Ylli quhet Betelgeuse dhe ndodhet 640 vite drite larg nesh
Ylli eshte
Betelgeuse, i cili ndodhet ne
shpatullen e majte te krahut te Orionit. Ky yll eshte i dukshem ne qiellin e dimrit, si nje yll i ndritshem, i kuq. Ylli mund te shpertheje ne
supernova brenda
100.000 viteve te ardhshme, relativisht shume shpejt per nje yll.
99% e energjise ne nje shperthim
supernova eshte ne formen e
neutrinos, por
neutrinot jane te veshtire per tu vezhguar. Ne do te jemi ne gjendje te shohim formen e mbetjeve te gazit pas shperthimit te yllit ne
supernova.
Problemi eshte se nuk eshte e qarte se kur do te ndodhe ky shperthim e ketij ylli. Nderkohe vazhdon te spekullohet se ky yll mund te shpertheje ne
2012, por shanset ne te vertete jane mjaft te vogla, ose me plot bindjen mund te themi
[0].
Betelgeuse mund te shperthejne sot, neser, mbas nje viti, mbas 500 vjetesh, ose ai mund te shkoje deri ne
100,000 vite, dhe nuk dihet fare se kur mund shperthej, pra jane thjesht supozime.
Shperthimi i tij nuk do ti bente Tokes ndonje gje te keqe, sepse i duhet te ishte relativisht me afer, rreth
25 vite drite larg qe te bente deme per jeten ne planetin tone.
Betelgeuse eshte rreth
640 vjet drite larg. Shperthimi i tij do te ndriçoje
dhjetera milione here me shume se sa
Dielli, qe do te thote se ne
Toke do te kemi drite diellore
24 ore. Gjate dy javeve do te duket sikur kemi
2 diej, dhe ne javet e ardhshme pas shperthimit, drita nga
ylli gjigant do te zbehet dhe ne fund do te zhduket.
Supernovat ndodhin me yjet masive ne fund te jetes se tyre. Ato krijohen nga yjet permes
fuzionit berthamor, duke kthyer
hidrogjenit ne
helium, dhe pastaj
helium ne
karbon dhe elemente te rende.
Dielli nuk do jete ne gjendje te gjeneroj nje supernova ne fundit e jetes se tij sepse nuk ka masen e duhur per te shperthyer ne
supernova.
Kur
thelbi hekurit arrin nje madhesi te caktuar, ylli nuk mund te gjeneroje me energji te mjaftueshme per te mbeshtetur shtresat e jashtme te cilat jane te perbere nga
hidrogjeni,
heliumi dhe elemente te tjera te renda. Ylli
Betelgeuse eshte nje nga yjet me te njohur qe shkelqen ne qiell. Ai eshte shume here me i madh se sa
Dielli jone. Nese do ishte ne qender te sistemit diellor do tu shtrinte gjate gjithe rruges deri ne rripin e asteroideve midis
Marsit dhe
Jupiterit.
Betelgeuse eshte menduar te jete vetem
10 milion vjec ne moshe, sepse sa me masiv te jetè ylli aq me i shpejt eshte edhe fundi i tij,
nje teori kjo e pranuar nga te gjithe astronomet. Hera e fundit e nje supernove te dukshme me sy te lire ishte ne
1987. Supernova
1987A ishte rreth
168,000 vite drite larg, dhe ky eshte nje fenomen i studiuar shume nga skenctaret.