Laicizmi (kryqezata laike?)
<font color="red">Kur te marresh leje ma dergo mua dhe ta ripostoj ne rast miratimi. </font>
Kryqezata jane fushata ushtarake apo lufte e shenjte te europjaneve kristiane me dekret papal per te rimarre nga muslimanet Token e Shenjte. Kurse sot ne kuptimin jo ushtark te fjales perdoret si levizje per nje kauze te caktuar kundra shkeljve apo abuzimive te ndryshme. Megjithate shija qe le perdorimi i kesaj fjale apo identifikimi me te duke ditur kuptimin origjinal te kesaj fjale nuk eshte nga me te emblat.
Edhe fjala fushate ka kuptim ushtarak pavaresisht se sot njihet si fjale neutrale.
Tani, te hyj me ne teme per tju rikthyer perseri ne fund kryqezates.
Cfare eshte laicizmi apo sekjularizmi (sic njihet ndryshe)?
Qe ne fillim duhet thene se ekziston nje fare konsensusi midis historianeve apo teorive politke qe Laicizmi eshte nje produkt (apo konspiraci, DDD) kristian. Eshte nje doktrine apo ideologji qe ose ka per qellim te kufizoj fene vetem ne sferen private, qe njeh zotin, por qe lihet menjane ne aferet publike, laike ose te eleminoj fene dhe si rrjedhim te mohoj zotin.
Koncepti i laicizmit qe te kuptohet mire nuk mund te merret i vecuar nga levizjet europjane kristiane per reforme. Ne mesjete, me pak lexim qe kam bere, termi laicizem eshte perdorur per funksione extra-kishtare po qe autorizoheshin nga kisha per arsye praktike ose si pergjigje ndaj ndryshimeve politike apo sociale te kohes. Ka qene nevoje per ekzistence nje funksion i tille laik pasi jo vetem ekzistenca e kishes apo kristianizmit e diktonte kete por dhe doktrina e ndarjes se fese nga shteti e kerkonte kete.
Jesus Krisht, eshte thene nga shume, se i ka dhene nje dimension politik kristianizmit me “jepi Cezarit ate qe i takon Cezarit”dhe qe ve ne dukje dualizmin e natyres se Krishtit. Pra levizjet reformatore te diktuara nga kushtet e reja nevoja per ekzistence dhe natyra dualiste e Krishtit ka patur nje efekt mjaft te fuqisshem laicist qe e shkeputi Kristianizmin nga mesjeta dhe supersticizmi kultural tradicional.
Pra, per shume studjues, levizjet reformuese si Humanizmi, Unitarianizmi dhe mbi te gjitha Rilindja Europjane njihen si levizje reformuese brenda Krishterimit, apo si levizjet laiciste brenda tij, qe ne proces e siper kufizuan jo vetem rolin qendror te kishes ne shoqeri por ne menyre te paevitueshme dhe ndergjegjen fetare te njerezve.
Termi anglez, sekjularizem, pak a shume sygjeron se nqse dogma fetare, ne menyre aktive, ndikon, pengon, jeten apo lumturine e njerezve duhet nderhyre per te mos e lejuar. Ne te kundert sekjularizmi (ka dhe nderthurje midis sekjularizmit dhe ateizmit) nuk ka problem me te dhe e lejon te zhvilloihet apo shuhet sipas kohes, me deshire.Kurse termi francez, laicizem, eshte me radikal dhe kerkon liri te plote nga feja ne ceshtje te shtetit edukimit etj.
Ne krahun tjeter, kritiket muslimane thone se edhe pse per boten kristiane laicizmi ka patur efekte pozitive pasi e shkeputi ate nga mesjeta dhe autoriteti absolut i kishes qe pengonte zhvillim social dhe shkencor, objektiva te tilla te laicizmit jane jo vetem te huaja per Islamin por dhe se Islami nuk ka nevoje per to pasi Islami eshte liri mendimi shprehje dhe zgjedhje qe nga dita e pare e tij dhe ska nevoje per imitime te tilla nga bota kristiane. Natyrsiht qe kritiket muslimane shprehen per respektim te vlerave liaciste atje ku ato mbizoterojne. Ata shprehen se mqse Islami ka krijuar keto hapesira per zhvillim te lire besimi dhe ideje nuk ka nevoje per kete Kristianizim te islamit, per kete kufizim te rolit te fese islame.
Por duke pare kete mbetje prapa te civilizmit islam ne krahasim me ate kristian nje number kritikesh muslimane dhe kristiane ne boten arabe kane bere thirrje per reforma radikale. Ata besojne se eshte e mundur nje reformin i tille per te krijuar nje Rilindje Islamike per te penguar nje kolonializim te metejshem te botes arabe muslimane.
Mirepo kjo eshte quajtur nje deklarim lufte kundra Islamit qe eshte nje besim qe ndryshe nga Krishterimi nuk ngre nje perde midis vlerave fetare dhe jetes se perditeshme pasi Islami, nuk i perket thjesht sferes shpirterore te njeriut dhe se ata thone se Islami cliron njeriun dhe jep drejtesi per te gjithe dhe garanton lirite qe bota krishtere i pengonte ne mesjete. Dhe se kontradiktat midis Islamit dhe shkences apo llogjikes nuk jane te qena dhe se ato kane vetem domethenje ne kontekstin euro-kristjan.
Pra si mendoni a ka shkuar bota shume larg me laicizmin?
A eshte laicizmi nje konspiraci krishtere dhe per cfare arsye? Dominance globale apo vetekzistence? A eshte laicizmi nje besim me vete dhe i forcuar mbi ne dhe qe nuk i sherben mire njeriut? Si dhe te tjera...
<font color="red">Kur te marresh leje ma dergo mua dhe ta ripostoj ne rast miratimi. </font>
Kryqezata jane fushata ushtarake apo lufte e shenjte te europjaneve kristiane me dekret papal per te rimarre nga muslimanet Token e Shenjte. Kurse sot ne kuptimin jo ushtark te fjales perdoret si levizje per nje kauze te caktuar kundra shkeljve apo abuzimive te ndryshme. Megjithate shija qe le perdorimi i kesaj fjale apo identifikimi me te duke ditur kuptimin origjinal te kesaj fjale nuk eshte nga me te emblat.
Edhe fjala fushate ka kuptim ushtarak pavaresisht se sot njihet si fjale neutrale.
Tani, te hyj me ne teme per tju rikthyer perseri ne fund kryqezates.
Cfare eshte laicizmi apo sekjularizmi (sic njihet ndryshe)?
Qe ne fillim duhet thene se ekziston nje fare konsensusi midis historianeve apo teorive politke qe Laicizmi eshte nje produkt (apo konspiraci, DDD) kristian. Eshte nje doktrine apo ideologji qe ose ka per qellim te kufizoj fene vetem ne sferen private, qe njeh zotin, por qe lihet menjane ne aferet publike, laike ose te eleminoj fene dhe si rrjedhim te mohoj zotin.
Koncepti i laicizmit qe te kuptohet mire nuk mund te merret i vecuar nga levizjet europjane kristiane per reforme. Ne mesjete, me pak lexim qe kam bere, termi laicizem eshte perdorur per funksione extra-kishtare po qe autorizoheshin nga kisha per arsye praktike ose si pergjigje ndaj ndryshimeve politike apo sociale te kohes. Ka qene nevoje per ekzistence nje funksion i tille laik pasi jo vetem ekzistenca e kishes apo kristianizmit e diktonte kete por dhe doktrina e ndarjes se fese nga shteti e kerkonte kete.
Jesus Krisht, eshte thene nga shume, se i ka dhene nje dimension politik kristianizmit me “jepi Cezarit ate qe i takon Cezarit”dhe qe ve ne dukje dualizmin e natyres se Krishtit. Pra levizjet reformatore te diktuara nga kushtet e reja nevoja per ekzistence dhe natyra dualiste e Krishtit ka patur nje efekt mjaft te fuqisshem laicist qe e shkeputi Kristianizmin nga mesjeta dhe supersticizmi kultural tradicional.
Pra, per shume studjues, levizjet reformuese si Humanizmi, Unitarianizmi dhe mbi te gjitha Rilindja Europjane njihen si levizje reformuese brenda Krishterimit, apo si levizjet laiciste brenda tij, qe ne proces e siper kufizuan jo vetem rolin qendror te kishes ne shoqeri por ne menyre te paevitueshme dhe ndergjegjen fetare te njerezve.
Termi anglez, sekjularizem, pak a shume sygjeron se nqse dogma fetare, ne menyre aktive, ndikon, pengon, jeten apo lumturine e njerezve duhet nderhyre per te mos e lejuar. Ne te kundert sekjularizmi (ka dhe nderthurje midis sekjularizmit dhe ateizmit) nuk ka problem me te dhe e lejon te zhvilloihet apo shuhet sipas kohes, me deshire.Kurse termi francez, laicizem, eshte me radikal dhe kerkon liri te plote nga feja ne ceshtje te shtetit edukimit etj.
Ne krahun tjeter, kritiket muslimane thone se edhe pse per boten kristiane laicizmi ka patur efekte pozitive pasi e shkeputi ate nga mesjeta dhe autoriteti absolut i kishes qe pengonte zhvillim social dhe shkencor, objektiva te tilla te laicizmit jane jo vetem te huaja per Islamin por dhe se Islami nuk ka nevoje per to pasi Islami eshte liri mendimi shprehje dhe zgjedhje qe nga dita e pare e tij dhe ska nevoje per imitime te tilla nga bota kristiane. Natyrsiht qe kritiket muslimane shprehen per respektim te vlerave liaciste atje ku ato mbizoterojne. Ata shprehen se mqse Islami ka krijuar keto hapesira per zhvillim te lire besimi dhe ideje nuk ka nevoje per kete Kristianizim te islamit, per kete kufizim te rolit te fese islame.
Por duke pare kete mbetje prapa te civilizmit islam ne krahasim me ate kristian nje number kritikesh muslimane dhe kristiane ne boten arabe kane bere thirrje per reforma radikale. Ata besojne se eshte e mundur nje reformin i tille per te krijuar nje Rilindje Islamike per te penguar nje kolonializim te metejshem te botes arabe muslimane.
Mirepo kjo eshte quajtur nje deklarim lufte kundra Islamit qe eshte nje besim qe ndryshe nga Krishterimi nuk ngre nje perde midis vlerave fetare dhe jetes se perditeshme pasi Islami, nuk i perket thjesht sferes shpirterore te njeriut dhe se ata thone se Islami cliron njeriun dhe jep drejtesi per te gjithe dhe garanton lirite qe bota krishtere i pengonte ne mesjete. Dhe se kontradiktat midis Islamit dhe shkences apo llogjikes nuk jane te qena dhe se ato kane vetem domethenje ne kontekstin euro-kristjan.
Pra si mendoni a ka shkuar bota shume larg me laicizmin?
A eshte laicizmi nje konspiraci krishtere dhe per cfare arsye? Dominance globale apo vetekzistence? A eshte laicizmi nje besim me vete dhe i forcuar mbi ne dhe qe nuk i sherben mire njeriut? Si dhe te tjera...
