A
arabesque
Guest
Lexojeni..
Si u bëra mysliman
Jetërrëfimi i Nuh Keller-it
I lindur në vitin 1954 në një shtet në veriperëndim të Shteteve të Bashkuara, u rrita në një familje fetare katolike. Kisha krijonte një botë shpirtërore që në fëmijërinë time ishte e padiskutueshme, por me kalimin e kohës dhe veçanërisht pasi hyra në universitetit katolik dhe nisa të lexoj më shumë, lidhja ime me fenë po vihej gjithmonë e më shumë në diskutim, në besim dhe praktikë.
Një arsye ishin ndryshimet e shpeshta të ritualit dhe liturgjisë katolike, që po ndodhnin menjëherë pas Këshillit të Dytë të Vatikanit që u mbajt në vitin 1963, i cili u sugjeronte laikëve se kisha nuk kishte standarde të prera. Klerikët me njëri-tjetrin flisnin për ndryshueshmëri dhe lidhje liturgjike, ndërsa dukej se katolikët e thjeshtë po i linin në errësirë. Zoti nuk ndryshon, as nevojat e njeriut, dhe nuk kishte shpallje të reja nga qielli. Prapëseprapë jemi të rrethuar nga ndryshimet, javë pas jave, vit pas viti, duke shtuar, hequr, duke ndryshuar gjuhën nga latinishtja në anglisht dhe përfundimisht duke sjellë kitarat dhe muzikën folk. Priftërinjtë shpjegonin pa pushim, ndërsa laikët vetëm tundnin kokën. Kërkimi për të gjetur përkatësinë i la shumë njerëz të bindur se nuk kishte shumë që në fillim.
Arsyeja e dytë ishte se shumë vështirësi doktrinore, si doktrina e trinitetit, që asnjeri në historinë botës, qoftë prift apo laik, nuk kishte arritur ta shpjegonte në mënyrë bindëse, e cila zbërthehej në vetvete, të paktën për njerëzit e thjeshtë, si një lidhje mes Zotit, Atit, i cili drejtonte botën nga qielli; djalit të Tij, Jezus Krishtit, i cili shpëtoi njerëzimin në tokë; dhe frymës së shenjtë, që përshkruhej si një pëllumb i bardhë dhe dukej se kishte një rol jo shumë të rëndësishëm. Mbaj mend që doja të lidhesha me njërin prej tyre në mënyrë që të më ndihmonte dhe me të tjerët, prandaj ndonjëherë i lutesha njërit, ndonjëherë tjetrit, por dy të tjerët ishin gjithmonë aty. Më në fund vendosa se i pari duhet të vijë Zoti, Ati dhe kjo krijoi pengesën time më të madhe në rrugën e Katolicizmit, hyjnizimin e Krishtit. Për më tepër, meditimi e bënte të qartë se natyra e njeriut ishte në kundërshtim me natyrën e Zotit në çdo detaj, njëra e kufizuar dhe e përcaktuar dhe tjetra absolute dhe pa kufi. Që Jezusi ishte Zoti, nuk e mbaj mend ta kem besuar ndonjëherë, gjatë fëmijërisë apo më vonë.
Një pikë tjetër e mosbesimit ishte spekulimi me botën tjetër. Veproni kështu dhe kaq e kaq vite do të të hiqen nga dënimi në purgator, që i ishte dukur kaq false Martin Luterit në fillim të Reformimit.
Mbaj mend gjithashtu dëshirën për një shkrim të shenjtë, diçka me rendin e një libri, që mund të jepte udhëzime. Një krishtlindje më dhanë një Bibël, një botim i mirë, por kur nisa ta lexoj, m\'u duk shumë pa lidhje dhe i mungonte koherenca, saqë ishte shumë e vështirë të mendoje të veproje sipas tij. vetëm më vonë e mësova si të krishterët e zgjidhin vështirësinë në praktikë, protestantët krijonin teologji sektare, secili duke theksuar tekstet e sektit të tyre dhe duke minimizuar pjesën tjetër; katolikët e minimizonin të gjithën, me përjashtim të pjesëve të përmendura në liturgjinë e tyre. Dukej si i mungonte diçka librit të shenjtë, që nuk mund të lexohej si një i tërë.
Për më tepër, kur shkova në universitet, zbulova se vërtetësia e librit, veçanërisht Dhiata e Re, ishte vënë në dyshim si pasojë e studimeve moderne të shkrimeve të shenjta të kryera nga vetë të krishterët. Gjatë një kursi për teologjinë bashkëkohore, lexova përkthimin e Norman Perrin të veprës "Problemi i Jezusit historik" nga Joachim Jeremias, një prej dijetarëve më kryesorë të Dhiatës së Re të këtij shekulli. Një kritik tekstual, i cili ishte ekspert i gjuhëve origjinale dhe kishte kaluar shumë kohë me studimin e teksteve, ishte pajtuar me teologun gjerman Rudolph Bultmann, se pa dyshim mund të themi se ëndrra për të shkruar biografinë e Jezusit ka marrë fund, me kuptimin se jeta e Krishtit ashtu si ai e ka jetuar atë, nuk mund të rindërtohet nga Dhiata e re, duke pasur një shkallë besueshmërie. Nëse kjo u pranua nga një mik i Krishterimit dhe një prej ekspertëve të tij tekstualë më të shquar, mendova, çfarë mund të thonë armiqtë e tij? Atëherë çfarë mbetet nga Bibla, përveçse të pranojmë se është një përzierje të vërtetës me trillimet, supozimet e bëra për Krishtin nga ndjekësit e mëvonshëm, të cilët janë vetë në kundërshtim me njëri-tjetrin se kush kishte qenë mësuesi dhe çfarë kishte mësuar. Dhe nëse teologët si Jeremiah mund të siguroheshin se diku poshtë shtresave të shtesave të fundit të Dhiatës së Re kishte diçka të quajtur Jezusi historik dhe mesazhi i tij, si mund të shpresojë njeriu i thjeshtë ta gjejë atë, apo ta dijë?
Unë kam studiuar filozofi në universitet dhe ajo më ka mësuar t\'i bëj dy pyetje kujtdo që pretendon se ka të vërtetën: Çfarë do të thuash dhe si e di? Në traditën time fetare, nuk i gjeta këto përgjigje dhe kuptova se Krishterimi më kishte ikur nga duart. Pastaj fillova një kërkim, që ndoshta nuk është i pa njohur për shumë të rinj në perëndim, një kërkim për të gjetur kuptimin në një botë të pakuptimtë.
Unë fillova aty ku kisha humbur besimin e mëparshëm, me filozofët, përsëri duke dashur të besoj, jo duke kërkuar filozofinë, por më saktë një filozofi.
Kam lexuar esetë e pesimistit të madh Arthur Scopenhauer, që tregonin për fenomenin e etapave të jetës dhe se paratë, fama, forca fizike dhe inteligjenca ndryshonin me kalimin e viteve, por ajo që mbetej ishte përsosmëria morale. Më pëlqeu shumë ky mësim dhe e kujtova pas shumë vitesh. Esetë e tij i kushtonin gjithashtu vëmendje faktit se njeriu e kishte zakon të hidhte poshtë vitet e mëvonshme, atë që e përkrahte me zjarr gjatë rinisë. Me dëshirën parashikuese për të gjetur hyjnoren, vendosa të mbledh argumentet më bindëse të ateizmit që mund të gjeja, sepse ndoshta në këtë mënyrë mund të gjeja një rrugëzgjidhje jashtë tyre më vonë. Prandaj lexova përkthimet e Walter Kaufmann të veprave të Friedrich Nietzsche. Ai analizoi gjykimet morale dhe besimet e njerëzimit me argumente të shkëlqyera filologjike dhe psikologjike që përfunduan duke akuzuar vetë gjuhën njerëzore dhe gjuhën e shkencës së shekullit XIX në veçanti, se është në mënyrë të qenësishme e përcaktuar dhe e ndërmjetësuar nga konceptet e trashëguara nga gjuha e parimeve morale, saqë në formën aktuale nuk mund të shpresojnë ta zbulojnë asnjëherë realitetin. Përveç vlerës së tyre imunitare kundër skepticizmit total, veprat e Nices shpjeguan përse perëndimi ishte post-i krishterë dhe parashikoi me saktësi egërsinë e paprecedent të shekullit XX, duke demaskuar mitin se shkenca mund të funksionojë si një zëvendësim moral për fenë që aktualisht është e vdekur.
Në nivelin personal, analizat e tij kundër Krishterimit, veçanërisht në "Gjenealogjinë e moraleve", më ndihmuan t\'i filtroj besimet e traditës monoteiste në një numër të vogël formash të analizueshme. Ai ndau konceptet jothelbësore (tablonë e çuditshme si vrasjen e hyjnisë së plotfuqishëm në kryq) nga ato thelbësore, që unë, edhe pse pa besuar i kuptova si tre: që Zoti ekzistonte; se Ai e krijoi njeriun në botë dhe përcaktoi sjelljen që pritej prej tij; dhe se do ta gjykonte atë sipas veprimeve të tij në botën tjetër dhe do t\'i jepte dënimin ose shpërblimin e përjetshëm.
Gjatë kësaj kohe lexova një përkthim të hershëm të Kuranit që e çmova kundër dëshirës time, mes vërejtjeve gnostike, për qartësinë me të cilën i paraqiste këto koncepte themelore. Mendova se edhe pse ishte i rremë, nuk mund të kishte shprehje më thelbësore të fesë. Përkthimi si vepër letrare, ndoshta ishte i Sales, ishte i pafrymëzuar dhe haptazi i pafavorshëm për thelbin e saj, ndërsa unë dija që gjuha arabe njihej gjerësisht për bukurinë dhe elokuencën e saj, mes gjuhëve fetare të njerëzimit. Kisha dëshirë që të mësoja arabisht që të lexoja origjinalin. Njëherë kur po kthehesha në shtëpi nga shkolla për pushime, po ecja në një rrugë të pistë mes disa fushave me grurë dhe ishte koha që dielli po perëndonte. Ndjeva se ishte një kohë adhurimi, koha për t\'iu përulur dhe për t\'iu lutur Zotit të vetëm. Unë nuk mund t\'i përshkruaj vetë të gjitha hollësitë, por ajo ishte ndoshta një fantazi kalimtare, ose ndoshta fillimi i vetëdijes se ateizmi ishte një mënyrë joautentike e të qenurit.
Një pjesë të këtij shqetësimi e mora me vete kur u transferova në Universitetin e Çikagos, ku studiova epistemologjinë e teorisë etike si arriheshin gjykimet morale duke lexuar dhe duke kërkuar mes librave të filozofëve për diçka që të hidhte dritë mbi çështjen e pakuptimësisë, që ishte një shqetësim personal dhe një prej problemeve kryesore filozofike të kohës tonë.
Sipas disa personave, observimi shkencor mund të japë vetëm deklarata përshkruese për shembull forma X është Y, objekti ka ngjyrë të kuqe, peshon dy kilogram, gjatësia është dhjetë centimetra e kështu me radhë, në secilin prej tyre funksioni verifikohet shkencërisht, ndërsa në gjykimet morale elementi funksional është një hiç, një deklaratë përshkrimi që nuk mund të matet dhe as nuk mund të verifikohet nga asnjë observim shkencor. Dukej se hiçi ishte logjikisht i pakuptimtë dhe me të, gjithë parimet morale, një pozicion ky që më kujtoi këshillën e Lucian, që kushdo që sheh një filozof të moralit tek ecën në rrugë, duhet të largohet nga ai, sikur largohet nga një qen i çmendur. Për një njeri të tillë sundon përshtatshmëria dhe asgjë nuk e kontrollon sjelljen e tij përveç se marrëveshja dhe rregullat.
Meqë universiteti i Çikagos ishte i shtrenjtë më duheshin më tepër para për të paguar shkollën. Kështu që fillova punë në Bregun Perëndimor në një barkë peshkimi në Alaskë. Deti ishte një shkollë në vetvete dhe unë duhej të kthehesha atje në një hapësirë prej tetë sezonesh sepse më duheshin paratë. Atje takova shumë njerëz dhe pashë pushtetin dhe madhështinë e erës, të ujit, të stuhive dhe të shiut; dhe kuptova sa i vogël është njeriu. Këto gjëra shfaqeshin para nesh si një libër i pafund, por unë dhe peshkatarët e tjerë mund të dallonin vetëm shkronjat e tij që ishin brenda kontekstit tonë: të kapnim sa më shumë peshq të mundnim, brenda kohës së caktuar që t\'ua shisnim barkave të furnizimit. Shumë pak prej nesh dinin si ta lexonin tërë librin. Ndonjëherë gjatë shkulmit të erës, valët ngriheshin lart si kodra të larta, kiçi i anijes njëherë zhytej në luginën me ujë, dhe momentin tjetër pasi arrinte pikën më të ulët ngjitej si shigjetë drejt qiellit, para se të arrinte majën tjetër dhe të ulej sërish.
Në fillim të karrierës time si detar i thjeshtë, kisha lexuar përkthimin e Hazel Barnes të veprës "Being and Nothingness" të Jean Paul Sartres, ku ai argumentoi se fenomenet shfaqeshin për ndërgjegjen vetëm në kontekstin ekzistencial të projekteve njerëzore, një temë që të sillte ndër mend dorëshkrimet e Marksit të vitit 1844, ku natyra ishte e prodhuar nga njeriu, që do të thoshte, për shembull, kur një mistik sheh një korije, ndërgjegjja e tij hipostatizon një objekt krejtësisht të ndryshëm fenomenal ndryshe nga një poet apo një kapitalist. Për mistikun është një manifestim, për poetin një pyll dhe për kapitalistin është lëndë druri. Sipas kësaj perspektive një mal duket kaq i lartë në kontekstin e projektit të ngjitjes së tij e kështu me radhë, sipas marrëdhënieve të dobishme të përfshira në interesat e njerëzve. Por ngjarjet e mëdha natyrore të detit që na rrethonin dukej se i kundërshtonin me fakte të pandryshueshme, përpjekjet tona për të arritur të përshtateshim me të. Papritur ishin aty, të tronditur nga forcat rreth nesh, pa arritur t\'i kuptonim dhe duke pyetur veten nëse do të mund ta kapërcenim këtë kohë të vështirë. Disa prej pjesëtarëve të grupit i kërkonin ndihmë Zotit në ato çaste, por kur ktheheshin shëndoshë e mirë në breg, silleshin si njerëz që nuk e njihnin Atë, sikur ato çaste kishin qenë një kalim në çmenduri, të sikletshme që të silleshin ndër mend gjatë kohëve të gëzuara. Ishte një prej mësimeve të detit se në fakt, ngjarje të tilla jo vetëm ekzistonin, por ndoshta mbizotëronin në jetën tonë. Njeriu ishte i vogël dhe i dobët, forcat rreth tij ishin të mëdha dhe ai nuk mund t\'i kontrollonte ato.
Ndonjëherë ndodhte që një barkë mund të fundosej dhe ekuipazhi të vdiste. Mbaj mend një peshkatar të një barke tjetër, i cili punonte pranë nesh dhe bënte të njëjtën punë që bëja unë. Ai buzëqeshi ndërsa po mblidhte rrjetën me kujdes në kiç, duke e bërë gati për lundrimin tjetër. Disa javë më vonë, varka e tij u përmbys gjatë peshkimit në stuhi dhe ai ngeci në rrjetë dhe u mbyt. E pashë atë dhe njëherë tjetër, në një ëndërr, teksa ma bënte me shenjë nga kiçi i anijes së tij.
Tmerri i skenave që përjetuam, stuhitë, i ftohti, shiu dhe lodhja, plagosjet dhe vdekjet e punëtorëve, pjesës më të madhe prej nesh na bënin shumë pak përshtypje. Në fund të fundit, supozohet se peshkatarët janë të fortë. U tha se barka humbi një anëtar të rastësishëm të ekuipazhit, ndërsa po dilte në det në fund të sezonit, dhe humbja e tij u kurseu pagat, që përndryshe do të duhej t\'jua jepnin në fund të sezonit.
Kapiteni i një varke tjetër ishte një 27-vjeçar, që fitonte miliona dollarë çdo vit nga gaforret në Detin e Beringut. Kur dëgjova për të në fillim ishim në Kodiak, barka e tij ishte lidhur në skelën e qytetit pas një lundrimi të gjatë disa ditë më parë. Momentalisht kapiteni ishte tërhequr në kabinën e tij, ku kishte vjellë gjak sepse kishte ngrënë xham në qendër, një natë më parë, që të tregonte sa i fortë ishte. Ai ishte disi më mirë kur e pashë më vonë në Detin e Beringut, në fund të një sezoni të gjatë dimri. Ai punonte në kabinën e timonit, i rrethuar nga radiot që mund të merrnin sinjale nga kudo, kompjuterët, Loran, hidrolokatorët, thellësimatësit dhe radarët. Kabina e tij kishte pamjen nga deti dhe nga kuverta, ku ishin punëtorët me të cilët komunikonte me altoparlant. Shpesh ata punonin gjithë ditën dhe gjithë natën, duke nxjerrë pajimet nga uji i akullt nën dritën e projektorëve të mëdhenj të lidhur me direkun, të cilët e kthenin në ditë natën e gjatë të muajve të dimrit. Kapiteni njihej si njeri shumë i ashpër dhe njëherë e kishte lënë ekuipazhin në kuvertë në shi për njëmbëdhjetë ditë, sepse njëri prej tyre kishte hyrë brenda dhe kishte pirë një kafe pa lejen e tij. Shumë pak anëtarë të ekuipazhit të tij qëndronin më shumë se një sezon me të, megjithëse fitonin dy herë më shumë se të ardhurat vjetore, le të themi, të një avokati apo ekzekutivi të biznesit të reklamave, dhe vetëm në gjashtë muaj. Në ato vite fitohej shumë në Detin e Beringut, para se peshkimi i tepërt t\'i zhdukte gaforret.
Ai ishte pranë spirancës dhe u tregua shumë i sjellshëm kur afruam barkën tonë dhe ai erdhi të bisedonte me kapitenin tonë. Ata folën gjatë, ndonjëherë të zhytur në mendime duke parë nga deti nëpërmjet derës apo dritareve, ndonjëherë duke parë njëri-tjetrin ashpër, në varësi të bisedave që bënin. "Ata habiten pse kam ca para", tha ai. "Epo, kam fjetur vetëm një natë në shtëpinë time vitin që kaloi".
Pastaj u largua dhe detyroi ekuipazhin të ngrinte spirancën, duke ia ngulur sytë ujit. Vigjilenca e tij, fiziku i bëshëm, lundrimet e panumërta të tij pas gjahut dhe biznesit, më kujtonin kafshët grabitqare të detit. Njerëz të tillë, të aftë për të bërë para, por të pavëmendshëm ndaj qëllimit përfundimtar, më bënin shumë përshtypje, dhe fillova të pyes veten nëse njerëzit nuk kishin nevojë për parime që t\'i udhëzonin dhe t\'u tregonin përse ekzistonin. Pa këto parime dukej se asgjë nuk na dallonte nga gjahu ynë, përveç të qenët më të plotë dhe më të aftë nga ana teknologjike për të kapur gjahun në një kohë më të gjatë dhe me një forcë më shkatërruese se kafshët që gjuanim.
Këto fakte ishin në mendjen time në vitin e dytë të studimeve në Çikago, ku u bëra i vetëdijshëm nëpërmjet studimeve të sistemeve morale filozofike, se filozofia nuk kishte qenë e suksesshme në të kaluarën që të ndikonte tek morali i njerëzve dhe të parandalonte padrejtësinë, dhe unë arrita të kuptoj se kishte shumë pak shpresa që ajo ta bënte këtë në të ardhmen. Zbulova se krahasimi i shoqërive dhe i sistemeve kulturore njerëzore në shumëllojshmërinë e tyre historike i kishte shpënë shumë intelektualë drejt relativizmit moral, përderisa nuk mund të zbulohej asnjë vlerë morale që me vlerat e saj të ishte e vlefshme në mënyrë transkulturore, një reflektim që të shpie drejt nihilizmit, që është një perspektivë që i konsideron qytetërimet njerëzore si bimë që rriten duke mbirë nga farëra të ndryshme në toka të ndryshme, lulëzojnë për njëfarë kohë dhe pastaj zhduken.
Disa e përshëndetën këtë si çlirim intelektual, mes tyre dhe Emile Durkheim në "Elemantary Forms of the Religious Life", apo Sigmund Freud në "Totem and Taboo", që diskutonin për njerëzimin si të ishte një pacient dhe i diagnostikuan traditat e tij fetare si një formë neuroze kolektive, që mund të shpresonin ta kuronin duke aplikuar ateizmin e plotë shkencor, një lloj shpëtimi nëpërmjet shkencës së saktë.
Për këtë temë bleva përkthimin e Jeremy Shapiros të "Knowledge and Human Interests", nga Jurgen Haberman, i cili argumentoi se nuk kishte diçka të tillë si shkenca e saktë tek e cila mund të mbështetesh për të bërë përpara me një përmirësim të vazhdueshëm të vetes dhe botës. Ai e quajti një keqkuptim të tillë metodë shkencore, jo shkencë. Shkenca, tha ai, nuk ishte pa vlera në botën reale. Për shembull llojet e studimeve që merrnin fonde ishin ato studime që shoqëria i quajti kuptimplote, të volitshme, të leverdishme apo të rëndësishme. Habermas i përkiste brezit të akademikëve gjermanë, të cilët gjatë viteve 30 dhe 40, e dinin çfarë po ndodhte në shtetin e tyre, por këmbëngulën se ishin të angazhuar vetëm me prodhimin intelektual, se po jetonin në fushën e diturisë dhe nuk donin të përfshiheshin në zgjedhjen që mund të bënte shteti në lidhje me studimin. Pikëpyetja e tmerrshme që iu ngjit intelektualëve gjermanë kur u bënë publike barbarizmat naziste pas luftës, e bënë Habermas të mendojë thellë për ideologjinë e shkencës së saktë. Tani ishte e qartë se optimizmi i shekullit të XIX i mendimtarëve si Frojdi dhe Durkheimi nuk ishte më e bazuar.
Nisa ta rivlerësoj jetën intelektuale rreth meje. Ashtu si Schopenhauer, ndjeva se arsimi i lartë duhej të prodhonte njerëz të lartë. Por në universitete pashë përgjegjësit e laboratorit që flisnin me njëri-tjetrin për të falsifikuar të dhënat e studimeve në mënyrë që të siguronin fonde për vitin e ardhshëm, pashë ekspertë që nuk lejonin regjistrues në leksionet e tyre nga frika se rivalët e tyre të së njëjtës fushë do të shkonin një hap para me studimin e tyre dhe do t\'ua kalonin me publikimin; profesorë që rivalizonin me njëri-tjetrin për kohëzgjatjen e programeve të tyre mësimore. Cilësitë morale të cilat isha i mësuar t\'ua atribuoja njerëzve të thjeshtë haseshin po aq shpesh tek akademikët e sofistikuar po ashtu si tek peshkatarët. Nëse mund të qeshim me faktin se peshkatarët, të cilët pasi mbushin barkën me peshq lundrojnë lart e poshtë, në mënyrë që të tjerët t\'i shohim, gjoja po kërkojnë më shumë peshq; çfarë mund të themi për doktorët e filozofisë, të cilët sillen në të njëjtën mënyrë për librat dhe artikujt e tyre? Mendova se dija nuk i kishte zhvilluar ata si njerëz, se sekreti i njeriut të lartë nuk gjendej në sofikstikimin e tyre.
Mendova se mos ndoshta nuk kisha bërë përpara në rrugën e filozofisë aq sa duhej. Ndërsa ajo kishte demaskuar Krishterimin tim dhe më kishte dhënë disa pikëpamje të vërteta, akoma nuk u ishte përgjigjur të gjitha pyetjeve të mia. Për më tepër mendova se kjo ishte e lidhur disi, nuk e dija nëse si shkak-pasojë, me faktin se tradita jonë intelektuale nuk dukej më aq e plotë në vetvete. Çfarë ishim shumica prej nesh, qofshin filozofët, peshkatarët, pastruesit, apo mbretërit, përveç se aktorë të vegjël në një dramë që nuk e kuptonim, duke luajtur rolet me kujdes derisa sa të dërgoheshin zëvendësuesit tanë, dhe ne të bënim performancën e fundit? Por a mund të shpresojmë në mënyrë legjitime për më shumë se kaq? Kam lexuar "Kojves Introduction to the Reading of Hegel", ku ai shpjegoi se për Hegelin, filozofia nuk e arrinte kulmin nga sistemi, por më shumë nga njeriu i urtë, nga ai që është i aftë t\'u përgjigjet pyetjeve të mundshme për nënkuptimet etike të veprimeve të njeriut. Kjo më bëri të marr parasysh gjendjen tonë të vështirë në shekullin e XX, që nuk mund t\'i përgjigjej më as edhe një pyetjeje të vetme etike.
Si rrjedhim, dukej sikur kontrolli i pashembullt i këtij shekulli i gjërave konkrete kishte përfunduar duke na shndërruar ne në sende. E krahasova këtë me konceptin e Hegelit të asaj që është konkrete në veprën e tij "Phenomelogy of Mind". Sipas tij një shembull i abstraktes ishte realiteti i kufizuar fizik i librit që tani ke në dorë, ndërsa konkretja ishte ndërlidhja e tij me realitetet e mëdha që presupozonte, mënyrat e prodhimit që përcaktuan llojin e bojës dhe të letrës në të, standardet estetike që diktuan ngjyrën dhe modelin, sistemet e marketingut dhe të shpërndarjes që e çuan atë tek lexuesi, rrethanat historike që shkaktuan aftësinë për shkrim dhe këndim dhe vlerësim nga lexuesi; ngjarjet kulturore që ndërmjetësuan në stil dhe përdorim, shkurtimisht tabloja e madhe ku ishte i qartë dhe kishte ekzistencën e tij. Për Hegelin lëvizja e hetimit filozofik shpinte gjithmonë nga abstraktja tek konkretja, tek ajo që është më reale. Si rrjedhim ai ishte i aftë të thoshte se filozofia të shpinte medoemos tek teologjia, objektivi i të cilës ishte realiteti përfundimtar, Perëndia. Kjo për mua nxirrte në pah një mungesë të pandryshueshme në shekullin tonë. Fillova të pyes veten, nëse duke materializuar kulturën dhe të kaluarën tonë, ne nuk ishim disi veçuar nga njerëzimi i gjerë, nga natyra jonë e vërtetë në lidhje me një realitet më të lartë.
Në këto rrethana, lexova shumë libra për Islamin, mes tyre dhe librat e Seyyed Hossein Nasr, i cili besonte se shumë prej problemeve të perëndimorit, veçanërisht ato që lidheshin me mjedisin, vinin sepse ai e kishte braktisur urtësinë hyjnore të fesë së shpallur, që i mësonte atij vendin e vërtetë si krijesë e Zotit në botën natyrore dhe ta kuptonte dhe respektonte atë. Pa të ai konsumoi natyrën me mënyrat më efektive teknologjike të shfrytëzimit komercial që shkatërruan botën e tij nga jashtë, ndërsa ishte bosh përbrenda, sepse ai nuk e dinte pse ekzistonte, ose për çfarë qëllimi duhej të vepronte.
Mendova se kjo mund të ishte e vërtetë në njëfarë mënyre, por shtronte çështjen e të vërtetës së fesë së shpallur. Gjithçka mbi tokë, të gjitha sistemet morale dhe fetare ishin në të njëjtin avion, derisa njeriu të sigurohej se një prej tyre ishte nga një burim i lartë, garancia e vetme e objektivitetit, gjithë forca e ligjit moral. Përndryshe mendimi i njërit ishte po aq i mirë sa i tjetrit dhe ne ndodheshim në një det të padiferencuar të interesave individuale konfliktuale, ku nuk mund të ngrihej asnjë kundërshtim i vlefshëm për të fortin që ha të dobëtin.
Kam lexuar dhe libra të tjerë për Islamin, dhe kam hasur pjesët e përkthyera nga W Montgomery Wat nga vepra "That Which Delivers from Error" e teologut dhe mistikut Ghazaliu, i cili kuptoi se përtej dritës së shpalljes profetike nuk ka dritë tjetër mbi tokë, prej së cilës mund të arrihet ndriçimi i mendjes, pika ku hetimet e mia filozofike më kishin çuar. Këtu ishte, sipas fjalëve të Hegelit, njeriu i urtë, në individin e të dërguarit hyjnor, i cili kishte kompetencën për t\'iu përgjigjur pyetjeve në lidhje me të mirën dhe të keqen.
Kam lexuar gjithashtu përkthimin e A.J. Arberryes "The Quran Interpreted", dhe më erdhi ndërmend dëshira ime e hershme për një libër të shenjtë. Edhe në përkthim, epërsia e shkrimit të shenjtë mysliman mbi Biblën ishte e qartë në çdo rresht, sikur realiteti i shpalljes hyjnore, që e kisha dëgjuar gjatë gjithë jetës sime të zbehtë, tani ishte zëvendësuar para syve të mi. Me stilin e tij të lartë, fuqinë, mënyrën e mistershme të parashikimit të argumenteve të zemrave ateiste që përpara dhe përgjigja e tyre; ishte një shpjegim i qartë i Zotit si Zot dhe i njeriut si njeri, shpallja e Unitetit Hyjnor duke qenë shpallja identike e drejtësisë sociale dh ekonomike mes njerëzve.
Nisa të mësoj gjuhën arabe në Çikago dhe pasi studiova gramatikën për një vit, vendosa të marr leje dhe të bëj përparime me gjuhën duke ndjekur një kurs privat në Kajro. Dëshira për horizonte të reja më tërhiqte, dhe pas sezonit të tretë të peshkimit, shkova në Lindjen e Mesme.
Në Egjipt zbulova diçka që besoj i afron shumë njerëz me Islamin, treguesin e monoteizmit të pastër tek ndjekësit e tij, që më la mbresa të thella, më shumë se çdo gjë tjetër që kisha hasur më parë. Në Egjipt takova shumë myslimanë, të mirë dhe të këqij, por të gjithë të ndikuar nga mësimet e Librit të tyre në një shkallë të madhe në krahasim me ndonjë vend tjetër. Që atëherë kanë kaluar 15 vjet dhe nuk i mbaj mend të gjithë, apo shumicën e tyre, por ndoshta ata që do të përmend do të shërbejnë për të ilustruar mbresat e mia.
I pari ishte një burrë pranë Nilit pranë Kopshteve Miqyas, ku ecja zakonisht. Ai po falej mbi një karton, me fytyrë nga uji. Nisa të ec para tij, por papritur u përmbajta dhe eca pas tij, duke mos dashur ta shqetësoj. Pashë një burrë të përfshirë tërësisht në lidhjen e tij me Zotin, i cili nuk e vuri re praninë time. Për mua kjo ishte diçka shumë e mrekullueshme, që ishte e çuditshme për dikë që vinte nga perëndimi, ku falja në publik është e pahijshme.
Një tjetër ishte një i ri që ndiqte shkollën e mesme, i cili më përshëndeti pranë Khan al Khalili, dhe për shkak se unë flisja pak arabisht dhe ai pak anglisht dhe dëshironte të më tregonte për Islamin, ecëm se bashku në qytetin e Gizas. Kur u ndamë, mendoj se tha një lutje që unë të bëhesha mysliman.
Një tjetër ishte një shok nga Jemeni, i cili jetonte në Kajro, i cili më solli një kopje të Kuranit, pasi ia kisha kërkuar unë që të më ndihmonte të mësoja arabisht. Në dhomën e hotelit nuk kisha tavolinë pranë karriges ku ulesha dhe lexoja dhe zakonisht i grumbulloja librat në dysheme. Kur e vendosja Kuranin me librat e tjerë, ai ulej ngadalë dhe e ngrinte, nga respekti që kishte për të. Kjo më bëri shumë përshtypje sepse e dija që ai nuk ishte fetar, por ky ishte ndikimi që Islami kishte pasur tek ai.
Një herë tjetër ishte një grua që takova, ndërsa po ecja pranë një biçiklete në një rrugë të pashtruar në anën tjetër në Nilit nga Luxor. Isha bërë me pluhur dhe rrobat i kisha disi të vjetra dhe gruaja e veshur me të zeza nga koka tek këmbët, pa më parë fare më hodhi në duar një monedhë, kaq papritur saqë nga habia e hodha në tokë. Kur e mora ajo ishte larguar. Për shkak se kishte menduar se isha i varfër, edhe pe në dukje jomysliman, ajo më dha para pa shpresuar për ndonjë gjë tjetër, përveç asaj që ishte mes saj dhe Zotit. Ky veprim më bëri të mendoj shumë për Islamin, sepse dukej se asgjë nuk e kishte shtyrë atë përveç kësaj.
Gjatë muajve që qëndrova në Egjipt për të mësuar arabisht, shumë gjëra më vinin në mendje. Fillova të mendoj se njeriu duhet të ketë një fe, dhe më kishte bërë shumë përshtypje ndikimi i Islamit tek jeta e myslimanëve, një fisnikëri e qëllimit dhe bujari e shpirtit, më shumë se tek çdo fe tjetër apo dhe ndikimi i ateizmit tek ndjekësit e tij. Dukej se myslimanët kishin më shumë se ne. Sigurisht Krishterimi kishte të mirat e tij, por ato dukeshin të ngatërruara me pështjellime dhe fillova gjithmonë e më shumë të shikoj tek Islami për shprehjen e tyre më të plotë dhe më të përsosur. Pyetja e parë që kisha mësuar përmendësh nga katekizmi i hershëm ishte: Përse u krijove? Për të cilën përgjigja është të njohësh, të duash dhe t\'i shërbesh Zotit. Kur mendova për ato që më rrethonin kuptova se Islami krijonte mënyrën më të kuptueshme dhe gjithëpërfshirëse për ta praktikuar këtë çdo ditë.
Për sa i përket fatit të palavdishëm politik të myslimanëve sot, nuk mendoja se ky ishte një qortim ndaj Islamit, apo ta ulja atë në një pozicion inferior në rendin e natyrshëm të ideologjive të botës, por e konsideroja si një fazë të ulët në një rreth të madh të historisë.
Hegjemonia e huaj mbi tokat myslimane është parë në të kaluarën me shkatërrimin e plotë të qytetërimit islam në shekullin e XIII nga hordhitë mongole, që shkatërruan qytetet dhe ndërtuat piramida me kokat e njerëzve, nga stepat e Azisë qendrore deri tek qendrat myslimane, pas të cilave plotësia e fatit solli Perandorinë Otomane që të ngrinte fjalën e Allahut dhe ta bënte atë një realitet politik kumbues që zgjati për shekuj me radhë. Mendova se tani ishte radha e myslimanëve bashkëkohorë të përpiqeshin për një kristalizim të ri historik të Islamit, diçka që njeriu duhet të aspirojë të marrë pjesë.
Një ditë kur një mik në Kajro më pyeti: “Përse nuk bëhesh mysliman?”, zbulova se Allahu kishte krijuar brenda meje dëshirën që t’i përkas kësaj feje, që i pasuron ndjekësit e saj, nga zemrat e thjeshta tek mendjet autoritare. Njeriu nuk bëhet mysliman nga ndonjë veprim i mendjes apo vullnetit, por nëpërmjet mëshirës së Allahut dhe kjo ishte ajo që më bëri të pranoj Islamin në Kajro në vitit 1977.
“A nuk është koha që zemrat e atyre që besuan të zbuten me këshillat e Allahut dhe me atë të vërtetën që zbriti (me Kur’an), e të mos bëhen si ata, të cilëve u është dhënë libri më parë e zgjati koha dhe zemrat e tyre u shtangën e shumë prej tyre janë jashtë rrugës. Dijeni se Allahu e ngjall tokën pas vdekjes së saj. Ne ua kemi sqaruar argumentet ashtu që të kuptoni”. (57:16-17)
Si u bëra mysliman
Jetërrëfimi i Nuh Keller-it
I lindur në vitin 1954 në një shtet në veriperëndim të Shteteve të Bashkuara, u rrita në një familje fetare katolike. Kisha krijonte një botë shpirtërore që në fëmijërinë time ishte e padiskutueshme, por me kalimin e kohës dhe veçanërisht pasi hyra në universitetit katolik dhe nisa të lexoj më shumë, lidhja ime me fenë po vihej gjithmonë e më shumë në diskutim, në besim dhe praktikë.
Një arsye ishin ndryshimet e shpeshta të ritualit dhe liturgjisë katolike, që po ndodhnin menjëherë pas Këshillit të Dytë të Vatikanit që u mbajt në vitin 1963, i cili u sugjeronte laikëve se kisha nuk kishte standarde të prera. Klerikët me njëri-tjetrin flisnin për ndryshueshmëri dhe lidhje liturgjike, ndërsa dukej se katolikët e thjeshtë po i linin në errësirë. Zoti nuk ndryshon, as nevojat e njeriut, dhe nuk kishte shpallje të reja nga qielli. Prapëseprapë jemi të rrethuar nga ndryshimet, javë pas jave, vit pas viti, duke shtuar, hequr, duke ndryshuar gjuhën nga latinishtja në anglisht dhe përfundimisht duke sjellë kitarat dhe muzikën folk. Priftërinjtë shpjegonin pa pushim, ndërsa laikët vetëm tundnin kokën. Kërkimi për të gjetur përkatësinë i la shumë njerëz të bindur se nuk kishte shumë që në fillim.
Arsyeja e dytë ishte se shumë vështirësi doktrinore, si doktrina e trinitetit, që asnjeri në historinë botës, qoftë prift apo laik, nuk kishte arritur ta shpjegonte në mënyrë bindëse, e cila zbërthehej në vetvete, të paktën për njerëzit e thjeshtë, si një lidhje mes Zotit, Atit, i cili drejtonte botën nga qielli; djalit të Tij, Jezus Krishtit, i cili shpëtoi njerëzimin në tokë; dhe frymës së shenjtë, që përshkruhej si një pëllumb i bardhë dhe dukej se kishte një rol jo shumë të rëndësishëm. Mbaj mend që doja të lidhesha me njërin prej tyre në mënyrë që të më ndihmonte dhe me të tjerët, prandaj ndonjëherë i lutesha njërit, ndonjëherë tjetrit, por dy të tjerët ishin gjithmonë aty. Më në fund vendosa se i pari duhet të vijë Zoti, Ati dhe kjo krijoi pengesën time më të madhe në rrugën e Katolicizmit, hyjnizimin e Krishtit. Për më tepër, meditimi e bënte të qartë se natyra e njeriut ishte në kundërshtim me natyrën e Zotit në çdo detaj, njëra e kufizuar dhe e përcaktuar dhe tjetra absolute dhe pa kufi. Që Jezusi ishte Zoti, nuk e mbaj mend ta kem besuar ndonjëherë, gjatë fëmijërisë apo më vonë.
Një pikë tjetër e mosbesimit ishte spekulimi me botën tjetër. Veproni kështu dhe kaq e kaq vite do të të hiqen nga dënimi në purgator, që i ishte dukur kaq false Martin Luterit në fillim të Reformimit.
Mbaj mend gjithashtu dëshirën për një shkrim të shenjtë, diçka me rendin e një libri, që mund të jepte udhëzime. Një krishtlindje më dhanë një Bibël, një botim i mirë, por kur nisa ta lexoj, m\'u duk shumë pa lidhje dhe i mungonte koherenca, saqë ishte shumë e vështirë të mendoje të veproje sipas tij. vetëm më vonë e mësova si të krishterët e zgjidhin vështirësinë në praktikë, protestantët krijonin teologji sektare, secili duke theksuar tekstet e sektit të tyre dhe duke minimizuar pjesën tjetër; katolikët e minimizonin të gjithën, me përjashtim të pjesëve të përmendura në liturgjinë e tyre. Dukej si i mungonte diçka librit të shenjtë, që nuk mund të lexohej si një i tërë.
Për më tepër, kur shkova në universitet, zbulova se vërtetësia e librit, veçanërisht Dhiata e Re, ishte vënë në dyshim si pasojë e studimeve moderne të shkrimeve të shenjta të kryera nga vetë të krishterët. Gjatë një kursi për teologjinë bashkëkohore, lexova përkthimin e Norman Perrin të veprës "Problemi i Jezusit historik" nga Joachim Jeremias, një prej dijetarëve më kryesorë të Dhiatës së Re të këtij shekulli. Një kritik tekstual, i cili ishte ekspert i gjuhëve origjinale dhe kishte kaluar shumë kohë me studimin e teksteve, ishte pajtuar me teologun gjerman Rudolph Bultmann, se pa dyshim mund të themi se ëndrra për të shkruar biografinë e Jezusit ka marrë fund, me kuptimin se jeta e Krishtit ashtu si ai e ka jetuar atë, nuk mund të rindërtohet nga Dhiata e re, duke pasur një shkallë besueshmërie. Nëse kjo u pranua nga një mik i Krishterimit dhe një prej ekspertëve të tij tekstualë më të shquar, mendova, çfarë mund të thonë armiqtë e tij? Atëherë çfarë mbetet nga Bibla, përveçse të pranojmë se është një përzierje të vërtetës me trillimet, supozimet e bëra për Krishtin nga ndjekësit e mëvonshëm, të cilët janë vetë në kundërshtim me njëri-tjetrin se kush kishte qenë mësuesi dhe çfarë kishte mësuar. Dhe nëse teologët si Jeremiah mund të siguroheshin se diku poshtë shtresave të shtesave të fundit të Dhiatës së Re kishte diçka të quajtur Jezusi historik dhe mesazhi i tij, si mund të shpresojë njeriu i thjeshtë ta gjejë atë, apo ta dijë?
Unë kam studiuar filozofi në universitet dhe ajo më ka mësuar t\'i bëj dy pyetje kujtdo që pretendon se ka të vërtetën: Çfarë do të thuash dhe si e di? Në traditën time fetare, nuk i gjeta këto përgjigje dhe kuptova se Krishterimi më kishte ikur nga duart. Pastaj fillova një kërkim, që ndoshta nuk është i pa njohur për shumë të rinj në perëndim, një kërkim për të gjetur kuptimin në një botë të pakuptimtë.
Unë fillova aty ku kisha humbur besimin e mëparshëm, me filozofët, përsëri duke dashur të besoj, jo duke kërkuar filozofinë, por më saktë një filozofi.
Kam lexuar esetë e pesimistit të madh Arthur Scopenhauer, që tregonin për fenomenin e etapave të jetës dhe se paratë, fama, forca fizike dhe inteligjenca ndryshonin me kalimin e viteve, por ajo që mbetej ishte përsosmëria morale. Më pëlqeu shumë ky mësim dhe e kujtova pas shumë vitesh. Esetë e tij i kushtonin gjithashtu vëmendje faktit se njeriu e kishte zakon të hidhte poshtë vitet e mëvonshme, atë që e përkrahte me zjarr gjatë rinisë. Me dëshirën parashikuese për të gjetur hyjnoren, vendosa të mbledh argumentet më bindëse të ateizmit që mund të gjeja, sepse ndoshta në këtë mënyrë mund të gjeja një rrugëzgjidhje jashtë tyre më vonë. Prandaj lexova përkthimet e Walter Kaufmann të veprave të Friedrich Nietzsche. Ai analizoi gjykimet morale dhe besimet e njerëzimit me argumente të shkëlqyera filologjike dhe psikologjike që përfunduan duke akuzuar vetë gjuhën njerëzore dhe gjuhën e shkencës së shekullit XIX në veçanti, se është në mënyrë të qenësishme e përcaktuar dhe e ndërmjetësuar nga konceptet e trashëguara nga gjuha e parimeve morale, saqë në formën aktuale nuk mund të shpresojnë ta zbulojnë asnjëherë realitetin. Përveç vlerës së tyre imunitare kundër skepticizmit total, veprat e Nices shpjeguan përse perëndimi ishte post-i krishterë dhe parashikoi me saktësi egërsinë e paprecedent të shekullit XX, duke demaskuar mitin se shkenca mund të funksionojë si një zëvendësim moral për fenë që aktualisht është e vdekur.
Në nivelin personal, analizat e tij kundër Krishterimit, veçanërisht në "Gjenealogjinë e moraleve", më ndihmuan t\'i filtroj besimet e traditës monoteiste në një numër të vogël formash të analizueshme. Ai ndau konceptet jothelbësore (tablonë e çuditshme si vrasjen e hyjnisë së plotfuqishëm në kryq) nga ato thelbësore, që unë, edhe pse pa besuar i kuptova si tre: që Zoti ekzistonte; se Ai e krijoi njeriun në botë dhe përcaktoi sjelljen që pritej prej tij; dhe se do ta gjykonte atë sipas veprimeve të tij në botën tjetër dhe do t\'i jepte dënimin ose shpërblimin e përjetshëm.
Gjatë kësaj kohe lexova një përkthim të hershëm të Kuranit që e çmova kundër dëshirës time, mes vërejtjeve gnostike, për qartësinë me të cilën i paraqiste këto koncepte themelore. Mendova se edhe pse ishte i rremë, nuk mund të kishte shprehje më thelbësore të fesë. Përkthimi si vepër letrare, ndoshta ishte i Sales, ishte i pafrymëzuar dhe haptazi i pafavorshëm për thelbin e saj, ndërsa unë dija që gjuha arabe njihej gjerësisht për bukurinë dhe elokuencën e saj, mes gjuhëve fetare të njerëzimit. Kisha dëshirë që të mësoja arabisht që të lexoja origjinalin. Njëherë kur po kthehesha në shtëpi nga shkolla për pushime, po ecja në një rrugë të pistë mes disa fushave me grurë dhe ishte koha që dielli po perëndonte. Ndjeva se ishte një kohë adhurimi, koha për t\'iu përulur dhe për t\'iu lutur Zotit të vetëm. Unë nuk mund t\'i përshkruaj vetë të gjitha hollësitë, por ajo ishte ndoshta një fantazi kalimtare, ose ndoshta fillimi i vetëdijes se ateizmi ishte një mënyrë joautentike e të qenurit.
Një pjesë të këtij shqetësimi e mora me vete kur u transferova në Universitetin e Çikagos, ku studiova epistemologjinë e teorisë etike si arriheshin gjykimet morale duke lexuar dhe duke kërkuar mes librave të filozofëve për diçka që të hidhte dritë mbi çështjen e pakuptimësisë, që ishte një shqetësim personal dhe një prej problemeve kryesore filozofike të kohës tonë.
Sipas disa personave, observimi shkencor mund të japë vetëm deklarata përshkruese për shembull forma X është Y, objekti ka ngjyrë të kuqe, peshon dy kilogram, gjatësia është dhjetë centimetra e kështu me radhë, në secilin prej tyre funksioni verifikohet shkencërisht, ndërsa në gjykimet morale elementi funksional është një hiç, një deklaratë përshkrimi që nuk mund të matet dhe as nuk mund të verifikohet nga asnjë observim shkencor. Dukej se hiçi ishte logjikisht i pakuptimtë dhe me të, gjithë parimet morale, një pozicion ky që më kujtoi këshillën e Lucian, që kushdo që sheh një filozof të moralit tek ecën në rrugë, duhet të largohet nga ai, sikur largohet nga një qen i çmendur. Për një njeri të tillë sundon përshtatshmëria dhe asgjë nuk e kontrollon sjelljen e tij përveç se marrëveshja dhe rregullat.
Meqë universiteti i Çikagos ishte i shtrenjtë më duheshin më tepër para për të paguar shkollën. Kështu që fillova punë në Bregun Perëndimor në një barkë peshkimi në Alaskë. Deti ishte një shkollë në vetvete dhe unë duhej të kthehesha atje në një hapësirë prej tetë sezonesh sepse më duheshin paratë. Atje takova shumë njerëz dhe pashë pushtetin dhe madhështinë e erës, të ujit, të stuhive dhe të shiut; dhe kuptova sa i vogël është njeriu. Këto gjëra shfaqeshin para nesh si një libër i pafund, por unë dhe peshkatarët e tjerë mund të dallonin vetëm shkronjat e tij që ishin brenda kontekstit tonë: të kapnim sa më shumë peshq të mundnim, brenda kohës së caktuar që t\'ua shisnim barkave të furnizimit. Shumë pak prej nesh dinin si ta lexonin tërë librin. Ndonjëherë gjatë shkulmit të erës, valët ngriheshin lart si kodra të larta, kiçi i anijes njëherë zhytej në luginën me ujë, dhe momentin tjetër pasi arrinte pikën më të ulët ngjitej si shigjetë drejt qiellit, para se të arrinte majën tjetër dhe të ulej sërish.
Në fillim të karrierës time si detar i thjeshtë, kisha lexuar përkthimin e Hazel Barnes të veprës "Being and Nothingness" të Jean Paul Sartres, ku ai argumentoi se fenomenet shfaqeshin për ndërgjegjen vetëm në kontekstin ekzistencial të projekteve njerëzore, një temë që të sillte ndër mend dorëshkrimet e Marksit të vitit 1844, ku natyra ishte e prodhuar nga njeriu, që do të thoshte, për shembull, kur një mistik sheh një korije, ndërgjegjja e tij hipostatizon një objekt krejtësisht të ndryshëm fenomenal ndryshe nga një poet apo një kapitalist. Për mistikun është një manifestim, për poetin një pyll dhe për kapitalistin është lëndë druri. Sipas kësaj perspektive një mal duket kaq i lartë në kontekstin e projektit të ngjitjes së tij e kështu me radhë, sipas marrëdhënieve të dobishme të përfshira në interesat e njerëzve. Por ngjarjet e mëdha natyrore të detit që na rrethonin dukej se i kundërshtonin me fakte të pandryshueshme, përpjekjet tona për të arritur të përshtateshim me të. Papritur ishin aty, të tronditur nga forcat rreth nesh, pa arritur t\'i kuptonim dhe duke pyetur veten nëse do të mund ta kapërcenim këtë kohë të vështirë. Disa prej pjesëtarëve të grupit i kërkonin ndihmë Zotit në ato çaste, por kur ktheheshin shëndoshë e mirë në breg, silleshin si njerëz që nuk e njihnin Atë, sikur ato çaste kishin qenë një kalim në çmenduri, të sikletshme që të silleshin ndër mend gjatë kohëve të gëzuara. Ishte një prej mësimeve të detit se në fakt, ngjarje të tilla jo vetëm ekzistonin, por ndoshta mbizotëronin në jetën tonë. Njeriu ishte i vogël dhe i dobët, forcat rreth tij ishin të mëdha dhe ai nuk mund t\'i kontrollonte ato.
Ndonjëherë ndodhte që një barkë mund të fundosej dhe ekuipazhi të vdiste. Mbaj mend një peshkatar të një barke tjetër, i cili punonte pranë nesh dhe bënte të njëjtën punë që bëja unë. Ai buzëqeshi ndërsa po mblidhte rrjetën me kujdes në kiç, duke e bërë gati për lundrimin tjetër. Disa javë më vonë, varka e tij u përmbys gjatë peshkimit në stuhi dhe ai ngeci në rrjetë dhe u mbyt. E pashë atë dhe njëherë tjetër, në një ëndërr, teksa ma bënte me shenjë nga kiçi i anijes së tij.
Tmerri i skenave që përjetuam, stuhitë, i ftohti, shiu dhe lodhja, plagosjet dhe vdekjet e punëtorëve, pjesës më të madhe prej nesh na bënin shumë pak përshtypje. Në fund të fundit, supozohet se peshkatarët janë të fortë. U tha se barka humbi një anëtar të rastësishëm të ekuipazhit, ndërsa po dilte në det në fund të sezonit, dhe humbja e tij u kurseu pagat, që përndryshe do të duhej t\'jua jepnin në fund të sezonit.
Kapiteni i një varke tjetër ishte një 27-vjeçar, që fitonte miliona dollarë çdo vit nga gaforret në Detin e Beringut. Kur dëgjova për të në fillim ishim në Kodiak, barka e tij ishte lidhur në skelën e qytetit pas një lundrimi të gjatë disa ditë më parë. Momentalisht kapiteni ishte tërhequr në kabinën e tij, ku kishte vjellë gjak sepse kishte ngrënë xham në qendër, një natë më parë, që të tregonte sa i fortë ishte. Ai ishte disi më mirë kur e pashë më vonë në Detin e Beringut, në fund të një sezoni të gjatë dimri. Ai punonte në kabinën e timonit, i rrethuar nga radiot që mund të merrnin sinjale nga kudo, kompjuterët, Loran, hidrolokatorët, thellësimatësit dhe radarët. Kabina e tij kishte pamjen nga deti dhe nga kuverta, ku ishin punëtorët me të cilët komunikonte me altoparlant. Shpesh ata punonin gjithë ditën dhe gjithë natën, duke nxjerrë pajimet nga uji i akullt nën dritën e projektorëve të mëdhenj të lidhur me direkun, të cilët e kthenin në ditë natën e gjatë të muajve të dimrit. Kapiteni njihej si njeri shumë i ashpër dhe njëherë e kishte lënë ekuipazhin në kuvertë në shi për njëmbëdhjetë ditë, sepse njëri prej tyre kishte hyrë brenda dhe kishte pirë një kafe pa lejen e tij. Shumë pak anëtarë të ekuipazhit të tij qëndronin më shumë se një sezon me të, megjithëse fitonin dy herë më shumë se të ardhurat vjetore, le të themi, të një avokati apo ekzekutivi të biznesit të reklamave, dhe vetëm në gjashtë muaj. Në ato vite fitohej shumë në Detin e Beringut, para se peshkimi i tepërt t\'i zhdukte gaforret.
Ai ishte pranë spirancës dhe u tregua shumë i sjellshëm kur afruam barkën tonë dhe ai erdhi të bisedonte me kapitenin tonë. Ata folën gjatë, ndonjëherë të zhytur në mendime duke parë nga deti nëpërmjet derës apo dritareve, ndonjëherë duke parë njëri-tjetrin ashpër, në varësi të bisedave që bënin. "Ata habiten pse kam ca para", tha ai. "Epo, kam fjetur vetëm një natë në shtëpinë time vitin që kaloi".
Pastaj u largua dhe detyroi ekuipazhin të ngrinte spirancën, duke ia ngulur sytë ujit. Vigjilenca e tij, fiziku i bëshëm, lundrimet e panumërta të tij pas gjahut dhe biznesit, më kujtonin kafshët grabitqare të detit. Njerëz të tillë, të aftë për të bërë para, por të pavëmendshëm ndaj qëllimit përfundimtar, më bënin shumë përshtypje, dhe fillova të pyes veten nëse njerëzit nuk kishin nevojë për parime që t\'i udhëzonin dhe t\'u tregonin përse ekzistonin. Pa këto parime dukej se asgjë nuk na dallonte nga gjahu ynë, përveç të qenët më të plotë dhe më të aftë nga ana teknologjike për të kapur gjahun në një kohë më të gjatë dhe me një forcë më shkatërruese se kafshët që gjuanim.
Këto fakte ishin në mendjen time në vitin e dytë të studimeve në Çikago, ku u bëra i vetëdijshëm nëpërmjet studimeve të sistemeve morale filozofike, se filozofia nuk kishte qenë e suksesshme në të kaluarën që të ndikonte tek morali i njerëzve dhe të parandalonte padrejtësinë, dhe unë arrita të kuptoj se kishte shumë pak shpresa që ajo ta bënte këtë në të ardhmen. Zbulova se krahasimi i shoqërive dhe i sistemeve kulturore njerëzore në shumëllojshmërinë e tyre historike i kishte shpënë shumë intelektualë drejt relativizmit moral, përderisa nuk mund të zbulohej asnjë vlerë morale që me vlerat e saj të ishte e vlefshme në mënyrë transkulturore, një reflektim që të shpie drejt nihilizmit, që është një perspektivë që i konsideron qytetërimet njerëzore si bimë që rriten duke mbirë nga farëra të ndryshme në toka të ndryshme, lulëzojnë për njëfarë kohë dhe pastaj zhduken.
Disa e përshëndetën këtë si çlirim intelektual, mes tyre dhe Emile Durkheim në "Elemantary Forms of the Religious Life", apo Sigmund Freud në "Totem and Taboo", që diskutonin për njerëzimin si të ishte një pacient dhe i diagnostikuan traditat e tij fetare si një formë neuroze kolektive, që mund të shpresonin ta kuronin duke aplikuar ateizmin e plotë shkencor, një lloj shpëtimi nëpërmjet shkencës së saktë.
Për këtë temë bleva përkthimin e Jeremy Shapiros të "Knowledge and Human Interests", nga Jurgen Haberman, i cili argumentoi se nuk kishte diçka të tillë si shkenca e saktë tek e cila mund të mbështetesh për të bërë përpara me një përmirësim të vazhdueshëm të vetes dhe botës. Ai e quajti një keqkuptim të tillë metodë shkencore, jo shkencë. Shkenca, tha ai, nuk ishte pa vlera në botën reale. Për shembull llojet e studimeve që merrnin fonde ishin ato studime që shoqëria i quajti kuptimplote, të volitshme, të leverdishme apo të rëndësishme. Habermas i përkiste brezit të akademikëve gjermanë, të cilët gjatë viteve 30 dhe 40, e dinin çfarë po ndodhte në shtetin e tyre, por këmbëngulën se ishin të angazhuar vetëm me prodhimin intelektual, se po jetonin në fushën e diturisë dhe nuk donin të përfshiheshin në zgjedhjen që mund të bënte shteti në lidhje me studimin. Pikëpyetja e tmerrshme që iu ngjit intelektualëve gjermanë kur u bënë publike barbarizmat naziste pas luftës, e bënë Habermas të mendojë thellë për ideologjinë e shkencës së saktë. Tani ishte e qartë se optimizmi i shekullit të XIX i mendimtarëve si Frojdi dhe Durkheimi nuk ishte më e bazuar.
Nisa ta rivlerësoj jetën intelektuale rreth meje. Ashtu si Schopenhauer, ndjeva se arsimi i lartë duhej të prodhonte njerëz të lartë. Por në universitete pashë përgjegjësit e laboratorit që flisnin me njëri-tjetrin për të falsifikuar të dhënat e studimeve në mënyrë që të siguronin fonde për vitin e ardhshëm, pashë ekspertë që nuk lejonin regjistrues në leksionet e tyre nga frika se rivalët e tyre të së njëjtës fushë do të shkonin një hap para me studimin e tyre dhe do t\'ua kalonin me publikimin; profesorë që rivalizonin me njëri-tjetrin për kohëzgjatjen e programeve të tyre mësimore. Cilësitë morale të cilat isha i mësuar t\'ua atribuoja njerëzve të thjeshtë haseshin po aq shpesh tek akademikët e sofistikuar po ashtu si tek peshkatarët. Nëse mund të qeshim me faktin se peshkatarët, të cilët pasi mbushin barkën me peshq lundrojnë lart e poshtë, në mënyrë që të tjerët t\'i shohim, gjoja po kërkojnë më shumë peshq; çfarë mund të themi për doktorët e filozofisë, të cilët sillen në të njëjtën mënyrë për librat dhe artikujt e tyre? Mendova se dija nuk i kishte zhvilluar ata si njerëz, se sekreti i njeriut të lartë nuk gjendej në sofikstikimin e tyre.
Mendova se mos ndoshta nuk kisha bërë përpara në rrugën e filozofisë aq sa duhej. Ndërsa ajo kishte demaskuar Krishterimin tim dhe më kishte dhënë disa pikëpamje të vërteta, akoma nuk u ishte përgjigjur të gjitha pyetjeve të mia. Për më tepër mendova se kjo ishte e lidhur disi, nuk e dija nëse si shkak-pasojë, me faktin se tradita jonë intelektuale nuk dukej më aq e plotë në vetvete. Çfarë ishim shumica prej nesh, qofshin filozofët, peshkatarët, pastruesit, apo mbretërit, përveç se aktorë të vegjël në një dramë që nuk e kuptonim, duke luajtur rolet me kujdes derisa sa të dërgoheshin zëvendësuesit tanë, dhe ne të bënim performancën e fundit? Por a mund të shpresojmë në mënyrë legjitime për më shumë se kaq? Kam lexuar "Kojves Introduction to the Reading of Hegel", ku ai shpjegoi se për Hegelin, filozofia nuk e arrinte kulmin nga sistemi, por më shumë nga njeriu i urtë, nga ai që është i aftë t\'u përgjigjet pyetjeve të mundshme për nënkuptimet etike të veprimeve të njeriut. Kjo më bëri të marr parasysh gjendjen tonë të vështirë në shekullin e XX, që nuk mund t\'i përgjigjej më as edhe një pyetjeje të vetme etike.
Si rrjedhim, dukej sikur kontrolli i pashembullt i këtij shekulli i gjërave konkrete kishte përfunduar duke na shndërruar ne në sende. E krahasova këtë me konceptin e Hegelit të asaj që është konkrete në veprën e tij "Phenomelogy of Mind". Sipas tij një shembull i abstraktes ishte realiteti i kufizuar fizik i librit që tani ke në dorë, ndërsa konkretja ishte ndërlidhja e tij me realitetet e mëdha që presupozonte, mënyrat e prodhimit që përcaktuan llojin e bojës dhe të letrës në të, standardet estetike që diktuan ngjyrën dhe modelin, sistemet e marketingut dhe të shpërndarjes që e çuan atë tek lexuesi, rrethanat historike që shkaktuan aftësinë për shkrim dhe këndim dhe vlerësim nga lexuesi; ngjarjet kulturore që ndërmjetësuan në stil dhe përdorim, shkurtimisht tabloja e madhe ku ishte i qartë dhe kishte ekzistencën e tij. Për Hegelin lëvizja e hetimit filozofik shpinte gjithmonë nga abstraktja tek konkretja, tek ajo që është më reale. Si rrjedhim ai ishte i aftë të thoshte se filozofia të shpinte medoemos tek teologjia, objektivi i të cilës ishte realiteti përfundimtar, Perëndia. Kjo për mua nxirrte në pah një mungesë të pandryshueshme në shekullin tonë. Fillova të pyes veten, nëse duke materializuar kulturën dhe të kaluarën tonë, ne nuk ishim disi veçuar nga njerëzimi i gjerë, nga natyra jonë e vërtetë në lidhje me një realitet më të lartë.
Në këto rrethana, lexova shumë libra për Islamin, mes tyre dhe librat e Seyyed Hossein Nasr, i cili besonte se shumë prej problemeve të perëndimorit, veçanërisht ato që lidheshin me mjedisin, vinin sepse ai e kishte braktisur urtësinë hyjnore të fesë së shpallur, që i mësonte atij vendin e vërtetë si krijesë e Zotit në botën natyrore dhe ta kuptonte dhe respektonte atë. Pa të ai konsumoi natyrën me mënyrat më efektive teknologjike të shfrytëzimit komercial që shkatërruan botën e tij nga jashtë, ndërsa ishte bosh përbrenda, sepse ai nuk e dinte pse ekzistonte, ose për çfarë qëllimi duhej të vepronte.
Mendova se kjo mund të ishte e vërtetë në njëfarë mënyre, por shtronte çështjen e të vërtetës së fesë së shpallur. Gjithçka mbi tokë, të gjitha sistemet morale dhe fetare ishin në të njëjtin avion, derisa njeriu të sigurohej se një prej tyre ishte nga një burim i lartë, garancia e vetme e objektivitetit, gjithë forca e ligjit moral. Përndryshe mendimi i njërit ishte po aq i mirë sa i tjetrit dhe ne ndodheshim në një det të padiferencuar të interesave individuale konfliktuale, ku nuk mund të ngrihej asnjë kundërshtim i vlefshëm për të fortin që ha të dobëtin.
Kam lexuar dhe libra të tjerë për Islamin, dhe kam hasur pjesët e përkthyera nga W Montgomery Wat nga vepra "That Which Delivers from Error" e teologut dhe mistikut Ghazaliu, i cili kuptoi se përtej dritës së shpalljes profetike nuk ka dritë tjetër mbi tokë, prej së cilës mund të arrihet ndriçimi i mendjes, pika ku hetimet e mia filozofike më kishin çuar. Këtu ishte, sipas fjalëve të Hegelit, njeriu i urtë, në individin e të dërguarit hyjnor, i cili kishte kompetencën për t\'iu përgjigjur pyetjeve në lidhje me të mirën dhe të keqen.
Kam lexuar gjithashtu përkthimin e A.J. Arberryes "The Quran Interpreted", dhe më erdhi ndërmend dëshira ime e hershme për një libër të shenjtë. Edhe në përkthim, epërsia e shkrimit të shenjtë mysliman mbi Biblën ishte e qartë në çdo rresht, sikur realiteti i shpalljes hyjnore, që e kisha dëgjuar gjatë gjithë jetës sime të zbehtë, tani ishte zëvendësuar para syve të mi. Me stilin e tij të lartë, fuqinë, mënyrën e mistershme të parashikimit të argumenteve të zemrave ateiste që përpara dhe përgjigja e tyre; ishte një shpjegim i qartë i Zotit si Zot dhe i njeriut si njeri, shpallja e Unitetit Hyjnor duke qenë shpallja identike e drejtësisë sociale dh ekonomike mes njerëzve.
Nisa të mësoj gjuhën arabe në Çikago dhe pasi studiova gramatikën për një vit, vendosa të marr leje dhe të bëj përparime me gjuhën duke ndjekur një kurs privat në Kajro. Dëshira për horizonte të reja më tërhiqte, dhe pas sezonit të tretë të peshkimit, shkova në Lindjen e Mesme.
Në Egjipt zbulova diçka që besoj i afron shumë njerëz me Islamin, treguesin e monoteizmit të pastër tek ndjekësit e tij, që më la mbresa të thella, më shumë se çdo gjë tjetër që kisha hasur më parë. Në Egjipt takova shumë myslimanë, të mirë dhe të këqij, por të gjithë të ndikuar nga mësimet e Librit të tyre në një shkallë të madhe në krahasim me ndonjë vend tjetër. Që atëherë kanë kaluar 15 vjet dhe nuk i mbaj mend të gjithë, apo shumicën e tyre, por ndoshta ata që do të përmend do të shërbejnë për të ilustruar mbresat e mia.
I pari ishte një burrë pranë Nilit pranë Kopshteve Miqyas, ku ecja zakonisht. Ai po falej mbi një karton, me fytyrë nga uji. Nisa të ec para tij, por papritur u përmbajta dhe eca pas tij, duke mos dashur ta shqetësoj. Pashë një burrë të përfshirë tërësisht në lidhjen e tij me Zotin, i cili nuk e vuri re praninë time. Për mua kjo ishte diçka shumë e mrekullueshme, që ishte e çuditshme për dikë që vinte nga perëndimi, ku falja në publik është e pahijshme.
Një tjetër ishte një i ri që ndiqte shkollën e mesme, i cili më përshëndeti pranë Khan al Khalili, dhe për shkak se unë flisja pak arabisht dhe ai pak anglisht dhe dëshironte të më tregonte për Islamin, ecëm se bashku në qytetin e Gizas. Kur u ndamë, mendoj se tha një lutje që unë të bëhesha mysliman.
Një tjetër ishte një shok nga Jemeni, i cili jetonte në Kajro, i cili më solli një kopje të Kuranit, pasi ia kisha kërkuar unë që të më ndihmonte të mësoja arabisht. Në dhomën e hotelit nuk kisha tavolinë pranë karriges ku ulesha dhe lexoja dhe zakonisht i grumbulloja librat në dysheme. Kur e vendosja Kuranin me librat e tjerë, ai ulej ngadalë dhe e ngrinte, nga respekti që kishte për të. Kjo më bëri shumë përshtypje sepse e dija që ai nuk ishte fetar, por ky ishte ndikimi që Islami kishte pasur tek ai.
Një herë tjetër ishte një grua që takova, ndërsa po ecja pranë një biçiklete në një rrugë të pashtruar në anën tjetër në Nilit nga Luxor. Isha bërë me pluhur dhe rrobat i kisha disi të vjetra dhe gruaja e veshur me të zeza nga koka tek këmbët, pa më parë fare më hodhi në duar një monedhë, kaq papritur saqë nga habia e hodha në tokë. Kur e mora ajo ishte larguar. Për shkak se kishte menduar se isha i varfër, edhe pe në dukje jomysliman, ajo më dha para pa shpresuar për ndonjë gjë tjetër, përveç asaj që ishte mes saj dhe Zotit. Ky veprim më bëri të mendoj shumë për Islamin, sepse dukej se asgjë nuk e kishte shtyrë atë përveç kësaj.
Gjatë muajve që qëndrova në Egjipt për të mësuar arabisht, shumë gjëra më vinin në mendje. Fillova të mendoj se njeriu duhet të ketë një fe, dhe më kishte bërë shumë përshtypje ndikimi i Islamit tek jeta e myslimanëve, një fisnikëri e qëllimit dhe bujari e shpirtit, më shumë se tek çdo fe tjetër apo dhe ndikimi i ateizmit tek ndjekësit e tij. Dukej se myslimanët kishin më shumë se ne. Sigurisht Krishterimi kishte të mirat e tij, por ato dukeshin të ngatërruara me pështjellime dhe fillova gjithmonë e më shumë të shikoj tek Islami për shprehjen e tyre më të plotë dhe më të përsosur. Pyetja e parë që kisha mësuar përmendësh nga katekizmi i hershëm ishte: Përse u krijove? Për të cilën përgjigja është të njohësh, të duash dhe t\'i shërbesh Zotit. Kur mendova për ato që më rrethonin kuptova se Islami krijonte mënyrën më të kuptueshme dhe gjithëpërfshirëse për ta praktikuar këtë çdo ditë.
Për sa i përket fatit të palavdishëm politik të myslimanëve sot, nuk mendoja se ky ishte një qortim ndaj Islamit, apo ta ulja atë në një pozicion inferior në rendin e natyrshëm të ideologjive të botës, por e konsideroja si një fazë të ulët në një rreth të madh të historisë.
Hegjemonia e huaj mbi tokat myslimane është parë në të kaluarën me shkatërrimin e plotë të qytetërimit islam në shekullin e XIII nga hordhitë mongole, që shkatërruan qytetet dhe ndërtuat piramida me kokat e njerëzve, nga stepat e Azisë qendrore deri tek qendrat myslimane, pas të cilave plotësia e fatit solli Perandorinë Otomane që të ngrinte fjalën e Allahut dhe ta bënte atë një realitet politik kumbues që zgjati për shekuj me radhë. Mendova se tani ishte radha e myslimanëve bashkëkohorë të përpiqeshin për një kristalizim të ri historik të Islamit, diçka që njeriu duhet të aspirojë të marrë pjesë.
Një ditë kur një mik në Kajro më pyeti: “Përse nuk bëhesh mysliman?”, zbulova se Allahu kishte krijuar brenda meje dëshirën që t’i përkas kësaj feje, që i pasuron ndjekësit e saj, nga zemrat e thjeshta tek mendjet autoritare. Njeriu nuk bëhet mysliman nga ndonjë veprim i mendjes apo vullnetit, por nëpërmjet mëshirës së Allahut dhe kjo ishte ajo që më bëri të pranoj Islamin në Kajro në vitit 1977.
“A nuk është koha që zemrat e atyre që besuan të zbuten me këshillat e Allahut dhe me atë të vërtetën që zbriti (me Kur’an), e të mos bëhen si ata, të cilëve u është dhënë libri më parë e zgjati koha dhe zemrat e tyre u shtangën e shumë prej tyre janë jashtë rrugës. Dijeni se Allahu e ngjall tokën pas vdekjes së saj. Ne ua kemi sqaruar argumentet ashtu që të kuptoni”. (57:16-17)