Kanceri i gjirit

[katsune]

Informacionet ne permbajtjen me poshte jane marre dhe perpunuar nga librat:
- Harrison's Principles of Internal Medicine, 17th edition
- Manuale di ginecologia e ostetricia, a cura di Giorgio Bolis.



Kanceri i gjirit karakterizohet nga nje shumezim anormal (malinj) i qelizave epiteliale ne gjendrat e gjirit. Tumoret e gjirit te llojit epitelial perbejne kancerin me te perhapur tek femrat dhe shkaktojne 1/3 te te gjitha tumoreve tek femra. Por fale zhvillimit ne trajtimin dhe ne diagnostifikimin e hershem, mortaliteti per kancerin e gjirit eshte reduktuar ne menyre te ndjeshme.

Tumori i gjirit eshte nje semundje klonale, cka do te thote se nje qelize e vetme e transformuar, si pasoje e nje sere mutacionesh somatike ose gjerminative, eshte ne gjendje te shfaqe te gjithe potencialin e saj malinj me kalimin e kohes. Per kete arsye kanceri i gjirit mund te ekzistoje per nje kohe te gjate edhe si semundje jo invazive edhe si semundje invazive, por pa dhene metastaze. (shenim: vdekja nuk vjen asnjehere nga kanceri primitiv, por nga metastazat!!). Keto karakteristika jane te rendesishme ne aspektin klinik.

Gjenetika dhe kanceri i gjirit:
- Jo me shume se 10% e tumoreve te gjirit eshte e lidhur ne menyre te drejteperdrejte me mutacione gjerminative. Ne kete rast gjene te ndryshme jane pergjegjes te trasheguar. Nje sindrome e vecante e cila quhet sindroma e Li-Fraumeni karakterizohet nga mutacione te gjenit onkosopresor (shenim: keto jane gjene qe e mbrojne qelizen nga grumbullimi i mutacioneve te demshme qe cojne ne nje shumezim te pakontrolluar te qelizes) p53, dhe shkaktojne nje rritje te incidences te kancerit te gjirit, dhe te disa kancereve te tjera. Jane sinjalizuar edhe mutacione te trasheguara te gjenit PTEN.
- Nje tjeter onkosopresor, BRCA-1, eshte identifikuar ne locusin e kromozomit 17q21, i cili kodifikon per nje proteine zinc-finger dhe produkti i tij mund te sherbeje si transcription factor (pra duke u lidhur me sekuenca specifike te ADN-se kontrollon informacionet gjenetike gjate kodifikimit). Femrat qe trashegojne nje nga alelet e transformuara te ketij gjeni nga prinderit kane 60-80% probabilitet qe te preken nga kanceri i gjirit dhe 33% probabilitet qe te preken nga kanceri i vezoreve gjate jetes se tyre. Ndersa meshkujt qe e trashegojne alelin e transformuar mund te preken nga kanceri i prostates, por edhe te gjirit.
- Nje gjen i katert, BRCA-2, i lokalizuar ne kromozomin 13q12, ndikon ne rritjen e incidences se kancerit te gjirit si te femrat edhe te meshkujt.
Te gjitha grate qe ne familje kane mutacione te gjeneve BRCA-1 dhe BRCA-2 eshte mire t'u nenshtrohen testeve te screening specifike per te parandaluar keto semundje.
- Mutacionet sporadike, pra jo te trasheguara, prekin gjenet p53 dhe PTEN, por nuk jane sinjalizuar deri tani per gjenet BRCA-1 dhe BRCA-2.
- Ne 1/4 e rasteve eshte sinjalizuar nje tjeter onkogjen dominues, HER-2 ose erbB2, i cili eshte i amplifikuar ne kancerin e gjirit dhe si pasoje behet pergjegjes per transformimin e indit epitelial te gjirit ne menyre me te pershpejtuar (kanceret HER-2 pozitiv rriten me shpejt), por nga ana tjeter HER-2 eshte nje shenjester e mire per terapine hormonale.

Tipet e kancerit te gjirit:

Klasifikimi me i thjeshte te tumoreve malinje te gjirit i dallon keto ne dy lloje: karcinoma jo invazive ose in situ (kur kanceri nuk eshte perhapur nga vendi se ku ka filluar te zhvillohet) dhe karcinoma invazive (e perhapur). Ekzistojne edhe lloje te tjera te rralla qe dallohen ne baze te karakteristikave klinike-patologjike dhe ne baze te prognozes.

Llojet e karcinomave jo invazive:

- Karcinoma duktale in situ (ose Neoplasi duktale intraepiteliale)- sigla: DCIS (Ductal carcinoma in situ): ky lloj karakterizohet nga shkembimi i shtreses normale epiteliale brenda kanaleve te qumeshtit ne gji me qeliza qe shumezohen ne menyre te pakontrolluar, pra qeliza te semura. Keto qeliza krijojne nje shtrese te trashe brenda kanaleve/dukteve te gjirit derisa e mbushin komplet kete dhe e bllokojne, duke formuar si pasoje edhe zona nekrotike brenda kesaj shtrese. DCIS mund te shfaqet si nje zone e kalcifikuar ne mamografi ose me rralle si nje nyje e prekshme nga jashte, nganjehere se bashku me sekrecione te lengshme apo gjak spontane ose te provokuara nga thithat. Ndersa ne baze te diferencimit/zhvillimit te qelizave (shenim: sa me shume te jete e diferencuar qeliza, aq me shume eshte e ngjashme me qelizen normale), DCIS dallohet edhe ne dy tipe te ndryshme: karcinoma mire e diferencuar dhe karcinoma keq e diferencuar. Kjo e fundit eshte me malinje dhe ka nje tendence me te larte qe te rishfaqet pas trajtimit. Ne 1-3% te karcinomave te hequra me nderhyrje kirurgjikale, nyjet limfatike jane te prekura.
- Karcinoma lobulare in situ (ose Neoplasi lobulare intraepiteliale) - sigla LCIS: qelizat anormale gjenden brenda gjendres se gjirit dhe e bllokojne kete me proliferimin e tyre te vazhdueshem. Ashtu sikurse karcinoma duktale, edhe ky tip nuk ka aftesi te krijoje metastaza te largeta ne trup. Shfaqet me shpesh tek grate ne menopauze dhe ne 15% te rasteve eshte i asociuar me nje karcinome invaziv ne 15 vitet pas diagnostifikimit, pra duhet te konsiderohet si nje shenje rreziku per zhvillimin e nje kanceri invaziv ne te ardhmen.

Llojet e karcinomave invazive:
- Karcinoma duktal invaziv: perben 80% te gjithe karcinomave invaziv te gjirit. Shfaqet si nje nyje e bardhe ne te verdhe, me permasa te ndryshme (nga pak mm deri ne disa cm) dhe perhapet ne indit perreth nga ku ka filluar. Prognoza per kete lloj kanceri ndryshon ne baze te karakteristikave istologjike, biologjike dhe te prekjes se nyjeve limfatike nen sqetull.
- Karcinoma lobulare invazive: eshte kanceri qe ka filluar brenda gjendrave (lobeve) dhe eshte perhapur ne indin perreth. Ashtu si karcinoma duktale mund te perhapet ne nyjet limfatike nen sqetull por edhe ne distance. Rreth 10-14% te kancereve invaziv jane karcinoma lobulare.

Pervec ketyre dy tipeve kryesor, ka edhe disa tipe te tjera te kancerit invaziv me pak te zakonshme, si psh karcinoma medullare (1%), karcinoma mucinoz (1-2%), karcinoma papilare (1%), etj akoma me te rralla.

Semundja e Paget (1-4%): shfaqet nepermjet nje ekzeme te thithes qe duket e irrituar, e gjakosur me plage te cilet formojne kore nga siper. Zakonisht diagnistifikohet heret per arsye se demtimet nga jashte jane te dukshme menjehere dhe kjo gje i garanton nje prognoze te mire. Por mund te shfaqet edhe se bashku me nje karcinome invazive ose me demtime te kalcifikuara brenda gjendres se gjirit, dhe ne kete rast prognoza ndryshon.

(vijon dite tjeter...)

 

[Solaris]

Sikur Al Punk ta vendoste si artikull kryesore këtë teme!
Të përgëzoj që e solle midis nesh , duhet një sensibilizim...
Pasi qe nuk e di për jashte vendit, por ta siguroj që këtu në Shqipëri ka ende femra që nuk guxojnë të shkojnë , nga sedra , frika e shumë faktore të tjere dhe kjo është shumë por shumë e dhimbshme!

 

[katsune]

Sikur Al Punk ta vendoste si artikull kryesore këtë teme!
Të përgëzoj që e solle midis nesh , duhet një sensibilizim...
Pasi qe nuk e di për jashte vendit, por ta siguroj që këtu në Shqipëri ka ende femra që nuk guxojnë të shkojnë , nga sedra , frika e shumë faktore të tjere dhe kjo është shumë por shumë e dhimbshme!

eshte aq i perhapur sa prek 1 ne 8 femra, prandaj jane te rendesishme kontrollet. ditet ne vazhdim do sjell edhe informacione mbi screening dhe kontrollet ne varesi te moshes dhe faktoreve te rrezikut.

tema permban terma specifike dhe ne disa pjese informacione ne detaje qellimisht sepse u drejtohet edhe mjekeve, studenteve te mjekesise dhe ne pergjithesi atyre qe kane te bejne me kete fushe. por edhe njerezve te thjeshte natyrisht, e nese dicka nuk eshte e qarte ose nevojitet me shume informacion per disa pika qe mund te mos jene shtjelluar shume, mund te shtrohen pyetje dhe brenda mundesive do pergjigjemi une ose kushdo tjeter ka njohuri mbi kete.

 

[Solaris]

eshte aq i perhapur sa prek 1 ne 8 femra, prandaj jane te rendesishme kontrollet. ditet ne vazhdim do sjell edhe informacione mbi screening dhe kontrollet ne varesi te moshes dhe faktoreve te rrezikut.

tema permban terma specifike dhe ne disa pjese informacione ne detaje qellimisht sepse u drejtohet edhe mjekeve, studenteve te mjekesise dhe ne pergjithesi atyre qe kane te bejne me kete fushe. por edhe njerezve te thjeshte natyrisht, e nese dicka nuk eshte e qarte ose nevojitet me shume informacion per disa pika qe mund te mos jene shtjelluar shume, mund te shtrohen pyetje dhe brenda mundesive do pergjigjemi une ose kushdo tjeter ka njohuri mbi kete.

Më dole aty ku doja të të pyesja Broken dhe të marr informacion , në varesi të moshes se cilat janë kontrollet përkatese. Do të lexoj në vazhdim ateherë : )

 

[Aki]

eshte aq i perhapur sa prek 1 ne 8 femra, prandaj jane te rendesishme kontrollet. ditet ne vazhdim do sjell edhe informacione mbi screening dhe kontrollet ne varesi te moshes dhe faktoreve te rrezikut.

tema permban terma specifike dhe ne disa pjese informacione ne detaje qellimisht sepse u drejtohet edhe mjekeve, studenteve te mjekesise dhe ne pergjithesi atyre qe kane te bejne me kete fushe. por edhe njerezve te thjeshte natyrisht, e nese dicka nuk eshte e qarte ose nevojitet me shume informacion per disa pika qe mund te mos jene shtjelluar shume, mund te shtrohen pyetje dhe brenda mundesive do pergjigjemi une ose kushdo tjeter ka njohuri mbi kete.

Do ishte mire dhe disa fjale mbi menyren si cdo femer pasi ben dush te kontrolloje gjinjte e vete ose para pasqyres ose pa nevoje per pasqyre ne forme radiale duke prekur tere siperfaqene gjirit per te njohur nese mund te gjeje ndryshime, pastaj ca fjale mbi fibroadenomet dhe formacionet cistike qe s'duhet te jene alarmante

Nice job broken_smile

 

[katsune]

Do ishte mire dhe disa fjale mbi menyren si cdo femer pasi ben dush te kontrolloje gjinjte e vete ose para pasqyres ose pa nevoje per pasqyre ne forme radiale duke prekur tere siperfaqene gjirit per te njohur nese mund te gjeje ndryshime, pastaj ca fjale mbi fibroadenomet dhe formacionet cistike qe s'duhet te jene alarmante

Nice job broken_smile

ne lidhje me vetekontrollin sipas studimeve te deri tanishme(cit. Harrison) rezulton se kjo praktike nuk ka sjell ndryshim ne survival rate, por gjithsesi avantazhi teorik i vetekontrollit eshte identifikimi i kancerit ne gjendjen fillestare me qellim qe te trajtohet ne menyre sa me shume konservative. gjithsesi do flas edhe per kete, ose mund ta besh edhe ti Aki nese deshiron

 

[Aki]

ne lidhje me vetekontrollin sipas studimeve te deri tanishme(cit. Harrison) rezulton se kjo praktike nuk ka sjell ndryshim ne survival rate, por gjithsesi avantazhi teorik i vetekontrollit eshte identifikimi i kancerit ne gjendjen fillestare me qellim qe te trajtohet ne menyre sa me shume konservative. gjithsesi do flas edhe per kete, ose mund ta besh edhe ti Aki nese deshiron

E ke parasysh ne shtetet me sistemin shendetesor dhe edukaten e popullsise jo aq shume te zhvilluar femrat nuk bejne kontrolle rutine ne spitale, prandaj mendoj se se paku vetekontrolli mund te jete nje shtyse qe femrat t'i perkushtojne kujdes vetes, normal varet dhe sa do e marrin parasysh

P.S. kte teme ta le ty se ke marre librat do e riformulosh me bukur hehe

 

[katsune]

Faktoret e rrezikut per kancerin e gjirit:
- prezenca ne familje te nenes ose motrave (ose ne pergjithesi 1-2 familjare me lidhje te ngushta gjaku) me kancer te gjirit
- grate qe nuk kane pasur femije ose kane pasur pas moshes 30 vjecare
- menstruacioni i pare i hershem (<12 vjec) dhe menopauza e vonshme (>55 vjec)
- te paturit kancer ne gji rrit rrezikun per te zhvilluar nje kancer te ri ne gjirin tjeter ose ne te njejtin gji
- te paturit kancer ne vezore ose ne miter
- grate qe nuk ushqejne femijet me gji
- indi i gjirit me densitet te larte ne mamografi
- stili i jeteses: kequshqyerja, konsumimi i alkolit dhe duhanit, mbipesha dhe mungesa e aktivitetit fizik

Parandalimi dhe zbulimi i shpejte (ne stadet fillestare) te kancerit te gjirit

Masat qe mund te ndermerren per parandalimin e kancerit te gjirit variojne sipas moshes. Keto duhet te fillojne qe nga mosha 20 vjecare me vetekontrollin e gjirit cdo muaj, pas moshes 40 vjecare keshillohet vizita te senologu ose gjinekologu i specializuar cdo vit, dhe pas moshes 50 vjecare vizita klinike duhet te kompletohet edhe nga mamografia cdo 2 vjet, ose ekografia ne moshen e re ne rast dyshimi nga vetekontrolli ose kontrolli klinik i gjirit nga mjeku.


Ne rastet kur ne familje ka raste me kancer te gjirit ose ne prezencen e faktorit gjenetik keshillohet:
- per moshen 25-35: vizite klinike cdo 6 muaj, eko e gjirit cdo 6 muaj, rezonance magnetike te gjirit cdo vit, mamografi me doza te vogla rrezatimi pas moshes 30 vjecare cdo vit.
- per moshen 35-50: vizite klinike cdo 6 muaj, eko te gjirit cdo vit (ose cdo 6 muaj nese indi i gjirit ka densitet te larte ne mamografi), mamografi me doza te vogla rrezatimi dhe rezonance magnetike te gjirit cdo vit.
- per moshen >50: vizite klinike cdo 6 muaj, mamografi standarde cdo vit, rezonance magnetike te gjirit cdo vit dhe eko te gjirit nese radiologu e gjykon te nevojshme.

Vetekontrolli i gjinjve: duhet te behet cdo muaj pas moshes 20 vjecare, 7-14 dite pas fillimit te menstruacioneve. Kjo per arsye se indet e gjirit jane nen ndikimin e hormoneve vazhdimisht dhe ne ditet e tjera keto mund te jene te fryra, te forcuara, duke krijuar alarme false ose konfuzion gjate ekzaminimit.
Vetekontrolli i gjinjve mund te behet shtrire apo para pasqyres. Para pasqyres vendosen duart ne ije dhe veshtrohen simetria, forma dhe madhesia e gjinjve (nuk duhet krijuar panik nese gjinjte kane madhesi te ndryshme, sepse kjo eshte normale). Veshtrohet lekura e gjinjve, shenja te mundshme irritimi, te skuqura apo te enjtura, vende jo te rrafsha ose te trasha te lekures (lekura e ashtuquajtur ne forme portokalli), terheqje e thithave (jo domosdoshmerit do te thote dicka negative), rrjedhje lengu. Me majat e gishtave tregues, te mesen dhe gishtit te unazes behet palpacioni i gjinjve ne siperfaqe me levizje rrethore, radiale ose spirale (shiko videon me poshte); palpacioni vazhdon edhe nen sqetull. Nese verehen shenja jo normale, nyje dhe formacione te forta, eshte e keshillueshme vizita tek mjeku. Prezenca e tyre nuk do te thote se eshte domosdoshmerisht kancer i gjirit, per arsye se fryerjet shpesh here jane ciste qe formohen e zhduken vete gjate ciklit mestrual, ose ne raste te tjera formacione beninje pa asnje rrezik. Po ashtu edhe shenjat e tjera mund te jene pasoje problemesh te tjera qe nuk kane lidhje me kancerin e gjirit. Prandaj cdo shenje anormale nuk duhet te krijoje menjehere panik.

 

[katsune]

Diagnostika imazherike

- Mamografia

Mamografia eshte nje ekzaminim i nevojshem per te percaktuar gjendjen totale te gjirit dhe ka nje rol skreenues dhe diagnostik per detektimin e hershem te kancerit te gjirit. Sensibiliteti (shenim: sensibiliteti ne epidemiologji shpreh kapacitetin e nje ekzaminimi/testi per te zbuluar te semuret ne nje popullate te caktuar) i kesaj teknike eshte i larte dhe mundeson detektimin e nyjeve jo te prekshme me ekzaminimin klinik: ne 85% te rasteve tek grate >40 vjec, por qe reduktohet ne 70% ne rast te grave me densitet te larte te indit te gjirit.
Shume shpesh ne rast te neoplazive te hershme dhe te mikrokalcifikimeve, mamografia eshte i vetmi ekzaminim i afte per te percaktuar keto demtime. Por eshte e nevojshme edhe ne rastin e nyjeve te prekshme nga jashte, jo vetem per faktin qe konfirmon ose jo prezencen e nyjes, por edhe per faktin se eshte ne gjendje te percaktoje me saktesi madhesine e nyjes, mikrokalcifikimet brenda saj ose nyje te tjera qe mund ta shoqerojne. Shenjat mamografike kryesore jane: opacitet me kontura jo te rregullta dhe te paqarta, mikrokalcifikime dhe demtime te struktures normale te parenkimes (indit). Limita e vetme e mamografise eshte densiteti i larte i indit, dhe ne kete rast mamografia shoqerohet edhe nga ekografia. Ne disa qendra te avanzuara perdoret tashme edhe mamografia digjitale nepermjet se ciles gjiri ekzaminohet ne kohe reale.

- Dutogalaktografia

Dutogalaktografia eshte nje mamografi me perdorimin e mjetit te kontrastit e cila mundeson shikimin e difekteve te mbushjes se kanaleve te qumeshtit per shkak te ndonje formacioni ne brendesi te tyre. Kjo metode perdoret kur ka sekrecione ematike, sieroematike ose transparente (keto jane 3 sekrecionet qe rrisin me shume dyshimin per dicka neoplastike), sidomos nese jane vetem ne njerin gji dhe jane monorificiale (dalin vetem nga nje vrime e dukteve te qumeshtit).

- Ekografia

Metoda ekografike eshte e preferueshme per avantazhet e saj kryesore si thjeshtesia e perdorimit te saj, dinamizmi dhe fakti qe nuk eshte aspak invazive. Disavantazhi kryesor eshte fakti qe saktesia e ekzaminimit varet nga personi qe e kryen ate, pra duhet te behet gjithmone nga mjeke eksperte ne senologji. Ekografia mundeson diferencimin midis formacioneve likuide (te lengshme, si cistet) dhe solide (parenkimale). Ne rastin e nyjeve solide nepermjet ekografise mund te studiohen kontura, madhesia, ekogjeniciteti dhe vaskulariteti (me tekniken Doppler). Ekografia perdoret edhe si metode ndihmese gjate kryerjes se biopsise dhe ne ekzaminimin e nyjeve limftatike nen sqetull ne rastet kur dyshohet se keto jane prekur nga kanceri.

- Rezonanca magnetike (RMN)

RMN eshte nje metode qe ka filluar te perdoret gjithnje e me shume edhe per gjirin kohet e fundit. RM eshte e nevojshme per diferencimin midis cikatrices kirurgjikale pas heqjes se kancerit dhe rishfaqjes se kancerit (kanceri eshte i vaskolarizuar, ndersa shenja kirurgjikale jo), ne hetimin e pacienteve me proteza mamare, ne kerkimin e nje tumori te gjirit primitiv jo te dukshem por me limfonoda pozitive dhe mamografi dyshuese. RMN perdoret edhe ne hetimin e gjirit para se te kryhet nderhyrja kirurgjikale dhe ne monitorimin pas trajtimit me kimioterapi neoadjuvante. Se fundi RMN keshillohet edhe si metode skrenuese ne moshat e reja me mutacione BRCA1 dhe BRCA2.

- PET-TC

Ekzaminimi PET me traciantin 18-FDG (fluorodezosiglukoz te markuar) bazohet ne faktin qe qelizat kanceroze perdorin FDG si substrat per ushqim, pra kjo teknike detekton metabolizmin e qelizave tumorale ne menyre jo invazive. Sensibiliteti i PET eshte i larte per formacione >5 mm. Kjo teknike perdoret edhe ne stadiacionin e lezioneve te njohura dhe ne monitorimin e reagimit ndaj trajtimit me kimio- ose radioterapi te metastazave ne distance.

(vijon)