Ardit HOXHLLAKU
Ditët e fundit po na bie në sy debati në lidhje me shaminë të cilën dikush qellimisht e dikush nga pa dituria po shkruajnë artikuj te ndryshëm rreth kësaj çështje. Në fakt kjo është një temë e cila nuk ka nevoj për debat sepse në Kur’an Zoti xh.sh dhe Pejgamberi a.s në hadithet e tij e kanë treguar qartë këtë çështje, por ja që kohë pas kohe kjo temë vihet në plan të parë si në medja të shkruar ashtu edhe në vizive. Pa dashur të zgjatem dua të hyj në temën të cilën kam menduar ta shkruaj.
Në kur’an përmendet në shumë vende hapur obligimi i vendosjes së shamisë dhe kufiri i sajë. Në vërsetin 31 të sures Nur thuhet:
“Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre, të ruajnë pjesët e turpshme të trupit të tyre. të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme, le të vejnë shamitë mbi krahrorin e tyre dhe të mos ua tregojnë bukuritë e tyre askujt përveç burrave të vet, babajve të vet ose babajve të burrave të vet, djemve të vet ose djemve të burrave të vet, vëllazërve të vet ose djemve të vëllezërve të vet, apo djemve të motrave të veta, ose grave të tyre (që u përmenden) dhe robreshave, të cilat i kanë në pronësinë e tyre, ose shërbetoreve nga medhkujt të cilët nuk ndiejnë nevojë pë femrat ose fëmijët nuk i kanë të pjekur për gra. Le të mos kërcasin me këmbët e tyre për të mos zbuluar fshehtsinë nga stolitë e tyre. Pendohuni të gjithë te All-llahu, o besimtarë, në mënyrë që të gjeni shpëtim.”
Fillimisht Allahu xh.sh në këtë vërset u kujton edhe besimtareve femra detyrat që u ka kujtuar meshkujve për të ndaluar shikimet ndaj atyre gjërave që janë të ndaluara në një vërset mësipër.
Pastaj Allahu xh.sh vazhdon me sqarimin e të mbuluarit të femrave ku këtë e shpreh në tre fjali.
Disa thonë se stolitë si unaza, byzylyku dhe gjerdani të cilat janë të bëra nga pjesë të ndryshme metali nuk janë të detyrushme që të mbulohen.
Disa të tjerë marrin për bazë pjesët e trupit të cilat mbajnë këto stoli dhe këto pjesë i quajnë të detyrueshme të mbulohen për arsye se aty e rëndësishme është pjesa e trupit ku i mbanë ato stoli dhe këto pjesë duhet të mbulohen. Sepse nëse një grua do ti tregojë këto stoli i duhet që të zbuloj disa pjesë të trupit të sajë.
Disa të tjerë fjalën stoli e kanë komentuar si pjesët e trupit të femrës, pra bukuritë natyrore të sajë e këto janë të detyrueshme të mbulohen.
Nuk duhet të vemë në dyshim se të gjithë komentuesit mbulesën e kanë konfirmuar por në pjesët e përmendura kanë dhënë mendime të ndryshme për shfaqjen e stolive apo jo. Në bazë të disa haditheve të ardhur nga familja e Pejgamberit a.s tregojnë se stolitë janë unaza, byzylyku, gjerdani etj…
Përsëri sipas disa transmetimeve të tjera thuhet se pjesët që mund të lihen pa mbuluar janë unaza dhe pjesa e syve që lyhet me rrimel.
Xhujub është shumësi i fjalës xhejbun që so të thotë jakë ose pjesa e sipërme e krahrorit, pra pjesa rrethore e qafës mbi supet. Nga kjo fjalë kuptohet se gratë arabe para se të zbriste ky vërset i lidhnin shamitë e tyre mbrapa duke lënë të pa mbuluara pjesët e sipërme të gjoksit dhe qafën. Për këtë arsye Allahu xh.sh në këtë vërset e tregon qartë se gratë besimtare duhet ta mbulojnë krahrorin dhe qafen e tyre me shami bashkë me kokën e tyre. Kjo kuptohet qartë nga vërseti.
Vërseti 59 i sures Ahzab:
“O ti Pejgamber, thuaju grave tua, bijave tua dhe grave të besimtarëve le t’i vënë shamitë (mbulojë) e veta mbi trupin e tyre, pse kjo është më afër që ato të njihen (se nuk janë rrugaçe) e të mos ofendohen. All-llahu fal gabimet e kaluara, Ai është mëshirues”
Në këtë vërset Allahu xh.sh e ka shprehur qartë qellimin e mbulesës dhe arsyen e sajë. Ka thënë që duke u mbuluar ato do të dallohen nga rrugaçet apo ato të pa edukatat ose jo besimtaret.
Për fjalën (të njihen) e cila është përmendur në vërsetin e lartëpërmendur ka dy mendime të ndryshme nga komentuesit e Kuranit.
a) Një mbulesë e gjërë cila mbulon kokën dhe krahërorin, kjo mbulesë është e gjërë dhe në formë çadre.
b) Mbulesë koke.
c) Rrobë e gjërë e cila fsheh vijat e trupit të njeriut.
Këto tre kuptime edhe se janë të ndryshëm nga njëri-tjetri pika ku bashkohen të tre kuptimet është mbulimi e graus me rrobë të gjërë duke filluar nga koka deri tek këmbët, përveç atyre vendeve ku i kemi përmendur më lart të cilat janë të lejuara të mbahen zbuluar.
Në këtë vërset përmendet edhe fjala (judnine) e cila do të thotë të afrojnë mbulesën me rrobat e tyre, pra të sigurojnë mbulesën e tyre në mënyrë që të mos u zbulohet trupi gjatë ecjes në rrugë apo gjatë bërjes së ndonjë pune.
Disa komentues të Kuranit në bazë të këtij vërseti kanë dalur në përfundimin se femrat duhet të mbulojnë edhe fytyrat e tyre por ne nuk jemi të këtij mendimi sepse ftyra është midis të lejuarave që është përmendur më lart.
Pejgamberi a.s në hadithet e tij e ka përmendur shumë herë mbulesën.
Një ditë në shtëpinë e Pejgamberit a.s vjen Esma motra e Aishes r.anha me një rrobë të hollë nga e cila e duknin vijat e trupit të sajë. Pejgamberi a.s i thotë: O Esma! Femrat pasi arrijnë në moshën e pjekurisë duhet të mbulojnë trupin e tyre përveç fytyrës dhe duarve me mbulesë e cila nuk tregon vijat e trupit. (Suneni Ebi Davud v. 2 f. 383.)
Ditët e fundit po na bie në sy debati në lidhje me shaminë të cilën dikush qellimisht e dikush nga pa dituria po shkruajnë artikuj te ndryshëm rreth kësaj çështje. Në fakt kjo është një temë e cila nuk ka nevoj për debat sepse në Kur’an Zoti xh.sh dhe Pejgamberi a.s në hadithet e tij e kanë treguar qartë këtë çështje, por ja që kohë pas kohe kjo temë vihet në plan të parë si në medja të shkruar ashtu edhe në vizive. Pa dashur të zgjatem dua të hyj në temën të cilën kam menduar ta shkruaj.
Në kur’an përmendet në shumë vende hapur obligimi i vendosjes së shamisë dhe kufiri i sajë. Në vërsetin 31 të sures Nur thuhet:
“Thuaju edhe besimtareve të ndalin shikimet e tyre, të ruajnë pjesët e turpshme të trupit të tyre. të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme, le të vejnë shamitë mbi krahrorin e tyre dhe të mos ua tregojnë bukuritë e tyre askujt përveç burrave të vet, babajve të vet ose babajve të burrave të vet, djemve të vet ose djemve të burrave të vet, vëllazërve të vet ose djemve të vëllezërve të vet, apo djemve të motrave të veta, ose grave të tyre (që u përmenden) dhe robreshave, të cilat i kanë në pronësinë e tyre, ose shërbetoreve nga medhkujt të cilët nuk ndiejnë nevojë pë femrat ose fëmijët nuk i kanë të pjekur për gra. Le të mos kërcasin me këmbët e tyre për të mos zbuluar fshehtsinë nga stolitë e tyre. Pendohuni të gjithë te All-llahu, o besimtarë, në mënyrë që të gjeni shpëtim.”
Fillimisht Allahu xh.sh në këtë vërset u kujton edhe besimtareve femra detyrat që u ka kujtuar meshkujve për të ndaluar shikimet ndaj atyre gjërave që janë të ndaluara në një vërset mësipër.
Pastaj Allahu xh.sh vazhdon me sqarimin e të mbuluarit të femrave ku këtë e shpreh në tre fjali.
- “të mos zbulojnë stolitë e tyre përveç atyre që janë të dukshme,”
Disa thonë se stolitë si unaza, byzylyku dhe gjerdani të cilat janë të bëra nga pjesë të ndryshme metali nuk janë të detyrushme që të mbulohen.
Disa të tjerë marrin për bazë pjesët e trupit të cilat mbajnë këto stoli dhe këto pjesë i quajnë të detyrueshme të mbulohen për arsye se aty e rëndësishme është pjesa e trupit ku i mbanë ato stoli dhe këto pjesë duhet të mbulohen. Sepse nëse një grua do ti tregojë këto stoli i duhet që të zbuloj disa pjesë të trupit të sajë.
Disa të tjerë fjalën stoli e kanë komentuar si pjesët e trupit të femrës, pra bukuritë natyrore të sajë e këto janë të detyrueshme të mbulohen.
Nuk duhet të vemë në dyshim se të gjithë komentuesit mbulesën e kanë konfirmuar por në pjesët e përmendura kanë dhënë mendime të ndryshme për shfaqjen e stolive apo jo. Në bazë të disa haditheve të ardhur nga familja e Pejgamberit a.s tregojnë se stolitë janë unaza, byzylyku, gjerdani etj…
Përsëri sipas disa transmetimeve të tjera thuhet se pjesët që mund të lihen pa mbuluar janë unaza dhe pjesa e syve që lyhet me rrimel.
- “le të vejnë shamitë mbi krahrorin e tyre dhe të mos ua tregojnë bukuritë e tyre askujt”
Xhujub është shumësi i fjalës xhejbun që so të thotë jakë ose pjesa e sipërme e krahrorit, pra pjesa rrethore e qafës mbi supet. Nga kjo fjalë kuptohet se gratë arabe para se të zbriste ky vërset i lidhnin shamitë e tyre mbrapa duke lënë të pa mbuluara pjesët e sipërme të gjoksit dhe qafën. Për këtë arsye Allahu xh.sh në këtë vërset e tregon qartë se gratë besimtare duhet ta mbulojnë krahrorin dhe qafen e tyre me shami bashkë me kokën e tyre. Kjo kuptohet qartë nga vërseti.
- “përveç burrave të vet, babajve të vet ose babajve të burrave të vet, djemve të vet ose djemve të burrave të vet, vëllazërve të vet ose djemve të vëllezërve të vet, apo djemve të motrave të veta, ose grave të tyre (që u përmenden) dhe robreshave, të cilat i kanë në pronësinë e tyre, ose shërbetoreve nga medhkujt të cilët nuk ndiejnë nevojë pë femrat ose fëmijët nuk i kanë të pjekur për gra.”
- “Le të mos kërcasin me këmbët e tyre për të mos zbuluar fshehtsinë nga stolitë e tyre.”
Vërseti 59 i sures Ahzab:
“O ti Pejgamber, thuaju grave tua, bijave tua dhe grave të besimtarëve le t’i vënë shamitë (mbulojë) e veta mbi trupin e tyre, pse kjo është më afër që ato të njihen (se nuk janë rrugaçe) e të mos ofendohen. All-llahu fal gabimet e kaluara, Ai është mëshirues”
Në këtë vërset Allahu xh.sh e ka shprehur qartë qellimin e mbulesës dhe arsyen e sajë. Ka thënë që duke u mbuluar ato do të dallohen nga rrugaçet apo ato të pa edukatat ose jo besimtaret.
Për fjalën (të njihen) e cila është përmendur në vërsetin e lartëpërmendur ka dy mendime të ndryshme nga komentuesit e Kuranit.
- 1. Në atë periudhë shërbëtoret dilnin në rrugë pa mbuluar trupin e tyre dhe nga një herë ecnin duke shkelur etiken femërore, për këtë arsye meshkujt e çthurur në raste të tilla i ndalonin në rrugë dhe i ngacmonin ato. Këtu në këtë vërset është qartësuar mëyra e mbulesës për besimtaret dhe u është thënë ti binden këtij urdhëri në mënyrë që të njihen prej atyre që nuk veprojnë siç duhet. Këtu e shohim qartë se meshkujt të cilët janë të dalur nga kontrolli i mendjes së shëndoshë i ngacmonin femrat të cilat i shihnin të zbuluara ose të cilat ecnin nëpër rrugë në një mënyrë që tërhiqnin vëmendjen e tyre. Kjo nuk është se ishte normale por siç ndodh gjithmonë njerëz të tillë fshehen pas justifikimit të tyre, i cili ky justifikim mund të jenë ecja ekstrabagande apo veshja e tillë. Për këtë arsye Allahu xh.sh i urdhëron që të mbulohen dhe të kenë kujdes në ecjen e tyre apo në sjelljet e tyre në jetën sociale të përditëshme.
- 2. Gratë besimtare duhet ti binden urdhërit të mbulimit të trupit të tyre dhe duhet të vishen ashtu siç i urdhëron Allahu xh.sh në vërsetet e Kuranit. Nëse ato vishen ashtu siç kanë dëshirë pa marrur parasysh urdhërin e Allahut xh.sh atëherë ato nuk quhen besimtare tek Allahu xh.sh. Gruaja besimtare duhet taquajë veten krenare për mbulesën që mbanë e me atë të prezantohet kudo në botë.
a) Një mbulesë e gjërë cila mbulon kokën dhe krahërorin, kjo mbulesë është e gjërë dhe në formë çadre.
b) Mbulesë koke.
c) Rrobë e gjërë e cila fsheh vijat e trupit të njeriut.
Këto tre kuptime edhe se janë të ndryshëm nga njëri-tjetri pika ku bashkohen të tre kuptimet është mbulimi e graus me rrobë të gjërë duke filluar nga koka deri tek këmbët, përveç atyre vendeve ku i kemi përmendur më lart të cilat janë të lejuara të mbahen zbuluar.
Në këtë vërset përmendet edhe fjala (judnine) e cila do të thotë të afrojnë mbulesën me rrobat e tyre, pra të sigurojnë mbulesën e tyre në mënyrë që të mos u zbulohet trupi gjatë ecjes në rrugë apo gjatë bërjes së ndonjë pune.
Disa komentues të Kuranit në bazë të këtij vërseti kanë dalur në përfundimin se femrat duhet të mbulojnë edhe fytyrat e tyre por ne nuk jemi të këtij mendimi sepse ftyra është midis të lejuarave që është përmendur më lart.
Pejgamberi a.s në hadithet e tij e ka përmendur shumë herë mbulesën.
Një ditë në shtëpinë e Pejgamberit a.s vjen Esma motra e Aishes r.anha me një rrobë të hollë nga e cila e duknin vijat e trupit të sajë. Pejgamberi a.s i thotë: O Esma! Femrat pasi arrijnë në moshën e pjekurisë duhet të mbulojnë trupin e tyre përveç fytyrës dhe duarve me mbulesë e cila nuk tregon vijat e trupit. (Suneni Ebi Davud v. 2 f. 383.)
