Si e gjykoni nje tekst letrar?

O

Odea

Primus registratum
Si e gjykoni nje tekst letrar?

Miredita,

Sot mu desh te beja nje studim te nje vepre letrare e cila ne rastin tim eshte poezi por qe mund te marri trajta te ndryshme si psh nje liber dhe poeme.

Qe nga antikiteti kane dalur shume libra mbi menyren se si duhet kritikuar (interpretuar, kuptuar) nje tekst letrar duke filluar me Platonin e duke mbaruar ne kritikun e famshmem me te vonshem, John Leax, nismetari i eres se re te kriticizmit letrar, te ashtuquajturin Kriticizmi i Ri.

Menyrat e hershme per te studiuar, kuptuar dhe interpretuar nje veper letrare bazoheshin ne krahasimin e veprave te kohes se kritikeve me ato te madheshtoreve te vjeter si Homeri, Ovidi, dhe Horacio.

Pas nje periudhe te gjate kohore, rreth 1200 vjet me vone, kritike te tjere linden ku idete e tyre mbi studimin e veprave letrare ishin interesante dhe efektive. Duhet te them qe Longinus ka qene i pari kritik letrar, subjekti i te cilit u pasurua me idete e Dante Aligierit, kritiku me me fame per veprat letrare mbas Longinusit.

Pas periudhes se kritikeve te reneisances dhe neoklasicizmit (Alexander Pope ishte kritiku anglez qe solli ne jete neoklasicizmin letrar) vjen ne skene William Wordsworth, nje nga kritiket e mi me te preferuar per vete faktin qe ve ne dukje romanticizmin e prozes dhe ndjenjat qe vendos shkrimtari ne veprat e tij. Wordsworth vendos vemendje te madhe mbi ndjenjat mondane te njeriut te thjeshte qe pershkruhen ne poezite e njerezve te ulet te cilet shkruajne per eksperiencat e perditshme te jetes se nje njeriu te zakonshem. Bashkohem me Wordsworth pasi mendoj qe poeti apo shkrimtari nuk duhet te shkruaje apo interpretoje nje tekst vetem nga nje aspekt hyjnor apo madhor por duhet te behet sa me real dhe i thjeshte ne menyre qe te jete e natyres humane plot me imperfeksione si dhe idealizma te trurit njerezor.

Do e le ketu argumentin pasi nuk kam me kohe te vazhdoj por premtoj qe do flas per kritiket qe vijojne pas Wordworth pasi eshte me se e rendesishme dhe interesante per te folur per ta per vete faktin qe te mevonshmit e Wordsworth kane kontribuar jashte mase shume ne boten e literatures.

Meqe temen e kam hapur me titullin si e gjykoni nje tekst letrar, do doja te me jepni mendimet tuaja rreth ideve te kritikeve te meparshem (nqs dikush ka deshire te dije me shume rreth ideve te disa kritikeve ne vecanti, me thoni dhe do ua plotesoj deshiren) si dhe do doja te me shpjegonit menyren se si ju kur lexoni nje liber, poezi, dhe proze e gjykoni dhe arrini ne vendimin a eshte e bukur, e mire, apo e larte ne nivel.

Cilat jane gjerat qe doni te shihni tek nje veper e bukur? Cfare iu terheq tek nje veper letrare?


Iu mirepres te gjitheve ne bashkebisedim,

Odea /pf/images/graemlins/smile.gif :wave:
 
S

samanta

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Urime per temen se pari.
Se dyti dua te permend fjalet e nje pedagogu qe kane mbetur ne mendjen time:"Analiza e figurave artistike eshte nje balcamosje e poezise.Te dashur studente analiza e vertete shprehet me fjale te thjeshta,pra ju cfare keni perjetuar kur keni lexuar kete poezi?".Mendoj se eshte me se e vertete e personalisht kam nje eksperience te keqe persa i perket analizave,sepse gjithmone duheshin gjetur figurat letrare pa vene re se pari vlerat ideore dhe emocionet qe ajo percillte.Tek e fundit pikerisht per kete quhet poezi.
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga samanta:
[qb] Urime per temen se pari.
Se dyti dua te permend fjalet e nje pedagogu qe kane mbetur ne mendjen time:"Analiza e figurave artistike eshte nje balcamosje e poezise.Te dashur studente analiza e vertete shprehet me fjale te thjeshta,pra ju cfare keni perjetuar kur keni lexuar kete poezi?".Mendoj se eshte me se e vertete e personalisht kam nje eksperience te keqe persa i perket analizave,sepse gjithmone duheshin gjetur figurat letrare pa vene re se pari vlerat ideore dhe emocionet qe ajo percillte.Tek e fundit pikerisht per kete quhet poezi. [/qb]
Click to expand...
Hmmm....shume kritike do te te kunderviheshin samanta per sa i perket interpretimit apo gjykimit te poezise sipas menyres se si ndjehesh, sidomos ata te Kriticizmit te Ri. Kriticizmi i Ri ka si baze idene qe e vetmja menyre qe mund te nxjerresh kuptimin e vertete apo ate me korrektin eshte gjykimi i formes apo struktures se poezise. Per ta kritikimi i poezise duhet te behet me studimin e fjaleve te perdorura, historine e fjaleve te perdorura dmth duhet te gjejme kuptimin e fjaleve te perdorura ne kohen qe autori ka shkruar poezine apo poemen. Teksti duhet te trajtohet ne menyre shkencore ku gjithcka duhet analizuar dhe jo krahasuar me vepra te tjera te medhaja.

Eshte e vertete qe nje nga funksionet apo arsyet e te shkruarit poezi apo cdo veper letrare eshte ajo e kenaqesise se shkruarit dhe se dhenit gjate leximit. Mgjth, nuk duhet te gjykojme menyren se si ndjehemi me mesazhin qe ka dashur te jape autori pasi shume veta shpesh here do te keqkuptoheshin ne nxitimin e gjykimit sipas ndjenjave.

Aristoteli ne vepren e tij Poetika shpreh shume mire shqetesimin e tij me konsekuencat qe kishin dramat e atehershme tek spektatoret. Njerezit ndikoheshin teresisht tek menyra se si ndjeheshin gjate shikimit te drames dhe kjo mjegullonte kapjen e mesazhit te vertete qe donte autori te percjellte. Pikerisht per kete, Kritiket e Rinj (ndjekesit e Kriticizmi i Ri) formuluan nje menyre qe do ndihmonte cdo lexues per te perkthyer apo interpretuar nje tekst ne menyren me korrekte. Nqs do te dish pak me shume mbi Kriticizmin e Ri, kerko per nismetaret e tij te cilet kane qene I.A. Richards dhe T.J.Elliot.

Shpresoj samanta qe te mos ta marresh si kundervenie apo ulje te ideve te tua, por nje argumentim mbi menyrat e ndryshme te gjykuarit te nje teksti letrar. E pres me padurim pergjigjen tende!


Odea :wave: :book:
 
S

samanta

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

I kam lexuar,por ajo qe une kam thene i perkiste me shume aparatit pedagogjik se atij kritik.Anyway mendoj se asnje shkrimtar nuk niset te beje 56 metafora,85 epitete,krahasime,alegori etj,etj.Letersia eshte shpirt dhe shpirti e ndjenjat s'kane mase.Prandaj(ky eshte thjesht mendim personal)a s'eshte e vertete qe secili prej nesh ka perjetime te ndryshme gjate leximit te nje poezie ,pra cka do ishte specifike.Si e tille si mund te them gjate nje analize(sikurse kam thene ne shkolle)qe autori e ka shprehur kaq bukur patriotizmin e tij e per kete ai ka perdorur nje krahasim mahnites.Kjo me duket tani qesharake per te mos thene vulgare.Tek "Poetika"Aristoteli jep vleresimet per poezine,prozen,tragjedine,komedine etj.E me sa mbaj mend se jane ca vite qe e kam lexuar,ai thote qe poezia eshte filozofike e me kete une kuptoj koncize.Por "Poetika" eshte nje gur i rendesishem dhe themel ne kritiken letrare,por duhet te kemi parasysh qe jemi ne kohen ku ti s'mund te dallosh prozen nga poezia(proza poetike).Ajo tashme eshte nje poezi ne proze,sepse vete jeta qe ne bejme s'eshte as poezi e as proze,por shkrirje e te dyjave.Tragjikja e komikja gjenden ne cdo hap.Umberto Eco ka thene qe perfundimi i vepres eshte i hapur pra qe cdo lexues te jape mendimin e tij dhe ta perfytyroje sipas eksperiences personale mbylljen e historise.Kam lexuar pjese ku s'kam pare qofte dhe nje metafore,gjithsesi mund te kene vlere shume e shume me teper se ato qe i kane me "teprice".Une mendoj se mesazhi qe ka dashur te jape autori,vlerat ideo-artistike dhe aftesia per t'i qendruar gerryerjes se shekujve e bejne nje veper te mbetet ne historine e letersise e t'i dhuroje njerezve emocione.Mendoj qe ky eshte primari per nje tekst letrar te dhuroje emocione.
Ps per ndonje mungese lidhjeje te kerkoj falje se jam e semure sot e mezi po shkruaj.
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga samanta:
[qb] Letersia eshte shpirt dhe shpirti e ndjenjat s'kane mase.Prandaj(ky eshte thjesht mendim personal)a s'eshte e vertete qe secili prej nesh ka perjetime te ndryshme gjate leximit te nje poezie ,pra cka do ishte specifike.....Umberto Eco ka thene qe perfundimi i vepres eshte i hapur pra qe cdo lexues te jape mendimin e tij dhe ta perfytyroje sipas eksperiences personale mbylljen e historise.Kam lexuar pjese ku s'kam pare qofte dhe nje metafore,gjithsesi mund te kene vlere shume e shume me teper se ato qe i kane me "teprice".Une mendoj se mesazhi qe ka dashur te jape autori,vlerat ideo-artistike dhe aftesia per t'i qendruar gerryerjes se shekujve e bejne nje veper te mbetet ne historine e letersise e t'i dhuroje njerezve emocione.Mendoj qe ky eshte primari per nje tekst letrar te dhuroje emocione.
[/qb]
Click to expand...
Samanta, nje nga teorite e kriticizmit qe do ishte plotesisht dakort me ty eshte ajo e Reader-response criticism (di njeri si perkthehet ne shqip?). Reader-response criticism erdhi si teori rreth 1970 dhe kishte si baze besimin qe midis tekstit dhe lexuesit ka nje lidhje. Kjo lidhje eshte ajo qe sjell poemen (kuptimin e tekstit) ne jete.

Lidhja ndodh kur teksti i jep eksperienca te reja lexuesit dhe anasjelltas. Shkembimi i ketyre eksperiencave quhet eksperience shkembyese.
Menyra se si na ben te ndjehemi teksti eshte menyra jone e te kontaktuarit apo biseduarit me tekstin. Pikerisht ky ndikim e ben menyren se si ndjehemi ne te vlefshme per intepretimin e korrekte te tekstit. Nuk e di sa me kupton samanta. Nqs do te dish me shume shiko ne internet per kritiken qe solli ne jete termen transactional experience e cila quhet Louise M. Rosenblatt.


Mezi pres per nje pergjigje tjeter /pf/images/graemlins/laugh.gif

Odea :wave:
 
S

samanta

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Te te them te drejten s'kam pasur dhe aq kohe qe te lexoj ate per te cilin ke folur(Rosenblatt),por pasi ta kem bere do diskutojme posacerisht per te.Ti ke paraqitur ose i je referuar lidhjes lexues-kritik(te pakten keshtu do jete se s'mund te gjej nje term ekzakt ne shqip)dhe flitet per shkembim eksperiencash.Une mendoj se ne kete shkembim ai qe perfiton me shume eshte lexuesi,sepse jo vetem qe ai eshte destinatori,por edhe sepse pikerisht ketu do mbyllej rrethi qe s'ndodh per te vetmin fakt se veprat kane lexues te cdo kohe e te cdo vendi.Faktikisht lidhja me ekzakte qe ekziston eshte:shkrimtar-veper-lexues.Kjo ne njefare menyre do perfshinte dhe kritiken,se tashme kur vepra eshte bere prone e lexuesit ajo behet dhe prone e gjykimit e kritikave te tij duke perfshire ketu lexues te te gjitha shkalleve.Gjykimet per tekstet letrare kane pasur ndikimet e veta dhe nga shkollat e ndryshme duke filluar qe nga pozitivizmi qe bazohej tek autobiografia e autorit si element kryesor per analizen e nje vepre,historizmi qe si baze kishte periudhen historike ne te cilen eshte shkruar vepra,shkolla ruse(ku bazohej ne strukturen fonematike te vepres)ne te cilen rendesi merrnin tingujt qe ishin ne veper.Pra autori per te shprehur nje ide te vecante perdorte disa tinguj ose i perseriste ata.Pastaj persa i perket kohes sone mendoj qe ka zene vend te rendesishem dhe parimi i ekonomizimt gjuhesor i Andre Martine,sipas te cilit me sa me pak fonema te shprehen sa me shume ide.Kjo duket me se miri ne volumin e veprave te sotme.S'ka me volume 3-4 apo dhe me teper si ato te rrymes se romantizmit apo te realizmit.Kjo besoj se eshte dhe ndryshim i mjaft aspekteve sociale ne shoqerine e shek.21.Por gjithsesi arti ecen me ritme me te shpejta se kritika e cila jo gjithmone ka evidentuar vlerat e verteta e ketu mjaftohem duke permendur figura boterore si:Flober,Bodler.Kafkizmi lindi pas viteve '30,sepse pikerisht ne ate kohe u kuptua e jo me perpara.Shkrimtari percepton ate qe njerezit e zakonshem s'mund ta shohin dot sepse s'e kane aftesine.Vetem shkrimtari e ka kete vokacion ai eshte pararendes e si i tille eshte paragjykuar e mbase do jete nga shoqeria e medikriteti i njerezve.
Odea :wave:
Ps po te tjeret jane fjetur qe nuk shkruajne ne kete teme :confused:
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga Diabolis Dassaretis:
[qb] të tjerët ju lexojnë [/qb]
Click to expand...
Vetem pasiv duhet te jene? Ke deshire te kontribuosh? Hajde...hudhe menyren se si e gjykon nje tekst letrar. Thjesht thuaj pse dicka te pelqen, dhe dicka tjeter jo. Cilat jane arsyet pse nje tekst te duket interesant, i pelqyeshem, apo i shkruajtur mire dhe nje tjeter jo?

Odea :wave:
 
D

Diabolis Dassaretis

Forumium praecox
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Unë kam postuar boll tek letërsia, e mbase postoj edhe këtu, por një "tekst letrar" përfshin gjithësinë, e mbase ndonjë përqëndrim diku do ishte mirë.
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga Diabolis Dassaretis:
[qb] Unë kam postuar boll tek letërsia, e mbase postoj edhe këtu, por një "tekst letrar" përfshin gjithësinë, e mbase ndonjë përqëndrim diku do ishte mirë. [/qb]
Click to expand...
Liber ose poezi? Eshte me specifike kshu? /pf/images/graemlins/smile.gif


Odea
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga Diabolis Dassaretis:
[qb] Them se do jete me interesante dhe me vlere sikur te sillnit nje tekst e te gjykonim mbi te. [/qb]
Click to expand...
Good idea...

Po vendos nje poezi te shkurter te Nerudes (e zgjodha nga nje te shkruarat tek tema dedikuar Nerudes)...

Kush eshte me i thjeshte?

Fuqia nuk mburret(druri me tha),
as thellesia(me thane rrenjet)
as bardhesia(me tha vete mielli).
Druri s'thote kurre:
"Une jam me i larte se te tjeret".
As renja nuk thote:
"Une jam prej zemre te dheut".
Dhe buka, cilido qofte kulaci me mjalte,
nuk thote:"Une jam mbi te gjitha".

Meqe eshte shume vone dhe me duhet te iki te fle gjume se neser kam klase heret, gjykimin apo kritiken time te poezise do e jap nje dite tjeter. Pres me padurim though per ate tuajen /pf/images/graemlins/smile.gif

Odea
 
D

Diabolis Dassaretis

Forumium praecox
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Në këtë rast kemi për të gjykuar dy punë, origjinalin dhe përkthimin. Për secilin rast na duhet origjinali, i cili nëse është si më poshtë:

Pablo Neruda ¿Cuál es el más simple (sencillo)?

nuk gjendet kund në internet.
 
O

Odea

Primus registratum
Re: Si e gjykoni nje tekst letrar?

Fillimisht postuar nga Diabolis Dassaretis:
[qb] Në këtë rast kemi për të gjykuar dy punë, origjinalin dhe përkthimin. Për secilin rast na duhet origjinali, i cili nëse është si më poshtë:

Pablo Neruda ¿Cuál es el más simple (sencillo)?

nuk gjendet kund në internet. [/qb]
Click to expand...
Tani, te them te drejten une skuptoj fare spanjisht dhe ato qe mundohem ti marr vesh e bej nga njohuria ime e italishtes. Keshtu qe mendoj se duhet te perdorim kete qe kemi Diaboliss ne pamundesi per te interpretuar origjinalin.
Plus, nuk jemi profesionista qe ti futemi me themel kesaj gjeje. Une them qe te bejme nje analize te siperfaqshme meqe asnjeri nga ne nuk eshte diplomuar per letersi (apo ju jeni? :confused: ).

Nejse, kur lexon poezine Diaboliss, cili eshte kuptimi i pare qe te percjell? Po ndjenjat, emocionet?

Odea :wave:
 
B

beslinda morina

Guest
Odea said:
Si e gjykoni nje tekst letrar?

Miredita,

Sot mu desh te beja nje studim te nje vepre letrare e cila ne rastin tim eshte poezi por qe mund te marri trajta te ndryshme si psh nje liber dhe poeme.

Qe nga antikiteti kane dalur shume libra mbi menyren se si duhet kritikuar (interpretuar, kuptuar) nje tekst letrar duke filluar me Platonin e duke mbaruar ne kritikun e famshmem me te vonshem, John Leax, nismetari i eres se re te kriticizmit letrar, te ashtuquajturin Kriticizmi i Ri.

Menyrat e hershme per te studiuar, kuptuar dhe interpretuar nje veper letrare bazoheshin ne krahasimin e veprave te kohes se kritikeve me ato te madheshtoreve te vjeter si Homeri, Ovidi, dhe Horacio.

Pas nje periudhe te gjate kohore, rreth 1200 vjet me vone, kritike te tjere linden ku idete e tyre mbi studimin e veprave letrare ishin interesante dhe efektive. Duhet te them qe Longinus ka qene i pari kritik letrar, subjekti i te cilit u pasurua me idete e Dante Aligierit, kritiku me me fame per veprat letrare mbas Longinusit.

Pas periudhes se kritikeve te reneisances dhe neoklasicizmit (Alexander Pope ishte kritiku anglez qe solli ne jete neoklasicizmin letrar) vjen ne skene William Wordsworth, nje nga kritiket e mi me te preferuar per vete faktin qe ve ne dukje romanticizmin e prozes dhe ndjenjat qe vendos shkrimtari ne veprat e tij. Wordsworth vendos vemendje te madhe mbi ndjenjat mondane te njeriut te thjeshte qe pershkruhen ne poezite e njerezve te ulet te cilet shkruajne per eksperiencat e perditshme te jetes se nje njeriu te zakonshem. Bashkohem me Wordsworth pasi mendoj qe poeti apo shkrimtari nuk duhet te shkruaje apo interpretoje nje tekst vetem nga nje aspekt hyjnor apo madhor por duhet te behet sa me real dhe i thjeshte ne menyre qe te jete e natyres humane plot me imperfeksione si dhe idealizma te trurit njerezor.

Do e le ketu argumentin pasi nuk kam me kohe te vazhdoj por premtoj qe do flas per kritiket qe vijojne pas Wordworth pasi eshte me se e rendesishme dhe interesante per te folur per ta per vete faktin qe te mevonshmit e Wordsworth kane kontribuar jashte mase shume ne boten e literatures.

Meqe temen e kam hapur me titullin si e gjykoni nje tekst letrar, do doja te me jepni mendimet tuaja rreth ideve te kritikeve te meparshem (nqs dikush ka deshire te dije me shume rreth ideve te disa kritikeve ne vecanti, me thoni dhe do ua plotesoj deshiren) si dhe do doja te me shpjegonit menyren se si ju kur lexoni nje liber, poezi, dhe proze e gjykoni dhe arrini ne vendimin a eshte e bukur, e mire, apo e larte ne nivel.

Cilat jane gjerat qe doni te shihni tek nje veper e bukur? Cfare iu terheq tek nje veper letrare?

Iu mirepres te gjitheve ne bashkebisedim,

Odea /pf/images/graemlins/smile.gif :wave:
Click to expand...
 
G

gangsterja

Primus registratum
Kam lexuar tekste letrare te shumllojshme.Ne tekstet letrare kemi te bejme me ,ligjerim,gjuhe si dhe ajo e shkruar.Ky tekst ka per qellim komunikim mes dy njerezve .Kur e veshtrojme vepren letrare nuk flasim per nje sere rregullash,kategorish,e tiparesh gramatikore dhe sintaksore qe e bejne ate te njenishme dhe te paperseritshme perballe dukurive te te njejtit sistem gjuhesor ose perballe nje sistemi gjuhesor,por per tipare te kumteve dhe te mesazhev,te shumices kuptimore qe dalin prej strukturave perkatese gjuhesore,perkatesisht te mundesive te nryshme te receptimit jo vetem nga lexues te ndryshem,por edhe nga i njejti lexues ne kohe e ne gjendje te ndryshme.
 
You must log in or register to reply here.
Top