Hektor12
Locus omnem
Kuriozitet qe nuk duhet lene pa lexuar....
A EKZISTOJNË NJERËZIT DRAGONJ?
SIPAS SHQIPTARËVE –“PO” . . . MADJE EDHE AKTUALISHT
“TRIMAT ME FLETË A KRAHË TE SQETULLAT”, JANË
GJYSMË-PERËNDITË SHQIPTARE.
SIPAS GOJËDHËNAVE: SKËNDERBEU KA QENË DRAGUA DHE KËRCENTE NGA MALI; FIGURA HISTORIKE TË NJOHURA TË POPULLIT SHQIPTAR SI: BAJRAM CURRI, ISA BOLETINI, DEDË GJO LULI, MEHMET SHPENDI, LLESHI I ZI I MIRDITËS ETJ, BESOHEJ NË POPULL SE KANË QENË DRAGOJ TË VËRTETË.
Për të mos ndodhur keqkuptime, duhet ditur që në fillim se emërtimi Drako, Drakone, Dragon në gjuhët e ndryshme të Europës ka përgjithësisht kuptimin e një Kuçedre, të një gjarpëri a reptili tjetër, përbindësh, ndërsa në shqip Dragoi është hyjnia a heroi që lufton kundër Kuçedrës, në ndihmë të njerëzve.
Sipas besimeve popullore, Dragoi mund të jetë më shumë njeri, gjithnjë i gjinisë mashkullore, po dhe dash, ka, këndez, cinxami, po cjap jo, në asnjë mënyrë. Njerëzit a gjallesat që lindin si Dragua kanë forcë të mbinatyrshme. Njeriu dragua lind me "këmishë veshë"e me “fletë a krahë te sqetullat”. Në Labëri thuhet: "ndodh që kur lind një foshnjë mund të jetë pështjellë në një cipë të hollë si pëlhurë. Besohet se kjo cipë është një këmishë. Dhe se ai që lind me këmishë do të ketë fat të mbarë dhe lumturi. Këmishën ia heqin foshnjës pa folur dhe e marrin dhe e lajnë. Pastaj ia japin nënës së foshnjës; dhe kjo e ruan në fund të arkës". (R. Alikaj, Zakone... për lindjet, f.27). Pra del se ky fëmijë është "me punë", e jo si të tjerët. "Këmisha" në lindje është cilësi e njeriut të mbinatyrshëm.
Dragoi është i tillë për të luftuar kundër Kuçedrave që sjellin shkatërrim në jetën e njerëzve, në bereqete. Dragojtë, në ndeshje më Kuçedrat, fluturojnë nga një mal në një tjetër. Ku ka Dragua, ka mbarësi, përparon familja, fisi, fshati a krahina. Njerëzit e përmendur si luftëtarë të dëgjuar besohet se kanë qenë Dragoj. Një nga veçanësitë kryesore të dragoit është trimëria. Ai është i lindur për ndeshje të mëdha. Besohet se, atë që është Dragua, as pushka nuk e zë.
Dragoi, një nga mjetet e fuqishme të luftës kundër Kuçedrës ka rrufenë që vjen nga lart, pra rrjedhimisht na del dhe si hyjni e qiellit, madje e vetë furtunave, të cilat janë bashkëshoqëruese të domosdoshme të rrufeve. Por ai është i lidhur shumë me tokën, me bujqësinë e veprimtaritë shoqërore të njerëzve, me bashkësinë shoqërore së cilës i përket; është i vënë krejtësisht në shërbim të saj, në shërbim të veprimtarisë prodhuese të popullsisë ndejtore.
Dragoi na paraqitet dhe si luftëtar me kalë apo pa kalë; ai hidhet nga mali në mal, në një luginë, në një shkëmb "në punët e tij". Ku bie, aty, mbi shkëmb, lë gjurmën e këmbës së tij a të kalit. Në këtë veçanësi, thua se nuk ka ngjashmëri midis tij dhe shenjtorit islam të sektit bektashian, që tek ne quhet zakonisht Sarisalltëk, ose dhe me ndonjë emër tjetër? Kontaminime në mes dy figurave në fjalë ka dhe kjo është çështje për t'u studiuar në mënyrë të veçantë. Por nuk ka dyshim që Dragoi ynë dhe Sarisalltëku i legjendave mitike islame janë dy figura të ndryshme në origjinë e në përmbajtje, edhe pse me ngjasime midis tyre.
Përdorimi i rrufesë si armë në duar të Dragoit tregon se këtu kemi . bëjmë me hyjni të qiellit, pra me një kryehyjni, siç ndodhte në kohën e lashtë dhe te Grekët, Trakët, Sllavët, Persianët etj. Edhe Zeusi, Jupiteri, Peruni dhe hyjni të tjera, në ndeshjet e tyre përdorin rrufenë, parmendën. përdorimi i parmendës (plorit a zgjedhës së saj) të pavëdyer (të panëmur) si armë nga Dragoi është tepër domethënës si atribut i hyjnisë së bujqësisë. Kau ka një rol të madh si dragua. Ai, sipas besimeve popullore, në asnjë rast nuk fluturon po bërlyket, gërryen tokën me brirë e me ta lufton. Edhe kjo flet për atribute që i takojnë bujqësisë, ashtu si dhe përdorimi i gurit të mullirit ku bluhen drithërat. Parmendën bujku i maleve e linte të varur nën strehë, jashtë shtëpisë, me qëllim që, sipas besimeve përkatëse, Dragoi ta kishte të lehtë ta merrte për ta përdorur në punët e tij. Pra, këto lloje armësh të Dragoit janë simbole krejt të qarta.
Edhe tabutë e ndryshme për Dragoin e Kuçedrën kanë kuptimet e tyre simbolike domethënëse: nuk i duhet treguar njeriu për akcilin se është Dragua, se ai menjëherë vdes. Për Dragoin e Kuçedrën përdoren dendur eufemizma në vend të emërtimeve konkrete: "në punët e tij", "në punët e saj", "është njeri me punë" (në kuptimin: "është Dragua"). Thuhet se nuk duhet treguar që burri a gjallesa ka shkuar të luftojë me Kuçedrat, se është mëkat. Jepen këshilla që burrit a djalit nuk i duhet thënë: "T'u thafshin krahët!", se ndoshta është Dragua me fletë dhe e dëmton e vdes. Këtu, tërë forca demoniake, e mbinatyrshme, qëndron te fshehtësia, te e panjohura, te misteri si ndodh përgjithësisht me forcat e mbinatyrshme.
Është e kuptueshme, se këtu kemi rezultanten e një evolucioni të gjatë historik, por dhe me ruajtje atributesh të pandryshueshme, që nga kohët e lashta.
Vërejmë se në disa raste roli i Dragoit ka kaluar Shën Ilisë ose Shën Gjergjit në luftë me Kuçedrën ose, ndryshe, në luftë me shejtanin, që shkakton shtrëngata, breshër e fatkeqësi të tjera. Ne eposin mesjetar shqiptar (të mbledhur në popull vetëm këta dy shekujt e fundit), vërejmë se ka jo pak raste të luftës së Dragoit me Kuçedrën. Më e qartë në këtë vështrim është ndeshja e Gjergj Elez Alisë me Balozin e detit, që e mbyt pikërisht në atë mënyrë si mbyt Dragoi Kuçedrën në besimet e popullit.
Mendojmë se me besimet në fjalë për Dragoin kanë të bëjnë dhe disa toponime bashkë me legjendat mitike mbi to, për të ashtuquajturat "Gjurma e Shejtit", "Gjurma e kalit të Skënderbegut", "Gjurma e kalit të Lekë Dukagjinit” e kështu me radhë. Këtë e vërtetojnë në njëfarë mënyre edhe shpjegimet popullore ku thuhet se Skënderbeu ka qenë Dragua dhe kërcente nga mali në mal gjatë luftimeve dhe se aty ku ka rënë ka mbetur gjurma e kalit të tij. Figura historike të njohura të popullit shqiptar si: Skënderbeu, Bajram Curri, Isa Boletini, Dedë Gjo Luli, Mehmet Shpendi, Lleshi i Zi i Mirditës etj. besohej në popull se kanë qenë Dragoj të vërtetë.
Titulli: Mitologjia ndër shqiptarë, p. 122-129
Autori: Mark Tirta
Botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë,
Instituti i Kulturës Popullore, Dega e Etnologjisë, Tiranë 2004
A EKZISTOJNË NJERËZIT DRAGONJ?
SIPAS SHQIPTARËVE –“PO” . . . MADJE EDHE AKTUALISHT
“TRIMAT ME FLETË A KRAHË TE SQETULLAT”, JANË
GJYSMË-PERËNDITË SHQIPTARE.
SIPAS GOJËDHËNAVE: SKËNDERBEU KA QENË DRAGUA DHE KËRCENTE NGA MALI; FIGURA HISTORIKE TË NJOHURA TË POPULLIT SHQIPTAR SI: BAJRAM CURRI, ISA BOLETINI, DEDË GJO LULI, MEHMET SHPENDI, LLESHI I ZI I MIRDITËS ETJ, BESOHEJ NË POPULL SE KANË QENË DRAGOJ TË VËRTETË.
Për të mos ndodhur keqkuptime, duhet ditur që në fillim se emërtimi Drako, Drakone, Dragon në gjuhët e ndryshme të Europës ka përgjithësisht kuptimin e një Kuçedre, të një gjarpëri a reptili tjetër, përbindësh, ndërsa në shqip Dragoi është hyjnia a heroi që lufton kundër Kuçedrës, në ndihmë të njerëzve.
Sipas besimeve popullore, Dragoi mund të jetë më shumë njeri, gjithnjë i gjinisë mashkullore, po dhe dash, ka, këndez, cinxami, po cjap jo, në asnjë mënyrë. Njerëzit a gjallesat që lindin si Dragua kanë forcë të mbinatyrshme. Njeriu dragua lind me "këmishë veshë"e me “fletë a krahë te sqetullat”. Në Labëri thuhet: "ndodh që kur lind një foshnjë mund të jetë pështjellë në një cipë të hollë si pëlhurë. Besohet se kjo cipë është një këmishë. Dhe se ai që lind me këmishë do të ketë fat të mbarë dhe lumturi. Këmishën ia heqin foshnjës pa folur dhe e marrin dhe e lajnë. Pastaj ia japin nënës së foshnjës; dhe kjo e ruan në fund të arkës". (R. Alikaj, Zakone... për lindjet, f.27). Pra del se ky fëmijë është "me punë", e jo si të tjerët. "Këmisha" në lindje është cilësi e njeriut të mbinatyrshëm.
Dragoi është i tillë për të luftuar kundër Kuçedrave që sjellin shkatërrim në jetën e njerëzve, në bereqete. Dragojtë, në ndeshje më Kuçedrat, fluturojnë nga një mal në një tjetër. Ku ka Dragua, ka mbarësi, përparon familja, fisi, fshati a krahina. Njerëzit e përmendur si luftëtarë të dëgjuar besohet se kanë qenë Dragoj. Një nga veçanësitë kryesore të dragoit është trimëria. Ai është i lindur për ndeshje të mëdha. Besohet se, atë që është Dragua, as pushka nuk e zë.
Dragoi, një nga mjetet e fuqishme të luftës kundër Kuçedrës ka rrufenë që vjen nga lart, pra rrjedhimisht na del dhe si hyjni e qiellit, madje e vetë furtunave, të cilat janë bashkëshoqëruese të domosdoshme të rrufeve. Por ai është i lidhur shumë me tokën, me bujqësinë e veprimtaritë shoqërore të njerëzve, me bashkësinë shoqërore së cilës i përket; është i vënë krejtësisht në shërbim të saj, në shërbim të veprimtarisë prodhuese të popullsisë ndejtore.
Dragoi na paraqitet dhe si luftëtar me kalë apo pa kalë; ai hidhet nga mali në mal, në një luginë, në një shkëmb "në punët e tij". Ku bie, aty, mbi shkëmb, lë gjurmën e këmbës së tij a të kalit. Në këtë veçanësi, thua se nuk ka ngjashmëri midis tij dhe shenjtorit islam të sektit bektashian, që tek ne quhet zakonisht Sarisalltëk, ose dhe me ndonjë emër tjetër? Kontaminime në mes dy figurave në fjalë ka dhe kjo është çështje për t'u studiuar në mënyrë të veçantë. Por nuk ka dyshim që Dragoi ynë dhe Sarisalltëku i legjendave mitike islame janë dy figura të ndryshme në origjinë e në përmbajtje, edhe pse me ngjasime midis tyre.
Përdorimi i rrufesë si armë në duar të Dragoit tregon se këtu kemi . bëjmë me hyjni të qiellit, pra me një kryehyjni, siç ndodhte në kohën e lashtë dhe te Grekët, Trakët, Sllavët, Persianët etj. Edhe Zeusi, Jupiteri, Peruni dhe hyjni të tjera, në ndeshjet e tyre përdorin rrufenë, parmendën. përdorimi i parmendës (plorit a zgjedhës së saj) të pavëdyer (të panëmur) si armë nga Dragoi është tepër domethënës si atribut i hyjnisë së bujqësisë. Kau ka një rol të madh si dragua. Ai, sipas besimeve popullore, në asnjë rast nuk fluturon po bërlyket, gërryen tokën me brirë e me ta lufton. Edhe kjo flet për atribute që i takojnë bujqësisë, ashtu si dhe përdorimi i gurit të mullirit ku bluhen drithërat. Parmendën bujku i maleve e linte të varur nën strehë, jashtë shtëpisë, me qëllim që, sipas besimeve përkatëse, Dragoi ta kishte të lehtë ta merrte për ta përdorur në punët e tij. Pra, këto lloje armësh të Dragoit janë simbole krejt të qarta.
Edhe tabutë e ndryshme për Dragoin e Kuçedrën kanë kuptimet e tyre simbolike domethënëse: nuk i duhet treguar njeriu për akcilin se është Dragua, se ai menjëherë vdes. Për Dragoin e Kuçedrën përdoren dendur eufemizma në vend të emërtimeve konkrete: "në punët e tij", "në punët e saj", "është njeri me punë" (në kuptimin: "është Dragua"). Thuhet se nuk duhet treguar që burri a gjallesa ka shkuar të luftojë me Kuçedrat, se është mëkat. Jepen këshilla që burrit a djalit nuk i duhet thënë: "T'u thafshin krahët!", se ndoshta është Dragua me fletë dhe e dëmton e vdes. Këtu, tërë forca demoniake, e mbinatyrshme, qëndron te fshehtësia, te e panjohura, te misteri si ndodh përgjithësisht me forcat e mbinatyrshme.
Është e kuptueshme, se këtu kemi rezultanten e një evolucioni të gjatë historik, por dhe me ruajtje atributesh të pandryshueshme, që nga kohët e lashta.
Vërejmë se në disa raste roli i Dragoit ka kaluar Shën Ilisë ose Shën Gjergjit në luftë me Kuçedrën ose, ndryshe, në luftë me shejtanin, që shkakton shtrëngata, breshër e fatkeqësi të tjera. Ne eposin mesjetar shqiptar (të mbledhur në popull vetëm këta dy shekujt e fundit), vërejmë se ka jo pak raste të luftës së Dragoit me Kuçedrën. Më e qartë në këtë vështrim është ndeshja e Gjergj Elez Alisë me Balozin e detit, që e mbyt pikërisht në atë mënyrë si mbyt Dragoi Kuçedrën në besimet e popullit.
Mendojmë se me besimet në fjalë për Dragoin kanë të bëjnë dhe disa toponime bashkë me legjendat mitike mbi to, për të ashtuquajturat "Gjurma e Shejtit", "Gjurma e kalit të Skënderbegut", "Gjurma e kalit të Lekë Dukagjinit” e kështu me radhë. Këtë e vërtetojnë në njëfarë mënyre edhe shpjegimet popullore ku thuhet se Skënderbeu ka qenë Dragua dhe kërcente nga mali në mal gjatë luftimeve dhe se aty ku ka rënë ka mbetur gjurma e kalit të tij. Figura historike të njohura të popullit shqiptar si: Skënderbeu, Bajram Curri, Isa Boletini, Dedë Gjo Luli, Mehmet Shpendi, Lleshi i Zi i Mirditës etj. besohej në popull se kanë qenë Dragoj të vërtetë.
Titulli: Mitologjia ndër shqiptarë, p. 122-129
Autori: Mark Tirta
Botues: Akademia e Shkencave e Shqipërisë,
Instituti i Kulturës Popullore, Dega e Etnologjisë, Tiranë 2004