Re: MBI PERKATESINE ILIRO-SHQIPTARE TE EPIRIT
Faktet jane te shumta ne favor te shqiptareve, e jo vetem per Epirin, por per gjithe territorin qe perfshin Greqine e sotme. Per Epirin ka edhe studiues , ose historiane greke qe tashme njohin si ish territor ilir, ose i njohin epirotet si grup fisesh jo greke.
Megjithate duke iu rikthyer argumentit te nisur ka disa fakte mjaft interesante te cilat duhet pohuar edhe studiues shqiptare i kane gjurmuar.
Ne shekullin e XIV ka pasur nje dyndje te shqiptareve ne tokat greke pas pushtimit te arberise nga Stefan Dushani.
Kete vershim te shqiptareve e deshmon nje leter e kronistit Venedikas Marin Sanudo, si dhe perandori bizantin Johan Kantakuzeni qe tregon se arberit zbriten ne greqi ne vitin 1315. (J. Kordhatau. Istoria tis Vizantinis Alftokratorias" Athine, 1960.
Por...
...arberit kur erdhen ne keto vise gjeten paraardhesit e tyre qe jetonin ketu ngahere, pra arber, ose shqiptare vendas.
Cfare e deshmon? Toponimia (emervendet) si dhe emrat e kryetareve te fiseve. Dhe keto emra vendesh jane te vjetra historikisht, prej mijera vitesh. Psh, Mani - krahine shtrihet nga maja me e larte e Tajgetit deri ne kepin e Tenarit(kapo Matapan).
Arvanitasi Petro Furiqi 1878-1936 lindur ne Kullur shkroi mjaft studime mbi kete teme. Sipas ketij studiuese ky emer vjen nga shqipja MAN. Emervendi qe Furiqi e ka gjetur edhe ne vise te tjera te Greqise, ne viset pyjore.
SKORTA - emer i nje krahine tjeter, qe vjen nga shqipja "shkurt" "i shkurter". Ose mbiemri "Buçari" qe ishte kryzot i nje keshtjelle ne krahinen e skortajve. VRANAJ - mbiemer i ardhur nga shqipja Vranet, - i vranet.
ZGURO - kryzot i nje keshtjelle me zoterimet e tij ne Korinth, madje kishte prere edhe monedhat e veta. Si dhe zakonet traditat jane treguesit me te mire te kesaj popullsie qe u perforcua nga dyndjet e viteve 1300.
Po shenoj nje liste te tere te fshatrave me emra shqip qe jane edhe sot e kesaj dite dhe me nje shtrirje te gjere gjeografike nga Thesalia deri ne Malea(fjal mal. Nga Korfuzi deri ne Psare e Samo si dhe ne ujdhesat e tjera te Egjeut, ne Qipro etj. Lagjia me e vjeter e Athines quhet Pllaka-lagjja - Lagjia Plake, tregues mjaft domethenes. Fshatrat : _ Shpata, Bujat, Losha, Mazarak, Miles, Shales, Ndrasheza, Lopes, Tatoj, Koropi, Grava, Lluca, lloha, Thrasheza, Luaras, Ndrasheza, Ferreza, Qyteza, Bardha, Malizi, Muzhaq, Kryekuq,, ujedhesa prane Hidres-Draper, kepi Bishti, Ishulli Gura petra(petra i shtuar me vone, por fjala e pare qe deshmon se kush e ka pagezuar, eshte Gura) ishulli Kos...etj etj.
Nga studiuesit eshte pranuar prejardhja e tyre si dhe jane çmuar vetite e shqiptareve. Ata nuk iu binden kurre Bizantit sikurse edhe pushtimit turk me vone. Bizanti u jepte tituj dhe u njihte zoterimet, per t'i mbajtur urte. Arkondit arvanitas Luan Zguraj i dha titulli "Sebastohipertat", kurse arkondi Teodor Bohali u njoh si udheheqes i te gjithe arvanitasve te Peloponezit dhe iu dha titulli i dukes se madh. (Me vone dhespoti i Mistres ne Peloponez, Thomaj, duke ushtruar "zanatin" e tij, e verboi Teodor Bohalin)
Sipas nje kronike bizantine(krinisti Gjergj Franxiu) del se ne Peloponez ne shekullin e XV ishin 290 mije shqiptare me 30 mije luftetare.
Arvanitet ishin njerez te zot punetore e bujq te mire. Manuil Paleologu, dhespot i Mitres, ne shekullin e XIV shkruante: Banonin ne vende te pabanuara...Shume nga krahinat e egra te cilat askujt nuk i hynin ne pune, perveç kusareve, i zbuten...Atje ata rriten bime nga te gjitha llojet, te cilat u kishin hije duarve te tyre qe e donin token dhe qe dinin aq mire ta punonin". J: Maruga, "I simvoli ton arvaniton stin dhiamorfosi tu neoliniku ethnus" Athine 1979.
Nje deshmi Vendeikase e vitit 1402 thekson se arvanitet e Atikes ishin bujq shume te mire..."
T. Pipineli "Politiqi istoria tis eliniqis epanastaseos" botuar ne Paris 1928, shkruan: nje popull punetor u dha ushqim vendasve...
G. Depping shkruan: "kjo race luftarake di te punoje mire token dhe te ece perpara"... "La Grece ou description topographique de Levadie, de la More et l'Archipel".
Ne vepren e tij "NETE PELLAZGJIKE" 1855, kryemjeku gjerman i marines greke, Reinhold jep edhe nje numer fjalesh te fjalorit bujqesor: Drithe, grure, vere, kuar-kuarture-korra, ter-terrature-terture-teharr, thur-thura-thurture,, hundurne-buke me krunde, matucke-shat etj (fjalet jane shume).
edhe pas revolucionit grek, arvanitet vazhduan te flisnin gjuhen shqipe ne shumicen e krahinave. Grate e Hidres, sipas Fallmerajerit, vetem pas kryengritjes filluan te mesojne greqisht.
Greqia, - thote Kupitori, - kishte mbrojtes, madje dhe ministra te cilet mezi e flisnin greqishten.
"Kur u çlirua Greqia, - thote J.Beneku "I alithini suljotes" Athine 1958, duke cituar F.Konidharin, - urdheresat e para ne marine perktheheshin ne kete gjuhe (shqipe).
Fustanellen shqiptare, e njohur si veshja tone kombetare, e pervetesuan edhe greket. Per here te pare fustanellen ne Greqi e kane mbajtur luftetaret himariote dhe Suljote. E ka mbajtur edhe Kollokotroni dhe nuk e hoqi derisa vdiq. Sipas studiuesit anglez G. Finlai, ate e veshen fillimisht ne More disa bij arkondesh greke rreth vitit 1810. Fustanella shqiptare e habiti Cajlld Haroldin, - shkruan ai.
Fshatret greke te Thesalise dhe Epirit, shkruan autori francez Ami Bue, "La Turquie d'Europe" Paris 1840, - mbajne kostumin shqiptar: opingat, qilloten e kuqe, kemishen e shkruter, kallcet(tirqet) prej pelhure, fustanellen etj.Greket e mbanin me mburrje fustanellen shqiptare dhe e ligjesuan si veshje kombetare.
veshje shqiptare e quan edhe studiuese A. Milheferi.
Gjergj Karaiskaqi, luftetari i shquar mbante edhe kemishen e kuqe te Shkodres, ose "shkodranene" siç e quanin atehere. Ne gjysmen e dyte te shek. XIX fustanella filloi te mbizoteroje edhe ne Athine.
M.Emerson qe vizitoi Greqine me 1825 shkruante: "Banoret e ujedhesave pergjithesisht mbajne veshje hidriote, kurse ata te sterese ate shqiptare". M.Emeron et comte Pecchio, "Tableau de la Grece en 1825"
A.Polivios shkruan: "Madheshtia e veshjes shqiptare eshte proverbiale"
Arvaniti i huajti kombit tone gjithe kulturen e tij materiale, shpirterore e shoqerore, bashke me veten e tij" J.Maruga.
K.Biri:-"Arvanitet Doret e helenizmit te ri" ky eshte titulli i librit qe ai botoi me studimet e gjera ne kete leme.
"Arvanitet ndihmuan per te perterire gjakun grek, veçanerisht me aftesite e tyre luftarake". K.Amantos, Megali eliniqi engjikllopedia "Pyrsos".
"Arvanitet ishin ata, - thote P.Kupitori, - te cilet me njezet anije te pajisura me topa, e kaluan heroin e popullit italian, Garibaldin, ne fshehtesi nga Siçilia ne Kalabri". P.Kupitori, "Pragmatia istoriqi qe filologjiqi peri tis gllosis qe tu ethnus ton allvanon" Athine 1879.
Ka shume fakte por per arsye kohe me duhet ta nderpres ketu, madje pa e pare edhe per gabimet e mundeshme.