Re: Telenovelat ne "TV tona"
“Hej, kalamoja! Shpejt se filloi filmi “Për ty”!”
Nuk është çudi që, duke kaluar nëpër rrugicat e mëhallave të vjetra tironase, por jo vetëm atje, të dëgjosh një thirrje mjaft befasuese të fëmijëve, që grishin bashkëmoshatarët e tyre të lënë lojën se në TV po fillon apo ka filluar telenovela “Magjia”, “Asgjë personale”, “Për ty” etj. Është e trishtueshme të konstatosh se jo rrallë janë vetë prindërit që i thërrasin fëmijët të lënë lojën, për të parë një telenovelë, shikimi i së cilës edhe për vetë të rriturit është mjaft i diskutueshëm nga pikëpamja e vlerave edukative që mbart. Ndodh që fëmijët, me të marrë njoftimin për fillimin e telenovelës së radhës, të largohen edhe nga aktivitete aq tërheqëse për ta, siç janë festimet e ditlindjeve. E kjo nuk mund të mos shkaktojë një buzëqeshje të hidhur. Fëmijët i “ikin vetvetes”, i “ikin botës së tyre”, e braktisin atë me gëzim dhe padurim dhe përse? Për t'u prematuruar, duke u “zhytur kokë e këmbë” në një botë që nuk u takon, një botë, kontaktin me të cilën do të ishte e nevojshme dhe e pëlqyeshme ta kishin mundësisht sa më vonë. Dhe fatkeqësia qëndron në atë që në këtë ikje “nga fëmijëria” e tyre ata janë, në një farë kuptimi, të vetmuar, të braktisur, pa një mbështetje, pa një “ngrohtësi” apo “vëmendje dashamirëse”, qoftë kjo prindërore apo shoqërore, e cila ta pengojë këtë “largim të tyre nga vetvetja”. Kush ka qenë në vendet perëndimore, e di që në to fëmijëve u lejohet nga familja të qëndrojnë relativisht pak kohë pranë ekranit të vogël dhe vetëm për të parë kryesisht filma vizatimorë, por edhe ndonjë sport apo filma me kuriozitete shkencore, si ato që jep, për shembull, Discovery Channel. Në Perëndim fëmijët i tërheqin filma vizatimorë të tillë, si “Luani mbret” (kujtoni se suksesi i tij i madh në botë, bëri që të prodhohet seria e dytë e tij), “E bukura dhe bisha” dhe, sidomos kohët e fundit, “Harry Potter”, i cili si libër ka thyer edhe rekordet në shitje. Pra, atje fëmijët jetojnë virtualisht në botën e përrallave, në botën e imagjinuar dhe kjo është një gjë shumë mirë, sepse pa të bota e tyre shpirtërore në formim do të varfërohej në larmi elementesh dhe aftësish krijuese. Pa të, adultët e ardhshëm, që në sistemin e shkollimit, do të hasnin vështirësi në “farkëtimin” e mjeteve të larmishme gjuhësore, aq të nevojshme si për t'u shprehur me kulturë, ashtu edhe për të modeluar në nivele reflektive vetë mendimin e tyre. Një fëmijë që nuk e jeton plotësisht dhe ashtu si duhet fëmijërinë e tij, zor se mund të bëhet një qytetar i ardhshëm, i pajisur me vlera të gjithanshme humanitare dhe me një personalitet të spikatur të një njeriu të lirë.
Ç’ thotë tradita?
Mjafton t'i rikthehesh folklorit tonë, qoftë ai gojor apo i shkruar, për të konstatuar se edhe kombi ynë në shekuj e ka vlerësuar lart rolin edukativ të përrallave dhe tregimeve të moçme. Në traditën orale, aq të pasur nga pikëpamja e larmisë së figurave fantastike e mitike, mbarteshin bëmat e kreshnikëve, si Muji, Halili, Gjergji etj., që të vetëm apo të mbështetur nga zanat (shtojzovallet) përballeshin e fitonin ndër beteja kundër balozëve të zinj, që vinin nga deti ose nga toka, për të shkretuar trojet shqiptare. E këto bëma të vjetrit ua transmetonin gojarisht fëmijëve dhe të rinjve, sipas një tradite që respektohej me rigorozitet pranë zjarreve të vatrave në mbrëmjet e gjata dimërore. Kjo ishte shkolla ku edukoheshin të rinjtë shqiptarë jo vetëm me frymën e atdhedashurisë, por edhe me elementet e imagjinatës, aq të domosdoshme për zhvillimin e një bote shpirtërore të pasur dhe një intelekt të fuqishëm. Ishte ky univers shumëpërmasor dhe i ndritshëm, fantastik, ai burimi i pashtershëm ku është ushqyer fantazia e bota shpirtërore e brezave të tëra jo vetëm humanistësh, letrarësh, artistësh, por edhe shqiptarësh të thjeshtë. Më pastaj, vinë rilindasit tanë të shquar, një Naim apo një Sami spikatnin në kontributin për edukimin e të miturve, duke shkruar e botuar edhe përralla. Më tej të befason një Mitrush Kutel, me përrallat e tregimet tij aq të këndshme dhe edukative, për të ardhur te periudha e të ashtuquajturit “realizëm socialist”, ku përralla fillimisht zuri një vend të rëndësishëm në sistemin e edukimit parashkollor, por që me kalimin e kohës iu zbeh natyrshmëria dhe koloriti i saj, për shkak të politizimit të skajshëm që pësoi edhe ky nivel i shkollimit.
Po tranzicioni?
Hapja e shoqërisë shqiptare në fillim të viteve ‘90 u shoqërua natyrshëm me një çorientim total, lidhur me kriteret e transmetimit të emisioneve dhe filmave televizivë në mediat elektronike, që erdhën dhe duke u shtuar në numur me shpejtësi. Në emër të lirisë së fituar dhe kundër censurës komuniste, fillimisht në ekranet e vogla dhe ato të mëdha (në kinematë që mbijetuan) u shfaqën pa kurrfarë kriteri zgjedhjesh dhe kohe transmetimi lloj-lloj filmash, që nga ato me dhunë të shfrenuar e deri në filmat perversë pornografikë. Dalëngadalë kjo situatë erdhi duke përmirësuar dhe teleshikuesit shqiptarë filluan të shikojnë në reklamën e filmave që do të transmetoheshin në kanalet televizive shqiptare simbolet e të rriturve me fëmijë tringjyrëshe (e kuqe, e verdhë dhe jeshile), që sinjalizonte sipas rastit lidhur me shkallët e ndryshme të lejimit ose moslejimit të fëmijve për të parë filmat e reklamuara. Natyrisht, u mor një përvojë e huaj, e cila funksionon, duke marrë parasysh që në shoqëri dhe, në veçanti, në familje ekziston përgjegjshmëria për mirëdukimin e fëmijve dhe adoleshentëve. Sinjalizimi paraprak me simbolet tringjyrëshe, si një kujtesë për prindërit, që të largojnë fëmijët në se është e nevojshme, përbën një pjesë të vogël të ndihmës që një shoqëri e zhvilluar i jep nëpërmjet mediave elektronike familjes në funksionin e saj edukativ. Këtu vlen të theksohet se në vendet e zhvilluara perëndimore, ndryshe nga ne, simboli ndalues me ngjyrë të kuqe nuk përdoret vetëm për të paralajmëruar për filma me skena të theksuara erotike, por për të gjitha rastet kur gjykohet se filmi nuk është i përshtatshëm për edukimin e fëmijëve dhe adoleshentëve.
Ç’mund të bëhet?
Në kushtet e tanishme, të një shoqërie dhe, në veçanti, të një familjeje shqiptare të “tronditur” nga pikëpamja e profilit vleror, ndoshta është e nevojshme të shkohet më tej se përvoja perëndimore e lartpërmendur. Ndërsa në vendet e zhvilluara mund të mos ndjehet e nevojshme t'u propagandohet familjeve lidhur me nevojën e përzgjedhjes nga ana e tyre të programeve televizive që duhet të shohin fëmijët, në shoqërinë e sotme shqiptare kjo nevojë ndjehet. Ndoshta do të ishte e nevojshme t'u kërkohet kanaleve televizive të zgjerojnë rrethin e programeve me simbolin ndalues, apo që përpara fillimit të filmit spikeri të njoftojë se nuk është e këshillueshme që filmi të shihet nga fëmijët. Mundet që edhe një komision i posaçëm me specialistë të monitorojë mediat elektronike lidhur edhe me këtë problem dhe të japë sugjerimet përkatëse ndaj organeve vendimmarrëse. Këto janë disa mendime modeste. Mund të gjenden edhe ide të tjera, mjaft që krahas sensibilizimit të ketë edhe vullnet të mirë për t'i kërkuar dhe realizuar ato.
