Vetevrasja...nje fenomen qe po prek me shpejtesi shoqerine civile ne Shqiperi
Shoqeria e kombit Shqiptar eshte shokuar vitet e fundit nga rritja vetvrasjeve ne femije dhe adoleshence, gje qe tregon nje problem te rendesishem ne shoqeri.
Cdo njeri ne nje cast te jetes se tyre ka menduar ti jape fund jetes, por se fundi vetvrasja eshte bere nje fenomen i shemtuar ne shoqerine Shqiptare. Faktoret jane te ndryshem. Cdo individ eshte i ndryshem dhe situata e tyre eshte unike, ceshtja e vetrasjes duhet trajtuar sipas karakterit te femijeve. Ky artikull synon te ndergjegjesoje opinion publik mbare Shqiptar me disa fakte te shpejta mbi vetvrasjen dhe me menyren e parandalimit.
Depresioni ne te rinj.
Shumica e femijeve dhe adoleshenteve qe kane mendime vetvrasjeje vuajne nga semundja e depresionit klinik, nje semundje e rende qe nuk bie ne sy lehte, sidomos ne shoqerine Shqiptare sepse femijet jane natyralisht te ndrydhur shume here nga prinderit e tyre. Disa semundje te tjera qe jane pare nder femije dhe adoleshente jane: Sulme Ankthi ne femije, Mungesa e Vemendjes nga familja, depresioni manjak, obsesioni, fobia. Si dhe e thame, situata e cdo femije eshte e ndryshme, por duke kuptuar gjendjen e tyre shpirterore ne mund te ndalojne vetvrasjen dhe mund te ri kthejme ate individ ne nje gjendje ku ndihet i dashur nga familja dhe shoqeria.
Shenjat e Depresionit.
Femijet e fshehin mire depresionin dhe frikat e tyre, ne disa raste femijet mund te largohen nga shtepia, nuk duan te shkojne ne shkolle ose te marrin pjese ne aktivitete sociale. Ata humbin interesin ne lojera, dhe gjerat qe kane pasur qejf te bejne, kjo shoqerohet me nje humbje oreksi. Nese nje femije semuret kronikisht, kjo tregon nje dobesim te sistemit imunitar, qe mund te kete shkak deprsionin kronik.
Femija eshte gjithmone i/e palumtur, eshte negativ, ankohet shpesh, eshte i merzitur shpesh, nuk ka iniciative. Merr inat shpesh qe e shpreh me urrejtje, sjellje shkaterruese, qellojne veten dhe njerzit perreth, qellojne kafshet dhe objekte ne shtepi.
Femija nuk i bindet autoritetit te prindit se kerkon vemendjen dhe dashurine e tyre.
I mbetet qejfi shpejt, qan shpesh dhe nuk ka vleresim per veten dhe rolin e tij/saj ne shoqeri apo familje.
Nuk eshte i/e vemendshem, nuk mban mend mire gjerat, nuk perqendrohet dot dhe mendja nganjehere nuk artikulon dot mendime precise dhe llogjike.
NUk ka energji, dhe shfaqet apatik dhe dembelshem. Ka probleme kur bie ne gjume, dhe nuk ka deshire te ushqehet. Ka frike te kote, dhe ankthe, enderra te frikshme, obsesione me figura qe i imagjinon.
Flet ngadale nga normalja e zakonshme, dhe leviz ngadale nga e zakonshmja.
Ndihet keq, ka dhimbje koke, i merret mendja, dhimbje stomaku, i dhembin krahet dhe kembet, shkul floket dhe kagshon veten. Sigurisht keto fenomene duhen marre nese nuk ka ndonje aresye tjeter mjeksore.
Shenjat gjuhesore te vetvrasjes.
Thote:
Ah sikur mos te ekzistoja.
Asnje nuk me do mua.
Kot sa rroj.
Do iki nga shtepia.
PO sikur diksuh te vdiste, cdo te ndodhte.
Sikur te vdes, ndoshta do me duan me shume.
Sikur te vdes, familja nuk do harxhoje para te me ushqeje.
Jam kot, nuk ja dal dot mbane ne shkolle, dhe ne shtepi jeta s'ka kuptim.
Shenjat ne sjellje.
Sillet:
Jane te preokupuar me vdekjen, por nuk kuptojne fatalitetin e saj. Japin dikujt tjeter gjerat qe jane te tyre, lodrat, parate, rrobat etj.
Shikojne shume filma apo emisione me dhune, vrasje, gjak, dhe negativitet.
Lejojne te tjetert ti qellojne, dhe ti trajtojne keq, kur ne nje kohe tjeter nuk do ta lejonin nje gje te tille.
Ka prere veten, ate ka qelluar veten, gjendet shpesh prane armeve, litareve, thikave, e gjerave qe mund ti marrin jeten.
Gjasme bejne shaka per vetvrasje apo bejne pyetje per vdekjen.
C'duhet bere?
Se pari nese mendon se nje femije apo adoleshent ka mendime vevrasjeje apo shenja depresioni, duhet te edukosh vetveten mbi parandalimin dhe ndihminin e individit ne fjale. Se dyti duhet te flasesh me individin dhe ta sigurosh se eshte i dashur dhe i rendesishem ne kete jete. Nese nuk ndiheni te sigurte per aftesite tuaja eshte me mire ta coni femijen tek mjeku perkates, apo tek nje punonjes social.
Beni pyetje femijes:
Ke menduar ndonjehere per te vrave veten?
Si shkon shkolla? Te merzit njeri ne shkolle?
A ndihesh i lumtur ne shtepi?
Pyetjet duhet te kene synim qe femija te rrefeje gjendjen e tyre shpirterore para se te jete shume vone. Femiejt kane nevoje per vemendje dhe ata stresohen shume shpjet. Keshilla me e mire eshte qe familja ne te cilne individi jeton te jete, harmonike, te shfaqe dashuri dhe barazi. Nese dikush prane jush ka shenja vetvrasjeje ju lutem kontaktoni dike me ekperience ne fushen e psikollogjise feminore.
nga Erlir Majko
Shoqeria e kombit Shqiptar eshte shokuar vitet e fundit nga rritja vetvrasjeve ne femije dhe adoleshence, gje qe tregon nje problem te rendesishem ne shoqeri.
Cdo njeri ne nje cast te jetes se tyre ka menduar ti jape fund jetes, por se fundi vetvrasja eshte bere nje fenomen i shemtuar ne shoqerine Shqiptare. Faktoret jane te ndryshem. Cdo individ eshte i ndryshem dhe situata e tyre eshte unike, ceshtja e vetrasjes duhet trajtuar sipas karakterit te femijeve. Ky artikull synon te ndergjegjesoje opinion publik mbare Shqiptar me disa fakte te shpejta mbi vetvrasjen dhe me menyren e parandalimit.
Depresioni ne te rinj.
Shumica e femijeve dhe adoleshenteve qe kane mendime vetvrasjeje vuajne nga semundja e depresionit klinik, nje semundje e rende qe nuk bie ne sy lehte, sidomos ne shoqerine Shqiptare sepse femijet jane natyralisht te ndrydhur shume here nga prinderit e tyre. Disa semundje te tjera qe jane pare nder femije dhe adoleshente jane: Sulme Ankthi ne femije, Mungesa e Vemendjes nga familja, depresioni manjak, obsesioni, fobia. Si dhe e thame, situata e cdo femije eshte e ndryshme, por duke kuptuar gjendjen e tyre shpirterore ne mund te ndalojne vetvrasjen dhe mund te ri kthejme ate individ ne nje gjendje ku ndihet i dashur nga familja dhe shoqeria.
Shenjat e Depresionit.
Femijet e fshehin mire depresionin dhe frikat e tyre, ne disa raste femijet mund te largohen nga shtepia, nuk duan te shkojne ne shkolle ose te marrin pjese ne aktivitete sociale. Ata humbin interesin ne lojera, dhe gjerat qe kane pasur qejf te bejne, kjo shoqerohet me nje humbje oreksi. Nese nje femije semuret kronikisht, kjo tregon nje dobesim te sistemit imunitar, qe mund te kete shkak deprsionin kronik.
Femija eshte gjithmone i/e palumtur, eshte negativ, ankohet shpesh, eshte i merzitur shpesh, nuk ka iniciative. Merr inat shpesh qe e shpreh me urrejtje, sjellje shkaterruese, qellojne veten dhe njerzit perreth, qellojne kafshet dhe objekte ne shtepi.
Femija nuk i bindet autoritetit te prindit se kerkon vemendjen dhe dashurine e tyre.
I mbetet qejfi shpejt, qan shpesh dhe nuk ka vleresim per veten dhe rolin e tij/saj ne shoqeri apo familje.
Nuk eshte i/e vemendshem, nuk mban mend mire gjerat, nuk perqendrohet dot dhe mendja nganjehere nuk artikulon dot mendime precise dhe llogjike.
NUk ka energji, dhe shfaqet apatik dhe dembelshem. Ka probleme kur bie ne gjume, dhe nuk ka deshire te ushqehet. Ka frike te kote, dhe ankthe, enderra te frikshme, obsesione me figura qe i imagjinon.
Flet ngadale nga normalja e zakonshme, dhe leviz ngadale nga e zakonshmja.
Ndihet keq, ka dhimbje koke, i merret mendja, dhimbje stomaku, i dhembin krahet dhe kembet, shkul floket dhe kagshon veten. Sigurisht keto fenomene duhen marre nese nuk ka ndonje aresye tjeter mjeksore.
Shenjat gjuhesore te vetvrasjes.
Thote:
Ah sikur mos te ekzistoja.
Asnje nuk me do mua.
Kot sa rroj.
Do iki nga shtepia.
PO sikur diksuh te vdiste, cdo te ndodhte.
Sikur te vdes, ndoshta do me duan me shume.
Sikur te vdes, familja nuk do harxhoje para te me ushqeje.
Jam kot, nuk ja dal dot mbane ne shkolle, dhe ne shtepi jeta s'ka kuptim.
Shenjat ne sjellje.
Sillet:
Jane te preokupuar me vdekjen, por nuk kuptojne fatalitetin e saj. Japin dikujt tjeter gjerat qe jane te tyre, lodrat, parate, rrobat etj.
Shikojne shume filma apo emisione me dhune, vrasje, gjak, dhe negativitet.
Lejojne te tjetert ti qellojne, dhe ti trajtojne keq, kur ne nje kohe tjeter nuk do ta lejonin nje gje te tille.
Ka prere veten, ate ka qelluar veten, gjendet shpesh prane armeve, litareve, thikave, e gjerave qe mund ti marrin jeten.
Gjasme bejne shaka per vetvrasje apo bejne pyetje per vdekjen.
C'duhet bere?
Se pari nese mendon se nje femije apo adoleshent ka mendime vevrasjeje apo shenja depresioni, duhet te edukosh vetveten mbi parandalimin dhe ndihminin e individit ne fjale. Se dyti duhet te flasesh me individin dhe ta sigurosh se eshte i dashur dhe i rendesishem ne kete jete. Nese nuk ndiheni te sigurte per aftesite tuaja eshte me mire ta coni femijen tek mjeku perkates, apo tek nje punonjes social.
Beni pyetje femijes:
Ke menduar ndonjehere per te vrave veten?
Si shkon shkolla? Te merzit njeri ne shkolle?
A ndihesh i lumtur ne shtepi?
Pyetjet duhet te kene synim qe femija te rrefeje gjendjen e tyre shpirterore para se te jete shume vone. Femiejt kane nevoje per vemendje dhe ata stresohen shume shpjet. Keshilla me e mire eshte qe familja ne te cilne individi jeton te jete, harmonike, te shfaqe dashuri dhe barazi. Nese dikush prane jush ka shenja vetvrasjeje ju lutem kontaktoni dike me ekperience ne fushen e psikollogjise feminore.
nga Erlir Majko
Kjo eshte keshille apo mjet profesional per te kuruar ate qe nuk ke ditur ta edukosh? Si mund ti mesohen njerezve manovra te tilla? 
