Herman Hesse

[Kordelja]

Herman Hesse

Hesse, gjeniu që foli shqip dyzet vjet pas vdekjes


Poeti Kolevica sjell për lexuesin shqiptar princin e letërsisë gjermane i cili i rezistoi ngjarjeve të fundshekullit të kaluar duke
siguruar mbijetesën e artit të tij në gjithë botën Hesse, gjeniu që foli shqip dyzet vjet pas vdekjes Lufta e Parë Botërore i shkaktoi një krizë të rëndë shpirtërore. Doli haptas publikisht kundër dallgës së barbarive që përshkoi Evropën


HERMANN HESSE është njëri nga shkrimtarët më të shquar gjermanë të shekullit të njëzet. Lindi më 2 korrik 1877 në një qytet pranë Württembergut dhe vdiq në Lugano të Zvicrës më 9 gusht 1962. Ishte djali i një pastori (prifti) dhe nipi i një misionari kalvinist. Ky ambient familjar ndikoi në formimin e personalitetit të tij. U dërgua të studionte për teologji, por mësimet fetare i braktisi shpejt!
Punoi si mekanik dhe librar në Tübingen. Në botëkuptimin e tij moral e filozofik ishte natyralist, mistik, buddhist, aktivist faustian,
por gjithmonë intimërisht fetar.

Lufta e Parë Botërore i shkaktoi një krizë të rëndë shpirtërore. Doli haptas publikisht kundër dallgës së barbarive që përshkoi Evropën dhe
madje arriti ta ndiente veten fajtor për të këqiat e kohës. Edhe më vonë, nga vetë formimi i tij shpirtëror, ishte që në fillim kundër
nazizmit. Hermann Hesse është poet e prozator me prodhimtari me vlera artistike të larta e sasi të jashtëzakonshme. Librat e tij me romane,
poezi shkrime kritike politike, kulturore dhe letrare, mesatarisht arrinë në 80 milion ekzemplarë në të gjithë botën, duke e bërë kështu
njërin nga shkrimtarët evropianë më të lexuar të shekullit të njëzetë.
Më 1921 u bë qytetar zviceran dhe 1946 iu dha çmimi Nobel në letërsi.
Romani i tij i parë ishte "Hermann Lauscher" (1901) por ai që e bëri të shquhej ishte romani "Peter Camenzind" (1904) më vonë mjaft i
admiruar u bë romani "Unterm Rad" (Nën rrotë) 1906 tek i cili, me thekse tragjike e patetike paraqitet kriza e një adoleshenti të vënë
nën një disiplinë antinjerëzore të shkollës prusiane. Vazhdojnë pastaj libra të tjerë me novela e tregime: "Diesseits" (Këtej, nga
kjo anë, 1907) "Nachbarn" (Fqinjë, 1908) "Umwege" (Rrugë e gjatë, (1912) etj. Shënime udhëtimesh në Indi - Aus Indien (1913). Gjatë Luftës së Parë Botërore, nxorri tregimin "Schön ist die Jugend"
(Rinia është e bukur, 1916). Por katastrofa e luftës në Evropë solli tek ai një përmbysje të thellë e bashkë me të dhe një pjekuri të
motiveve personale. Frut i këtyre ishte libri "Damian, die Geschichte von Emil Sinclairs Jugend" (Demiani, historia e rinisë së Emil
Sinclair-it, 1919). Kjo është një vepër e rëndësishme, sepse është ndër të para në Evropë që ve në dukje ndikimin e psikanalizës. Te
Demiani paraqiten të rinjtë e universiteteve gjermane, jeta e të cilëve shkatërrohet nga presioni i luftës.Perla të vogla të vërteta të artit tregimtar janë "Kurgast" (Miku i
kurimit) dhe "Bilderbuch" (Libri i portreteve) të dy, më 1925. Shumë i rëndësishëm është veçanërisht romani "Stepenwolf" (Ujku i stepës,
1927) ku, siç thoshte, tregoi: "Ferrin e brendësisë së vet". Kriza shpirtërore dhe forma e jetës së njeriut modern është tema e "Ujkut
të stepës", të kësaj autobiografie që ndonëse e varfër në veprime është e pasur në mendime, ku lexuesit të vëmendshëm i tregon "kaosin
e botës së tij shpirtërore". Origjina e kësaj krize identiteti është urrejtja ndaj një shoqërie që shkon verbërisht nga një luftë botërore
në tjetrën, neveria ndaj një kulture servile dhe frika ndaj një jete të brendshme "të përciptë e të normuar". Ndër veprat e tjera mund të
përmendim "Narzic und Goldmund" (Lulet Narcis dhe gojëartë) e veçanërisht "Das Glasperlenspiel" (Loja e perlave të qelqta, 1943) që përbën "shumatoren" e të gjitha shqetësimeve, studimeve dhe anktheve fetare të shkrimtarit të shquar.
Përveç shkrimeve në prozë, Hermann Hesse shquhet si poet me më shumë se 680 poezi të përmbledhura në 12 vëllime. Poezitë e tij dallohen
për ndjesi të hollë e përsosmëri të vargut. Temat e tyre janë ato të anëve më delikate e më të rëndësishme të shoqërisë njerëzore, si
vëllavrasja (Kënga e vdekjes së Abelit), trishtimi, vetmia etj.
Vëllimet e tij me poezi janë:
"Romantische Lieder" (Këngë romantike,
1898),
"Gedichte" (Poezi, 1902),
"Unterwegs" (Në rrugë, 1911),
"Musik des Einsamen" (Muzika e vetmitarit, 1915),
"Ausgewehlten Gedichte" (Poezi të zgjedhura, 1921),
"Krisis" (Krizë, 1928),
"Trost der Nacht" (Ngushëllimi i natës, 1929),
"Vom Baum des Lebens" (Nga pema e jetës,
1933),
"Neue Gedichte" (Poezi të reja, 1937),
"Der Blütenzweig" (Dega e lulëzuar, 1945),
"Die späten Gedichte" (Poezitë e vona, 1963).

Pavarësisht nga titujt e vëllimeve dhe temat e shumta të poezive të tij, ato, përmbledhtas, mund të quhen autobiografi lirike e poetit.

Tek ne, nga ky shkrimtar, prej më se pesëmbëdhjetë vjetësh më parë është përkthyer romani "Nën rrotë", ndërsa gjashtëmbëdhjetë vjet më parë, përktheva unë poezi nga Hermann Hesse të cilat u botuan në librin e atëhershëm "Poezi gjermane dhe austriake" të përgatitura
prej meje.Në këtë dyzetvjetor të largimit të poetit nga kjo jetë, kam fatin e
veçantë dhe nderin ta përkujtoj e t'ia afroj lexuesit tonë të nderuar me anën e disa përkthimeve të tjera që kam bërë kohët e fundit
posaçërisht nga poezia e tij.

Nga Petraq Kolevica /pf/images/graemlins/smile.gif

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Kënga e vdekjes së Abelit

Dergjet mbi bar Abeli i vrarë,
Vëllai Kain e braktis e shkon.
Vjen një zog, ngjyen sqepin më parë
Në gjak, tmerrohet, fluturon.
Zogu fluturon mbi botën përreth,
Fluturimi ësht' i frikshëm, klithmë e tij të rrëqeth,
Vajton një vajtim pa mbarim:
Për Abelin e bukur, për vdekjen e tij,
Për Kainin e mbrapshtë e shpirtzi,
Për vitet e rinisë së tij pa kuptim.

Shpejt do t'ia ngulë Kaini shigjetën në gii,
Shpejt do të ndezë luftra dhe sherre ai
Në çdo fshat e qytet e çdo skaj,
Do krijojë armiq për t'i vrarë, pastaj,
Do urrejë ata dhe veten i dëshpëruar,
Do përndjekë ata dhe veten i munduar
Në çdo rrugë duke shkuar gjersa fundi të afrojë,
Çasti kur Kaini vetveten të shkatërrojë.

Zogu fluturon dhe me sqepin e përgjakur
Klith kujën e vdekjes mbi botën mbarë,
E dëgjon atë Kaini, e dëgjon Abeli i vrarë,
E dëgjojnë një mijë nën këtë qiell përhapur,
Po dhjetë mijë e më shumë s'e dëgjojnë përreth,
Për vdekjen e Abelit ata s'duan të dinë.

S'duan të dinë as për Kainë,
As për gjakun që nga shumë plagë rrjedh,
As për luftën që ishte gjer dje,
Për atë në romane sot lexojnë se ç'qe.
Për të gjithë të ngopurit, të gëzuarit,
Të fortët, të palatuarit,
Për ata s'ka Kain, as Abel, as vdekje mizore
Dhe luftën e çmojnë si kohë madhore.

Kur ky zog vajtimtar fluturon përmbi ta,
E quajnë ndjellakeq, ogurzi,
Veten e ndjejnë të fortë ata
Dhe zogun e vogël e zënë me gurë,
Gjersa të heshtë dhe të zhduket ai,
Ose ia krisin muzikës që mos dëgjohet më,
Se zëri i tij i trishtuar i bezdis gjithnjë.

Ky zog sot si askurrë
Me sqep të përgjakur vend më vend fluturon
Vajtimi tij për Abelin tejpërtej kumbon.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Trishtim

(1944)

Ç'më ngrohte gjer dje plot shije,
Sot vdekja e mban në gji.
Lule pas lulesh bien
Nga pemë e trishtimit tani.

I ndiej si bien, bien
Si borë që rrugën mbulon,
Dhe hapat më nuk ndihen,
Një heshtje e gjatë afron.

Në qiell s'ka yje as hënë.
Në zemër s'ka dashuri.
Gjer tutje një heshtje ka rënë
Dhe bota u mplak e u mpi.

Kush mbron dot zemrën një fije
Nga koha plot ligësi?
Lule pas lulesh bien
Nga pemë e trishtimit tani.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Në mjegull

Sa çudi të endesh në mjegull!
Çdo gur e kaçubë në vetmi,
Asnjë dru s'i sheh drurët e tjerë,
Vetëm gjithkush rri.

Plot miq bota ime pat qenë
Kur jeta kish dritë ende;
Tani që kaq mjegull ka rënë
Asnjërin s'e shoh as më sheh.

I mençur nuk është, pa fjalë,
Ai që terrin s'kupton,
Se si fshehtësisht ngadalë
Nga gjithçka e veçon.

Sa çudi të endesh në mjegull!
Jeta bëhet vetmi.
Asnjeri nuk njeh njerëz të tjerë,
Vetëm gjithkush rri.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Natë vetmitare

Ju, vëllezër të shpirtit tim,
Njerëz të mjerë larg dhe pranë,
Nën këtë qiell me yje pa anë
Që n'ëndërrime gjeni ngushëllim;
Ju të plakur pa një fjalë
Nëpër netë yjezbehtë,
Duarduruar mbaheni ngadalë
Dhe ruani dhe vuani vetë,
Turmë e mjerë, e gabuar,
Lundërtarë pa yll e pa fat,
Të huaj e prapë me mua bashkuar,
Ma ktheni përshëndetjen që ju jap!

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Gënjej

Gënjej! Gënjej! Nuk jam aq plak
Ende nuk jam velur nga jeta,
Se një trup gruaje më bën sado pak
Të më rahin pulsi e mënt'e shkreta.

Për gratë me zjarr vazhdoj t'ëndërroj,
Për ca dosido e ndonjë hirperije,
Për një valzer brilant që dot s'e harroj
Edhe për net dashurie.
Për një dashuri ëndërroj madje,
Një të heshtur, të dlirë, hirplot.
Ajo, e para, e shenjtë qe.
Për të dhe sot mund të qaj me lot.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Këngë Dashurie

O ti që po ta them nuk po di
Se ç'pate bërë me mua.
Nga ditët largohem tani,
Se vetëm natën dua.

E art' është nata për mua
Si asnjë ditë pastaj.
Atje ëndërroj për një grua
Dhe flokët e verdha të saj.

Atje ëndërroj lumturinë
Që prej një vështrimi u stis
Dhe këngë dëgjoj të më vinë
Që nga i largti Paradis.

Atje shikoj retë dhe rri
Kundroj gjithë natën sa dua.
O ti që ta them nuk po di
Se ç'pate bërë me mua.


P.s.Per nje MIKUN tim /pf/images/graemlins/wink.gif

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Lutje

Kur dorën e vogël me jep dhe ajo
Kaq shumë të pathëna më thotë,
Mos pyeta vallë më të kotë:
Më dashuron apo jo?

Nuk dua që ti të më dashurosh
Po veç të të ndjej këtu, pranë,
Dhe ndonjëherë, ashtu, si mënjanë,
Dorën të më takosh.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Këngë për të dashurën në pranverën e ftohtë

Në paradhomën e ftohtë ora troket,
Shkon tetë, nëntë, dhjetë.
S'i numëroj, po rri përgjoj
Sa ngadalë koha rëshqet.

Dhe shkojnë si erë me bor' e stuhi,
Si trumbë zogjsh në fluturim
Po se si shkojnë, s'dua ta di.
S'më dhimben gjë, s'më hynë në sy,
Se janë orë që shkojnë pa ty.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Sepse të dua

Sepse të dua, i egërsuar,
Po vi tek ti në këto nete.
Me që ti kurrë s'më ke harruar
Dhe shpirtin tënd mora me vete.

Me mua ësht' e më përket përfare.
Të mira, të liga, këtu do t'i shkojë.
Prej dashuris' sime përvëlimtare
S'ka engjëll që mund të të çlirojë.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Bisedë mbrëmje

Ç'më vjen ëndërrimtare në këtë vend plot re?
Ta dhashë zemrën time në dorë e ti s'e pe.
E mbushur ishte plotpërplot me lumturi
Dhe ishte kaq e nxehtë - si nuk e ndjeve ti?

Me një qeshje të thashë ma ktheve dosido.
Një dhimbje ndjeu ajo... dhe heshti... dhe u ftoh.

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Nënës sime

Kaq shumë kisha për të të thënë
Po mbeta larg e larg mërguar
Në këto ditë, e dashur Nënë,
Më mirë ti më ke kuptuar.

Për ty dhuratën kam menduar
Edhe punuar gjat' e gjatë,
Porse më mbet këtu, në duar.
Ti mbylle sytë këtë natë.

Por ndjej se, duke e lexuar,
Më zbutet dhimbje e kësaj zije.
Mirësia jote e patreguar
Më lidh me ty me mija fije.
Edhe çdo natë e njëjta ëndërr

Në ëndërr ti më rri kaq larg
Si më rreh zemra, ta dish!
O Nënë, Nënë, vallë s'di
Tek unë si të vish?
E njëjta ëndërr net për net!
Si më rreh zemra, ta dish!
O Nënë, Nënë, përse nuk do
Këtu, tek unë, të vish?
Në fushat

Në qiell enden retë pafund,
Në fushat fryjnë e fryjnë thëllime,
Në fushat endet e endet gjithkund
Fëmia i humbur i nënës sime.
Në rrugë era fryn gjethet e thata,
Në pemë zogu klith me vajtim,
Atje, matanë malesh të larta,
Ndodhet, diku, atdheu im.

 

[Le_Routard]

Re: Herman Hesse

Po ce sja o the o i mbaruar, ce?! /pf/images/graemlins/laugh.gif

Meqe ra llafi ka Hesse ka lindur ne Calw. Po te mos ishte bo zviceran, e po te mos kishte vdek, gati-gati kisha per ta pas komshi. /pf/images/graemlins/laugh.gif

Damian eshte libri i dyte qe kam lexuar gjermanisht, (dy kam lexu gjithesej deri tani /pf/images/graemlins/laugh.gif ) eshte liber i shkurter dhe shume i bukur.

Mbase idet e psikanalizes jane vetem nje fill i holle qe pershkon novelen. Mua me duket me teper si himn per nje shoqeri pa limite, te padukshme, paksa misterjoze por ne te njejten kohe teper e fort dhe prezente, qe perfundon me nje puthje ne buze ne shtratin e vdekjes. Ishte porosia e se jemes per shokun e ngusht te se birit...

 

[ladouce2005]

Re: Herman Hesse

shumicen i dua vertete shume (te vargjeve) /pf/images/graemlins/laugh.gif

 

[Le_Routard]

Re: Herman Hesse

Jo nuk e di! Po ti nga e di? /pf/images/graemlins/laugh.gif

 

[@d@]

Re: Herman Hesse

heheh as ai se di, ai thjesht e ndjen /pf/images/graemlins/wink.gif :tipsy:

hesse se mos keqkuptoheni ju /pf/images/graemlins/laugh.gif

 

[Rambla]

Re: Herman Hesse

Me duket se libri ardhshem qe do blej do jete me poezite e Hesse-s /pf/images/graemlins/smile.gif .

 

[Kordelja]

Re: Herman Hesse

Po, edhe une do e bleja po te isha e sigurt qe e ka perkthy Kellira :tipsy:

Kellire ma gjej cik ate poezine me bareshen ( e kujt dojci qe ajo poezi?) :kiss:

 

[chiocciolina]

Re: Herman Hesse

Da “Piccole Gioie” (1898)

Al giorno d’oggi la maggior parte degli uomini vive in uno stato d’ottusità, senza gioia e senza amore…………………………… i sintomi più evidenti sono la nostalgia per il rinascimento e per il neoromanticismo. Per parte mia, penso che ci manchi la capacità di godere. Ciò che del rinascimento affascina tanto, non è che l’anelito e una vita più elevata, la concezione della vita come una cosa allegra, come una festa. L’eccessivo valore che diamo ai minuti, la fretta, che sta alla base del nostro modo di vivere, è senza dubbio il maggior nemico del piacere.
Triste, ma inevitabile, è il fatto che i ritmi serrati della vita moderna hanno influenzato la nostra educazione in modo indelebile e negativo fin dalla prima infanzia. Purtroppo la fretta della vita moderna si è impadronita anche del poco tempo libero che abbiamo; godiamo delle cose in modo altrettanto nervoso e snervante di quanto lavoriamo. Il motto è: “di più e più in fretta possibile”. La conseguenza è che i divertimenti sono più numerosi, ma il piacere e sempre minore. Chi ha assistito a una grande festa in una città o in una metropoli, chi ha visto i luoghi di divertimento delle città moderne, costui porterà impressi nella memoria , con dolore e disgusto, quei volti febbrili e alterati, dallo sguardo fisso. E questo modo morboso di provar piacere corroso da un’eterna insoddisfazione nonostante la continua sazietà, lo ritroviamo anche a teatro, all’opera, nelle sale da concerto e nelle gallerie d’arte.
Da questa malattia non sono immuni neppure i ricchi. Potrebbero, ma non ne sono capaci. Bisogna seguire le mode, bisogna essere al corrente, bisogna essere all’altezza.
Neanch’io possiedo la panacea di questi mali. Ma vorrei ricordare un rimedio antico, purtroppo caduto in disuso: chi gode con moderazione, gode il doppio. E ancora: non sottovalutate i piccoli piaceri!
Dunque, moderazione. Ci vuole del coraggio, in certi ambienti, per mancare a una prima; e in altri, a non essere al corrente di una novità letteraria alcune settimane dopo la sua pubblicazione. Generalmente il biasimo ci colpisce se non leggiamo i quotidiani. Ma conosco delle persone che non si sono pentite di aver trovato questo coraggio.
…………. E chi non è disposto a sottoporsi ad altre limitazioni, faccia al meno la prova di prendere l’abitudine di coricarsi alle dieci, per una volta a settimana. sarà meravigliato di quanto lo ricompenserà questa piccola perdita di tempo e di piacere. Strettamente legata alla moderazione, è la capacità di godere dei “piccoli piaceri”. Infatti questa capacità, originariamente innata nell’uomo, presuppone cose che nella vita moderna spesso si sono atrofizzate o sono andate perdute, vale a dire una certa qual serenità, una certa quantità d’amore e di poesia. Questi piccoli piaceri, dati in special modo ai poveri, sono cosi poco appariscenti e talmente dispersi nella vita quotidiana, che i sensi ottusi delle innumerevoli persone che lavorano quasi non li percepiscono. Non vengono notati, non vengono apprezzati, non costano nulla! (Curiosamente neppure i poveri sanno che le gioie più belle sono quelle che non costano nulla.)
Al primo posto, tra questi piaceri, stanno quelli che ci vengono offerti dal contatto quotidiano con la natura. I nostri occhi, gli occhi della vita moderna usati spesso malamente esageratamente affaticati, possono essere, se si vuole, una fonte di godimento inesauribile. …… Alzate la testa cari amici! Provate una volta – un albero o un bel pezzo di cielo si possono vedere dappertutto. Non deve essere necessariamente un cielo azzurro, la luce del sole la si intravede comunque.
Un pezzo di cielo, il muro di un giardino sovrastato di rami verdeggianti, un bel cavallo, un bel cane, un gruppo di bambini, un bel volto di donna – tutto ciò non facciamocene sfuggire. …. Ogni cosa, anche se priva d’interesse o brutta, si presta ad essere osservata, solo se lo vogliamo.
La capacità di vedere porta con se serenità, amore, poesia………..
Questi esempi possono bastare. Sicuramente ai lettori sono già venuti in mente tanti altri piccoli piaceri, come quello meraviglioso che da l’odorare un fiore o un frutto, l’ascoltare la propria voce e quella degli altri, lo spiare i discorsi dei bambini. Canticchiare e fischiare una melodia e mille altre piccolezze con cui si potrebbe intrecciare, nella propria vita, una catena di piccoli piaceri.
Godere quotidianamente il più possibile delle piccole gioie e risparmiare i grandi piaceri, quelli sfibranti, per i giorni di festa o per le ore buone, questo è il consiglio a chi si lamenta di non avere né voglia, né tempo. Per distenderci, per confortarci, per rilassarci, sono i piccoli piaceri che servono e non i grandi.

 

[zog]

Re: Herman Hesse

sailor, vallaj je i modh. kur do ta botosh ate mut libri /pf/images/graemlins/laugh.gif . se na çmene.


ps; po pate nevoje per grafist (t'kapakut), hudhe nji llafe se si dihet.