Perberja e panjohur e Shkodres.

[Adami]

Perberja e panjohur e Shkodres.

Nuk do te kisha qejf qe me fillu debatet me nerva e te tencionum nga user te ndryshem por thjesht mundet te sillni ndonje fakt qe mund te dini.Ju lutem pa provokime e pa ofendime:

Perberja panjohur e Shkodres:

Hamdi Bushati: “Familjet shkodrane me prejardhje te huej!”

“Mesuesi i popullit” Hamdi Bushati (1896-1983), qe rrjedh nga nji nder familjet e nderueme dhe ma te njohtuna shkodrane, ka ba me shume perkushtim, kambengulje dhe me ndershmeni shkencore e pune te palodhun, tue konzultue mijra dokumenta dhe libra si dhe tue mbledhe te dhana direkt nga goja e popullit, librin dyvolumsh me vlere te madhe historike “SHKODRA DHE MOTET” -“ TRADITE, NGJARJE, NJEREZ”- te botuem (mbas vdekjes se Tij) ne Shkoder ne vitin 1999, me rreth 1200 faqe dhe me nji aneks 120 faqesh me titull “Pamje gjenealigjike familjesh shkodrane”.
I biri i Tij, mesuesi i njohtun z.Nexhmi Hamdi Bushati ne “Dy fjale per botuesin” nder te tjera shkruen: “Per botimin e kesaj vepre kane treguar interesim te vecante punonesit e Muzeut Historik te Shkodres dhe ata te Fototekes "Marubi" me ne krye drejtorin, Z.Mentor Quku, qe angazhoi dhe te ndjerin Vehbi Troshani per daktilografimin me cilesi te larte te ketij doreshkrimi. Po keshtu meritojne mirenjohje Z. Ali Kazazi e Visar Baia qe arriten te sensibilizojne dashamiresit e nismave kulturore duke mundesuar sponsorizimin e botimit te kesaj vepre. Me kete rast e ndjej per detyre te falenderoj Z. Prof. Dr. Zija Shkodra, Faik Luli, Islam Dizdari, Menduh Derguti, qe me pergatitjen e tyre profesionale dhe me sugjerimet e tyre te kualifikuara ndihmuan qe ky punim te dilte sa me serioz.”.

--------------------------

Ne kapitullin e VI “Familjet shkodrane me prejardhje te huej” ( faqe 283-312 ) te volumit te dyte studjuesi i njohtun shkodran Hamdi Bushati shkruen si ma poshte vijon:

“ Sic dihet historikisht, kur Sulltan Mehmeti II e pushtoi Shkodren, shume familje kristjane e lane vendin dhe u larguan nga qyteti. Shtepite qe lane kristjant ua dhane myslimanve. Nga kjo kuptohet mire se ata mysliman, te cilve iu dorezuan shtepite e kristjanve te ikur nuk ishin te gjithe shqiptar te konvertuar ne islam, nder ato vitet e okupacionit, ata ishin turq ose me kombesi te tjera jo shqiptare. Instalime myslimansh me prejardhje te huaj kan vazhduar te vertetohen deri ne kohet e fundit te pushtimit osman te Shkodres. Krahas myslimanve erdhen edhe kristjan.
Nga pikpamja etnografike dhe historike duhet ditur prejardhja e familjeve te shqiptarizuara si myslimane ashtu kristjane. Me gjithe gjurmimet tona mbi keto familje qe ekzistojne sot ne Shkoder, duhet te kene mbetur pa u permendur edhe te tjera, por shpresojme t’i zbulojme me vone. Njikohesisht kjo eshte nje ceshtje politiko-komplekse, qe meriton per t’u studjuar. Krahas interesit historik ky proces paraqet edhe vlere shoqerore, sepse evidenton psikologjine e shkodranit, bujarine e tolerancen e tij ndaj “jabanxhinjve”. Duhet dijtur se ne Shkoder ka edhe familje te shuara, sidomos ne periudhen e smundjeve epidemike, sikurse murtaja, kolera, etj. te shekujve 18, 19. Me rast edhe keto familje do te mundohemi t’i zbulojme deri ku mundemi.
Per prejardhjen e familjeve qe jemi duke i pershkruar nuk kemi dokumente konkrete, pervec te dhenave tradicionale te vete pjestarve te atyre familjeve, te cilet kane degjuar nga pleqt e tyre.

1) Te ardhur nga Turqia, Egjypti, Arabia, Dardanelet, Maroku, Tunizia, Algjeria, Siria, Dagistani, Sudani etj:
Familjet e ardhura nga keto vende perbejne numrin me te madh te familjeve te ardhura ne Shkoder. Ne kete studim nuk permenden te gjitha familjet e ardhuna nga keto vende, por vetem ato familje qe jane ma te njohtunat si familja Raxhimi (imam nga Egjypti), familja Djepaxhija (tregtar nga Konje e Anadollit), familja Berdicaj (te ardhun nga Anadolli qyshe ne fillim te invazionit osman dhe te vendosun ne fshatin Berdice), familja Derguti (nga Vilajeti i Ajdinit ne Anadoll te vendosun ne lagjen Dergut), Зukejt (artilier nga Turqia), Cakejt (personalitet zyrtar nga Зanak-Kalaja-Dardanele), Kashejt (nga Spanja mbas zhgatrrimit te dinastise islame), Sheh Muhamet Magribi (imam nga Maroku), Dilaverit (ushtarak nga Turkia), Bilanet (pregatites ilaзesh nga krahina Bilan e Anadollit), Kalajajt (oficer jeniзersh te ardhun qe ne kohet e para te invazionit osman), Abdurrahmanet (oficer turk nga Egjipti), Rust (nepunes), familja Kalact, familja Shehi (shehler me origjine arabe), familja e Nelit te Molla Dautit (origjine egjiptjane), familja Dizdart (dizdar ne kalа i ardhun nga Izniku i Bruzes se Anadollit), fisi i Sheh Qazim Hoxhes (ushtarak nga qyteti i Kastamonit te Anadollit), familja Axhemi (ushtarak nga Trabzuni i Azise se Vogal), familja Boksejt (ushtarak nga Anadolli), familja Muhamet Shehu (hoxhe nga viset e Azise se Vogel), familja Jenishehri (nga qyteti i vilajetit Hudaveqindar te sanxhakut Ortugal), familja Hysejt (oficer nga Izmiri i Anadollit), familja Xhemil Tulejmani (tekstilist nga qyteti Humus i Sirise), familja Mexhidi (me prejardhje nga Degistani), familja Behrej (ushtarake qe nga fillimi i pushtimit osman), familja Allajbegve (kolonel me origjine turke), familja Hadrejt (mytevli-administrator kujdestar), familja Sala-Isuft (grek i bame musliman).
- Zezaket e shqiptarizuar (te mbiquejtunit “ Harapet “) ne Shkoder, qe formojne nji numer te vogel, jane pergjithesisht me origjine nga Sudani egjiptian. Jane te sjellur si skllever nga tregtart, sidomos nga detaret ulqinake. Keto jane blere nder tregjet e Algjerise, te Tunizise te Sirise etj…. Keto permenden veзanerisht prane vezirve Bushatllij….Familjet katolike dhe orthodhokse nuk kan mbajtur kurr harape ose harapesha…. Keto kan sherbyer vetem nder familjet borgjeze e aristokrate myslimane… te cilat i kan trajtuar si bashkefamiljart e shtepise ku kane jetuar.

2) Familjet te ardhura nga Armenia, Greqia, Austria, Italia:
nga Armenia: te debuar prej turqve nga Mustafa Qemal Ataturkut, si familja Johanexhan (punonjes zorresh bagtishe), familja Hagopi (teknik dhe perpunues mendafshi), familja Muzali (mjek).
nga Greqia: familja Kacarosi (nepunes depoje duhani), familja Ronkali (rrobaqepes), familja Idromeno (arkitekt e piktor).
Te ardhun nga Austria, Vjena: familja Ingriz (kepucar dhe nji nga sindikalistat e pare ne Shkoder)
nga Italia: familja Scanietti (artist), familja Zamputti (mjek), familja Tedeschini (mjek qe nga 1760), familja Benussi (farmacist).
Edhe rreth ketyre familjeve jepen te dhena te vlefshme historike. Numuri i tyre nuk eshte i ndjeshem.

3) Podgoricajt te ardhur nga Mali i Zi: Emigrantet Podgorican u dynden drejt Shkodres ne 4 periudha: 1)Gjate sundimit te Bushatlinjve, 2) Mbas Kongresit te Berlinit, 3) Gjate Luftes se I Botrore, 4) Gjate Luftes se II Botrore”. Podgoricajt jane sllav musliman nga Podgorica, Shpuza, Nikshiqi o ne pergjithesi nga Mali i Zi. Familjet podgoricane ma te hershme, sidomos ato te dyndjes se pare, e ndjejne veten shqiptar dhe mjaft prej tyre kan bere shqiptarizimin e emrave duke hjekur mbrapashtesen sllave “iq“. Familja me e hershme dhe me e permendura ne kete studim asht familja Alivoda (Alivodoviq), prej nga rrjedh sot familja Podgorica, familja Bajri e cila dikur quhej Muxhiq, familja Mandia (=Mandiq), familja Osmani (=Osmanagiq), familja Haveri (=Haveriq), familja Uruci (=Uruceviq), familja Bebeziq, familja Sykaj (=Sykniq), Juka (=Jukniq), Llukaqi (=Llukaqeviq), Halluni (=Hallunoviq), familja Striniq. Familja Boshnjaku nga Bosnja etj.

4) Te ardhur nga tokat shqiptare, Ulqini, Tuzi, Kraja: Ka pase emigracion shqiptarsh ne Shkoder edhe nga tokat shqiptare ne Mal te Zi si Ulqini, Tuzi, Kraja. Duhet te them se emigracioni i podgoriзajve, i ulqinakve, etj, i ka dhene shkas ndryshimit te disa zakoneve tradicionale shkodrane.”

Ne fund te pjeses se dyte jepen kumtesat vlersuese te kesaj vepre nga:
Prof.Dr.Jup Kastrati, Prof.Dr.Gazmend Shpuza te cilen e quen “Enciklopedi Albanologjike per Shkodren dhe shkodranet”, As.Prof.Dr.Artan Haxhi, As.Prof.Dr.Simon Pepa, Islam Dizdari, Rektori i Universitetit “Luigj Gurakuqi” te Shkoderes As.Prof.Dr.Mahir Hoti, Mentor Kopliku, shkrimtari i njohtun Fadil Kraja, Nikolla Spathari, Ahmet Osja, Artes Llazani si dhe Nexhmi Hamdi Bushati. Ka pase nji jehone jo te vogel ne shtypin shqiptare: ”Gazeta Shqiptare” me 11.10.1998, “Rilindja Demokratike” 20.10.1998, “Rimbkambja” me 20.10.1998, “Drita Islame” tetor 1998, “Albania” me 21.10.1998, “Drita e Dijes” me shtator dhe tetor 1998, “Perla” ne nr.4 1998, “Klan” ne nr. 84 1998.


..................................
http://www.illyrians.org

 

[cufi_bardhit]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Respektper Prof.DR. Gazmend Shpuza. Me ka derguar edhe mua 1 historian disa shkrime te ketij libri me e-mail, por me von do mundohem ti gjej, se e kam te tejmbushur e-mail /ubb/images/%%GRAEMLIN_URL%%/smile.gif .
Adam, eshte dhe nje familje me mbiemer Mehmeti ne Shkoder, di gje nga e kane prejardhjen ?

 

[Adami]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Ka shume familje me ate mbiemer por pervec te zotve te atij mbiemer si zor me e dit kush se prej ka jane.

 

[u74]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Kjo perbamje e nje pjese te Shkodres me jo shqiptare ne origjine nuk eshte e panjohur .
Jo se te gjithe mbiemrat qe u permenden me siper jane jo shqiptare ne origjine kjo ka shum vend per diskutime dhe skjarime .
Por fakti eshte se ka shume jo shqiptare ne prejardhje qe sot e heqin veten si shqiptare "24 karatsh" !!!
Pikerisht ketu eshte edhe problemi i patrioteve te vertete shqiptare .
Ne Shqiperi mundesh me gjet gjithfare komunitetesh dhe pakicash jo shqiptare . Por ama ne Shqiperi nuk gjen komunitetin turk (kur dihet se paraardhesit e turqeve sunduan pjesen me te madhe te Shqiperise per 500 vjet ) ...????!!!


Pse... ?

 

[Adami]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Mendimi jem eshte ky qe sado qe keta njerez kane perzimje te huj, ma shume e ndijne vedin shkodran/shqiptar se sa te perzim.Per mu ranci ka se si deklarohen e sa bajne ata per shkodren/shqipnine/trojet tona.Ka shume podgorican qe ndihen shume mire me te kenit shqiptar e sdojne me ja dit askund per origjinen e tyne te hershme, ka edhe pakica te tjera qe po ashtu deklarohen shqiptar.Me duket se asimilimi i tyne ne te kenunit shqiptar ka ba punen e vet.Kthim mbrapa eshte veshtire per keta pakica pasi jetojne ne shkoder me shekuj.

Une thjesht do dosha me dit ma shume per familje/mbiemra ne shkoder qe kane origjine te huj.
Idea jeme nuk eshte qe te nxjerri konkluzionet per x-persona/familje/mbiemra por thjesht fakte rreth qytetit tone, pa paragjyku asnje rreth fese apo etnicitetit.


http://www.illyrians.org

 

[u74]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Nuk me duket kaq e thjeshte !

Problemi eshte se shumica e ketyre joshqiptareve ne origjine te "asimiluar" gjoja ne shqiptare drejtuan Shkodren tash 60 vjet dhe ne nje fare menyre drejtojne edhe sot . Rezultatet shihen dhe dihen ... .

Ca mund te presesh prej njerezve qe megjith c'presin dhe me mburrje e deklarojne veten Podgoricane apo Turq ose Tuniziane??!
Ku e marrin te drejten keta njerez te mbjellin urrejtje ndaj Dukagjinesve dhe Mirditoreve qe jane trashigimia origjinale e rraces dhe kultures se paperzieme shqiptare . Ne fund te fundid ata kane te drejte te mbrojne kulturen dhe prejardhjen e tyre po jo te shqiptareve te vertete.

 

[Adami]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Joe kam frike se prape sje tu m'kuptu.Eshte nje fakt qe na sdona njeni tjetrin, por qellimi i temes teme nuk eshte me nda urrejtjen apo kush na ka udheheq , por thjesht me dit disa fakte te qytetit tone.


Ps: Na flasim per vllane tone mas shpinet e lene ma per krahinat e njerezit e banimeve te ndryshme.Kjo ndodh ne tane boten e jo vetem ne shqipnine apo shkodren tone por le te mos ndalena aty.
Nqs ti don me hap nje teme tjeter rreth paragjykimeve te atij llojit , mu sme vjen keq qe ti ta hapesh ne nje teme te re, por te lutem mos ma prish diskutimin dhe qellimin e temes qe kam hap une qe eshte vetem te sjellim fakte per famijet me origjine te huj,qofshin ato turke, aziatike, greke,italiane, austriake etj etj.

 

[flet-si-kosovar]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Ore milet! Shkodra ka qene qyteti me i rendesishem i Perandorise Osmane, ne Veri te Janines, dhe ne Lindje te Shkupit. Deri ne Sarajeve, nuk kishte tjeter!!
Dhe ka qene keshtu per 2-300 vjet! Cfare prisnit ju? Qe ne Shkoder te mos hynte kembe te huaji?? A e dini ju si kane qene qytetet qe permenda me siper? Per Shkupin nuk e di, por Janina (Janena) kishte SINAGOGA! Po ashtu edhe Sarajeva. Kane qene qytete multietnike sepse benin pjese ne nje perandori multietnike dhe ishin qendra administrative. Nuk do mend qe ka pasur edhe turq, greke, edhe arabe, edhe italiane, edhe nemce, edhe...
Shkodra ishte pjese e perandorise me multietnike ne bote, jo pjese e perandorise Japoneze ku nuk lejoheshin te huajt.
Une cuditem si nuk ka pasur me shume te huaj!!

 

[eli]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Di edhe nji familje tjeter qe s'e permend autori : familja Jeme, por pak kane nejte n'Shkoder… /ubb/images/%%GRAEMLIN_URL%%/lol.gif

U habita pak kur lexova shkrimin, se s'e dijsha qe ka pase kaq shume te huj shkodra (dy-tri familja malazeze i njihshe edhe vete . Kot s'thojne : s'kane mete ma shkodrane n'Shkoder.

 

[OROSHI]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Nuk diskutohet qe qyteti i Shkodres,si qyteti ma i rimekambun ne ballkan ne ate kohe,ka terhjek familje te huaja.Cdo qytet i madh ka te huaj.
Problemi jone asht qe keta te huaj te mos mbjellin faren e keqe nder shqiptar,te mos fusin doke e tradita te huaja.

 

[atman]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Sa banore ishte Shkodra, pese milion, qe na e paskan nxjerre te sajuar nga te huajt? Nuk mund te nisesh nga nje emer oficeri per te thene se pas tij hiqte zvarre gjithe fisin.
E analizojme me pak fjale kete studim te "ndershem".
- Nese Shkodra do te qe boshatisur nga banoret pas pushtimit turk, logjikisht do te qe i pamundur rimekembja, gje qe ka ndodhur me te gjithe qytetet qe historikisht kane qene braktisur. Besoj se mjaft, per te mos thene shumica kane qendruar sepse Shkodra tek e fundit ishte nen mbrojtjen e Venecias.
- Nese Shkodra do te qe boshatisur dhe do te ishte krijuar nje amalgame familjesh te ardhura(per mua kane qene individe, e natyrisht kane sjelle pas edhe kapistallin, emrin e mbiemrin me vete)pra, ne vijim te idese, nese do te kishte ndodhur keshtu, pyetja qe behet eshte: ç'gjuhe do te flitej? Nga dyndja e mesiperme, shqipja duhej te qe zhdukur, ne fakt jemi te gjithe te vetdijshem qe nuk u zhduk sepse e kemi ende Shkodren tone dhe me ate kulture te pasur qe e ka percjelle ne shekuj, te ndikuar, por gjithmone shqiptare. Kjo tregon qe gjuha shqipe dominonte dhe te tjeret u asimiluan.
Ps. kam pershtypjen se te ashtuquajturit e ndershem shqiptare - "studiues" po rendin kush e kush me pare te shpartallojne identitetin kombetar.

 

[OROSHI]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Atman,je larg analizes.Familjet e ardhuna ne kohen e turqve,kane qene ose turq ose arabe,ose kane dit arabishten,perderisa administrata ne shkoder(e kudo ne shqiperi)ka qene turke,nuk kane pas nevoj shum me fol shqip.Shkodra asht boshatis shum here,ne pergjithsi(ose gjithmone)nga familjet katolike,per ti shpetu masakrimeve turke.
Historianet e kane shkru shum mire historine e Shkodres,analizat tona jane ma shum hipoteza.

Gjithsesi shqiptarin gjithkush mund ta njohin kollaj ne veshjen/traditen/besen e bujarine e tij.....
Pantallonat treqerekshe baballaret tone nuk i kane pas vesh kurr,femrat po.

 

[atman]

Re: Perberja e panjohur e Shkodres.

Nuk jam aspak larg se vertetes, me analizen time. Kam thene se faktori turk ka qene gjithmone i pandjeshem per shkak se ishte pikerisht administrate dhe pushtues - ushtri, pra nuk qe nje ardhje me kuç e maç, sikunder ndodhi psh ne trevat e sotme ku flitet sllavishtja. Dyndja sllave ishte e popullsise e cila duke qene me e madhe ne numer asimiloi pjesen tjeter. Megjithese, historine, i dashur duhet ta njohesh mire per te dhene nje gjykim te pranuar. Administrata ne Shkoder deri ne pragun e reformave te tanzimatit (1844 i perket Shkodres)nuk ka qene turke. Mos harrojme se viti 1844 eshte vetem nje date fiktive sepse Porta e Larte nuk i zbatoi keto reforma, nder te cilat ishte edhe ajo administrative, pra nuk i zbatoi menjehere. Ne disa nga qendrat, psh ku mundi te beje "reformen" numri i administratoreve ishte, sa per dijeni ne Elbasan 50 turq, ne Peje 250, ne Prizren 165. Keto jane te dhenat te cilat nuk kundershtojne faktin se ne terren, pra jashte qendrave kryesore vepronin edhe mijera turq, por flas te perhapur gje qe detyrimisht nuk e shtonte presionin e tyre, perkundrazi dobesohej duke qendruar ne masen e popullsise e cila edhe i diferenconte vetiu, sepse nuk ishin shqiptare, sepse ishin turq, sepse turqit ishin pushtues, sepse ishin tek e fundit taksambledhes. Arsye keto te mjaftueshme per te urryer.
Nga ana tjeter, Kemi nje Kara Mahmut Pashe Bushatlliu, shqiptar e bir shqiptari qe e mbajti Shkodren nen ndikim(si familje)gati nje shekull gje qe nuk ishte ne favor te turqve.
Ne administrate nuk ka qene e nevojeshme te flitej shqip, por si mund te ndryshojne perberjen kombetare(sepse per kete flitet) te qytetit 50 veta? E pamundur!
Shkodra mund te jete dhe eshte braktisur jo boshatisur, braktisur ne kuptimin e plote te fjales nga nje pjese e familjeve katolike, por jo nga te gjitha, shumica ka qendruar(prove eshte e sotmja) sikurse kane qene edhe ato familje te kthyera ne besimin mysliman te cilat quhen shqiptare me plot te drejte. Askush nuk mund t'i trajtoje ndryshe nisur nga besimi, nese po, atehere mund te pohojme qe s'ka Shqiperi.
Gjithsesi shqiptarin mund ta njohe gjithkush nga diçka tjeter me thelbesore se veshja, gjuha zakonet, traditat, besa, bujaria sikunder i ke permendur edhe ti, por s'mund te thuash qe pantallonat treçerekshe perbenin identitetin turk, ndryshe, mund te thuash sot se kush vesh bluze D-G eshte italian, ose Armani etj etj, me keq akoma, si do t'i quash ti shqiptaret e shqiperise se mesme ku ndikimi turk ne veshjet eshte i jashtezakonshem, e jo vetem kaq, por ky ndikim shtrihet edhe ne zakone, foklor etj, Turq? Nje dentist italian disa vite me pare, ndersa me pyeti nga isha dhe kur degjoi prejardhjen time tha: Afer fshatit tim eshte nje fshat arberesh, kostumet e tyre jane kaq te bukura sa edhe nenat tona i imituan dhe sot i veshin neper festat e fshatit. E megjithate ai eshte italian nuk ndryshoi identiteti. Sikur te fotografohen dhe jane fotografuar sigurisht, askush s'mund te thote qe jane shqiptare sepse jane veshur ashtu, (si shqiptaret)duke rremuar te dhenat e tjera del e verteta.
Diku kam shkruajtur ne forum, per ate jelekun e kuq (shkodranen)e me pas fustanellen(karakteristike e jugut), te cilat djemte e parise greke i veshen per here te pare me 1811 e qe sot eshte shnderuar ne kombetare per ta, mos valle per kete shkak duhet te dalim ne konkluzionin se jane shqiptarizuar?