Qytete te humbura

[Sahit Rexhepi Keca]

Machu Picchu.
Edhe pse zbulimi Arkeologjik i Maqu piqu-s,është bërë rreth 100-vite më parë,historianët akoma nuk janë të sigurt për funksionin që e kryente kjo fortesë e inkasëve të lashtë.
Inkasit nuk kishin sistem të shkrimit e nuk lanë dëshmi shkrimit (shkrimor)dhe arkeologët duhej të bazoheshin që bashkonin copëza provash dhe gjurmësh që të bazoheshin ose të kuptonin se pse ishte ndërtuar Maqu Piqu..për çfar shërbente dhe pse u braktis kaq shpejt nga njerëzimi Inkasit.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Palenque në Meksikë.
Fisi i hershë Maja filloi të vendoset në pyjet e dendura të Meksikes dhe të Guatemalës rreth 3000.vjet më parë.për rreth 1400.vjet vendbanimet e tyre u përhapën në të gjithë rajonin dhe u shqun dy qendra të rëndësishme Qytet-Shtet shumë aktive.Tikal dhe Palenque.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Troja e lashtë.
Mitet,Folklori,misteri dhe intriga e rrethojn qytetin e lashtë të Trojes,ashtu si asnjë rrënojë tjetër të lashtë në botë.
dikur mendohej se ishte thjeshtë një Imagjinatë e poemës epike të Homerit "Iliada",Gërmimet në turqinë Veriperendimore në vitin 1871.treguan se qyteti ekzistonte me të vërtetë.Në këtë vitë,aventurieri gjerman,Henrik Shlieman filloi gërmimet Arkeologjike në Hisarlik të Turqisë.në kërkim të qytetit legjendar.Gërmimet e tijë të pakujdesëshme e dëmtuan këtë qytet por zbuluan 9.qytete të lashta,të ndërtuara njëri mbi tjetrin dhe që datojnë rrethë 5000.vjetë më parë.në atë kohë shumica e arkeologëve ishin mosbesues që Troja ekzistonte në mesin e këtyre rrënojave.por dëshmit tregonon që kryeqyteti Trojan me të vërtet shtrihej në të gjithë këtë ish-vendbanim.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Mohenjo Daro në Pakistan.
Qytetërimi i lugines Indus ishte krejt i panjohur deri në vitin 1921.kur gërmimet në vendin që më vonë u quajt Pakistan,nxorën në dritë qytetet Harappa dhe Mohenjo Daro.
Kjo kultur misterioze ishte shfaqur rreth 4.500 më parë dhe lulëzoi për rreth 1.000 mijë vjet duke përfituar nga toka shumë pjellore në luginen e lumit Indus dhe bënte tregëti me qytetërimin e afërt të mesopotamisë.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Palmiri në Siri.
Ka dëshmi se qyteti i lashtë Palmira,i njohur edhe si Tadmor,ka ekzistuar që nga vitet 1800.para eres sonë.Rëndësia e tij u rrit rreth viteve 300.para eres sonë për shkak të tregëtisë me karavaneve e që përdorej si një stacion midis Mesopotamisë dhe Persisë.Vendëndodhja strategjike e Palmiras dhe mirëqenija e saj,tërhoqën interesin e Romanëve,të cilët morrën kontrollin e qytetit në shek.e parë pas eres sonë.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Rrënojat në Tanis,Egjipit.
Qyteti i Tanisit pothuaj është i panjohur midis pasurisë së qyteteve historike të egjipitit.edhe pse në të vërtet ai nuk është kompleksi arkeologjik më i madhë i gjetur ndonjëher,Dikur ka qenë Kryeqytet i Egjiptit.Varret mbretërore të gjetura në Tanis janë të njejtës rëndësie si edhe të Tutankamunit.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Mbyllja e Madhe.Zimbabve.
Dikur (gabimisht) mendohej të ishte qyteti i mbretëreshës Biblike të Shebas.këto rrënoja janë një ndër nga zbulimet arkeologjike më të rëndësishme të Afrikës-nën-Sahariane edhe pse Historianët akoma po kërkojnë të gjejnë Origjinën dhe qëllimin e ndërtimit të qytetit,Dëshmit tregojnë se Shona ishte praardhës i modernit Bantu,ndërtuar rreth vitit 1250. pas eres son dhe që shërbente si një qemdër Spiritualizmi.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Nimrud në Irak.
Numrud ndodhet në qendër të Irakut dhe dikur ishte qendër e perandorisë Asiriane.Të njohur si Gjakatar dhe Viciozë.Asirianët u shfaqen rreth viteve 1300.para eres sonë dhe mbizotruan në lindjen e Mesme për rreth një mijë vite.Nimrud deh perandoria Asiriane ranë shum shpejt gjat vitit 612.pas eres sonë,pasi qyteti motër i Nimrudit,Nineveh ra në duart e Babilonasëve.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Perespolis në Iran.
Qyteti i lashtë Perespolis,në ditët e sotme Irani ishte një ndër 4.Kryeqytetet e perandorisë Persiane.i ndërtuar rreth vitit 520.para eres sonë,qyteti ishte një shembull apo simbol i pasurisë së perandorisë,me arkitektur gjigante,punime ekstravagante në arë dhe argjend si dhe skulptura me relievë të gjërë.
Rëndësia e rregullave persiane zgjati nga viti 550. deri 330. par eres sonë.Kur Aleksandri i Madh i përmbysi këto rregulla dhe e dogji Dinastinë që ishte në pushtet si dhe të gjithë qytetin e perspolisit.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Stonehenge në Angli.
Pas shumë shekujsh studimesh,Arkeologët kanë zbuluar shumë të vërteta reth monumentit të famshëm Stonehenge në Jug të Anglis.Për veq këtyre avantazheve,pyetjy kryesore është se kush e ndërtoi këtë struktur Ikon dhe pse e ndërtoi,mbetet akoma pa përgjigje dhe një misterë.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Mesa Vede në kolorado.
Më shumë se 600. ndërtesa shkëmbore të ndërtuara nga njerëzit e lashtë të Pueblos.Gjithashtu të njohur edhe si Anasazi,janë të përhapura nëpër parkun kombëtar Mesa verde në kolorado.
populli Anasazi, erdhi në këtë rajonë rreth vitit 550.pas erës sonë,duke ndërtuar Banesat e tyre dhe duke kultivuara drithëra.Rreth vitit 1150.mendohet se ata filluan të ndërtonin shtëpit e tyre nëpër zgavrat e mureve të kanionit.Shumica e shtëpive ishin të vogla por disa të tjera ishin aq të mëdha saqë mund të mbanin mbrenda edhe 250.persona.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Qatalhoyuk-Turqi.
Rreth 9500.vjet më parë qyteti Qatalhoyuk,ky qytet në Rajonin e Mesopotamisë mbante me mijera njerëz,dhe shumë Aekeolog besojn se është qytetëza më e hershme Urbane.Por kultura e banorëve të tijë nuk ishte aspak si ajo që njohim sot.Si fillim,Ata e ndërtuan qytetin si hoje bletësh,shtëpit ndanin muret me njëra-tjetrën.Në shtëpi apo ndërtesë mund të hyje vetëm nga dyert të cilat ishin të qara në tavan.Njerëzit lëviznin nëpër rrugë duke kaluar nga qatitë dhe zbrisnin me shkallë për të shkuar aty ku dëshironin.Dyert shpesh herë dallonin sepse kishin brirë demash dhe familjarët e vdekur varroseshin në dyshemen e sëcilës shtëpi.
Nuk është e qart se çfar ndodhi me kulturen apo njerëzit që jetonin në këtë qytet.Stili i tyre Arkitekturor duket se është unik,edhe pse arkeologët kanë gjetur shumë statuja të perendeshës të pjellorisë, që ngjasojnë me të tjerat të gjetura në rajonë.më shumë mundësi kur ky qytet u braktisë kultura e tij doli "jashtë"dhe u shpërnda në rajonin e Mesopotamisë.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Palenke (Palenque),Meksikë.
Si një nga Qytet-Shtetet Maja më të mëdhenjë e më të mirëmbajtur,Palenke është simbol i misterit i të gjithë qytetërimit Maja.Ky qytetërim,i cili u ngrit si dominant në Guatemalë,Belize dhe Hondurasë,u zhduk papritmas.Edhe pse ka ende pasardhës Maja në Meksikë dhe në Amerikën Qendrore,Askush nuk edi me siguri se pse qytetet e mëdha,Maja u rrënuan dhe u braktisen përfundimisht në vitet 1400.Palenke ishte në kulmin e tij gjatë periudhes klasike të epokes Maja prej vitit 700.deri 1100.Si shumë qytete Maja,ai ka tempuj,pallate dhe tregje.Por Palenke ndryshe nga të tjerët i ndodhur afër rajonit sot të quajtur Çiapas,ka disa nga Skulpturat dhe gdhendjet më tlë detajuara Maja.Duke na dhënë kështu informacione historike me bollëk për mbretërit,betejat dhe jetës së përditshme.Hipoteza të ndryshme se pse ky dhe vendbanimet e tjera Maja u braktisën ngrihen mbi luftërat e mëdha,uria dhe ndryshimet klimatike.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Cahokia.-SHBA.
Cahokia i ndodhur përgjatë lumit Misisipi në atë që sot njihet si Shën Luis,Cahokia ishtë për qindra vite me radhë një nga qytetet më të mëdha të Amerikes së Veriut,Banorët e këtij qyteti ndërtonin grumbuj të mëdhenjë tokë (kodërza),disa prej të cilave mund të vizitohen edhe sot,dhe sheshe të mëdha të cilat shërbenin si tregje dhe vendtakime.Ka prova të forta që tregojnë se banuesit kishin praktika të sofistikuara agrikulturore dhe se ata i drejtonin degët e Misisipit sipas nevojave pët ujitur fushat e tyre.Sikurse Majat,Njerëzit e Cahokias ishin në kulmin e qytetërimit të tyre në mesë viteve 600. dhe 1400.Askush nuk edi me siguri se pse u braktis ky qytet apo pse ky rajon isht në gjendje të përballonte një qytetërim urban me dendësi kaq të madhe,rreth 40.000. mijë njerëz për qindra vjetë.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Derinkuju.-Turqi.
Derinkuju ësht një Qytet i stërmadh nëntokësor i cili shkon pas në kohë që prej fillimeve të perandorisë Bizantine.Nuk dihet sakt se kur ka filluar ndërtimi i qytetit,disa kanë ngritur hipoteza rreth shek.të 7-të para eres son.Megjith atë qyteti do të ketë marrë trajten e tij të plotë nga viti 500. deri në vitin 1000.kue ishte 5-katë i thellë me hapësirë për të mbajtur 20.000 mijë njerëz.plus bagëti,kuzhina,një kishë dhe një hapësirë për të bërë verë.Vendasit gërmuan tunele nën shtëpit e tyre,thellë në shkëmbinjët e butë vullkanik të rajonit qendrore të turqisë.Një Qytetërim i tërë nëntokësorë lulëzonte ktu gjatë kohërave mesjetare,i cili mund të na jep një model për komunitetet e të ardhmës të cilët përpiqen ti mbijetojn një apokalipsi.
Për shekuj me radhë,njerëzit arratiseshin drejt kësaj zone për të gjetur një parajsë të sigurt prej Romakë-anti kristianë,banditëve dhe më vonë prej Muslimanëve Anti-Kristianë.Gurë masiv shërbenin si dyer në hyrjet e qytetit dhe tuba ajrosës e mbanin vendin me ajër të freskët për njerëzit q[ jetonin me muaj të tërë nën tokë.
Diku pas shek.të 10-të.Qyteti u mbyllë dhe ekzistenca e tij ishte e panjohur deri sa një Turk në vitin \1969, në punimet e shtëpis së tij,padashur,hapi një mur që e futi në një nga tunelet e qytetit.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Pompei.-Itali.
Ka shumë të dhëna historike të cilat e dokumentojn qytetin romak të pushimeve,i cili u varros nën hirin e shpërthimit katastrofik të Vezufit në vitin 79.para eres son.Dim se qyteti u shkatërrua pjesërisht nga një tërmet vite më parë sa të shpërthente vullkani dhe se shumë prej shtepive të mëdha ishin të braktisura deri sa ndodhi edhe shpërthimi i cili e fshiu qytetin përfundimisht.Gjithashtu,nga të dhënat historike edim se Vezufi filloji të nxirrte tym dhe shkaktoi dridhjet e tokës për disa ditë me radhë.cili është misteri ?
Duke qenë se pompei u ruajt në mënyrë të përkryer sikur të ishte ende viti 79. para eres ton.ka me qindra detaje historike të cilat janë të pakuptueshme nga syri i njeriut modern.si,psh.Stauja dekorative në formë penisi,gdhendje të quditshme,artë të pashpjegueshëm dhe ambijente të jeteses të cilat nuk kanë lidhje me ato që sheh një qytetërim modern.Është ndryshe të lexosh rreth qytetërimit romak nëpër librat e të shkuarës dhe tjetër gjë të kesh mundësi të ecësh në rrugët e një qyteti romak.Misteret e jetës së përditshme janë shpsh herë më të mëdha se sa arsyet pse ra një qytet.

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Maqu Piqu-Peru.
-Mbetet edhe një mister nga perandoria Inka,e cila sundoi pjesë të rajonit që sot njihet si,Peru,Kili,Ekuador,Bolivi dhe Argjentinë për qindra vjet me radhë përpara se spanjollët të pushtonin,shkatërronin qytetet dhe të digjnin librarit e regjistrave Kuipu(gjuha inka shkruhej me litar dhe nyje),edhe pse dimë shumë rreth teknologjisë Inka,arkitektures dhe agrukultures të përparuar,të gjitha këto janë të provuara në një nga qytetet e mëdha Inka,Maqu Piqu,ende nuk mund të lexojmë dot ato që kanë mbetur nga sigjadet të cilat kanë fjalët e tyre të shkruara.Gjithashtu,nuk edim mirë si mundë të mbanin një perandori të madhe pa patur ekonomi të tregut.Kjo është një veqori shumë e rëndësishme sepse kudo në botë qytetet ndërtoheshin rreth tregut dhe hapësirave të tregut dhe hapësirave publike.Si mund të ketë ekzistuar një qytetërim pa një ekonomi të dallueshme ?

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Thonis.-Egjipt.
Në shekullin e 8.para eres son,Ky qytet legjendar ishte porta hyrese për në egjipt,një qytet port, i cili ishte i mbushur me monumente të pa besueshme,tregëtarë të pasur dhe ndërtesa të stërmëdha.Sot,është krejtësisht i fundosur në detin mesdhe,Thonis filloi të binte pas ngritjes së Aleksandrit rreth vitit 300.Me kalimin e kohës renia u kthye në vetë kuptimin e fjalës,ky qytet u zhytë në detin që njëher e një kohë ishte burim i pasurisë së tij.Nuk ka ide se si ka ndodhur,por deri në shek.e 8. qyteti ishte zhdukur.(mund të ketë qenë viktim e përmbytjeve pas një termeti) ?

 

[Sahit Rexhepi Keca]

Zimbabve e Madhërishme.-Zimbabve Afrikë.
Një nga misteret e mëdha të Afrikes Jugore është qyteti i stërmadh rrethuar me mure i cili sot njihet si Zimbave e Madhërishme.Ky qytet ishte e rreth 30.000.mijë njerëzve dhe arriti majat e tij nga viti 1200 deri në 1450.Shërbente si zemra e një rajoni tregëtar ndërkombëtar që shtrihej prej Kinës dhe Indisë.Pasuria derdhej në qytet nga tokat e largëta,por ishte i pasur me flori edhe nga minierat vendase dhe bagëtis së madhe.Megjithatë,ka të panjohura për këtë qytet,nuk dihej se sa deri ku shtrihej ndikimni i qytetit,apo kush ishin të gjitha industrit e tij.Qaratazi ai ka qenë i përparuar teknologjikisht.I gjithë qyteti është i ndërtuar me Granit.Metoda e ndërtimit ishte me girë të thatë,gjë që kërkon ekspertë gurëgdhendës.Struktura e sotme është mbi 20.metra e lartë dhe me rrugë-mure të larëmishme.
Si shumë qytete Kozmopolitane të epokës së tij,Zimbabvet e Madhërishme vuajtën nda një rënije e pashpjegueshme.(Uria e shkatuar nga mbikullotja ose ndryshimi i rrugëve tregtare mund të jenë shkak për braktisjen e qytetit,ose ndonjë epidemi).

 

[scadarsko]

SHKODRA qyteti i civilizimit n ballkan,i harrum tash 100 vjet nga mretnija e zogut,nga diktatura komuniste,nga demokracija e ish pernjekunve politik,dhe vijon po nga qeverija e sotme 100 diteshe!