Re: shkodranet e Amerikes
Nga Cuf Hoxha
Nju Jorku qyteti madhështor i lirisë dhe demokracisë botërore i ëndrës amerikane
(Përshtypje dhe “një copë Shqipërie e Shkodre të vogël”)
Bwrthama e këtij qyteti zanafillon mbi një ish ishull të shkretë, që sot quhet Manhatan. Fillimet e ndërtimit të Manhatanit datojnë aty rreth vitit 1625. Për turistët që e vizitojnë për herë të parë, Nju Jorku paraqet një atraksion të veçantë. Ai është një ndër qytet më të mëdhenj të SHBA-ve dhe gjithçka që ta ofron është “alla amerikançe”. Qytet në të cilin qarkullojnë sëpaku 7 milion vizitorë në ditë. Ndërtesa shumë katëshe me kaq shumicë nuk mund të hasësh në asnjë qytet tjetër, sikurse në Nju Jork. Dy binjakët që dikur ishin ndërtesat më të mëdha në Manhatan, tashma janë shndërruar në gërmadha. Buldozerët punojnë çdo ditë për të pastruar mbeturinat, që ishin pasojë e sulmit terrorist të 11 Shtatorit. Vendasit thonë se në vendin ku ishte WORLD TRADE CENTER do të ndërtohen disa kulla 50 katëshe, për shkak se gjithë ata që punonin mbi 50 kate nuk kanë shpëtuar, por ka edhe disa projekte e ide të tjera. Një italian që e ka Picerinë vetëm nja 100m larg ish binjakeve, tregon se më 11 Shtator, ka parë pjesë trupash të njerëzve duke fluturuar e duke u përplasur të hallakatur gjithandej nga fuqia e shpërthimit të zjarrit, “una vera carneficina”, siç e definon ai. Shumë ish ndërtesa që ishin në afërsi, tani janë të demoluara. Njujorkezëve ju bën disi përshtypje e madje shprehin edhe mirnjohje se si të gjithë shqipëtarët e kanë dënuar njëzëri e pa hezitim me urrejtje këtë akt terrorist e kriminal të pa shëmbullt. Qyteti ka rreth 8 milionë banorë, por me rrethinat e pashkëputura mund të shkojë edhe shumë më tepër, plus rasteve kur ai frekuentohet edhe nga rreth 15 milion njerëz. Vetëm lagjia Manhatan, që është njëkohësisht edhe lagjia më e pasur e Nju Jorkut, ka rreth 2 milion banorë. Në të njejtën kohë në Manhatan çdo ditë vijnë edhe rreth 2 milion punëtorë që janë të punësuar kryesisht në hotele, klube nate, restaurante, një pjesë e të cilëve vijnë edhe nga shteti fqinjë Nju Xhersi, që e ndan vetëm lumi Hadson. Në Nju Jork punojnë së paku 35 mijë taksistë. Nju Jorku është qyteti i biznesit të madh. Këtu jetojnë edhe shumë figura të shquara të jetës politike, të artit etj. Ish presidenti Bill Klinton, jeton këtu, për shkak se e shoqia e tij Hillary është senatore e këtij qyteti. Klinton ka marrë me qera zyra në lagjen Harlem, që banohet kryesisht nga zezakët dhe konsiderohet prej tyre si presidenti më i dashur. Vetëm qeraja e këtyre zyrave kushton 350 mijë dollarë në vit. Në Nju Jork banon aktori i madh Majkëll Dagllas, kohët e fundit ka ardhur edhe Jenifer Lopez, ndërsa Madona ka blerë një kat të tërë grataçieli në Manhatan.
Emri Manhatan rrjedh nga gjuha indiane që do të thotë “ishulli me kodrën”. Një shumicë emrash këtu kanë prejardhje indiane. Lëkurkuqtë autoktonë siç tregojnë ia shitën së pari ishullin disa evropianëve vetëm në këmbim të një pasqyre. Pastaj erdhën këtu disa hollandezë dhe këtu qenka zhvilluar edhe një luftë e përgjakshme, pastaj edhe lufta civile veriu me jugun… Sot një dhomë me qera në Manhatan kushton nga 2000 deri në 2500$ në muaj. Një ndër urat që të impresionojnë në Nju Jork është edhe ajo e quajtur George Washington. Harlemi dhe Bruklini janë dy lagje ku jetojnë me shumicë zezakët. Dikur këto lagje ishin mjaft të rrezikshme për të jetuar, por me ardhjen e kryetarit të bashkisë Rudi Xhuliani u bë shpartallimi i disa bandave zezake dhe italiane të malavitës dhe jeta edhe këtu është normalizuar. Rudolf Xhuliani është njëkohësisht edhe mik i madh i shqiptarëve dhe ai e ka mbajtur premtin e bërë para zgjedhieve për kryetar bashkie të vitit 1992, për ngritjen e një shkolle shqiptare.
Sipas të dhënave mendohet se në 5 lagjet e Nju Jorkut, Manhatan, Bruklin, Bronx, Kuins dhe Staten Island, jetojnë rreth 350.000 zezakë, 120.000 kinezë etj. Kinezët tashmë dominojnë në shumë njësi tregëtare, ku shihen pllakatat dhe reklamet në gjuhën kineze me hieroglife. Kinezët e lagjes “Canal Strit” janë të ndarë vetë në një geto kineze, bëjnë një jetë kineze tipike. Afër tyre ndodhet edhe lagjia “Italia e Vogël”, me restorantet tepër luksoze italiane e me asortimentet e shumëllojshme të gastronimisë italo-mesdhetare, me robat e modës italiane e me turistë të shumtë. Komunitetet e ndryshme përgjithësisht shkojnë në respekt e me harmoni. Në Nju Jork mund të vizitosh deri edhe furrën ku e ka blerë bukën çdo ditë Frenk Sinatra, në restorantin “Hollivud” mund të shohësh rrobat që ka veshur Stiv Mc Kvin ose revolen e kaubojsit Xhon Uejn. Atje mund të vizitosh edhe lokalin ku e ka filluar karrierën këngëtaria Barbara Strejsend. Brdoway është pjesa më interesante dhe e frekuentuar e qytetit. Aty janë një varg teatrosh më të njohura, ku një biletë kushton sëpaku 95 $ USD. Në Nju Jork ka shumë muzeume. Janë të njohur muzeu i qytetit, ai i arkitekturës, muzeu çifut dhe ai i arteve moderne. Të shumta janë edhe universitetet dhe një seri shkollash të ndryshme nga më të njohurat në tërë SHBA.
Në Nju Jork janë koncenrtuar shqiptarë nga të gjitha trojet tona, por askush nuk e din numërin e saktë se sa jetojnë në këtë metropol të botës. Afërsisht mendohet se në SHBA jetojnë rreth 500-600 mijë shqiptarë, por edhe këtu nuk mund të nxirret një numër i saktë. Edhe ndonjë tentativë që është bërë në këtë drejtim ka hasur në pengesa të ndryshme. Në historinë 150 vjeçare të emigrimit të shqiptarëve, sipas dokumenteve të ruajtura me kujdes nga shoqëria panshqiptare “Vatra”, del që emigranti i parë shqiptar nga kontinenti plak për “në botën e re” është nisur nga porti hollandez i Roterdamit dhe ky ka qenë një shkodran i quajtur me emrin Mark. Kjo rastësi na shkakton një lloj krenarie e emocioni njëkohësisht. Regjistrat tregojnë më pas edhe mijëra raste shqiptarësh që dikush me një mënyrë e dikush me një tjetër janë nisur si pa dashur duke besuar tek mrekullia amerikane. Dhe nuk mund të mos emocionohesh tek sheh dy vëllezërit e suksesshëm shqiptar Xhon e Xhejms Belushi, në majat e artit njujorkez e amerikan, tek dëgjon për të renë me karrierë të shkëlqyer Liza Dushku partnere e të famshmit Robert De Niro, kur dëgjon për nobelistin e dytë pas Nënë Terezës, Ferit Muratin, e deri edhe për astronautin e parë në Hënë Neil Armstrong me lidhje me origjinën shqiptare dhe që ka vendosur edhe një miniflamur shqiptar në Hënë. Si shkodran (“Boll me kenë shkodran”) interesohem edhe për komunitetin e vjetër dhe të ri shkodran. Atje takoj miqtë e mij Dr. Fuat Myftia, Dr. Fejzi Domi, familjen Dani, vëllezërit Shkoza, Muhamet Omarin, Mentor Danin, Salvator Kurtin, ish kryetarin e Bashkisë Bahri Boriçin, gjyqtarin e futbollit e mësuesin Tef Prela, interesohem edhe pwr shumë qytetarë e bisnesmenë të nderuar që dallgët e këtyre “trazirave” i hodhën dashje pa dashje deri atje. Në lagjen Riçvud të Kuinsit ka një grumbullim prej pothuajse 60 familiesh shkodrane, kështu edhe në Bronx, po ky solidaritet shkodranësh. Në Riçvud “solidariteti shkodran” aq i përfolur kur shkodranët janë jashtë, demostrohet me grumbullimin here pas here në restoraurantin Rozafa të pronarit Halit Shpuza, ku vlon edhe humori tradicional shkodran.
Pa tjetër gëzohesh kur sheh se sa shpejt e me zotësi janë integruar në jetën amerikane, fakt të çuditëshëm që e konstatojnë edhe vetë vendasit për të gjithë shqiptarët në përgjithsi. Shkodranët si edhe të gjithë shqipëtarët kanë një peng: mallin, dashurinë dhe urimin për mbarëvajtjen e zhvillimin e atdheut të tyre. Edhe më të fortit nuk i shpëton emocioni e shpesh edhe lotët.
Statuja e Lirisë është po ashtu pamja mjaft interesante e emocionuese, sepse ajo e ka shikimin nga kontinenti amë, nga Evropa. Statuja e Lirisë thërriste evropianët për ta populluar kontinentin e ri. Kur ishte në pikun e tij emigrimi në SHBA, emigrantët që vinin nga tërë bota së pari prezantoheshin edhe me këtë statujë sepse aty në fakt ishte edhe trualli e porta e parë e zbarkimit dhe regjistrimit të tyre. Më pas ata shpërndaheshin në të katër anët e Amerikës.
Nju Jorku të ofron gjithçka, jeta këtu vazhdon non stop. Reklamat dhe dritat vezulluese që veshin ndërtesat më të mëdha krijojnë një pamje magjike. Nga Nju Jorku ju dërgojmë urimin për ruajtjen e forcimit të marëdhënieve me këtë vend që nuk na la në baltë as në kohën e presidentit Willson e as në kohën e përzënies masive të Millosheviçit me presidentin Klinton dhe natyrisht edhe urimin për ngritjen edhe tek ne, pse jo, një ditë të këtij qytetërimi e prosperiteti.
Nga Cuf Hoxha
Nju Jorku qyteti madhështor i lirisë dhe demokracisë botërore i ëndrës amerikane
(Përshtypje dhe “një copë Shqipërie e Shkodre të vogël”)
Bwrthama e këtij qyteti zanafillon mbi një ish ishull të shkretë, që sot quhet Manhatan. Fillimet e ndërtimit të Manhatanit datojnë aty rreth vitit 1625. Për turistët që e vizitojnë për herë të parë, Nju Jorku paraqet një atraksion të veçantë. Ai është një ndër qytet më të mëdhenj të SHBA-ve dhe gjithçka që ta ofron është “alla amerikançe”. Qytet në të cilin qarkullojnë sëpaku 7 milion vizitorë në ditë. Ndërtesa shumë katëshe me kaq shumicë nuk mund të hasësh në asnjë qytet tjetër, sikurse në Nju Jork. Dy binjakët që dikur ishin ndërtesat më të mëdha në Manhatan, tashma janë shndërruar në gërmadha. Buldozerët punojnë çdo ditë për të pastruar mbeturinat, që ishin pasojë e sulmit terrorist të 11 Shtatorit. Vendasit thonë se në vendin ku ishte WORLD TRADE CENTER do të ndërtohen disa kulla 50 katëshe, për shkak se gjithë ata që punonin mbi 50 kate nuk kanë shpëtuar, por ka edhe disa projekte e ide të tjera. Një italian që e ka Picerinë vetëm nja 100m larg ish binjakeve, tregon se më 11 Shtator, ka parë pjesë trupash të njerëzve duke fluturuar e duke u përplasur të hallakatur gjithandej nga fuqia e shpërthimit të zjarrit, “una vera carneficina”, siç e definon ai. Shumë ish ndërtesa që ishin në afërsi, tani janë të demoluara. Njujorkezëve ju bën disi përshtypje e madje shprehin edhe mirnjohje se si të gjithë shqipëtarët e kanë dënuar njëzëri e pa hezitim me urrejtje këtë akt terrorist e kriminal të pa shëmbullt. Qyteti ka rreth 8 milionë banorë, por me rrethinat e pashkëputura mund të shkojë edhe shumë më tepër, plus rasteve kur ai frekuentohet edhe nga rreth 15 milion njerëz. Vetëm lagjia Manhatan, që është njëkohësisht edhe lagjia më e pasur e Nju Jorkut, ka rreth 2 milion banorë. Në të njejtën kohë në Manhatan çdo ditë vijnë edhe rreth 2 milion punëtorë që janë të punësuar kryesisht në hotele, klube nate, restaurante, një pjesë e të cilëve vijnë edhe nga shteti fqinjë Nju Xhersi, që e ndan vetëm lumi Hadson. Në Nju Jork punojnë së paku 35 mijë taksistë. Nju Jorku është qyteti i biznesit të madh. Këtu jetojnë edhe shumë figura të shquara të jetës politike, të artit etj. Ish presidenti Bill Klinton, jeton këtu, për shkak se e shoqia e tij Hillary është senatore e këtij qyteti. Klinton ka marrë me qera zyra në lagjen Harlem, që banohet kryesisht nga zezakët dhe konsiderohet prej tyre si presidenti më i dashur. Vetëm qeraja e këtyre zyrave kushton 350 mijë dollarë në vit. Në Nju Jork banon aktori i madh Majkëll Dagllas, kohët e fundit ka ardhur edhe Jenifer Lopez, ndërsa Madona ka blerë një kat të tërë grataçieli në Manhatan.
Emri Manhatan rrjedh nga gjuha indiane që do të thotë “ishulli me kodrën”. Një shumicë emrash këtu kanë prejardhje indiane. Lëkurkuqtë autoktonë siç tregojnë ia shitën së pari ishullin disa evropianëve vetëm në këmbim të një pasqyre. Pastaj erdhën këtu disa hollandezë dhe këtu qenka zhvilluar edhe një luftë e përgjakshme, pastaj edhe lufta civile veriu me jugun… Sot një dhomë me qera në Manhatan kushton nga 2000 deri në 2500$ në muaj. Një ndër urat që të impresionojnë në Nju Jork është edhe ajo e quajtur George Washington. Harlemi dhe Bruklini janë dy lagje ku jetojnë me shumicë zezakët. Dikur këto lagje ishin mjaft të rrezikshme për të jetuar, por me ardhjen e kryetarit të bashkisë Rudi Xhuliani u bë shpartallimi i disa bandave zezake dhe italiane të malavitës dhe jeta edhe këtu është normalizuar. Rudolf Xhuliani është njëkohësisht edhe mik i madh i shqiptarëve dhe ai e ka mbajtur premtin e bërë para zgjedhieve për kryetar bashkie të vitit 1992, për ngritjen e një shkolle shqiptare.
Sipas të dhënave mendohet se në 5 lagjet e Nju Jorkut, Manhatan, Bruklin, Bronx, Kuins dhe Staten Island, jetojnë rreth 350.000 zezakë, 120.000 kinezë etj. Kinezët tashmë dominojnë në shumë njësi tregëtare, ku shihen pllakatat dhe reklamet në gjuhën kineze me hieroglife. Kinezët e lagjes “Canal Strit” janë të ndarë vetë në një geto kineze, bëjnë një jetë kineze tipike. Afër tyre ndodhet edhe lagjia “Italia e Vogël”, me restorantet tepër luksoze italiane e me asortimentet e shumëllojshme të gastronimisë italo-mesdhetare, me robat e modës italiane e me turistë të shumtë. Komunitetet e ndryshme përgjithësisht shkojnë në respekt e me harmoni. Në Nju Jork mund të vizitosh deri edhe furrën ku e ka blerë bukën çdo ditë Frenk Sinatra, në restorantin “Hollivud” mund të shohësh rrobat që ka veshur Stiv Mc Kvin ose revolen e kaubojsit Xhon Uejn. Atje mund të vizitosh edhe lokalin ku e ka filluar karrierën këngëtaria Barbara Strejsend. Brdoway është pjesa më interesante dhe e frekuentuar e qytetit. Aty janë një varg teatrosh më të njohura, ku një biletë kushton sëpaku 95 $ USD. Në Nju Jork ka shumë muzeume. Janë të njohur muzeu i qytetit, ai i arkitekturës, muzeu çifut dhe ai i arteve moderne. Të shumta janë edhe universitetet dhe një seri shkollash të ndryshme nga më të njohurat në tërë SHBA.
Në Nju Jork janë koncenrtuar shqiptarë nga të gjitha trojet tona, por askush nuk e din numërin e saktë se sa jetojnë në këtë metropol të botës. Afërsisht mendohet se në SHBA jetojnë rreth 500-600 mijë shqiptarë, por edhe këtu nuk mund të nxirret një numër i saktë. Edhe ndonjë tentativë që është bërë në këtë drejtim ka hasur në pengesa të ndryshme. Në historinë 150 vjeçare të emigrimit të shqiptarëve, sipas dokumenteve të ruajtura me kujdes nga shoqëria panshqiptare “Vatra”, del që emigranti i parë shqiptar nga kontinenti plak për “në botën e re” është nisur nga porti hollandez i Roterdamit dhe ky ka qenë një shkodran i quajtur me emrin Mark. Kjo rastësi na shkakton një lloj krenarie e emocioni njëkohësisht. Regjistrat tregojnë më pas edhe mijëra raste shqiptarësh që dikush me një mënyrë e dikush me një tjetër janë nisur si pa dashur duke besuar tek mrekullia amerikane. Dhe nuk mund të mos emocionohesh tek sheh dy vëllezërit e suksesshëm shqiptar Xhon e Xhejms Belushi, në majat e artit njujorkez e amerikan, tek dëgjon për të renë me karrierë të shkëlqyer Liza Dushku partnere e të famshmit Robert De Niro, kur dëgjon për nobelistin e dytë pas Nënë Terezës, Ferit Muratin, e deri edhe për astronautin e parë në Hënë Neil Armstrong me lidhje me origjinën shqiptare dhe që ka vendosur edhe një miniflamur shqiptar në Hënë. Si shkodran (“Boll me kenë shkodran”) interesohem edhe për komunitetin e vjetër dhe të ri shkodran. Atje takoj miqtë e mij Dr. Fuat Myftia, Dr. Fejzi Domi, familjen Dani, vëllezërit Shkoza, Muhamet Omarin, Mentor Danin, Salvator Kurtin, ish kryetarin e Bashkisë Bahri Boriçin, gjyqtarin e futbollit e mësuesin Tef Prela, interesohem edhe pwr shumë qytetarë e bisnesmenë të nderuar që dallgët e këtyre “trazirave” i hodhën dashje pa dashje deri atje. Në lagjen Riçvud të Kuinsit ka një grumbullim prej pothuajse 60 familiesh shkodrane, kështu edhe në Bronx, po ky solidaritet shkodranësh. Në Riçvud “solidariteti shkodran” aq i përfolur kur shkodranët janë jashtë, demostrohet me grumbullimin here pas here në restoraurantin Rozafa të pronarit Halit Shpuza, ku vlon edhe humori tradicional shkodran.
Pa tjetër gëzohesh kur sheh se sa shpejt e me zotësi janë integruar në jetën amerikane, fakt të çuditëshëm që e konstatojnë edhe vetë vendasit për të gjithë shqiptarët në përgjithsi. Shkodranët si edhe të gjithë shqipëtarët kanë një peng: mallin, dashurinë dhe urimin për mbarëvajtjen e zhvillimin e atdheut të tyre. Edhe më të fortit nuk i shpëton emocioni e shpesh edhe lotët.
Statuja e Lirisë është po ashtu pamja mjaft interesante e emocionuese, sepse ajo e ka shikimin nga kontinenti amë, nga Evropa. Statuja e Lirisë thërriste evropianët për ta populluar kontinentin e ri. Kur ishte në pikun e tij emigrimi në SHBA, emigrantët që vinin nga tërë bota së pari prezantoheshin edhe me këtë statujë sepse aty në fakt ishte edhe trualli e porta e parë e zbarkimit dhe regjistrimit të tyre. Më pas ata shpërndaheshin në të katër anët e Amerikës.
Nju Jorku të ofron gjithçka, jeta këtu vazhdon non stop. Reklamat dhe dritat vezulluese që veshin ndërtesat më të mëdha krijojnë një pamje magjike. Nga Nju Jorku ju dërgojmë urimin për ruajtjen e forcimit të marëdhënieve me këtë vend që nuk na la në baltë as në kohën e presidentit Willson e as në kohën e përzënies masive të Millosheviçit me presidentin Klinton dhe natyrisht edhe urimin për ngritjen edhe tek ne, pse jo, një ditë të këtij qytetërimi e prosperiteti.
PPPPPP