pjese perberese e Kushtetutes, treguan se nuk ka shumice per perkrahjen e deshires per nje referim tek Zoti" megjithe faktin e pasqyrimit ne menyre jo te qarte qe ne fillim te trashegimise fetare. Ne kete menyre, percaktimi "spiritual heritage" ne referimin "patrimonie spirituel", nuk gjen mbeshtetje nga shumica. Ne perkthimin ne gjuhet e ndryshme, keto percaktime japin ne nje fare menyre idene e trashegimine shpirterore fetare. Me nterpretimin e te drejtes europiane, kuptohet, se ky formulim tregon per nje realitet te jetes se perditshme te shoqerise dhe ajo eshte vetem nje fjale e shkruar me nje mendim te izoluar dhe pa vlera te posacme per t'u intepretuar ne kuptime te tjera.
Formulimi modern shkencor i hyrjes se Kushtetutes Europiane jep ne menyre te qarte dhe pa luhatje, ne radhe te pare, percaktimin se Bashkesia eshte e domosdoshme te shihet si nje njohje soleme e politikes se lire nga feja. Kushtetuta nuk ngre ne menyre te vecante dhe nuk mbron asnje fe te caktuar. Por kuptohet se cdo shtet qe do te hyje ne bashkesi do njohe dhe respektoje vleren e rregullave te BE-se. Vendet me fe islamike si Turqia, qe deshiron te futet ne BE, nuk mund te konsiderohen ne te ardhmen si te huaj per kete bashkesi.
Karta e te drejtave themelore te bashkesise
"Popujt e Europes jane te vendosur, mbi vlerat e tyre te perbashketa dhe te ndajne sebashku nje prspektive te lire "...). Per kete, kjo bashkesi njeh dhe udhehiqet nga parimet themelore te drejtesise dhe lirise". Karta e te Drejtave Themelore te Bashkesise e miratuar ne Pizza dhjetor 2000 nga udheheqesit e shteteve te BE-se eshte perfshire ne pjesen e II-te. Ne kete menyre, me miratimin e Kushtetutes vazhdon te kete fuqi ligjore edhe Karta. Kjo Konvente, permbledh ne gjashte Kapituj te perpunuar te ketij Katalogu, te drejtat e njeriut dhe te qytetareve, si dhe te drejtat ekonomike dhe sociale.
Karta eshte hartuar mbi bazen e tradites se kushtetutave te gjithe shteteve anetare si dhe angazhimeve nderkombetare te tyre.
Ne Kapitullin "Dinjiteti i Njeriut" jepet realiteti i perparuar europian i mospranimit te denimit me vdekje dhe duke theksuar respektimin e moscenimit te se drejtes se organeve trupore dhe gjendjes psiqike nepermjet klonimit prej njerezve. Tortura, skllaveria dhe puna e detyruar jane gjithashtu te palejueshme.
Ne Kapitullin e II-te parashikohet se cdo njeri ka te drejten e lirise dhe sigurise si dhe te kerkoje respektimin e jetes se tij private dhe familjare. Krahas mendimit, ndergjegjes, besimit fetar dhe organizimit e bashkimit shoqeror te lire, do kete te drejte per arsimim, per te punuar dhe zgjedhje te nje profesioni per ta ushtruar dhe garantimit te sipermarrjes se lire.
Ne Kapitullin e III-te rregullohen barazia para ligjit, ndalimi i diskriminimit per shkak te seksit, prejardhjes etnike dhe sociale, te gjuhes, races ose konceptit per boten, dhe siguron nderimin e kulturave te ndryshme. Ai mbron te drejten ndaj femijeve, te moshuarve dhe te pa afteve per mbrojtjen e te drejtave te tyre.
Ne pjesen "Te drejtat e qytetareve"parashikohen rregullat e te drejtes aktive dhe pasive te zgjedhjes, te drejten per nje administrate te mire te zgjedhjeve, te dokumentacionit dhe, ne raste te shkeljeve te vertetuara, te drejten e thirrjes se te ngarkuarve per zgjedhjet ne Komisionin Europian.
Politika ekonomike dhe Euro
Neni 1-3, Paragrafi 3: Bashkesia ndikon ne zhvillimin e qendrueshem te Europes nepermjet rritje te barabarte ekonomike dhe stabilitetit te cmimeve, ne nje mase te caktuar, qe aftesia e konkurences te tregoje natyren sociale te marrdhenieve ekonomike, te punesimit te desheruar dhe zhvillimin social, si dhe mase te larte ne mbrojtjen e abmientit dhe persosjen e kualitetit te mjedisit. "...)
Kushtetuta rregullon me ligj konkurencen ekonomike dhe rregullat e monedhes se Bashkimit Europian. Kjo qendron per te gjithe, per qendrueshmerine e cmimeve, i cili eshte i detyrueshem per Banken Qendrore Europiane "EZB) dhe mbetet si qellim i bashkesise. Prandaj shtetet antare ne te ardhmen kane per detyre te menjanojne presionet e inflacionit me politiken ekonomike, financiare dhe te shperblimit te punonjesve.
Ndryshime te rendsishme behen ne veprimtarine e institucioneve. Per shtetet qe kane ne perdorim euron, do forcohen rregullat e pjesmarrjes se tyre ne bashkesi. Euroshtetet kane te drejte ne te ardhmen, te koordinojne politiken ekonomike mbi shtrirjen e pergjithshme te BE-se; ata do te vendosin ne te ardhmen vete, nese mjaftojne rregullat e politikes ekonomike dhe politikes finanziare, kerkesat e paktit te stabilitetit. Do te mbivleresohet grupi i ministrave te Financave te zones se euros. Me keto rregulla te reja, do humbase redesine e saj modeli i marrveshjes se Mastritit, qe parashikonte politiken ekonomike nacionale, nen catine e nje politike monetare te perbashket, e cila do te kerkonte zgjidhjet me ze mira.
Komisioni Europian i politikes se borxheve nacionale do te forcohet lehte. Percaktimi i meparshem i kufirit te mos kalimi te deficitit buxhetor, do te propozohet ne te ardhmen nga ky Komision, ndersa Ministrat e Financave munden, vetem me ane te votimit, t'a rrezojne. Rregullat e Paktit te Stabilitetit, do te forcohen me nje sqarim shtese ligjor te pa detyrueshem. Ne politiken e tatimeve qendron detyrimi i miratimit te tyre nga BE-shtetet. Keto rregulla perbejne boshtin ligjor, i cili eshte nje garanci qe siguron konkurencen dhe efektivitetin e tatimeve.
Pushteti me i larte legjislativ
Neni 1-19, paragrafi 1: Parlamenti Europian do jete bashke me Keshillin, si organi ligjvenes dhe ushtron se bashku me ate dhe miratimin e buxhetit. Ai zgjedh Presidentin e Komisionit.
Paragrafi 2: Deputetet e PE-se do zgjidhen nga qytetaret e anetaret e bashkesise me zgjedhje.
Parlamenti Europian do te jete, ashtu sic eshte deri tani ne marrveshjen e BE-se ne vendin e pare te institucioneve te permendura. Nga ana tjeter, si dhe ne pjesen me te madhe te perfaqesuesve te popullit, ky parlament dhe ne te ardhmen, nuk do kete te drejten e iniciatives ligjore. Do jene qeverite dhe deputetet bashkarisht dhe te barabarte ne marrjen e vendimeve per te drejte e Azilit dhe politiken e marrjes se shtetesise. Per paraqitjen e buxhetit te BE-se deri tani kane patur deputetet fjalen e fundit. Ky miratim do bjere ne te ardhmen.
Forcimi i Parlamentit do te behet shprehimisht ne emerimin dhe miratimin e antareve te Komisionit. Me propozimin e tyre per detyren e Presidentit kekohet qe Udheheqesit e Shteteve dhe Qeverive, perfundimet e zgjedhjeve Europiane t'i marrin parasysh e t'i konsiderojne te miratuara. Ne rast se kandidati nuk merr mbeshtetjen prej te pakten prej gjysmes - qe parashikohet deri me 750 deputete , atehere eshte e domosdoshme te paraqitet nje propozim tjeter nga Keshilli Europian. Shtetet e vegjel te paraqisin te pakten gjashte deputete. Ndersa shtete te medhenj si Gjermania do te paraqisin nga 99 duke e ulur numurin ne 96 deputete.
Komisioni i Europes
Neni 1-25, paragrafi 1: Komisioni kerkon interesat e pergjithshme te Bashkesise dhe zgjedh inisiativat qe i pergjigjen ketij qellimi. Ai kujdeset per zbatimin e Kushtetutes si dhe nxjerr urdheresat, per marrjen e masave te nevojshme, per realizimin e detyrave qe rrjedhin nga Kushtetuta.
Nga permbajtja e marrveshje per detyrat e tij, eshte e nevojshme qe ato te jene ne perputhje me Kushtetuten. Gjthashtu edhe ne se "interesat europiane", sic permenden tani ne projektin e Konventes, tani jane parashikuar si "Interesa te Bashkesise", do jene te vlefshme ne te ardhmen per Komisionin e Europes, i cili - ndryshe nga qeverite ose deputetet e BE-se nuk ka te drejte te jete partiak. Per kete qellim, ai qendron ne rolin e tij baze te "motorrit te integrimit". Komisioni ndjek, gjithashtu, edhe ne perspektive, e shikuar si perjashtim i vecante, mbi te drejten per te marre vete inisiativen per hartimin e ligjeve. Nen kontrollin e Gjykates se Larte te Europes, mbikqyr mbi respektimin e rregullve te marrveshjes. Per kete ai administron buxhetin dhe programet e BE-se. Nje akt te ballancimit politik kekohet prej tij ne fushen e marrdhenieve te tendosura, ndermjet nderhyrjeve dhe aftesise per bisedime dhe rolit te tij reprezentativ te ndikimit me bisedime per probleme te medha dhe te perbashket te Komisionit. Parlamenti mundet qe me ane te shumices se tij apsolute, antaret e tij t'i miratoje ose mos i miratoje. Ne nje rast te tille eshte e nevojshme qe shefat e shteteve te shqyrtojne dhe propozojne nje kandidature tjeter. Pjesa tjeter e anetareve te Komisionit, ndermjet te cileve edhe ministri i Jashtem i Europes do zgjidhen ne cdo rast perfundimisht nga qeverite.
Forcimi i bashkepunimit
Neni 1-43, paragrafi 1: Shtetet anetare, te cilet nje bashkepunim te forte me njeri tjetrin, nuk desherojne ta ndertojne dhe te bashkohen teresisht brenda caqeve te pergjegjsive para bashkesise, munden "...) te pretendojne dhe kane te drejten te pretendojne ndaj organeve te bashkesise, per t'u shmangur nga zbatimi i rregullave te vendosura nga Kushtetuta dhe te veprojne vete nen pergjegjsine e tyre.
Bashkimi Europian ka pranuar respektimin e sovranitetit te plote te shteteve te tij antare dhe nuk i detyron te marrin pjese ne kryerjen e ndryshimeve dhe reformave, te cilat nuk jane miratuar akoma nga qeverite ose parlamentet e tyre. Keshtu, jo ne te gjithe teritorin e BE-se mundet personi te paguaje me euro dhe ne kufirin e disa shteteve, i duhet personit te pareqese pashaporten. Keto jane dy shembuj, qe tregojne se integrimi europian nuk shkon ne menyre unike. Qe ne marrveshjen e arritur ne Nizza, gjenden te trajtuar bukur rregulla per raste te tilla, te cilat do te ashtuquhen ne BE si "forcim i bashkpunumit". Ne Kushtetuten e re do te gjenin pasqyrim rregulla te tilla vetem ne dy raste. Ne nenin 1-43 permendet arsyeja e ketij mendimi: nje forcim i bashkpunimit, ne te cilen jo te gjithe shtetet e BE-se marrin pjese, eshte parashikuar kjo "menyre e fundit", nese nje qellim e posacem, jo prej te gjithe shteteve anetare ne nje "hapesire kohe te dukshme te ndermjetme" nuk mund te nderthuret me ate te bashkesise. Por per kete eshte e domosdoshme te pakten nje e treta e shteteve te BE-se te marrin pjese. Pas kesaj, munden shtetet pjestare te kene te drejten e pretendimeve, ndaj organeve te Bashkesise, per qendrimin e tyre. Shtetet e tjere kane te drejte ne cdo kohe per kete te nderhyjne; megjithate eshte e domosdoshme me pare te plotesojne kriteret per nje pjemarrje, te cilat duhe paraqesin te argumentuara dhe ne menyren e caktuar.
Nje cope tjeter e parlamentarizimit
Neni IV-7, Paragrafi 2: Keshilli i Europes vendos pasi degjon ... Parlamentin dhe Komisionin ... kontrollon ndryshimet e propozuara, keshtu therret presidentin e Keshillit te Europes ne nje konvent ... Konventa kontrollon ndryshimet e hedhura dhe jep ... nje rekomandim per nje konference te Qeverive dhe Shteteve anetare.
Fundviti 2000, marreveshja e arritur ne Nizza, ne konferencen e qeverive kishte treguar se metoda e zakonshme e mbetur si rutine, kishte shtytur dhe shtruar nevojen e ndryshimeve qe duheshin bere ne marredheniet e bashkesise. Ishte e nevojshme nje "Konvente", per nje formulim te ri demokratik te ketyre marrdh-nieve, te afte per bisedime dhe zgjidhje rezultative, si dhe nje dokument te qarte dhe te dukshem per qytetaret, per te pare rrugen ku do te conte ne perspektive Bashkimi i Europes. Ne te ardhmen do te duhet te behen miratime nga udheheqesit e shteteve per fusha te caktuara si politika e jashtme dhe e sigurimit - krijimin e bindjes per principin e shumices.
gazeta Koha Jone
Kjo eshte politike.