Rinia shqiptare, parazit i tranzicionit apo viktima e nje paraziti?
marre nga z.EDI RAMA
Unë kam zakonisht dy mënyra për t'iu përgjigjur një ftese për një konferencë që merr përsipër të rrokë probleme në kërkim të interesit të sponsorëve të rastit. Ose duke mos ardhur ose duke folur jorastësisht për diçka tjetër. Natyrisht pa letër. Por një takim (i djeshëm – shën.red) i organizuar nga Co-Plani dhe Ambasada e Shteteve të Bashkuara nuk hyn në radhën e konferencave të zakonshme. Dhe pa asnjë dyshim synon të trajtojë gjerësisht një problem kyç në rrugën tonë të zhvillimit, problemin ende fare të pazgjidhur të partneritetit mes sektorit publik e atij privat. Pra jo sepse e do fjala e rastit unë dëshiroj t'i falenderoj qysh në fillim organizatorët për këtë shans që na krijojnë për të folur vëndshe për këtë problem të madh. Ashtu sikundër jorastësisht nuk do ta humbas këtë shans për të kontribuar pa rezerva në një takim me pjesëmarrje kaq të larmishme e për këtë arsye edhe jo pak cilësore. Më lejoni qysh në fillim t'ju shpreh një bindje timen, për të cilën natyrisht mirëpres kritikat po zor se mund të ndryshoj bindjen. Për mua ata që shprehen se sot në Shqipëri jetohet më keq se dje thonë thjesht një të pavërtetë. Nuk thonë të vërtetën as ata që mendojnë se në Shqipëri nuk ka zhvillim. Bile të më falin edhe ata që ndershmërisht besojnë se në Shqipëri papunësia është një gjendje e padëshiruar e çdo të papuni sepse, sa për mua, as kjo nuk vlen kallup si e vërtetë.
Lidhur me këtë të fundit po ju tregoj dy episode të jetuara. Pa dashur natyrisht të përgjithësoj. Në një prej atyre debateve të rastësishme në rrugë që mbledhin kalimtarë apo konsumatorë të palodhur trotuaresh, takoj një djalë. 35-36 vjeç, fizik i mbarë, veshje normale, pakëz erë alkooli pa ardhur ende mesdita dhe dëshira karakteristike për protagonizëm në përballje me një njeri të shtetit si puna ime që bëj debat me katundarë të cilët nuk arrijnë të kuptojnë pse nuk mund të shesin prodhimet e tyre në një trotuar lagjeje. Zëri, ai i shqiptarit kompetent: "O Edo, nuk ka punë mër lal, s'kanë bukë me hongër dynjoja"! E pyes ç'punë bën. Shofer më thotë. Ka dy fëmijë dhe gruan. Hajde nesër i them se kam një punë për ty. Të nesërmen vjen dhe refuzon të punojë me kamion në Ndërmarrjen e Punëtorëve të Qytetit. Interesohem në Njësinë Bashkiake përkatëse dhe ky tip merr ndihmë ekonomike. Me të cilën sigurisht pi një pjesë të fërnetit të paradites. Pjesën tjetër një dreq e gjen sesi e siguron, por është e sigurtë që pi përditë.
Episodi i dytë. Në Breg të Lumit. Shtatë-tetë të rinj të ulur në kafene. Të veshur absolutisht mirë. Pa shkollë. Pa punë. Pijnë Red Bull, më qerasin edhe mua me ata që më shoqërojnë. Shkolla e shprehin fare hapur që nuk iu pëlqen. Punë të thonë që nuk ka. Pastaj dalëngadalë pranojnë që s'do të punonin kurrë në Ndërmarrjen e Punëtorëve të Qytetit. S'bëhet fjalë në ndërtim apo në Fabrikën e Këpucëve që është hapur jo shumë larg që aty. Pyetjes se çfarë pune mund të pranojnë nga unë, njëri i përgjigjet, inspektor taksash megjithëse bën vaki s'ka mbaruar as të mesmen dhe nuk është asfare i vetëdijshëm për këtë problem. Të tjerët vazhdojnë me radhë të përgjigjen. Shumica duan të ikin nga Shqipëria pa manifestuar gjëkundi ndonjë ndroje për faktin se të pashkolluar e të pavullnetshëm për punë siç janë mund t'i presin krahëhapur vetëm punëdhënësit e rrjeteve kriminale. Kur ua nënvizoj këtë thjesht qeshin duke më kujtuar fytyrat e vagabondëve simpatikë të filmave amerikanë që nuk mbarojnë kurrë pa vrasjen apo burgosjen e tyre. Shkurt muhabeti Carlito's Ëay.
Dhe në fund s'mund të rri pa kujtuar përgjigjen e një lypësi të vogël kur e pyeta se ç'do të bënte kur të rritej. "Shitës pusetash me shumicë!" Këto e qindra episode që mund të mblidhnim bashkarisht po t'i kushtoheshim një koleksioni tipash të ndeshur në këtë jetën tonë në tranzicion, - të cilët, për qindra arsye, na kanë provuar e riprovuar se këtu ka një jetë të tërë që zhvillohet jashtë sistemit, një jetë ku këta tipa bubërrojnë me qindra mënyra për të siguruar bukën e përditshme e rregullisht diçka më tepër se kaq - do të na mjaftonin qoftë për të mos dyshuar se në Shqipëri ka një vorbull zhvillimi ku janë përfshirë praktikisht jo vetëm shumica dërrmuese e shqiptarëve po edhe shumica e të papunëve që figurojnë apo prezantohen si të tillë dhe qoftë për të ngritur me shqetësim një pikëpyetje të madhe mbi natyrën e këtij zhvillimi. Afërmendsh që kjo pikëpyetje e madhe shqetësuese lind për shkak të një game problemesh të zhvillimit në më shumë sesa një fushë të jetës së vendit dhe sjell natyrshëm pas vetes jo një po shumë përgjigje shqetësuese për secilën nga fushat që prek detyrimisht. Por duke u përqëndruar tek tema jonë dhe duke mos pretenduar të bëj më shumë sesa një reflektim të shkurtër mbi këtë temë do të thosha menjëherë se natyra e këtij zhvillimi është papergjegjshmeria. Ky zhvillim pengohet nga një "energji e jashtëzakonshme sipërmarrëse" e individit (qe nuk egziston fare)nga njëra anë dhe nga një impotencë strukturale e shtetit nga ana tjetër.
marre nga z.EDI RAMA
Unë kam zakonisht dy mënyra për t'iu përgjigjur një ftese për një konferencë që merr përsipër të rrokë probleme në kërkim të interesit të sponsorëve të rastit. Ose duke mos ardhur ose duke folur jorastësisht për diçka tjetër. Natyrisht pa letër. Por një takim (i djeshëm – shën.red) i organizuar nga Co-Plani dhe Ambasada e Shteteve të Bashkuara nuk hyn në radhën e konferencave të zakonshme. Dhe pa asnjë dyshim synon të trajtojë gjerësisht një problem kyç në rrugën tonë të zhvillimit, problemin ende fare të pazgjidhur të partneritetit mes sektorit publik e atij privat. Pra jo sepse e do fjala e rastit unë dëshiroj t'i falenderoj qysh në fillim organizatorët për këtë shans që na krijojnë për të folur vëndshe për këtë problem të madh. Ashtu sikundër jorastësisht nuk do ta humbas këtë shans për të kontribuar pa rezerva në një takim me pjesëmarrje kaq të larmishme e për këtë arsye edhe jo pak cilësore. Më lejoni qysh në fillim t'ju shpreh një bindje timen, për të cilën natyrisht mirëpres kritikat po zor se mund të ndryshoj bindjen. Për mua ata që shprehen se sot në Shqipëri jetohet më keq se dje thonë thjesht një të pavërtetë. Nuk thonë të vërtetën as ata që mendojnë se në Shqipëri nuk ka zhvillim. Bile të më falin edhe ata që ndershmërisht besojnë se në Shqipëri papunësia është një gjendje e padëshiruar e çdo të papuni sepse, sa për mua, as kjo nuk vlen kallup si e vërtetë.
Lidhur me këtë të fundit po ju tregoj dy episode të jetuara. Pa dashur natyrisht të përgjithësoj. Në një prej atyre debateve të rastësishme në rrugë që mbledhin kalimtarë apo konsumatorë të palodhur trotuaresh, takoj një djalë. 35-36 vjeç, fizik i mbarë, veshje normale, pakëz erë alkooli pa ardhur ende mesdita dhe dëshira karakteristike për protagonizëm në përballje me një njeri të shtetit si puna ime që bëj debat me katundarë të cilët nuk arrijnë të kuptojnë pse nuk mund të shesin prodhimet e tyre në një trotuar lagjeje. Zëri, ai i shqiptarit kompetent: "O Edo, nuk ka punë mër lal, s'kanë bukë me hongër dynjoja"! E pyes ç'punë bën. Shofer më thotë. Ka dy fëmijë dhe gruan. Hajde nesër i them se kam një punë për ty. Të nesërmen vjen dhe refuzon të punojë me kamion në Ndërmarrjen e Punëtorëve të Qytetit. Interesohem në Njësinë Bashkiake përkatëse dhe ky tip merr ndihmë ekonomike. Me të cilën sigurisht pi një pjesë të fërnetit të paradites. Pjesën tjetër një dreq e gjen sesi e siguron, por është e sigurtë që pi përditë.
Episodi i dytë. Në Breg të Lumit. Shtatë-tetë të rinj të ulur në kafene. Të veshur absolutisht mirë. Pa shkollë. Pa punë. Pijnë Red Bull, më qerasin edhe mua me ata që më shoqërojnë. Shkolla e shprehin fare hapur që nuk iu pëlqen. Punë të thonë që nuk ka. Pastaj dalëngadalë pranojnë që s'do të punonin kurrë në Ndërmarrjen e Punëtorëve të Qytetit. S'bëhet fjalë në ndërtim apo në Fabrikën e Këpucëve që është hapur jo shumë larg që aty. Pyetjes se çfarë pune mund të pranojnë nga unë, njëri i përgjigjet, inspektor taksash megjithëse bën vaki s'ka mbaruar as të mesmen dhe nuk është asfare i vetëdijshëm për këtë problem. Të tjerët vazhdojnë me radhë të përgjigjen. Shumica duan të ikin nga Shqipëria pa manifestuar gjëkundi ndonjë ndroje për faktin se të pashkolluar e të pavullnetshëm për punë siç janë mund t'i presin krahëhapur vetëm punëdhënësit e rrjeteve kriminale. Kur ua nënvizoj këtë thjesht qeshin duke më kujtuar fytyrat e vagabondëve simpatikë të filmave amerikanë që nuk mbarojnë kurrë pa vrasjen apo burgosjen e tyre. Shkurt muhabeti Carlito's Ëay.
Dhe në fund s'mund të rri pa kujtuar përgjigjen e një lypësi të vogël kur e pyeta se ç'do të bënte kur të rritej. "Shitës pusetash me shumicë!" Këto e qindra episode që mund të mblidhnim bashkarisht po t'i kushtoheshim një koleksioni tipash të ndeshur në këtë jetën tonë në tranzicion, - të cilët, për qindra arsye, na kanë provuar e riprovuar se këtu ka një jetë të tërë që zhvillohet jashtë sistemit, një jetë ku këta tipa bubërrojnë me qindra mënyra për të siguruar bukën e përditshme e rregullisht diçka më tepër se kaq - do të na mjaftonin qoftë për të mos dyshuar se në Shqipëri ka një vorbull zhvillimi ku janë përfshirë praktikisht jo vetëm shumica dërrmuese e shqiptarëve po edhe shumica e të papunëve që figurojnë apo prezantohen si të tillë dhe qoftë për të ngritur me shqetësim një pikëpyetje të madhe mbi natyrën e këtij zhvillimi. Afërmendsh që kjo pikëpyetje e madhe shqetësuese lind për shkak të një game problemesh të zhvillimit në më shumë sesa një fushë të jetës së vendit dhe sjell natyrshëm pas vetes jo një po shumë përgjigje shqetësuese për secilën nga fushat që prek detyrimisht. Por duke u përqëndruar tek tema jonë dhe duke mos pretenduar të bëj më shumë sesa një reflektim të shkurtër mbi këtë temë do të thosha menjëherë se natyra e këtij zhvillimi është papergjegjshmeria. Ky zhvillim pengohet nga një "energji e jashtëzakonshme sipërmarrëse" e individit (qe nuk egziston fare)nga njëra anë dhe nga një impotencë strukturale e shtetit nga ana tjetër.
