Re: Rilindja Shqiptare
Një figurë e Rilindjes së vonë është edhe Fishta. Ky shkrimtar nuk është studiuar fare në letërsinë shqipe e vazhdon të mënjanohet. Po ashtu, shumë rilindas nga Veriu i Shqipërisë janë cunguar qëllimisht prej regjimit komunist, mendësitë e të cilit vazhdojnë të mbijetojnë edhe sot.
Po vendos një poemë satirike të Fishtës por që ka përveç një realiteti therës, gjithmonë i kohës , edhe vlera artistike. Është paksa e gjatë dhe e vështirë për t'u kuptuar por e vlen të paktën thelbi t'i nxirret.
METAMORPHOSIS
(1907)
Tros Tyriusve mihi nulio
discrimine habentur
VERGILIUS
Qe besa, or burra,
Nuk dij kah t’çajë,
Mbasi do t’thirret
Sod derri dajë….
Me anmiq t’Shqypnis
Un pa u frigue
Mjaft jam, i mjeri,
Kacagjelue.
Pse kam pas thanun
Deri sivjet:
Lum aj [ndaluar] shkrihet
Per atme t’vet;
Edhe kam pritun,
Mbas ktij mendimi,
Trimnisht per atme
Ç’farë do ndeshkimi.
Por tash, t’a dini
T’tanë rreth e çark,
Se mue m’ka hi
Sod lepri n’bark.
M’asht ba shtupë zemra,
E m’la trimnija,
Si jam tue njoftun
Se ç’m’qet Shqypnija….
Po, po; kujdesi
Per Gegë e Toskë
Mue sod m’ka hjedhun
Si hut n’ketë prroskë,
Ku, ndejë haru
Si dac n’govigi,
M’janë ba, qe besa,
Kerçikët si vigi,
E shtati tjeter
Porsi degë pishe,
Thue se kam hanger
Haram gja kishe.
Si me pasë le
M’ndo’i knetë n’Zejmen,
A me pasë ndejun
Tue tredhun qen.
Ehu! T’kishe shkue
Pak ma kadalë,
S’isht kenë nevoja
Me tjerrë ktu fjalë;
Perse ishe majun,
Si majet njala,
E punue m’kishte
Kuleta e fjala;
Porsi njatyne,
[ndaluar] ndejë n’Shqypni,
Kujton se gjinden
Shi n’Australi;
E per dhe t’t’Parvet
S’u bjen nder mend
Me sa per kpurdha
[ndaluar] bijn n’dervend.
Ata, eh t’paça!
Kanë spaten n’mjaltë,
E si balona,
Per ditë ma t’naltë :
Per ditë t’u majun,
Si majt njala,
U punon m’shekull
Kuleta e fjala.
As per punë t’eme
S’kanë t’lodhët, hae i keq,
Me sa druen halen
Se i therë n’perpeq.
E pse, pra, t’rrekem
Pa i ba gja kujë?
Perse t’a mbajë
Un shatin n’ujë?
A thue dishroni
Prej ktyne s’ligash
Gjithmonë me m’pamun
Si t’pimunshtrigash?
Eho jo, bre burra,
S’kam le per s’teprit!…
Ma mirë u rrnueka
Me zemer t’leprit!…
Kam da, ta dini,
Me vjetë t’sivjetit
Me u shporrë Shqypnijet,
Me kenë i vetit.
E dij se kini
Ju t’gjith me m’sha,
E se me m’thirrun
Ma s’kini vlla;
Por n’dashtë; le t’thohet
Se dredhoi Leka,
Veç kurr mos t’thohet
Se ka mbetë Leka.
T’a dijë Shqypnija
Pra e sheklli mbarë,
Se ma mbas sodit
Un s’jam Shqyptar,
A ndiet, Zotni,
[ndaluar] rrini m’shkam?
Un ma me sodjet
Shqyptar nuk jam.
M’thirrni si t’doni,
U tham : Urdhno!
Zulu m’a njitni…
Shqyptar, por, jo.
Per mue Shqypnija
Kufij ma s’ka,
Nuk kam kund atme
As fis, as vlla,
Fis kam ma t’fortin
E vlla bujarin,
Per atme barkun,
Per erz kam arin.
Prandej, mbas sodit,
Kur t’m’leverdisin
Un kam me shndrrue
Sa herë t’due fisin.
Kshtu, kam me ra
Un n’mbramet Grek,
Kam me ndjehë n’nesret
Shkja ja Zejbek.
Der sod kjeçë dhamun
Per gjuhë shqyptare :
Por shka, me sodjet,
Per mue dalët fare.
Per mue jan baras
Si bukë si pane,
Por due [ndaluar] gjindja
Pa te t’mos m’lane.
Perse veç shqypja
Do folë n’Shqypni,
(Si duen me thanun
Nji palë zotni),
Kur me i gut’n Morgen!
A kaliimera!
Me i dobra večer!
A buona sera!
Mue punët të tana
M’hecin per fille,
E der morrizi
M’qet drandofille?…
Luftët e Kastriotit
E t’Dukagjinit
Un kam me i mbajtun
Per dokrra hinit.
Sot per mue Leka
E Skanderbegu
Janë Palok Cuca
E Jaho Bregu.
Ma s’kam me i qitun
Zavall un kres
Per krena t’vendit
As per t’parë t’fes;
Kushdo per mue
Le t’jet I par:
T’jetë dreq me bryna,
Por jo Shqyptar.
Pse krejt sod jeten
Un ndrrue e kam,
Kam le per s’dytit :
Shqyptar ma s’jam.
E prej se s’dytit
Kam le sivjet :
Kurdo t’pagzohem
A t’m’bajn synet,
Un due t’m’a njesin
Pantaleone.
Pse mbarë bjen fjala
Me napolione,
Pantaleone,
O ‘i tjeter emën
[ndaluar] t’daj se mashkull
Nuk jam, as femen :
Taman si duhet
Shqyptari t’jet,
[ndaluar] don me pasun
Kuleten xet. –
Tash bjer kavallit,
O barku i em,
Porsi bylbyli
[ndaluar] kndon mbi gem!
Perse me sodjet
Nji jetë e re
Do t’xaje filli
N’Shqypni per ne.
Per ne xen filli,
Po, koha arit,
Sod [ndaluar] i ram mohit
Rodit t’Shqyptarit.
O i lum ti i lumi,
Si padisha
Tash ke m’u lkundun
Mbi ndo’i sofa.
Per ne mbas sodit
Per çdo punë t’liga
Nuk dp t’na marre
Mbi shekull friga.
Kemi per t’kenun
Si hyj mbi tokë,
Kem’ per t’zotnue
Pa dhimbë mbi shokë,
Kemi me shkelun
Mbi rrashtë t’Shqyptarvet,
Tue lanë mbas krahit
Burrnin e t’Parvet.
Tjerët kanë m’u ushque
Me lakna t’veja,
Me shllinë (n’i paçin,
Medje, dhent plleja),
Ti ke me rrue
Bibaj e pata,
E makerona
Edhe sallata.
Tjerët kan me shkimun
Edjen me hirrë;
Ti, veç a mundesh
Shampanjë e birrë.
Pa lodhë na menden
Per dhe e gjuhë t’t’Parit,
Kem’ per t’kenë çmue
Prej zogjsh s’Shqyptarit.
S’ka per t’ngranë palla
Pse t’digjet ara,
Ase mos t’gjindet
Kund rrushit fara.
Kur per ty greza
Bajn malit bungat
E mjaltë per ty
Kullojn der cungat.
Ehu! dy germaza
Sod kjeçë tue dashtë,
E ‘i plandc lastiket
Krejt mbrendë e jashtë:
Kje at-herë tu’ u zgja
Ti sa koteci,
E tu’u kuqë hunda
Mue m’kje si speci.
Oh! kur t’xash filli
Me vu ti strehë,
Sa t’u ngjatjetat
Ke per t’i njehë!
E ka me u gjetun
Ndo ‘i farë Orfeut
[ndaluar] lavdet t’ua
T’i a kndoje dheut.
E ti, tue qeshun
Kangë e kangtar,
Tash mban perkthesen:
Nuk jam Shqyptar.
Mandej, kur plakun
E lodhë prej vjamit,
Ke m’u da shekllit,
(Per sherr t’Adamit),
Njata [ndaluar] zhaben
N’ketë jetë t’a rrasen
Kshtu kanë me t’shkrue
Mbi vorr ty rrasen:
«Ktu njaj fatbardhi
Asht tue pushue
Per Fe e per Atme
[ndaluar] pat jetue.»
A thue se asht vorri
Bash i Spartanvet
[ndaluar] n’Thermopila
Banë ball Persjanvet...
Pra, bjer kavallit,
O barku i em,
Porsi bylbyli
[ndaluar] kndon mbi gem!