Re: PRONAT
Asnjë pronë në Shqipëri nuk ka dy pronarë. Prona është kudo në botë një "paketë" të drejtash e detyrimesh që një personi i njihen mbi një "copë tokë", sipas ligjit. Pjesa më e rëndësishme është shprehja sipas ligjit, por ligji mund të jetë i drejtë apo i padrejtë, moral apo amoral, i bukur apo i shëmtuar; mund të sjellë të mira apo të këqija për shoqërinë, por sidoqoftë mbetet i vetmi burim i të drejtës së pronësisë. Kur do të dalë dikush e të marrë guximin të thotë që pronarët nuk mund të jenë engjëj apo djaj të rënë nga qielli? Kur do t’u sqarohet një herë e mirë shqiptarëve që pronarët janë disa persona, të cilëve komuniteti, me anë të ligjeve të bëra nga përfaqësuesit e tij, u njeh disa të drejta, por dhe disa detyrime mbi një gjë fizike që, në fund të fundit, është e këtij komuniteti? (Sipas gjykimit tim komuniteti është, në radhë të parë, zot i tokës dhe më tej pronari është një shkallë me poshtë). E pra, nuk ka më shumë se një pronar mbi një tokë. Ka vetëm shumë pretendentë, për të qenë pronarë.
Rrezikoj të zgjatem së tepërmi, por githsesi po vazhdoj. Zoti i tokës (komuniteti në rastin tonë) nuk mund të mjaftohet me kënaqësinë e të qenit zot. Toka në vetvete nuk ka asnjë vlerë nëse nuk shfrytëzohet. Komuniteti mund të caktojë një administrator të vetëm në gjithë tokat që zotëron (ky ishte komunizmi), por ne dimë nga experienca që kjo mënyrë administrimi nuk është më e mira, përkundrazi. Atëherë, zoti i tokës vendos që ta copëtojë e t'ua lërë disave ta shfrytëzojnë e të nxjerrin fitime për vete e për komunitetin (të paguajnë taksat mbi pronën që është si një lloj qiraje).
Kur nuk ekzistonte demokracia, por feudalizmi, ishin aristokratët zotër të tokës dhe ia linin në përdorim këtë fshtarëve, në këmbim të taksave (të dhjetat etj.). Ndërkohë që tani thjesht sa kanë ndyshuar raportet e pushtetit midis fshatarëve, që hapën sytë e u bënë zotër, dhe feudalëve që zakonisht mbeten thjesht pronarë.
Nëse do të ndërtojmë një hierarki në të drejtat mbi tokën, do të kemi në mënyrë të thjeshtuar këtë “listë” pronarësh:
- Në radhë të parë, pronar i çdo pëllëmbe toke në një vend është shteti (komuniteti).
- Më tej, toka ka zotërues pronarin që është titullar i një pakete të drejtash, dhënë në mënyrë ekskluzive nga komuniteti.
- Më tej, është qiraxhiu, nëse ka, i cili është titullar i një sërë të drejtash, dhënë nga pronari.
Kështu, qëllimi për të cilin komuniteti njohu të drejtat mbi pronën ishte pikërisht shfrytëzimi sa më i madh i tokës nga ana e pronarit, në të mirë të vet, e njëkohësisht edhe të komunitetit. E pra, që kjo të ndodhë, pronari ka nevoje të bëjë projekte afatgjata në investime e administrim.
Dhe pikërisht për t’i treguar pronarëve të sotëm e të nesërm që ne u japim stabilitet, duhet të njihet një lloj kompensimi për pronarët e 50 viteve më parë, jo sepse ua kemi borxh, por sepse është në interesin tonë kombëtar afatgjatë që t’i njohim këto marrëdhënie të shkuara.
