Re: Mediat dhe gazetaret ne Shqiperi akoma nuk jane te lira
Ja nje shkrim domethenes mbi median ne Shqiperi nga analisti Qemal Velija, marre nga e perjavshmja kombetare "Rimekembja". Ky shkrim vlen me shume per bashkatdhetaret qe ndodhen jashte Shqiperise dhe nuk e kuptojne dhe ndiejne poziten e pervuajtur ku ka rene media jone:
- - - - -
<span style="font-style: italic"> <span style="font-weight: bold">MEDIAT – NARKOTIKU KOLEKTIV </span> </span>
Opinioni publik, qytetarët shqiptarë, notojnë të çorientuar në një vorbull përthithëse mes kujtesës dhe harresës kolektive, pa ditur se çafrë është e nevojshme të kujtojnë e çfarë është e mira të harrojnë. Këtë tollovi të vetëdijeve të tyre prej vitesh ka marrë përsipër të krijojë media në përgjithësi. Ajo shërben si reagent i kujtesës kolektive dhe i ndezjes së emocioneve kur ato i nevojiten qarqeve dhe klaneve prej të cilave ajo, (pra, media) merr jetë, dhe si frenues topitës drejt harresës për ato ç’ka realisht duhet të përbëjnë dhe arsyen e ndërgjegjësimit të qytetarëve shqiptarë. Kujtesa dhe harresa kolektive, pra, janë rob të çelësave të komandimit (për vetë efektin e padiskutueshëm në përpunimin e opinioneve) në duart e operatorëve mediatikë. Për ta konkretizuar mund të japim një skemë në vija të përgjithshme mbi të cilën funksionon kjo media, si e shkruar ashtu edhe audio-vizive, kuptohet me specifikat apo ngjyresat e secilit subjekt mediatik.
Fabula që rrjedh prej skemës
Nuk është aspak e vështirë që me anë të një vëzhgimi të kujdesshëm dhe analize të ftohtë, të përvijosh linjat kryesore të kësaj skeme, linja që do t’i rendisnim në pesë drejtime, që në realitet së bashku përbëjnë edhe vetë fabulën që duhet të kushtëzojë kuptimin e ndërgjegjen e opinionit publik.
Sipas rëndësisë, në rend të parë, mediat në përgjithësi i kushtojnë vëmendje dhe pasyrojnë jehonën e vizitave, konferencave të shtypit, prononcimeve, të të huajve që shkelin në Shqipëri apo flasin për Shqipërinë. Është karakteristikë që opinioni të krijojë gjykimin se të huajt e çfarëdollojshëm kanë të drejtë, e duan Shqipërinë , fjalët e tyre duhet të jenë mësime dhe direktiva për shqiptarët, këshillat dhe vërejtjet e tyre duhen marrë si postulate të parevokueshme.
Nëpërmjet kësaj mediat induktojnë në vetëdijen qytetare ndjenjën e servilizmit dhe konformizmit karshi të huajve në përgjithësi, duke vënë përfund ndjenjat e vetëidentifikimit apo të arsyeve e të interesave specifike të vetë shqiptarëve e të shtetit të tyre. Përpunohet një vetëdije subjektive robëruese shpesh duke spekulluar edhe me kodet tradicionale të mikëpritjes shqiptare dhe të “nderimit mitizues për mikun”.
Ky mitizim dhe mistifikim nga ana e mediave, nëpërmjet klasifikimit si lajm të rëndësishëm parësor, topit kujtesën kolektive duke ndërprerë vijën e arsyetimit se të huajt para “dashurisë” për shqiptarët kanë interesat e tyre dhe punojnë në funksion të atyre interesave, dhe se shpeshherë ato interesa të tyre mund të jenë (dhe s’ka sesi të mos jenë) dhe në kundërshtim me ato të vetë shqiptarëve.
Vizitat dhe këshillat e të huajve jo rrallëherë kanë marrë edhe ngjyresa “mesianike” nga ana e medias, duke i udhëhequr shqiptarët në një ngazëllim të denjë për turmat e pavetëdijëshme dhe me harresë të theksuar identiteti.
Në rend të dyte, këto media rradhisin arritjet, sukseset, përparimet e Shqipërisë nën udhëheqjen e politikanëve dhe shtetarëve të rradhës (kjo për një pjesë të medias), apo edhe dështimet, mosarritjet, paaftësinë apo edhe armiqësinë e pushtetarëve e politikanëve (për pjesën tjetër të medias), duke plotësuar kuadrin e sipërfaqshëm të funksionimit të demokracisë dhe imazhin e pluralizmit në Shqipëri.
Por edhe në këtë rast kujdesi është tepër djallëzor nga ana e medias në fjalë, për të mos krijuar një vizion të qartë apo gjykim të shëndoshë të opinionit publik, por vetëm për të shtuar xhirot marramendëse të rrotullimit në vorbullën e madhe të kujtesë-harresës.
Në rend të tretë, kujdesi i medias është të ruajëprotagonizmin e individëve politikë apo klasave e formacioneve politike, nëpërmjet nxjerrjes së fytyrave, fjalëve e mesazheve të tyre në bazë të një skeme të përcaktuar dhe qarku të mbyllur të listës së protagonizmit.
Edhe pse arroganca, cinizmi, sharlatanizmi i shumë prej tyre është bërë tashmë një normë, përsëri protagonistët mvishen me një kostum mistifikues duke ia dhënë atyre përhershmërinë dhe duke krijuar gjykimin fatalist “Këta politikanë kemi, këta mëritojmë, jemi popull pa tradita demokratike, qeverisëse...etj.”.
Edhe kacafytjet karikatureske të këtyre protagonistëve edhe allishverishet “konsensuale”, edhe aleancat prishendreq, mvishen me ngjyrat e duhura nga ana e mediave për të shtyrë shpresën e shqiptarëve apo për të vonuar në kohë ndërgjegjësimin e plotë të tyre apo zhvlerësimin aktiv (nëpërmjet eliminimit politik e ligjor) nga ana e qytetarëve për klasën drejtuese politike të saj.
Në rend të katërt, që në fakt duhej renditur e dyta sipas rëndësisë që i kushtojnë mediat, janë kronikat e zeza. Vrasje, përdhunime, drogë, trafiqe, vjedhje, banda, kriminelë, viktima, aksidente, përgjakje të përditshme, - me një ngarkesë emocionale dhe me një përshkrim e hapësirë kohore të zgjeruar (sipas rastit), janë kthyer në një makth i përhershëm për ipinionin publik, duke çorientuar logjikën, vetëdijen, kurajon, dhe duke kushtëzuar arsyetimin.
Mesazhi mediatik është tepër i thjeshtë dhe s’ka nevojë të mvishet me demagogji: - “ja kush janë shqiptarët e thjeshtë që qahen prej politikanëve, vrasës, hajdutë, kriminelë, trafikantë me shumicë, dhe padyshim që nga një popull i tillë nuk mund të presësh një elitë më të hajrit!”.
Fotografitë e protagonistëve të krimit, të aksidentit, të trafikut, thëniet e tyre, mesazhet e tyre, marrin shpeshherë ngjyresa propoganduese duke i kthyer në njerëz publikë dhe vihen përkrah fotografive e prononcimeve të politikanëve, shtetarëve, bankierëve, intelektualëve. Roli i mediave ka shkuar deri atje sa të krijohen edhe fansat, admiruesit dhe shembullndjekësit e protagonistëve të shquar të krimit.
Në rend të pestë, apo në periferi të hapësirave mediatike pasqyrohen në nëmyrë indiferente problemet masive të qytetarëve shqiptarë, ekologjia, varfëria, strehimi, kaosi social, prona, rreziqet kolektive, etj. Duket se për mediat këto probleme shërbejnë më tepër si lëndë mbushëse për faqet e tepërta të formatit të tyre apo për minutazhin e zgjatur të emisioneve të lajmeve. Kujdesi mediatik në këtë rast është që për këto probleme të flitet në asnjë mënyrë rutinë, të mos ngrihet shumë zëri kundërveprues, të përhapet mjegull për shkaktarët dhe pasojat reale, të trajtohen si dukuri normale dhe të pashmangëshme të tranzicionit apo të proçesit demokratik.
Në këtë skemë që ne i përkufizuam edhe pesë linjat kryesore, duhet të shtojmë atë që përbën edhe kripën e punës informativo-përpunuese të mediave, rubrikën e skandaleve të pavërtetuara. Zakonisht këto i ngjajnë flakës së kashtës me të cilën as mund të ngrohesh e as mund ti ikësh për momentin. Por aspak më tepër, po vetë media kujdeset që pas realizimit të qëllimit të saj apo më saktë të klaneve që e kanë nxitur e iu është dashur ky moment skandali publik, kjo t’i kalojë më pas harresës kolektive. Ndezja e emocioneve duhet të jetë mementale, ndërgjegjësimi i rremë më pas me atë punë.
Pra, fabula që iu induktohet me përdhunë mediatike shqiptarëve është me pak fjalë:
“Të huajt na e duan të mirën, Shqipëria s’ka armiq, politikanët punojnë me zell për demokracinë shqiptare edhe pse në kuadër të pluralizmit zihen apo shahen, sepse në fund të fundit ju shqiptarët duhet të kuptoni dhe të mësoni se këto janë rregulla loje në demokraci! Ju duhet të qytetëroheni për ti kuptuar udhëheqësit e huaj. Pastaj mos kërkoni më tepër prej tyre, pasi ju vetë keni djegur Shqipërinë, ju keni shkatërruar pronat dhe ndërtimet, natyra etnopsikologjike juaja është e mbrapshtë, dhe është vështirë për këta politikanë e shtetarë që t’iu kthejnë në rrugë të mbarë civilizuese, pra kuptojini vështirësitë e tyre. Para se të ankoheni për klasën politike, shihni se çfarë bëni, si vriteni, si vidhni, si trafikoni, si prostituoni. Ndërsa për problemet sociale, ekonomike, kulturore, arsimore, ekologjike, varfërinë etj., ato janë të natyrshme dhe ne i evidentojmë për t’i kujtuar pushtetarët dhe për t’i zgjidhur ato. Ja, pra, kjo është demokracia që ju vetë e kërkuat, prandaj nënshtrojuni fatit. Çdo popull ka qeverinë që meriton!”.
Mekanizmat hileqarë
Në gjykim të sipërfaqshëm duket se media përmbledh problematikën shumëplanëshe që vepron dhe shqetëson shoqërinë shqiptare. Me këtë lloj gjykimi, vlerësimi jonë se media shqiptare (flasim për titujt e siglat kryesore dhe mbizotëruese në hapësirën mediatike) po punon si një instrument në duart e qarqeve politiko-ekonomike me qëllim përpunimin e gjykimit publik dhe orientimin e arsyes qytetare në funksion të interesave të tyre, si dhe shërben për konservimin sa më të gjatë të protagonistëve që veprojnë në skemën shqiptare, - duket se nuk qëndron. Por deri në atë moment kur nuk njihen dhe shpërfillen mekanizmat hileqarë që të çojnë në atë kuptim, dhe që bëjnë që opinioni të marrë drejtimin e dëshiruar nga lart por sipas dëshirës e orekseve të qarqeve komanduese.
Ndër këto mekanizma mund të përmendim:
- shtrirja në hapësirë mediatike e një problemi apo ngjarje të caktuar dhe intesiteti dhe koha me të cilën trajtohet. Pra, përmasat e trysnisë që ushtrohet mbi opinionin për një problem të caktuar, kjo jo në vartësi të madhësisë së problemit në vetvete apo rëndësisë që ka për shoqërinë, por në vartësi të interesave të atyre që japin direktivat.
- raporti i zhdrejtë në problematikë, gjë që krijon imazhin falsifikues edhe tek opinioni, pra, tërheqja e vëmendjes së qytetarëve mbi ato probleme që i interesojnë qarqeve dhe jo mbi ato probleme që i interesojnë qarqeve dhe jo mbi ato probleme që duhet të shqetësojnë realisht shoqërinë.
- paqëndrueshmëria e problematikës dhe shpërfillja në kohë tjetër për këtë problematikë, me qëllimin për t’ia kaluar harresës kolektive. Pra, ngritja e problemit vetëm në atë masë sa iu intereson qarqeve të plotfuqishme dhe jo deri në momentin që problemi merr zgjidhje në favor të shoqërisë.
Në këtë konteks mund të përmendim faktin se “skandalet” e zbuluara nga media gjatë këtyre 12 vjetëve (me ndonjë përjashtim që përforcon rregullin apo dukurinë) kanë mbetur jo vetëm të pandëshkuara, por edhe të shpërblyera në kohë të tjera, dhe media ka udhëhequr opinionin drejt harresës për ato skandale të cilat në momentet kur i është dashur ajo vetë i ka ngritur.
- spostimi i vëmendjes së opinionit nga thelbi i ngjarjes, problemit apo skandalit, duke vënë në pah detajet dytësore apo rrethana të sipërfaqshme, për të mos çuar në gjykimin e opinionit deri në brendësi të saj. Opinioni duhet të shërbejë në këtë rast vetëm si dekor në zhvillimin e ngjarjeve, pa e lënë që të bëhet protagonist dhe vendimtar për to. Sa për ilustrim, mund të marrim si shembull ngjarjen e ditëve të fundit në lidhje me SHISH dhe ish-kreun e saj Klosi.
Intesiteti i medias në këtë trajtim ka qënë i tillë që ka orientuar qytetarët që të kuptojnë vetëm se këtu bëhet fjalë për një lojë të thjeshtë politike, qytetarët “të kënaqen me elokuencën apo zhargonin banal e injorant të protagonistëve, me cicmiset lodërtare të debateve e replikave, - pa i dhënë mundësi, ose pa iu ngacmuar vëmendjen e vetëdijen që të futet më thellë në atë që politika shqiptare po punon me intesitet për çmontimin e institucioneve, dhe se në këtë lojë po marrin pjesë aktivisht agjenturat e huaja.
Nëse do të vihet re nga komentet dhe pasqyrimi i kësaj ngjarje, problemi i marrëdhënieve me agjenturat e huaja apo infiltrimi i tyre në jetën politiko-ekonomike të Shqipërisë, nuk trajtohet aspak. Apo, më tej, spektakli i shëmtuar në Këshillin Bashkiak të Tiranës ku qytetarët u ngopën dhe ruajnë si mbresa vetëm batutat dhe impozimet e protagonistëve dhe aspak thelbin e çështjes, papërgjegjshmërinë dhe sharlatanizmin e pushtetarëve të vet që përbëjnë një rrezik imediat për vetë shoqërinë dhe qytetarët.
- injorimi i problemeve që nuk bëjnë pjesë në skemën e përcaktuar nga lart. Një rast tipik është ngjarja e pako-bombës në redaksinë e “Bota Sot”, ku mediat shqiptare e anashkaluan me mospërfillje, kur në praktikën e tyre ka ndodhur t’i bëhet jehonë tejmase edhe rrahjes së ndonjë gazetari në Bangladesh apo Tanganika.
- një mekanizëm tjetër është edhe jehona me të cilën përcillet problematika. Për ilustrim, një gazetar “i marrë” në një të përditshme të sapoçelur, ngre një problem të mprehtë: shqiptarët flenë mbi eksploziv.
200 mijë bombula gazi në rrezik shpërthimi e katastrofe për popullsinë për shkak të amortizimit të tyre dhe daljes së jashtë standarteve. Ky “trill” i këtij gazetari nuk u pasua si jehonë e një evenimenti të vrëndësisë parësore edhe një deklarate ordinere që mund të bëjë ndonjë politikan apo ndonjë fakti që s’përbën ngjarjesi për shembull vizita e ambasadorit grek në ndonjë institucion kulturor.
Por natyrisht jehona për problemin madhor që ngre ai gazetar “i marrë”, do të çonte peshë qytetarët dhe do të rrezikonte bisneset dhe allishverishtet e politikano-bisnesmeneve që merren eksluzivisht me atë punë.
Mekanizmat teknikë hileqarë me të cilat manovron media për të përpunuar opinionin publik sipas dëshirës dhe interesave të qarqeve e klaneve komanduese, janë të shumtë, por u mjaftuan vetëm të përmendim disa prej tyre.
Shtypi i lirë dhe i pavarur ?!
“Shtypi është i lirë!” – ky është sllogani që shërben për mbulojën e instrumentalizimit të tij. Por i lirë nga kush? Nga politika, nga qarqet e klanet ekonomiko-mafioze, nga vetvetja apo nga shoqëria së cilës i përket? Kush financon, kush gjendet pas tyre? Në fund të fundit nga kush është çliruar shtypi? Dhe nën zgjedhjën e kujt ka rënë? – Vetëm në një kuptim mund ta japim lirinë e shtypit në Shqipërinë “Je i lirë të bësh atë që dikton vullneti i të fuqishmëve!”
“Shtypi është i pavarrur!” – Një reklamë tjetër me të cilën impozojnë drejtuesit e mediave. Të pavarur nga kush? Nga vetvetja, nga funksioni për t’i shërbyer shoqërisë, të pavarur nga ata që paguajnë apo që kanë drejtuesit e mediave. Të pavarur nga kush? Nga vetvetja, nga funksioni për t’i shërbyer shoqërisë, të pavarur nga ata që paguajnë apo që kanë në dorë drejtimin real të atyre mediave? – Padyshim që mediat për të cilat po flasim me plot gojën mund të thonë se janë të pavarur nga vetja....
Ajo ç’ka demagogjikisht quhet me të madhe si “pushtet i katërt” në fakt është veçse bishti manovrator i dhelprës që fsheh gjurmët e veta. Pra, bishti i pushteteve të tjera reale në shoqërinë shqiptare. Nuk duhet të ngatërrojmë pushtetet e ligjëshme me pushtetet reale, sepse nëse do të ishin bishti i institucioneve dhe nëse këto institucione do të ishin në funksionin e tyre themelor e të vërtetë të pasqyrimit të vullnetit dhe interesave të shtetasve të tyre, edhe misioni i mediave do të ishte i plotësuar, pasi do të shprehte zërin e qytetarëve shqiptarë. Por pushtetet reale në Shqipëri janë klanet, qarqet poliko-ekonomike me lidhje jo të pakta me ato të huaja, gjë që sjell shpërfilljen e vullnetit dhe interesave të shoqërisë shqiptare e të shtetit shqiptar.
Pra, mediat realisht në Shqipëri luajnë rolin e narkotikëve kolektivë që veprojnë mbi kujtesën dhe harresën popullore, në varësi të interesave të atyre pushteteve, duke e kthyer opinionin publik në një vetëdije të qorrollepsur, të verbër, dhe pandërgjegjshme për fuqinë dhe rolin e tij, të paaftë për të kuptuar dhe për të luftuar në drejtim të interesave dhe aspiratave të vërteta të shoqërisë.
<span style="font-weight: bold">Qemal Velija 3.11.2002</span>
- - - - - - - -
