esperanto
- Thread starter scadarsko
- Data e fillimit
gurax
Pan ignoramus
Esperanto eshte nje gjuhe e formuar ne menyre artificiale. Ne veshtrim te pare kjo gje mund te duket dicka e keqe, fallco, e shpikur... por nese shihet me kujdes mund te zbulohen elementet qe e bejne ne fakt ndoshta gjuhen me efektive ne te shprehur, asimilueshme ne te mesuar dhe me strukture te rregullt gramatikore krahasuar me gjuhet e tjera. Pikerisht sepse eshte gjuhe e prodhuar artificialisht, e 'inxhinieruar' per te patur elementet me te mire te importuar nga gjuhet ekzistuese si dhe per te eliminuar sa me teper mangesite e gjuheve ekzistuese.
Format e parregullta te foljeve/zgjedhimeve/lakimeve/etj, jane minimale. Eshte patur shume kujdes qe te mos kete vend per ndryshim rrenjesor i te njejtes fjale kur del nevoja per modifikime gramatikore. Psh ne rastin kur nje fjale nga njejes behet shumes (disa forma jo standarte per kete gje ne gjuhen shqipe jane: nje ka, dy qe; nje yll, shume yje; nje karrige; shume karrige).
Eshte me baza te pastra fonetike ne te shkruar, si shumica e gjuheve sot. Ne kete aspekt me mangesi te theksuara jane gjuhet hieroglifike, psh gjuha kineze, si dhe me pas gjuhet qe nuk kane nje regull te mirepercaktuar ne drejtshkrim (psh ne gjuhen angleze ilustrim me si lexohen fjalet: door/book, put/but, be/bee, etj)
Ne lojen e "Telefoni i Prishur", disa gjuhe jane perhere me te afta te ta ruajne mesazhin te pandryshuar sesa nje gjuhe tjeter. Psh perhere, nese loja behet edhe ne italisht edhe ne anglisht, gabimet jane shume me te shpeshta ne anglisht. Esperanto ne kete aspekt eshte pjese e atyre gjuheve qe jane me sasine me te ulet te gabimeve. Ky eshte nje element shume i rendesishem per nje gjuhe, shpreh aftesine e gjuhes per te eliminuar me ane te rregullsise ne gramatike dhe sintakse te gabimeve qe lindin si pasoje e "zhurmave gjate komunikimit" dhe tregon aftesine e gjuhes per vetekontrollin e mesazhit te mbartur me ate te gjuhes.
Ka dhe elemente te tjere, por keta jane ata qe me kane ngelur ne mend dhe qe i konsideroj te rendesishem ne nje gjuhe.
Format e parregullta te foljeve/zgjedhimeve/lakimeve/etj, jane minimale. Eshte patur shume kujdes qe te mos kete vend per ndryshim rrenjesor i te njejtes fjale kur del nevoja per modifikime gramatikore. Psh ne rastin kur nje fjale nga njejes behet shumes (disa forma jo standarte per kete gje ne gjuhen shqipe jane: nje ka, dy qe; nje yll, shume yje; nje karrige; shume karrige).
Eshte me baza te pastra fonetike ne te shkruar, si shumica e gjuheve sot. Ne kete aspekt me mangesi te theksuara jane gjuhet hieroglifike, psh gjuha kineze, si dhe me pas gjuhet qe nuk kane nje regull te mirepercaktuar ne drejtshkrim (psh ne gjuhen angleze ilustrim me si lexohen fjalet: door/book, put/but, be/bee, etj)
Ne lojen e "Telefoni i Prishur", disa gjuhe jane perhere me te afta te ta ruajne mesazhin te pandryshuar sesa nje gjuhe tjeter. Psh perhere, nese loja behet edhe ne italisht edhe ne anglisht, gabimet jane shume me te shpeshta ne anglisht. Esperanto ne kete aspekt eshte pjese e atyre gjuheve qe jane me sasine me te ulet te gabimeve. Ky eshte nje element shume i rendesishem per nje gjuhe, shpreh aftesine e gjuhes per te eliminuar me ane te rregullsise ne gramatike dhe sintakse te gabimeve qe lindin si pasoje e "zhurmave gjate komunikimit" dhe tregon aftesine e gjuhes per vetekontrollin e mesazhit te mbartur me ate te gjuhes.
Ka dhe elemente te tjere, por keta jane ata qe me kane ngelur ne mend dhe qe i konsideroj te rendesishem ne nje gjuhe.
Last edited:
gurax
Pan ignoramus
Jane kryer studime ne Zelanden e Re, ShBA, Gjermani, Itali dhe Australi. Rezultat e ketyre studimeve kane demonstruar se studimi i Esperantos perpara se te mesohet ndonje gjuhe tjeter, natyrale, si gjuhe e huaj, e rrit rendimentin dhe efikasitetin e mesimit te kesaj gjuhe tjeter. Kjo ndodh sepse mesimi i nje gjuhe tjeter te huaj pas Esperantos thjeshtohet si pasoje e familjarizimit te koncepteve gramatikore nga Esperanto ne nje forme shume me koncize dhe te logjikshme. Ne nje nga studimet, nje grup me gjimnaziste ne Europe u vune te mesojne Esperanto per nje vit dhe me pas frengjisht per tre vjet. Ne fund, te tere keta nxenes e zoteronin frengjishten me mire sesa nje grup tjeter qe ishte mbajtur ne studim si grup kontrolli, pjesetaret e te cilit ishin vene te mesonin frengjisht per te kater vjetet. Rezultate te tilla kane nxjerre edhe per kombinime te tjera te shumta midis gjuheve amtare dhe atyre te mesuara. Ne shume raste, periudha e mesimit te nje gjuhe te huaj eshte reduktuar ne dy vjet, nga te cilet gjashte muajt e pare jane studim i Esperantos.
Hektor12
Locus omnem
Esperanto në bum
Gjuha esperanto është krijuar 125 vjet më parë. Njerëz që e flasin ka në gjithë botën. Arsyet politike e kanë penguar përhapjen e saj në shekullin e kaluar. Por tani po bëhet gjithnjë e më e preferuar.
Esperanto-Sukses edhe pas 125 vjetësh
Askush nuk e di sa vetë flasin esperanto. Sipas vlerësimeve ata janë nga 500 mijë deri në 2 milionë në gjithë botën. Pjesa më e madhe e tyre jetojnë në Evropë. Në Gjermani duhet të ketë rreth 100 mijë vetë, që zotërojnë të ashtuquajturën "gjuhë e planifikuar". Në vitin 1887, u publikua libri i parë në gjuhën esperanto. Autori dhe krijuesi i gjuhës ishte mjeku dhe filologu Ludwig Lazarus Zamenhof nga Bialystok, një vend që sot i takon Polonisë dhe në atë kohë ndodhej nën Rusi. Ai donte të krijonte një mjet komunikimi, që të lidhte njerëzit nga kombe dhe kultura të ndryshme duke nxitur kështu paqen në botë.
Pengesa politike
Historiani Ulrich Lins
Që kjo gjuhë ka 125 vjet më vonë vetëm disa qindra mijëra idhtarë, ka të bëjë me pengesat politike, thotë historiani Ulrich Lins. Ai ka qenë disa vjet zëvendëskryetar i Lidhjes Botërore të Esperantos. "Gjuha u vlerësua në kohën e Gjermanisë naziste dhe të Bashkimit Sovjetik si e rrezikshme, si mjet subversiv i drejtuar kundër interesave kombëtare të vendit." Esperanto shihej si mundësi për të marrë informacione nga jashtë vendit ose dhënien e informacioneve jashtë. Ky ishte krim në kohën e Gjermanisë nacionalsocialiste dhe Bashkimit Sovjetik. Prandaj esperantistët përndiqeshin, thotë Lins.
Edhe nëse motivet e njerëzve të apasionuar nga esperanto janë të shumëllojta, shpesh ata janë njerëz me shpirt të lirë, kozmopolitë, që i kundërvihen nacionalizmit të tepruar. "Esperanto ka qenë diçka për ata që donin të praktikonin një internacionalizim nga poshtë". Prandaj ata shpesh kanë qenë afër socialistëve dhe komunistëve. Kësaj i shtohet edhe fakti që zbuluesi i esperanto, Zamenhof ka qenë hebre.
"Pas Luftës së Dytë Botërore anglishtja u bë aq e fortë saqë esperanto nuk kishte më shanc", plotëson historiani Lins. Por, që prej disa vjetësh esperanto ka ardhur sërish. Nëpërmjet internetit, mundësitë janë bërë aq të mëdha për njerëzit nga kombe të ndryshme që duan të komunikojnë. Esperanto është një mjet për të kapërcyer pengesat gjuhësore.
Udhëtimi në botë është më i lehtë
Esperanto gjuhë që po mësohet sërish
Këtë mund ta konfirmojë edhe Roland Schnell. Ai është zëdhënës i Shoqatës së esperantistëve në Berlin dhe Brandenburg. Shoqata ka rreth 100 anëtarë. Por, rreth 1000 vetë në rajon janë në gjendje të flasin këtë gjuhë. Dëshira, për të udhëtuar në botë përmbushet më lehtë me esperanton, shpjegon Schnell. "Couchsurfing në esperanto ekziston që në vitin 1974. Me "Couchsurfing" nënkuptohet mundësia që nëpërmjet një rrjeti ndërkombëtar mikpritës, të flesh gratis tek shtëpitë e anëtareve të rrjetit. Kjo lidhet shpesh me njohjen e qytetit nga udhëtarët. Roland Schnell nuk di frëngjisht, por nëpërmjet esperantos gjeti në Francë kontakt tek njerëz të tjerë. Sot, ai di edhe frëngjisht.
Numri i njohësve të esperantos nuk ka rëndësi
Argumenti që esperanto flasin më pak njerëz se për shembull flasin anglisht apo frëngjisht, nuk ka rëndësi. "Numri i njerëzve nuk ka rëndësi. Rëndësi ka që të ofrohet një mjet komunikimi të cilin mund ta përdorin të gjithë."
Ludwig Lazarus Zamenhof krijuesi i esperantos
Schnell thekson se esperanto i ka treguar gjithnjë vlerat e përdorimit praktik. "Ekziston mundësia që tregtarët e verës, uiskit apo cigareve të bëjnë reklama në gazeta." Reklamat në gazeta sot nuk janë dhe aq të rëndësishme sepse vlera e tyre është në rënie për shkak të internetit. Megjithatë kjo mundësi ekziston. Shoqata e esperantisteve në Berlin, ka planifikuar të shtojë reklamat tek biçikletat që ofron qyteti ekstra. Në Varshavë, biçikletat që merren me qera, kanë një emër në esperanto, "Veturilo". Disa hotele, përdorin emrin "Esperanto" për të treguar karakterin e tyre ndërkombëtar. Nuk është e sigurt nëse kjo do të ndihmojë që të rritet numri i njerëzve që flasin esperanto. E sigurt është vetëm se kjo gjuhë do të ketë gjithnjë njerëz që e mësojnë.
Gjuha esperanto është krijuar 125 vjet më parë. Njerëz që e flasin ka në gjithë botën. Arsyet politike e kanë penguar përhapjen e saj në shekullin e kaluar. Por tani po bëhet gjithnjë e më e preferuar.
Esperanto-Sukses edhe pas 125 vjetësh
Askush nuk e di sa vetë flasin esperanto. Sipas vlerësimeve ata janë nga 500 mijë deri në 2 milionë në gjithë botën. Pjesa më e madhe e tyre jetojnë në Evropë. Në Gjermani duhet të ketë rreth 100 mijë vetë, që zotërojnë të ashtuquajturën "gjuhë e planifikuar". Në vitin 1887, u publikua libri i parë në gjuhën esperanto. Autori dhe krijuesi i gjuhës ishte mjeku dhe filologu Ludwig Lazarus Zamenhof nga Bialystok, një vend që sot i takon Polonisë dhe në atë kohë ndodhej nën Rusi. Ai donte të krijonte një mjet komunikimi, që të lidhte njerëzit nga kombe dhe kultura të ndryshme duke nxitur kështu paqen në botë.
Pengesa politike
Historiani Ulrich Lins
Që kjo gjuhë ka 125 vjet më vonë vetëm disa qindra mijëra idhtarë, ka të bëjë me pengesat politike, thotë historiani Ulrich Lins. Ai ka qenë disa vjet zëvendëskryetar i Lidhjes Botërore të Esperantos. "Gjuha u vlerësua në kohën e Gjermanisë naziste dhe të Bashkimit Sovjetik si e rrezikshme, si mjet subversiv i drejtuar kundër interesave kombëtare të vendit." Esperanto shihej si mundësi për të marrë informacione nga jashtë vendit ose dhënien e informacioneve jashtë. Ky ishte krim në kohën e Gjermanisë nacionalsocialiste dhe Bashkimit Sovjetik. Prandaj esperantistët përndiqeshin, thotë Lins.
Edhe nëse motivet e njerëzve të apasionuar nga esperanto janë të shumëllojta, shpesh ata janë njerëz me shpirt të lirë, kozmopolitë, që i kundërvihen nacionalizmit të tepruar. "Esperanto ka qenë diçka për ata që donin të praktikonin një internacionalizim nga poshtë". Prandaj ata shpesh kanë qenë afër socialistëve dhe komunistëve. Kësaj i shtohet edhe fakti që zbuluesi i esperanto, Zamenhof ka qenë hebre.
"Pas Luftës së Dytë Botërore anglishtja u bë aq e fortë saqë esperanto nuk kishte më shanc", plotëson historiani Lins. Por, që prej disa vjetësh esperanto ka ardhur sërish. Nëpërmjet internetit, mundësitë janë bërë aq të mëdha për njerëzit nga kombe të ndryshme që duan të komunikojnë. Esperanto është një mjet për të kapërcyer pengesat gjuhësore.
Udhëtimi në botë është më i lehtë
Esperanto gjuhë që po mësohet sërish
Këtë mund ta konfirmojë edhe Roland Schnell. Ai është zëdhënës i Shoqatës së esperantistëve në Berlin dhe Brandenburg. Shoqata ka rreth 100 anëtarë. Por, rreth 1000 vetë në rajon janë në gjendje të flasin këtë gjuhë. Dëshira, për të udhëtuar në botë përmbushet më lehtë me esperanton, shpjegon Schnell. "Couchsurfing në esperanto ekziston që në vitin 1974. Me "Couchsurfing" nënkuptohet mundësia që nëpërmjet një rrjeti ndërkombëtar mikpritës, të flesh gratis tek shtëpitë e anëtareve të rrjetit. Kjo lidhet shpesh me njohjen e qytetit nga udhëtarët. Roland Schnell nuk di frëngjisht, por nëpërmjet esperantos gjeti në Francë kontakt tek njerëz të tjerë. Sot, ai di edhe frëngjisht.
Numri i njohësve të esperantos nuk ka rëndësi
Argumenti që esperanto flasin më pak njerëz se për shembull flasin anglisht apo frëngjisht, nuk ka rëndësi. "Numri i njerëzve nuk ka rëndësi. Rëndësi ka që të ofrohet një mjet komunikimi të cilin mund ta përdorin të gjithë."
Ludwig Lazarus Zamenhof krijuesi i esperantos
Schnell thekson se esperanto i ka treguar gjithnjë vlerat e përdorimit praktik. "Ekziston mundësia që tregtarët e verës, uiskit apo cigareve të bëjnë reklama në gazeta." Reklamat në gazeta sot nuk janë dhe aq të rëndësishme sepse vlera e tyre është në rënie për shkak të internetit. Megjithatë kjo mundësi ekziston. Shoqata e esperantisteve në Berlin, ka planifikuar të shtojë reklamat tek biçikletat që ofron qyteti ekstra. Në Varshavë, biçikletat që merren me qera, kanë një emër në esperanto, "Veturilo". Disa hotele, përdorin emrin "Esperanto" për të treguar karakterin e tyre ndërkombëtar. Nuk është e sigurt nëse kjo do të ndihmojë që të rritet numri i njerëzve që flasin esperanto. E sigurt është vetëm se kjo gjuhë do të ketë gjithnjë njerëz që e mësojnë.
Hektor12
Locus omnem
Mbase po rendesi ka qe ka lind si deshire e komunikimit mes kombesive te ndryshme