Huazimet turke !

[Aleksandra Pawlaczyk]

Tung,

quhem Aleksandra, jam nga Polonia. E di shqip, sepse studioj ne Poloni filologjine ballkanike. Me eshte duhur ndhima juaj. Tani po shkruaj punen time bachelor. Tema eshte : Perkthimi i huazimeve turke ne romanin "Pallati i Endrrave" te Kadarese. Natyrisht, se shkon per perkthimet keto fjale ne librin polak, por kete gje nuk eshte shume e rendeshishme per ju. Ketu do t'ju jap nje liste e huazimeve, te cilet i kam gjetur ne origjinalin. Ne punen duhet te bej ndonje klasifikim. Cilat fjale jane te vjetruara, cilat kane lidhje me realitetin juaj dhe ndonje tjeter. Ju lutem per ndihmen ! S'kam shume kohe per kete gje.
Abdyl Kadir – nazwa własne
aga (Shain) - archaizm
allah- archaizm
Ama
baba
bajames
bajamishtja
bakër
Banka e Vakëfeve
baticat
(i,e) barabartë
Beç beu
befas
e befasishme
befasisht
bodrum
braktis
byrek
copë
copëza – copëza
çaj
çajhanet
(i,e) çakërdisur
çantë
çare
çiflik
çizmet
den baba den
divan
ej
emër
emërim
emërohem
enkas
fenerë
fenerndezësit
gjoks
hair
hajde
hajër
hallakatem
hallet
halli?
hanëme
harem
haxhi
Haxilelekët
hej
ibrik
imam
inshalla
jakë
jeniçeri
Jenishehir
jo
Jusuf
kafe
kafeneja
kafkave
karvanë
kast
kat
katërkatëshe
Kurt
kuti
lahuta
lejlekët
mahi
mall
Manastir
Mark - Alem
matufi
mejhane
minare
myshteriu
nejse
oh
ogurzezë
osman
osmanisht
padishah
para
pasha
pashallëk
pehlivan Aliu
perçe
pllakë
postiqe
pupla
pusi
pushtet
qejf
qepallat
qësendi?
qilarë
qilim
qiranë
Qorrfermanit
qosh
qymyr
(i,e) qymyrgurit
qypria
qyrk
raft
raki
ramazan
rast
rastësi
rastësisht
salep
(i,e) saktë
setër
sixhade
Sukrullah
sulltan
shandanët
Sheh-ul-Islam
Sheshi i Islamit
taban
Tabir Saraj
tarallake
tek-tuk
turk
xhami
xhybe
vaj
vezir
zatën
zbaticat
zile
zor

 

[Ema]

Ketu po rendis fjalet qe perdoren shpesh ne shqipen e sotme,sidomos ne Shqiperine e mesme.Ato fjale qe nuk gjen ketu jane me te vjetra dhe nuk perdoren pothuaj nga askush.
Aga,ishte titull gjate perandorise turke.Perdoret akom sidomos ne Shqiperine e mesme per te treguar dike me pasuri ose dike qe eshte dembel dhe eviton te merret me pune te rendomta.
Baba,perdoret akoma,gjithnje me shume ne Shqiperine e mesme per te treguar gjyshin ose babain.
Bajame-nuk kemi fjale tjeter per Bajame,eshte nje frut i thate,si arra,por me e vogel :O E njejta gje vlen pe baticat dhe zbaticat.Zor dmth Turp,me vjen zor,me vjen turp,e perdorim si sinonim te fjales zor.
Befas dmth papritur,edhe kjo fjale perdoret si sinonim i fjales papritmas pothuaj ne gjithe Shqiperine.
Bodrumi eshte pjesa e shtepise qe ndodhet nen toke dhe perdorej(perdoret) per te mbajtur kafshet ose si magazine.
BraktisFolja eshte "te le pergjithnje" p.sh : e braktisa foshnjen e sapolindur ne shkallet e manastirit.(to abbandon)
Byrek eshte fjala turke qe na tregon torten e kripur qe behet me pete dhe mbushje zarzavatesh ose mish.Perdoret rregullisht dhe nuk ka sinonim ne shqip.
Cope/copeza- cik,pjese,te ndash buken ne copa....
Caj/cajhanet- bima qe gjithe bota quan Tea dhe salloni ku pihet caji.nuk ka sinonim ne shqip.
I Cakerdisur-tregon nje person qe sillet si i cmendur,ne menyre kaotike dhe te paparashikueshme.
Cante eshte fjala qe tregon kuleten e madhe qe mbajne femrat ne krah,,perdorim vetem kte fjale per te treguar kete send.
Ciflik eshte nje fjale qe nuk perdoret me,tregonte nje lloj ferme gjate Perandorise Otomane e cila kishte si sundues Beun.
Cizmet jane kepucet me qafa te gjata,deri ne gju apo dhe me lart.S'kemi fjale tjeter si sinonim.
DEn baba den dmth brez pas brezi.Ne Elbasan e perdorin per te treguar se dikush eshte elbasanlli dena baba den...dmth prej shume brezash....

....do vazhdoj sa te me jepet mundesia,gjithnje nese te hyjne ne pune zhgarravinat e mia.

 

[Al-Punk]

Ka shume fjale turke ne shqip, por nuk e shoh shume problem per sa kohe ne arritem ta ruajme gjuhen tone.
Mos harroni qe ishim te pushtuar per me shume se 500 vjet nga nje shtet qe kishte ndikim te forte ne te gjithe boten ne ate kohe. Eshte si te jesh pak a shume e pushtuar per 500 vjet nga Amerika sot dhe te ruash gjuhen (shembull jo shume real, por sa per ide).
Nga ana tjeter, pati shume vende neper bote qe ne pushtime prej 300 vjetesh humben teresisht gjuhen e tyre, si vendet e Amerikes se Jugut.

 

[Hank]

Po te shkruaj disa nga fjalet e vjetra qe nuk perdoren me (ose perdoren nga pleqte) ne SHqiperi:
hanëme
harem
haxhi
Haxilelekët
xhybe
vezir
zatën
Sukrullah
sulltan
shandanët
Sheh-ul-Islam
Tabir Saraj
pusi
pushtet
qësendi?
Qorrfermanit
qypria
qyrk
salep
(i,e) saktë
setër
Ama
baba
bajames
bajamishtja
bakër
Banka e Vakëfeve
baticat
(i,e) barabartë
Beç beu
befas
e befasishme
befasisht
bodrum
braktis
byrek
copë
copëza – copëza
çaj
çajhanet
(i,e) çakërdisur
çantë
çare
çiflik
çizmet
den baba den
divan
ej
emër
emërim
emërohem
enkas
fenerë
fenerndezësit
gjoks
hair
hajde
hajër
hallakatem
hallet
halli?
hanëme
harem
haxhi
Haxilelekët
inshalla
jeniçeri
Jenishehir
Jusuf
kast
mahi
Mark - Alem
myshteriu
osman
osmanisht
para
pasha
pashallëk
pehlivan Aliu
postiqe

Fjalet me poshte jane shqip dhe nuk kane te bejne me turqizmat
jo (puro shqip, nuk ka tebeje me turqishten)
katërkatëshe (puro shqip,
Kurt (rikonsideroja pasi eshte emer shqiptar dhe jo turk)

 

[Holland2010]

hanëme= Banjo nuk para perdoret shume
harem= Kjo perodret hari i sullatni (nje tufe me femra te bukura ose grate e sulltanit, shembull haremi i Ali pashe tepelenes)
haxhi= Titull fetar
xhybe=lloj veshje
vezir= titull fetar
sulltan= titull ushtarak ose ofiq ose post
shandanët= mbajtese qirinjsh ose vete qirinjte
pusi= gracke ose kurth ose pus vend ku mbushin uje
pushtet= fjale shqipe
qësendi?= me pa me qesendi , duke u tallur ose me pa rende ose ma pe tere pordhe
qyrk= lloj veshjeje
salep= pije e ngrohte shume e embel
(i,e) saktë= fjale shqipe
setër= ka perdorim shqip psh sofer ose lloj tavoline
Ama= kjo ka perdorim sidomos ne fshatra zevendesohet me fjalen por
baba= fjale shqipe baba ose father ne anglisht
bajames= dru frutor ose frut i thaste ose edhe emer femre Bajame
bajamishtja= pyll me bajame
bakër= lloj metali ne ngjyre te vedhe ehste shqip
Banka e Vakëfeve= fjala vakef perdoret per njerez te varfer te lodhur nga jeta
baticat= fenomen natyror qe ndodh ne det kur deti terhiqet nga bregu
(i,e) barabartë
Beç beu= Beu ehste titull ai qe kishte tok dhe fshataret punonin per te tani nuk perdoret me sepse nuk ka me be
befas= papritmas por ehste fjale shqipe jo turke
e befasishme= e shpejt dhe e papritur.
befasisht= njelloj me ato me siper
bodrum=perdret edhe sot si tip magazine, zakonisht ne shtepite qe kane nje kat nendhe. Aty vendosin gjerat qe nuk perodrin ose pijet psh veren.
braktis= fjale shqipe, e braktis dmth e le te vetme, ose e le ne balte dike.
byrek= ushqim me pete perdoresh gjeresisht sot
copë=fjale shqipe jo turke , nje cope dmth nje pjese.
copëza – copëza=pjeseza
çaj= pije TEA ne anglisht
çajhanet= vend ku pihet caj
(i,e) çakërdisur= i cmendur, jo ne rregull
çantë= peroder edhe ost , kete kuptim ka, BAG ne anglisht
çiflik= pjese toke, sot nuk perdoret me
çizmet= lloj kepucesh, per te ecur zakonisht ne vende me balte ose kur bie shi
den baba den= vendas, nje njeri qe jeton prej brezash ne te njetin vend
divan= perdoret gjeresisht edhe ost , sofa ose vend ku ulesh
etj etj