Kundër integrimit të romëve
Ky artikull mu duk interesant. me duhet te them se jam dakord me autorin.
Ermal Hasimja* - Kundër integrimit të romëve
A është shkruar titulli gabim? Jo. A është kjo shaka? Jo. A mund të jetë një keqkuptim? Ka shumë mundësi që po. Teksa dëgjoja një përfaqësues të administratës shtetërore të ligjëronte për nevojën e integrimit të romëve në një emision, braktisjen e stilit të “vjetër” të jetës së tyre dhe “shoqërizimit” në gjirin e “të tjerëve”, nuk munda të mos mallëngjehem, qoftë me padijen dhe racizmin bujar që na rrethon, qoftë me mirënjohjen e disa romëve të pranishëm ndaj një oferte të tillë ogurzezë.
Por ç’është ky integrim që po u ofrohet romëve? Nëse e përkthejmë në mënyrë grafike në një shkallë progresive, do të na rezultonte një vektor evolucionist që nis me romin e paintegruar dhe përfundon me “të bardhin”. Po, pikërisht, sepse integrimi i ofruar nënkupton pikërisht këtë: një mënyrë e re jetese, pa jetë nomade, pa doke e zakone të çuditshme, e mundësisht, edhe pa erë romi. Po, sepse sikurse mendojnë disa njerëz rrotull nesh, romët vijnë erë. Herën e fundit që e dëgjova këtë xhevahir natyralist, më zuri tmerri jo vetëm nga perceptimi i racizmit, por edhe nga ideja se, nëse do të ndiqja një logjikë të tillë, sipas ligjeve të natyrës, nëse unë mund t’i ndjej erën një romi (gjë që çuditërisht nuk më ndodh) edhe ai mund të ndjejë erën time. Dhe natyrisht, sipas kësaj logjike, do t’i dukej e tmerrshme. Po ashtu u kompleksova edhe nga ngjyra ime, duke përfytyruar sesa i zbehtë dhe i sëmurë mund t’i dukem një romi!!!
Por të kthehemi te integrimi i ofruar. Meqenëse gjërat që nuk thuhen rëndojnë më shumë, është më mirë t’i nxjerrim jashtë. Kjo ideja e integrimit presupozon ca gjëra të tmerrshme për atë që ne mendojmë për romët dhe sidomos për injorancën dhe racizmin tonë dashamirës. Ky integrim presupozon se ka vetëm një mënyrë të drejtë e të qytetëruar për ta jetuar jetën dhe ajo është mënyra jonë, e “të tjerëve”. Po. Në emisionin e lartpërmendur, zyrtari shqiptar mendon madje se nëse romët banojnë për njëfarë kohe në apartamente “normale” dhe në afërsi të “të tjerëve”, do të heqin dorë nga jeta tradicionale dhe do të “integrohen” me këta “të tjerët”. Në këtë duhet të distancohem publikisht nga këta “të tjerët”. Ndoshta me të njëjtën logjikë ndonjë ditë do të përgatisim ndonjë strategji sesi të integrojmë minoritarët grekë, duke i bërë shqiptarë; sesi të përdorim kirurgjinë estetike për të shndërruar ballkano-egjiptasit në “të bardhë”; sesi të përdorim lavazhin e trurit për t’i bërë besimtarët ateistë apo sesi do t’i integrojmë gratë në shoqërinë mashkullore duke i transformuar në burra.
Natyrisht, çdokush ka të drejtë të integrohet ku e si të dëshirojë, por metoda të tilla integrimi duhet të mbeten vetëm në dorën e atyre që e vendosin vetë diçka të tillë. E kotë të thuhet sesa bazë të keqe përbëjnë metoda të tilla për të ndërtuar strategji mbi to. Nëse ne “integruesit” mendojmë se kështu zgjidhen problemet e romëve, atëherë romët do të duhej të na lavdëronin për indiferencën tonë shembullore ndaj tyre dhe për faktin se pothuajse të gjitha strategjitë “integruese” kanë mbetur në letër.
Në fakt, kjo është pjesa tjetër e tepruar e historisë. Problemet e romëve nuk mund t’i zgjidhë ndonjë ndërhyrje magjike e shtetit, sepse shteti nuk mund të na shërojë të gjithëve nga të menduarit “integrues”. Aq më tepër që racizmi ynë, dashamirës apo jo, nuk është shtetëror (hiq pjesën e padijes), por shoqëror. Me gjithë vullnetin maksimal, sa për shembull, shteti shqiptar do ta kishte shumë të vështirë të na pajiste me ilaçet e nevojshme për të mos ndjerë erën e supozuar të njeri-tjetrit. Dhe nëse kjo do të ndodhte, shpresoj se shumë prej nesh do të dëshironin të mbanin erën personale dhe t’i thoshin vendosmërisht jo integrimit tonë të supozuar “aromatik”.
Oferta e integrimit na shtron edhe disa pyetje themelore: cili autoritet madhor do të marrë përsipër të përcaktojë kriteret e një mënyre të duhur jetese dhe kriteret e integrimit? Me sa duket, duhet të jetë dikush shumë më i rëndësishëm se thjesht një qeveri, meqenëse edhe vetë Zoti nuk na ka integruar aspak, por që prej kohës së Adamit e Evës, na ka “përçarë” në mijëra kultura, gjuhë, ngjyra dhe stile jete. Përveç kësaj do të duhet të jetë dikush apo diçka edhe shumë i drejtë dhe i mençur meqenëse nuk ka asnjë arsye që të mos vendoste rrjedhimisht edhe për çdo hollësi të jetës sonë: si të jetojmë, çfarë të themi, çfarë të mos themi, çfarë të mendojmë… E pra, të mendosh se gjithë lufta shekullore për liri dhe demokraci ka qenë pikërisht shmangia e një autoriteti të tillë!!!
E vetmja ndërhyrje që mund t’i pranojmë shtetit, është të ndihmojë romët për t’u bërë qytetarë të plotë të Shqipërisë përmes shkollës e mjeteve të tjera dhe për të qenë në gjendje të vendosin vetë nivelin e konkurrueshmërisë që u duhet, si dhe përfshirja e programeve antiinjorancë dhe antiracizëm në shkollat tona. Pjesën tjetër të problemit, atë të ndjeshmërisë sonë patologjike ndaj erës së supozuar, ngjyrës, apo stilit të jetës na mbetet ta zgjidhim vetë.
Të mos harrojmë se nuk kemi pasur dhe aq përvoja të mira me “integrimin”: shoqëria e fundit, plotësisht e integruar që kemi përjetuar ne shqiptarët, ka qenë ajo e Enver Hoxhës. Të vetmit që nuk u integruan në shoqërinë sipërore të “njeriut të ri” tashmë nuk janë më mes nesh për të thënë sa deri ku mund të shkojnë tundimet e integrimit. Këto janë arsyet për shkak të të cilave do të duhej të mbronim idenë e një shoqërie ku secili ka mënyrën e vet të jetesës dhe mund të zgjedhë në dinjitet të plotë të ketë apartament apo çadër, të flasë shqip apo esperanto, të veshë xhinset e fundit apo të mbulohet me gjethe fiku, të blindohet me perçe apo të ekspozojë kërthizën.
• Pedagog i Shkencave Politike, Universiteti i Tiranës
Gazeta Shekulli
03/05/2006
Ky artikull mu duk interesant. me duhet te them se jam dakord me autorin.
Ermal Hasimja* - Kundër integrimit të romëve
A është shkruar titulli gabim? Jo. A është kjo shaka? Jo. A mund të jetë një keqkuptim? Ka shumë mundësi që po. Teksa dëgjoja një përfaqësues të administratës shtetërore të ligjëronte për nevojën e integrimit të romëve në një emision, braktisjen e stilit të “vjetër” të jetës së tyre dhe “shoqërizimit” në gjirin e “të tjerëve”, nuk munda të mos mallëngjehem, qoftë me padijen dhe racizmin bujar që na rrethon, qoftë me mirënjohjen e disa romëve të pranishëm ndaj një oferte të tillë ogurzezë.
Por ç’është ky integrim që po u ofrohet romëve? Nëse e përkthejmë në mënyrë grafike në një shkallë progresive, do të na rezultonte një vektor evolucionist që nis me romin e paintegruar dhe përfundon me “të bardhin”. Po, pikërisht, sepse integrimi i ofruar nënkupton pikërisht këtë: një mënyrë e re jetese, pa jetë nomade, pa doke e zakone të çuditshme, e mundësisht, edhe pa erë romi. Po, sepse sikurse mendojnë disa njerëz rrotull nesh, romët vijnë erë. Herën e fundit që e dëgjova këtë xhevahir natyralist, më zuri tmerri jo vetëm nga perceptimi i racizmit, por edhe nga ideja se, nëse do të ndiqja një logjikë të tillë, sipas ligjeve të natyrës, nëse unë mund t’i ndjej erën një romi (gjë që çuditërisht nuk më ndodh) edhe ai mund të ndjejë erën time. Dhe natyrisht, sipas kësaj logjike, do t’i dukej e tmerrshme. Po ashtu u kompleksova edhe nga ngjyra ime, duke përfytyruar sesa i zbehtë dhe i sëmurë mund t’i dukem një romi!!!
Por të kthehemi te integrimi i ofruar. Meqenëse gjërat që nuk thuhen rëndojnë më shumë, është më mirë t’i nxjerrim jashtë. Kjo ideja e integrimit presupozon ca gjëra të tmerrshme për atë që ne mendojmë për romët dhe sidomos për injorancën dhe racizmin tonë dashamirës. Ky integrim presupozon se ka vetëm një mënyrë të drejtë e të qytetëruar për ta jetuar jetën dhe ajo është mënyra jonë, e “të tjerëve”. Po. Në emisionin e lartpërmendur, zyrtari shqiptar mendon madje se nëse romët banojnë për njëfarë kohe në apartamente “normale” dhe në afërsi të “të tjerëve”, do të heqin dorë nga jeta tradicionale dhe do të “integrohen” me këta “të tjerët”. Në këtë duhet të distancohem publikisht nga këta “të tjerët”. Ndoshta me të njëjtën logjikë ndonjë ditë do të përgatisim ndonjë strategji sesi të integrojmë minoritarët grekë, duke i bërë shqiptarë; sesi të përdorim kirurgjinë estetike për të shndërruar ballkano-egjiptasit në “të bardhë”; sesi të përdorim lavazhin e trurit për t’i bërë besimtarët ateistë apo sesi do t’i integrojmë gratë në shoqërinë mashkullore duke i transformuar në burra.
Natyrisht, çdokush ka të drejtë të integrohet ku e si të dëshirojë, por metoda të tilla integrimi duhet të mbeten vetëm në dorën e atyre që e vendosin vetë diçka të tillë. E kotë të thuhet sesa bazë të keqe përbëjnë metoda të tilla për të ndërtuar strategji mbi to. Nëse ne “integruesit” mendojmë se kështu zgjidhen problemet e romëve, atëherë romët do të duhej të na lavdëronin për indiferencën tonë shembullore ndaj tyre dhe për faktin se pothuajse të gjitha strategjitë “integruese” kanë mbetur në letër.
Në fakt, kjo është pjesa tjetër e tepruar e historisë. Problemet e romëve nuk mund t’i zgjidhë ndonjë ndërhyrje magjike e shtetit, sepse shteti nuk mund të na shërojë të gjithëve nga të menduarit “integrues”. Aq më tepër që racizmi ynë, dashamirës apo jo, nuk është shtetëror (hiq pjesën e padijes), por shoqëror. Me gjithë vullnetin maksimal, sa për shembull, shteti shqiptar do ta kishte shumë të vështirë të na pajiste me ilaçet e nevojshme për të mos ndjerë erën e supozuar të njeri-tjetrit. Dhe nëse kjo do të ndodhte, shpresoj se shumë prej nesh do të dëshironin të mbanin erën personale dhe t’i thoshin vendosmërisht jo integrimit tonë të supozuar “aromatik”.
Oferta e integrimit na shtron edhe disa pyetje themelore: cili autoritet madhor do të marrë përsipër të përcaktojë kriteret e një mënyre të duhur jetese dhe kriteret e integrimit? Me sa duket, duhet të jetë dikush shumë më i rëndësishëm se thjesht një qeveri, meqenëse edhe vetë Zoti nuk na ka integruar aspak, por që prej kohës së Adamit e Evës, na ka “përçarë” në mijëra kultura, gjuhë, ngjyra dhe stile jete. Përveç kësaj do të duhet të jetë dikush apo diçka edhe shumë i drejtë dhe i mençur meqenëse nuk ka asnjë arsye që të mos vendoste rrjedhimisht edhe për çdo hollësi të jetës sonë: si të jetojmë, çfarë të themi, çfarë të mos themi, çfarë të mendojmë… E pra, të mendosh se gjithë lufta shekullore për liri dhe demokraci ka qenë pikërisht shmangia e një autoriteti të tillë!!!
E vetmja ndërhyrje që mund t’i pranojmë shtetit, është të ndihmojë romët për t’u bërë qytetarë të plotë të Shqipërisë përmes shkollës e mjeteve të tjera dhe për të qenë në gjendje të vendosin vetë nivelin e konkurrueshmërisë që u duhet, si dhe përfshirja e programeve antiinjorancë dhe antiracizëm në shkollat tona. Pjesën tjetër të problemit, atë të ndjeshmërisë sonë patologjike ndaj erës së supozuar, ngjyrës, apo stilit të jetës na mbetet ta zgjidhim vetë.
Të mos harrojmë se nuk kemi pasur dhe aq përvoja të mira me “integrimin”: shoqëria e fundit, plotësisht e integruar që kemi përjetuar ne shqiptarët, ka qenë ajo e Enver Hoxhës. Të vetmit që nuk u integruan në shoqërinë sipërore të “njeriut të ri” tashmë nuk janë më mes nesh për të thënë sa deri ku mund të shkojnë tundimet e integrimit. Këto janë arsyet për shkak të të cilave do të duhej të mbronim idenë e një shoqërie ku secili ka mënyrën e vet të jetesës dhe mund të zgjedhë në dinjitet të plotë të ketë apartament apo çadër, të flasë shqip apo esperanto, të veshë xhinset e fundit apo të mbulohet me gjethe fiku, të blindohet me perçe apo të ekspozojë kërthizën.
• Pedagog i Shkencave Politike, Universiteti i Tiranës
Gazeta Shekulli
03/05/2006