Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

[Ema]

Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?
nga Ardian Klosi

Prej disa javësh mediat shqiptare në Shqipëri, Kosovë e diasporë kanë shpallur një sensacion: gjetjen e një dorëshkrimi të moçëm në gjuhën shqipe nga dr. Musa Ahmeti në Arkivin Sekret të Vatikanit. Dorëshkrimi thuhet se është i vitit 1210, është shkruar në pergamen në 208 fletë, i tëri në gjuhën shqipe, në dialekt të veriut nga njëfarë Theodor Shkodrani. Zbuluesi, doktor Ahmeti, që i ka filluar kërkimet e tij më 1995, ka rënë në gjurmë të tij në vitin 1998. Gjatë gjithë kësaj kohe gjer më sot ai nuk ka folur dhe komunikuar me askënd, por është marrë me transkriptimin e veprës, derisa tani, si e ka përfunduar këtë punë tepër të vështirë, sikurse thotë, iu drejtua mediave, duke dhënë intervista të shumta mbi zbulimin e tij.
Pothuajse të gjitha revistat tona të ilustruara e kanë botuar lajmin të shoqëruar me intervista të doktor Ahmetit. Të njëjtën gjë kanë bërë edhe një numër gazetash. Në televizione e radio kanë folur njerëz të njohur të jetës publike shqiptare, të cilët përshëndesin zbulimin e rrallë. Drejtori i Muzeut Kombëtar p.sh. i entuziazmuar flet për lashtësinë e gjuhës së shkruar shqipe, e cila pas këtij zbulimi "del e shkruar edhe para Luterit ose Dantes".
Na ra në sy menjëherë, që në asnjërin nga organet dhe shpalljet e përmendura nuk botohet asnjë faksimile e veprës së Theodor Shkodranit. Në vend të saj riprodhohen faksimile veprash të tjera, bie fjala nga një dorëshkrim në pergamen i vitit 1274, ku thuhet se përmbahen dy vula zotërinjsh shqiptarë, Ëngjëllorëve dhe Dukagjinëve, ose nga një dokument i Arkivit të Dubrovnikut, i vitit 1284, ku përmendet për herë të parë gjuha shqipe (shih p.sh. revistën "Klan", 13.10.02 ose "Ekskluzive", tetor 2002 etj.). Është për t'u habitur që asnjë redaktor a botues i këtyre revistave nuk ka kërkuar fotokopje të një flete të origjinalit, për të pasur qoftë dhe një grimcë dëshmie. As drejtori i Muzeut Kombëtar, i pyetur, nuk ishte në gjendje të paraqiste ndonjë faksimile të origjinalit.
Ndërkohë që dr. Ahmeti po lahet në dushet e lavdisë mediatike, neve, pas gëzimit të parë për këtë lajm të jashtëzakonshëm, filluan të na lindin disa dyshime për vërtetësinë e zbulimit. Çfarë e pengon doktorin që të botojë një fragment nga zbulimi i vet? Tani ai është krejt i tiji si zbulim, pra askush nuk mund t'ia marrë më meritën, që ka dhënë këtë ndihmesë të pashoqe për historinë e gjuhës shqipe dhe të vetë Shqipërisë. Ky është argumenti i parë, i natyrës publike. E po kësaj natyre, ose më saktë e natyrës morale-publike, është edhe pyetja tjetër që na erdhi ndër mend shpejt dhe që po ashtu na i shton dyshimet: dr. Ahmeti nuk është emër i njohur filologu; deri tani nuk i kemi lexuar asnjë botim. Ai patjetër ka pasur vështirësi të mëdha, siç e pohon edhe vetë, për të deshifruar veprën e rrallë që i ka rënë në dorë. Përpara një gjetjeje të tillë është gati një detyrim moral, që t'i drejtohesh një filologu të mësuar me tekste të vjetra të shqipes, për arsye se bëhet fjalë për një vepër që i përket në fund të fundit kulturës së krejt një kombi dhe ndihmon tej mase për shumë pikëpyetje që dalin nga historia e njohur e gjuhës dhe popullit shqiptar. Mirëpo doktor Ahmeti nuk i është drejtuar bie fjala, as Wilfried Fiedlerit në Berlin, as Bardhyl Demirajt në Mynih, as Eric Hampit ose Victor Friedmanit në Çikago, as Ardian Klosit në Tiranë, as Francesco Altimarit në Kozencë, as Italo Fortinos në Napoli; secili prej këtyre e të tjerë do ta kishin kthyer punën disavjeçare të dr. Ahmetit në punë disamujore, dhe pa ia hequr aspak meritën e zbulimit të parë.
Të vimë tani tek argumentat filologjike që na i rëndojnë edhe më shumë dyshimet për vërtetësinë e zbulimit. Citojmë gjetësin: "I gjithë dorëshkrimi është i shkruar me grafema latine; përveç që për tre grafema të shqipes janë përdorur grafemat greke (për shkronjat: "dh", "th" dhe "y"), i tëri në gjuhën shqipe, në dialektin e veriut, që si i tillë paraqet mjaft vështirësi për t'u lexuar".
a. Nëse ky dorëshkrim është në dialektin e veriut kjo nuk përbën vështirësi, por lehtësi në të lexuar. Shumica e autorëve tanë të vjetër, të shekujve 16.-17. kanë shkruar në dialekte veriore të gegënishtes (Buzuku, Budi, Bardhi, Bogdani) dhe kjo traditë thuajse e vijueshme shkrimi e lehtëson mjaft leximin e çdo teksti të atyre kohëve në gegënishte. Kush lexon Buzukun, di t'i lexojë menjëherë edhe të tjerët, aq më shumë që për këto ndihmojnë monografi të hollësishme si ato të Eqrem Çabej, Namik Ressulit etj.
b. Gjetësi përmend tri grafema greke për dh, th dhe y, përveç atyre latine. Mirëpo për "ypsilon", edhe greqishtja edhe latinishtja mesjetare kanë po një grafemë, që është njësoj si karakter i vogël në të dyja gjuhët, siç e përdor edhe Buzuku. Ndërsa për dh-në, në qoftë se ka qenë grafema greke, përse përdor dr. Ahmeti në fjalinë e vetme që ka dëftyer deri tani (Mee ndihemmen xxe dessirnnee e phortee t'Lummnumittee ?OT - e mbaronjj n'vitee MCCX - ditnee e ix-t'Marxxittee.: Theoodor Scodraanitee) grafemën e Buzukut, që nuk është aspak greke?
c. Në këtë fjali dalin edhe një numër pikëpyetjesh, të cilat nuk i përgjigjen njohjes së deritashme të filologjisë në lëmin e teksteve të vjetra të gjuhës shqipe. Së pari, në asnjë autor të vjetër nuk gjejmë për fonemën f grafemën ph, siç na e jep dr. Ahmeti te fjala phorte. Madje edhe italishtja, nga vjen kjo fjalë në gjuhën shqipe, e shkruan me f. Ç'arsye kishte Theodor Shkodrani të shkruante phortee? Vazhdojmë: në asnjë nga autorët e vjetër nuk shkruhet nihemen, por ndihmën. Në atë kohë grupet nd, ng, mb në gegënishte ende nuk ishin asimiluar në n ose m, një zhvillim që është i mëvonshëm (shih edhe shpjegimet etimologjike të Çabejt për fjalën ndihmë). Pra, kur ky grup as te Buzuku, Budi, madje as te Bogdani, që shkruante gjuhën e Shkodrës, nuk ishin asimiluar ende, si shpjegohet që ishte asimiluar te Th. Shkodrani tre shekuj më parë? Por jo vetëm kaq: Derisa autori në fjalë shkruan nihëmë për ndihmë, ai duhej të shkruante edhe maroj për mbaronj. Këtë nuk e bën, është si të thuash këtu më logjik.Vijojmë më tej: Zanoret dyfishe, siç jepen në fjalinë e përmendur të dr. Ahmetit, nuk kanë kuptim, sepse asnjëra nuk është në pozicion të gjatë. Në tërësi mund të thuhet se të gjitha fjalët janë të çuditshme, asnjëra prej tyre dhe asnjë grafemë nuk është ashtu siç mund të pritej. Kështu, përse shkruan autori për fonemën sh "ss" dhe për fonemën s "xx"? Te autorët e vjetër për sh, kemi "sc", çka është e natyrshme, pasi është modeli latin-italian, që do duhej ta kishte marrë, sikurse ta do mendja, edhe Theodor Shkodrani.
Përveç argumentave publike-morale dhe atyre filologjike që rrjeshtuam, gjetja e doktor Ahmetit ngre edhe një numër pikëpyetjesh të natyrës historike-kulturore. Në atë periudhë Shkodra, atdheu i Theodorit në fjalë, ka qenë zonë e ndikimit ortodoks, të paktën me aq pak sa njihet nga dokumenta historikë, duke bërë pjesë në temën e Dyrrahiumit, deri në vdekjen e perandorit Manuel Komnenos (1143 - 1180), e duke rënë pas tij në duart e zhupanit të madh Stefan Nemanja, që e bashkoi me mbretërinë serbe. Pa u bërë zotërim i Venedikut, çka do të ndodhte në fund të shekullit 14., Shkodra nuk na jep asnjëlloj dokumenti a përmendjeje të hollësishme. Shkurt fjala, vepra e Theodorit ngjan me një ishull aq të izoluar dhe është kaq e pashoqe, sa dhe krahasimi me një kometë që feks papritur në qiellin e errët të dokumentacionit për Mesjetën shqiptare do të ishte me vend.
Shtrohet edhe një tjetër pyetje e fundit: doktor Ahmeti na thotë se vepra e Shkodranit ndahet në tri pjesë që flasin përkatësisht për teologjinë, për filozofinë dhe për historinë e qyteteve shqiptare. Edhe po ta pranojmë pjesën e tretë, ç'kuptim ka që një autor të shkruajë një vepër teologjike-filozofike në gjuhën shqipe, kur dihet se lingua franca për traktate të asaj kohe mbi këto fusha ishte thuajse vetëm latinishtja?
Sikurse shihet nga gjithë sa parashtruam, në lajmin e bujshëm që ka marrë dhenë e botës mediatike shqiptare, ka dy mundësi: ose kemi të bëjmë me një bllof të madh dhe punën e një sharlatani filologjik, që ka arritur të gënjejë njëri pas tjetrin një numër redaktorësh, botuesish dhe persona(litete)sh të jetës shqiptare (të tilla bllofe ka pasur edhe më parë në jetën tonë kulturore, po kujtoj këtu librin e Zaharia Manjanit për "Fundin e miserit etrusk", librin "Enigma" që ka dalë para pak kohësh dhe të tjerë), ose kemi vërtet një zbulim të madh, por që ka rënë në duar të gabuara, pasi ajo më e pakta që mund të themi për autorin e zbulimit është se e paraqit kaq keq gjetjen e tij, sa ta bëjë krejt të pabesueshme.
E fundit që bie në sy rreth kësaj ngjarjeje është heshtja e plotë e botës akademike shqiptare; e kam fjalën në radhë të parë për filologët dhe historianët që duhej të ishin prononcuar pa vonesë për t'ia shpërndarë mjegullën kësaj pune. A ka lënë vërtetë një vakuum kaq të madh i ndrituri profesor Çabej, saqë askujt të mos i dëgjohet më zëri për punë të shqipes së vjetër?
Autori i këtyre radhëve, duke u marrë fort shpesh me dorëshkrime të vjetra të shqipes, bën pjesë ndër ata që do të gëzoheshin më shumë nga të gjithë, sikur ky Theodor Shkodrani të kishte shkruar vërtet shqip në vitin 1210. Megjithatë, edhe në daltë kjo e vërtetë, asgjë nuk ia lëviz bindjen se mundimi i tij i lëvdueshëm në errësirën mesjetare të shekullit të 13. do kish pasë merituar duar më të fisme shqiptare për t'ia nxjerrë në dritë sot, në shekullin e 21.

marre nga shqiperia.com

 

[Ema]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Zbulimi! Nga arkivat e Vatikanit dokumenti më i vjetër në shqip

Dr.Musa Ahmeti

Eshtë folur e shkruar, por gjithnjë deri tani në formë të supozimeve, "duhet" të ketë libra, dorëshkrime apo dokumente të shkruara në gjuhën shqipe, të cilat janë më të hershme sesa "Formula e pagëzimit" nga viti 1462 apo nga libri i parë i shtypur në gjuhën shqipe "Meshari" nga viti 1555.

Kërkimet nuk kanë rreshtur, por rezultatet deri tashi kanë munguar. Pothuajse të gjithë studiuesit që merren me kërkime dhe hulumtime shkencore, kishin shënuar Vatikanin, (Bibliotekën Apostolike apo Arkivin Sekret të Vatikanit), si një nga vendet ku do të duhej të ruheshin dokumente apo dorëshkrime të vjetra në gjuhën shqipe. Nuk ishin gabuar ata që kishin menduar kështu. Një studiues i njohur arbëresh, Nilo Borgja, i cili botoi edhe një studim të mrekullueshëm për "Perikopenë e Ungjillit" nga shek.XIV, me grafema greke e fjalë shqipe, i kishte pohuar gjuhëtarit tonë të famshëm Eqrem Çabejt, se ishte në rrugë të mirë të gjente një dorëshkrim më të vjetër se "Formula e pagëzimit" dhe se "Meshari". Për fat të keq, Nilo Borgja vdiq, pa arritur të zbulonte dokumentin apo dorëshkimin në fjalë. Një pohim të ngjashëm e bën edhe studiuesi i njohur tjetër arbëresh, Zef Skiori. Ne, duke ndjekur gjurmët e studiuesve të mëhershëm, kishim fatin e mirë, që në Arkivin Sekret të Vatikanit, të zbulonim një dorëshkrim nga viti 1210 me autor Teodor Shkodranin. Dorëshkrimi përbëhet nga 208 fletë. Është i shkruar në pergamen dhe i tëri është në gjuhën shqipe. Ndahet në tri tërësi: atë teologjike, filozofike dhe historike. I gjithë teksti është autograf. Autori shënon emrin e mbiemrin e tij si dhe vitin kur e ka mbaruar dorëshkrimin. Për herët të parë bëhet fjalë për gjuhën shqipe në vitin 1284 (jo 1285 siç është menduar deri më tani), në një dokument të Arkivit të Dubrovnikut /Raguzës/ nga 14 korriku i viti 1284 ku thuhet: "Dëgjova një zë që thërriste në mal në gjuhën shqipe" (Audivi unam vocem clamantem in monte in lingua albanesca). Dëshminë e dytë e kemi nga një autor anonim, që sipas të gjitha gjasave ishte prift i urdhërit domenikan, i cili në vitin 1308, gjatë udhëtimit nëpër Ballkan, kur përshkruan Shqipërinë dhe shqiptarët, ndër të tjera shkruan: "Këtu shqiptarët e lartëpërmendur kanë një gjuhë të dalluar prej latinëve, grekëve e sllavëve, kështuqë nuk meren vesh fare me popujt tjerë" (Habent enim Albani prefati linguam distanctam a latinis, grecis et slavis ita quod in nullo se inteligunt cum aliis nationibus). Dëshmia e tretë është ajo e Guljelm Adamit, i cili në vitin 1332 shkroi me porosi të papës Gjon XXII, traktatin "Directorium ad passagium faciendum", duke i bërë kështu edhe një relacion Filipit VI Valua, mbretit të Francës, me titull: "DIRECTORIUM AD PASSAGIUM FACIENDUM (UDHËZIM PËR TË KRYER KALIMIN [E DETIT], ku jep të dhëna për Shqipërinë dhe shqiptarët. Këtu gjejmë edhe fjalinë e famëshme që e bëri të njohur në histori: "Dhe megjithëse shqiptarët kanë një gjuhë krejt tjetër dhe të ndryshme nga latinët, ata kanë shkronjat latine në përdorim dhe në të gjithë librat e tyre". Rëndësi të veçantë ka edhe fakti, se autor i këtij shkrimi është një shqiptar nga Shkodra. Për autorin, Teodor Shkodranin, pos të dhënave që bën vetë autori në fund të dorëshkrimit, por edhe të tjerave që gjinden në disa dorëshkrime që ruhen, pos Arkivit Sekret të Vatikanit, edhe në Bibliotekën Apostolike, pjesa dërmuese e të cilave janë të shkruara në gjuhën greke dhe janë të pabotuara, ne kemi edhe njohuri të tjera, disa nga të cilat na i ofroi studiuesi, dr. Moikom Zeqo. Dorëshkrimi është prërgatitur për botim, është transkriptuar, transliteruar dhe shoqërohet për botim, me një koment dhe analizë shkencore.

 

[osma]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Per zbulime te tilla vendi ka shume nevoje,por ajo qe me ka bere shume cudi eshte mbrojtja qe i ka bere shkrimtari Francez(ia harrova emrin)me libri i tij i titulluar Enigma ku e vendos gjuhen shqipe si lidershipe te gjuheve boterore dhe argumente te tij ishin mbishkrime mijera vjecare,e megjithate pres sqarime nga ju se dukeni qe jeni specialiste ne kete fushe.

 

[zog]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Sqarimet me sa duket, ka marr pesiper ti jape "shkencetar" Klosi. /pf/images/graemlins/wink.gif

 

[cubi]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

I lutem Zotit Klosi si Qytetar i Shqiperise te mos hedhe balte mbi zbulimin pa patur ne dore proven qe ai e kerkon Faximilen do i kerkoja stafit te Shqiperia.com te mund te sigurojne dhe ta vendosin ne kete faqe kete dokument ne menyre qe te Largohet cdo dyshim.
Ose ky lajm te pergenjeshtrohet nqs nukl eshte i vertete

 

[Al-Punk]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Debate mbi dorëshkrimin e hershëm në gjuhën shqipe të Teodor Shkodranit, zbuluar në arkivin sekret të Vatikanit, nga dr.Musa Ahmeti

Dorëshkrimi i 1210-s është apo nuk është sfiduesi i Gjon Buzukut

Admirina Peçi
Vetëm pak ditë më parë doli lajmi për zbulimin e një dokumenti të vjetër, i cili i përkiste vitit 1210. Pra, mendohet të jetë më i lashtë se formula e pagëzimit dhe "Meshari" i Gjon Buzukut. Asnjëherë më parë nuk ishte thënë dhe zbuluar një lajm i tillë. Ndaj, hamendjet, mosbesimet u thurën menjëherë pas atij lajmi të publikur në media. Ata që nuk dyshonin u gëzuan për zbulimin e hershëm dhe nisën të kërkojnë hollësi të tjera.
Vetë autori i këtij zbulimi, Musa Ahmeti, përveç hollësive që ka dhënë për veprën, për zbulimin e saj dhe ndihmën që i kanë dhënë miqtë e tij, nuk pranon të bëjë asnjë koment më shumë.
Ai po pret që dorëshkrimi i hershëm të botohet dhe të bjerë në duart e të gjithëve. Më tej, komentet janë të hapura.

Dorëshkrimi i hershëm
Një vëllim i lidhur me kopertinë të fortë druri, që i përket vitit 1210, titulli i të cilit nuk ishte shënuar i tëri në regestat e Vatikanit dhe, në formën origjinale, është zbuluar nga dr. Musa Ahmeti
Siç rrëfen ai vetë në një shkrim të gjatë në revistën "Ekskluzive", shfletimi i kujdesshëm që në faqen e parë ishte shenjë se teksti nuk ishte në gjuhën latine, greke, sllave apo ndonjë gjuhë tjetër, por ishte i tëri në gjuhën shqipe. Vëllimi është në pergamen, gjë e zakonshme për kohën kur ishte shkruar. Ka 208 fletë (pra 208 faqe), sepse në pergamen shkruhet vetëm në njërën anë. Numërimi i faqeve është vetëm recto. Përmasat janë 28x39.5cm. I tërë vëllimi është i ruajtur shumë bukur, nuk ka dëmtime, vetëm në disa faqe ka filluar të fshihet ngjyra dhe kjo në fletët 188, 189 dhe 192. I gjithë dorëshkrimi është i shkruar me grafema ( shkronja) latine dhe i tëri në gjuhën shqipe në dialektin e Veriut, i cili, si i vjetër që është, paraqet mjaft vështirësi për t'u lexuar. Në fillim, por edhe në disa vende brenda dorëshkrimit, ka iniciale, të cilat janë shumë të bukura. Tri nga ato janë të praruara me flori. Inicialet e tjera janë me ngjyrë të kuqe, pjesa dërrmuese, ndërsa dy janë me ngjyrë blu të hapur. Në dorëshkrim ka edhe tri miniatura, kryesisht të punuara në flori, të cilat paraqesin momente biblike. Dorëshkrimi ndahet në tre kapituj: nga faqja 1 deri në faqen 97 për teologjinë, nga faqja 98deri në faqen 146 për filozofinë dhe nga faqja 147 deri në faqen 208 për historinë. Secili nga kapitujt mund të jetë edhe një libër më vete. I gjithë dorëshkrimi është autograf i shkruar nga një dorë. Ndërsa, në fund fare, në f.208, autori ka firmosur vetë me emrin Teodor Shkodrani, duke shënuar: "Me ndihmën dhe dëshirën e fort të lumturit zot e përfundova në vitin 1210, ditën e 9-të të marsit".

Nga u nis autori
U nis nga ato që thuheshin shpesh nëpër rrethet e studiuesve të gjuhës dhe historianëve, se gjuha shqipe duhej të ishte më e hershme se formula e pagëzimit, në vitit 1462, apo nga libri i parë shqip "Meshari i Gjon Buzukut". Më tej, pohimi i Eqerem Çabejt se: "Në nëntorin e vitit 1940, N.Borgia më kumtoi në Grotaferata pranë Romës se kishte zbuluar në arkivin e Vatikanit një dokument në gjuhën shqipe më të vjetër se Buzuku. Fshehtësinë e zbulimit të tij ky dijetar e mori me vete në varr. Gjurmime të mëtejshme nëpër arkivat e Vatikanit dhe propagandës mund të na sjellin ndonjë të papritur në zbulim dokumentesh më të moçme të shqipes", e shtyu më shumë studiuesin Ahmeti për t'iu futur këtyre kërkimeve.

Si u gjet dorëshkrimi?
Nisur nga këto, Musa Ahmeti dhe një grup specialistësh të Vatikanit, nisën kërkimet. Konsultimi me kolegë specialistë me përvojë nga arkivi i Vatikanit, por edhe me studiues eminentë botërorë, që bëjnë studime në vatikanishte, ishte i dobishëm për ta, pasi u kurseu kohë dhe eliminuan disa nga fondet arkivore, ku ishte e sigurt se aty nuk mund të gjendej materiali për të cilin fliste N.Borgia. Kështu, duke kërkuar vetëm në fondet arkivore, ku mendohej se mund ishte ky dorëshkrim i rrallë, ata e gjetën. Pas një punë disavjeçare, siç pohon vetë Ahmeti, kemi arritur të bëjmë transkriptimin dhe transliterimin e dorëshkrimit. Ndërsa puna për këtë gjë ka qenë mjaft e vështirë, pasi nuk gjenden tekste të ngjashme nga kjo kohë apo kohë më e afërt për të konsultuar e krahasuar grafemat, fjalët, fjalitë e strukturën e përgjithshme gramatikore. Së shpejti, ky dorëshkrim do të shohë dritën e botimit të plotë të tij, duke shënuar kështu tekstin e parë të gjuhës shqipe, që e shtyn hershmërinë e kësaj gjuhë 345 vjet më herët se ç'ishte shpallur deri më tani.
opinione

Moikom Zeqo ( studiues)
Unë mendoj për më herët…
Sa i përket studimit i takon Musa Ahmetit të flasë. Ai ka të drejtën morale të publikojë. Përgjegjësia shkencore është tërësisht e tij, ashtu siç do t'i takojë edhe vlerësimi i zbulimit. A është dr.Ahmeti "dorë e fisme" apo i takon ndonjë dore tjetër të fisme ta bëjë këtë studim, kjo është një çështje e diskutueshme dhe paragjykuese. Nuk besoj se zbulimi, qoftë edhe ai i Buzukut, do të shterojë vetëm nga zbuluesi i veprës. Për Gjon Buzukun kanë shkruar dhjetëra dijetarë të huaj e shqiptarë dhe sërish problemi nuk është ezauruar. Nëse është një tekst i 1210-s, tjetër gjë është zbulimi, e tjetër gjë është studimi, filologjik, ai i grafemave, transkriptimi, transliterimi, që mund të vazhdojnë për një kohë të gjatë, për vetë karakterin arkaik të gjuhës, ose shumë problemeve shkencore, që ndonjëherë janë të pafundme.Unë jam plotësisht i bindur se gjuha shqipe është shkruar para Buzukut. Dijetari Nilo Borgia i ka dëshmuar Çabejt se ka gjetur një dorëshkrim më të vjetër se ai i Buzukut. A është ky dorëshkrim zbulimi i dr. Ahmetit, kjo duhet vërtetuar, se mund të jetë ndonjë dorëshkrim tjetër i veçantë. Por edhe sikur dorëshkrimi të mos jetë i 1210-s, por i 1310-s, 1410-s, 1510-s…sërish është një zbulim i madh në vetvete. A mund të jetë shkruar shqipja në shekullin XIII? Pa dyshim që po. Unë nuk jam skeptik dhe entuziast euforik. Një nga filologët, ndër më të njohurit e gjithë kohëve, eruditi Faik Konica, është ende më i skajshëm në mendimet e tija. Ai thotë: "Gjuha shqipe duhet të jetë shkruar në shekullin XIII, kur në 1272-në, Karli Anzhu, vëllai më i vogël i Shën Luigjit, mbretit të Francës, u zgjodh mbret i shqiptarëve me kryeqytet Durrësin. Ai dërgoi në Durrës mëkëmbësin e tij, Gazon d'Eshinar, për të organizuar Mbretërinë e Shqipërisë. Ai duhet të ketë organizuar edhe gjuhën administrative, edhe në shqip. Por Konica shkruan se fillimet e shqipes së shkruar duhet të jenë që në kohën e normandëve, në shek XI. Ai thotë që, në shek. XII, gjuha italiane vendëse "il volgare" nisi me drojtje të pohojë veten kundrejt latinishtes dhe momenti i parë letrar i njohur në italishte është "Kënga e palaços toskan", që i përket kësaj periudhe. Meqë gjithçka ndodhte në Itali, herët a vonë do të kishte jehonë edhe në Shqipëri, kjo na lejon të besojmë se ideja për të shkruar gjuhën e vet, shqiptarëve duhet t'u ketë ardhur nga Italia, nga fundi i shekullit XII. Ndonjë ditë mund të gjendet një përgjigje përfundimtare, për këtë çështje në arkivat e Vatikanit ose në dokumentet bashkëkohëse të urdhrave Benediktin dhe Domenikan, madje Konica mendon se kjo lloj letërsie shqipe duhet të ketë qenë laike, rrëfime kalorësiake apo përmbledhje historish, sipas modelit të botimit italian "Cente novelle anche". Unë besoj se Konica nuk është aspak një entuziast euforik. A duhet ta paragjykojmë dr. Musa Ahmetin? Ai ka shkruar se, së shpejti, do të botojë në aparatin shkencor edhe dëshmitë autentike, tekstin e 1210-s, shoqëruar edhe me dokumentin zyrtar të tre paleografëve të Vatikanit, si dhe dokumentin pop të Vatikanit, që lejon botimin e këtij dorëshkrimi. Kur ta bëjë këtë botim kemi të drejtë të japim mendime shkencore për të. Pa këtë botim nuk mund të bëjmë as kriticizmin, as paragjykimin. Shpreh mendimin se studimi do të jetë shumë i gjatë, i shumë studiuesve e ndoshta i brezave.

Pranvera Bogdani (specialiste e mesjetës)
Ahmeti ka hulumtuar aty ku duhej
Lexova me kënaqësi të veçantë këto ditë në shtyp lajmin me të cilin studiuesi Musa Ahmeti, me banim në Zagreb, na bënte me dije mbi gjetjen e një libri, të parit deri më sot të shkruar në gjuhën shqipe, në fillimet e shek. XIII, në arkivin sekret të Vatikanit. Bota shkencore albanologjike, studiues shqiptarë të Shqipërisë dhe diasporës me kohë kanë qenë të bindur se shqipja shkruhej shumë më parë nga ç'ishte arritur të dokumentohej. Ndaj ishin në pritje të një dëshmie materiale, për t'i dhënë fund paradoksit, se nuk ekziston në këtë botë ndonjë qoshk, sënduk apo ndryshe me gjuhë jo më popullore, por shkencore , arkiv, ku të ruheshin ato të famshmet" kronikat tona" të përmendura nga heroi ynë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, apo ndonjë libër i shkruar në gjuhën shqipe, përpara vitit 1462, kur kishin gjetur tashmë të dëshmuar fjalinë e parë të shkruar në gjuhën tonë.
Arkivi sekret i Vatikanit, me të drejtë pritej të ishte një nga vendet ku mund të ruheshin dëshmi të hershme të gjuhës sonë të shkruar dhe prandaj është bërë objekt hulumtimesh edhe në këtë drejtim. E autorizuar nga Instituti i Historisë, në vitet1992-1993, si specialiste e historisë mesjetare për periudhën para pushtimit osman, unë hyra në këtë arkiv për të hulumtuar dokumente të reja për historinë e Shqipërisë dhe u përpoqa të jepja një ndihmesë edhe në këtë drejtim. Më duhet të pranoj se, sikundër edhe paraardhësit e mi, nuk isha me fat si studiuesi Musa Ahmeti. Arsyet lidhen me veçoritë e këtij arkivi. Ende sot ai është i paskeduar tërësisht në indekse informuese dhe duket shumë e largët dita që të kesh për të një informacion orientues të kompjuterizuar, që e vë studiuesin e shek. XXI në pozita tepër lehtësuese në arkiva të tjerë të botës.
Ajo çka dihet sot për materialin që ai ruan, është fakti se ende nuk është shfletuar në tërësinë e tij dhe se, për ta plotësuar punën e bërë nga disa breza arkivistësh, lypset edhe ajo e disa brezave të tjerë në të ardhmen. Në një situatë të tillë për një studiues, që provon të punojë në arkivin e Vatikanit, publik , i hapur për të gjitha kombet pa paragjykime feje e besimi, është domosdoshmëri të hulumtojë në tri drejtime: së pari të hulumtojë literaturën informuese, skedarët e botuar ose jo, pastaj të përpiqet të njihet me punën në vazhdim të arkivistëve aktualë nëse është e mundur, dhe, së treti, të arrijë përsëri, nëse i mundësohet, të bashkëpunojë me studiues që kanë përvojë të gjatë pune në këtë arkiv të kombësive të ndryshme, ku do të veçoja me përparësi ata kroatë për seriozitetin, por edhe për ndjenjat historikisht miqësore me shqiptarët. Në këtë kontekst, studiuesi Musa Ahmeti ka pasur avantazhe, siç pohon edhe ai vetë, në krahasim me shqiptaërt e tjerë që kanë hulumtuar përpara tij, si njohje, informacione nga studiues, të cilat i ka shfrytëzuar me sukses duke na gëzuar të gjithëve me lajmin e bukur.

Shaban Sinani (drejtor i Arkivit të Shtetit)
Në hapësirën shqiptare ka ekzistuar një shkollë shkruesish qysh prej paleokrishterimit
Historia e shkrimit shqip është vetëm një pjesëzë e vogël e historisë së shkrimit, në kuptim terminologjik.
Për shekuj me radhë shkrimi ka qenë jo thjesht një teknokraci e bartjes së kumteve gojore në kumte letrare, por një mjeshtëri, një art i zbatuar. Dorëshkrimet më të hershme origjinale që ruhen në arkivat e Shqipërisë ("Beratinus-1", shek. VI dhe "Beratinus-2", shek. IX) çmohen jo vetëm për lëndën ungjillore që përmbajnë, por edhe për vlerat estetike të "bukurshkrimit (kaligrafisë) imperial" (Crisci, Cavallo).
Sipas vlerësimeve të studiuesve të dorëshkrimeve ungjillore, tradita e të cilave në Shqipëri vijon pa ndërprerje për rreth 15 shekuj me radhë, në zonën ballkanike dhe saktësisht në disa prej qyteteve kryesore shqiptare (Berat, Ohër), ka ekzistuar një shkollë vendore shkruesish ("scribers"). Kjo shkollë ka identitetin e saj në mjeshtërinë e të shkruarit (dr. Roderic Mullen). Kur flitet për traditën e shkrimit të shqipes dhe thellësinë historike të burimit të saj është e arsyeshme që ky fakt të mbahet në vlerësim. Në një hapësirë ku vërtetohet se shkolla e shkruesve vendës, qoftë të traditës helene, qoftë të traditës latine, ka një të shkuar të largët, konteksti kulturor për shkrime të hershme edhe në gjuhën amtare, jo vetëm ekziston, por është inkurajues. Nëse në mjedisin shqiptar të periudhës prej paleokrishterimit deri në Rilindjen Evropiane kishte traditë të shkrimit në përgjithësi, siç provohet prej tipologjisë së dorëshkrimeve kishtare që ruhen në arkivat e vendit, ky është një fakt që favorizon edhe besueshmërinë e një tradite të shkrimit në gjuhë amtare para-buzukiane. A ka ekzistuar një dorëshkrim i vitit 1210, shkruar prej Teodor Shkodranit, sikurse është shkruar kohët e fundit, apo, përkundrazi, kjo është një dëshirë për të thelluar artificialisht historinë e shkrimit shqip, sikurse janë shprehur të tjerë? Veç ekzistencës së shkollës vendëse-ballkanike të shkruesve ("scribers"), siç janë përcaktuar nga paleografët dhe bibliologët, në dobi të optimistëve vjen edhe fakti se institucioni që e ka në pronësi intelektuale këtë dorëshkrim, Arkivi Sekret i Vatikanit, ka kushtëzuar me marrëveshje zbuluesin e tekstit të ruajë fshehtësinë e origjinalit, deri në një botim të plotë të transshqiptuar. Për dorëshkrime të rendit të çfarëdoshëm nuk është as praktikë dhe as logjike të bëhen marrëveshje. Duket se Arkivi Sekret i Vatikanit ia di mirë vlerën këtij dokumenti, përderisa ka paracaktuar kushtet e publikimit dhe rendin e zbatimit të tyre. Një arsye e tretë, që merr rëndësi për ta relativizuar debatin e hapur, lidhet me disa dokumente thuajse krejtësisht të panjohura të botës shqiptare, që përkufizojnë klimën dhe horizontin kulturor të hapësirës arbërore në prag të Rilindjes Evropiane, kohë me të cilën është lidhur edhe dorëshkrimi i Teodor Shkodranit. Nuk ka kaluar veçse një muaj nga dita e botimit të „Statutit të Shkodrës" (Xhufi, Nadin), një akt epokal i së drejtës urbane në këtë anë të Adriatikut. Vetëm para pak kohësh, në arkivat e Kroacisë, në fondin e Milan Shuflajt, u zbulua "Statuti i Danjës", me mbi 500 nyje, një prej statuteve më të përplota të gjithë vijës bregdetare adriatike, prej Durrësit deri në Zadar (Zarë, Kroaci) e Piran (Slloveni). Qytetet shqiptare, prej Ulqinit, Tivarit, Shkodrës, Drishtit, Danjës, Durrësit etj. kanë pasur statute, rregulla të jetës së bashkësisë urbane, qysh prej shekullit XIV e në vijim, disa edhe më herët. Studiuesit e konsiderojnë arritjen e kësaj shkalle zhvillimi, si tipar themelor të frymës së humanizmit, në të cilën u zhvilluan gjuhët kombëtare, si gjuhë të shkruara. Për të kufizuar shkallën e gabueshmërisë, në këtë debat është me vend të tregohet durimi i arsyeshëm. Nuk mund të gjykohet një dorëshkrim duke njohur vetëm një fjali të tij. Teksti përmban rreth 208 faqe, gati tre libra në një. Botimi në shqip i këtij dorëshkrimi nuk do të zgjatë shumë. Paracaktimi, qoftë në favor të hershmërisë absolute, aq më shumë për të kundërtën, bën dëm në dije. Botimi do të lejojë të vërehet sa botë shqiptare ka në dorëshkrim dhe ç'gjurmë etnike mund të gjenden në identitetin e autorit. Publikimi, në një fazë të mëvonshme, edhe i tekstit origjinal, në mënyrë fototipike, do të lejojë edhe tejshkrime alternative e studime të karakterit tekstologjik. Së fundmi, dyert e Arkivit Sekret të Vatikanit janë të hapura edhe për studiues të tjerë, të cilët mund të këshillojnë jo vetëm përmbajtjen e tekstit, por edhe llojin e lëndës, vjetërsinë e saj. Mendimi se gjithçka është zbuluar tashmë dhe se nuk mbetet tjetër veçse të saktësohet çfarë është zbuluar nuk pajtohet me teknologjinë e dijes shkencore. Vetëm këtë vit në arkivat e Shqipërisë janë pranuar dy tituj librash të panjohur të periudhës mesjetare, që nuk gjenden në ndonjë bibliografi, duke përfshirë botimin "Albanica" 1-2, punë e vyer e Bibliotekës Kombëtare. Deri në shpalljen e këtyre të dhënave, qoftë zelli i atyre që diskutojnë me përndezje të papërligjur, duke paraqitur si dorëshkrim të Teodor Shkodranit tekste dorëshkrimesh krejtësisht të tjera dhe duke u betuar se kanë në duar pikërisht zbulimin; qoftë zelli i atyre që përjashtojnë kategorikisht një histori më të hershme të shqipes së shkruar se "Meshari" i Gjon Buzukut, është, në njëfarë mënyre, shpërdorim i pafrytshëm i dijes.
Dr. Shaban Sinani Etnolog

Prof. Dhimitër Shuteriqi
Lajmi i një zbulimi mëse të madh për kulturën shqipe
Disa herë në këtë vit , dr. Musa Ahmeti, nga Kosova, ka dhënë lajmin e përmbirrallë dhe të përmbigëzueshëm se ka zbuluar në arkivat e Vatikanit një dorëshkrim shqip të vitit 1210. Vepra është e firmuar më 9 mars të atij viti nga një Teodor Shkodrani. Ajo ka 208 fletë të formatit 28 me 39.5 cm, pra mund të jetë edhe më e vëllimshme se "Meshari" i Gjon Buzukut i vitit 1555. Ky libër i parë që njohim shqip ka bërë të pohohet se, me gjuhën e tij të punuar, shqipja tregon se ka qenë lëvruar kohë më parë. Dorëshkrimi i Teodor Shkodranit është 345 vjet më i moçëm se libri i Buzukut. Ca më shumë ai është 74 vjet më i moçëm se lajmi i parë që ka qenë dhënë mbi ekzistencën e gjuhës së shqiptarëve, si gjuhë më vete. Emri i Teodor Shkodranit, i vitit 1210, është i njohur sado rrallë tek ne, se shkruante në periudhën kur ai bënte dhe punën për shqipen, si një autor i ditshëm. Aty nga vitet '30, Faik Konica nisi të shkruante një vepër anglisht mbi Shqipërinë "kopsht shkëmb" (rockengard) i Ballkanit, vepër që mbeti e pakryer dhe që u botua pas Luftës së Dytë Botërore nga miqtë e tij në SHBA. Duke u mbështetur tek dëshmia latinishte e francezit Gulielm Adami, njohur zakonisht si "Brocardus Monacus", Konica që u mor shpesh me të kaluarën e shkrimit të shqipes dhe të letërsisë shqiptare, në veprën e tij postume, bëri supozimin se shqipja që, sipas dëshmisë së përmendur, ka libra të sajat më 1332-në, shkruar me alfabetin latin, duhet të jetë shkruar, p.sh., e pakta që nga viti 1272, kur Karli I Anzhu i Napolit e shpalli veten "Rex Albaniae", por edhe më herët, ndoshta që nga fundi i shek.XI e gjer në fund të shek. XII, kur normandët zbritën në Shqipëri për të sulmuar bizantinët që mbanin vendin. Ne, duke u mbështetur në latinistë të zotë, si prof. Sotir Papakristo dhe Stefan Prifti, kemi pranuar se shqipja kishte qenë shkruar e pakta që nga shekulli XIII( në historinë e letërsisë shqipe" për shkollat e mesme, që u botua me 1955-n). Më tej kemi supozuar se periudha e shtetit të parë të Arbrit, ajo e viteve 1190-1216, mund të ishte koha e fillimeve të shkrimit të shqipes. Është një çast nga më të rëndësishmit e jetës së hershme të popullit tonë. , kur katolicizmi dhe ortodoksia ishin në ndeshje të ashpër me herezinë, që kishte pushtuar Ballkanin dhe Shqipërinë vetë dhe një pjesë të mirë të Perëndimit, që nga brigjet e Atlantikut në Francë dhe që e luftonte papa Inocent III. Ky papë u mor vesh edhe me Arkondin Dhimitër, që ishte në krye të Arbrit, pas vitit 1208, për t'i dërguar këtij një prelat nga Durrësi, që të përforcohej feja në Arbër. Por Dhimitri guxoi të prishet me papën. Tani, zbulimi më i madh i dr. Ahmetit, na bën të themi, bashkë me Konicën, se shqipja ka nisur të shkruhet edhe përpara vitit 1210, posa këtë vit një Teodor Shkodrani na ka lënë një vepër në gjuhën shqipe, në të cilën ai merret me çështje të teologjisë, filozofisë dhe historisë. ( Me sa duket, me kronikën e qyteteve shqiptare të kohës). Aleks Buda i kërkonte origjinat e shtetit shqiptar që nga mesi i shekullit XI, kur njihet me emër një zot i një qyteti alban në Shqipëri të Veriut, si dhe emri i peshkopit të peshkopatës, që e ka qendrën në atë qytet. Për t'iu vënë punës së kërkimit të ndonjë dokumenti shqip me rëndësi, dr.Ahmeti u nis nga botimi i Eqerem Çabejt, të cilit arbëreshi i Italisë, Nilo Borxhja, që është marrë me kërkimin dhe botimin e fragmenteve të moçme të shqipes së shkruar, i kishte thënë filologut tonë të madh se kishte rënë në gjurmë të një vepre shqip përpara Buzukut. Dr. Musa Ahmeti, si edhe Çabej e të tjerë, ka pasur parasysh dëshminë e Adamit, të vitit 1332. Dhe, me durim shumë të madh e me guxim, i është vënë punës për të zbuluar diçka me rëndësi të madhe përpara librit shqip të vitit 1555, duke korrur një sukses që nuk ka çmim dhe që e nderon fort. Dorëshkrimin e Teodor Shkodranit të vitit 1210 ai e gjeti në arkivin e Vatikanit, ku nuk ishte sinjalizuar në mënyrë të mjaftueshme apo evidente. Nuk ka lajm më të gëzueshëm që na jep, nuk ka nder më të madh që ai i bën kulturës në gjuhën shqipe. I lumtë! Bota shqiptare pret me ankth që ai të botojë veprën shkodrane që, për së shpejti, pasi ka punuar për ta gatitur për shtyp që nga viti 1998, kur pati fatin e bardhë ta zbulonte.

Prof. Nasho Jorgaqi
Të besojmë se dorëshkrimi nuk është mistifikim
Duam të besojmë se emri i Teodor Shkodranit dhe dorëshkrimit të tij që kanë hyrë këto ditë në qarkullim mediatik, ndonëse ende janë larg shqyrtimit dhe gjykimit shkencor, të mos jenë mistifikime, por një realitet i gjallë dhe i prekshëm. Kush është interesuar për historinë e shqipes së shkruar, e ka pritur një zbulim të tillë, sado jo të këtyre përmasave. Më optimistët e kanë konsideruar vetëm çështje kohe. Hamendjet dhe gjurmimet periferike të F.Konicës, N.Joklit, M.Shuflajt, , por edhe të Dh.Shuteriqit, E.Çabejt, a ndonjë tjetri kanë qenë sinjale shprese dhe besimi për brezat e rinj të hulumtuesve dhe të studiuesve. Ata të çonin te mendimi se shqipja duhej të jetë shkruar përtej shek. XV, në periudhën paraturke. Zbulimi i dorëshkrimit të Teodor Shkodranit, i vitit 1210, me sa duket, jo vetëm e vërteton dhe e konkretizon, por edhe tejkalon çdolloj parashikimi. I shtyn kufijtë kohorë të shqipes së shkruar, jo me dekada, por me shekuj, plot 345 vite më përtej. Dhe në këtë rast është fjala jo për një dokument të çfarëdoshëm, por për një vepër të plotë e solide prej qindra faqesh. Dorëshkrimi i Teodor Shkodranit, nga të gjitha pikëpamjet që t'i qasesh, paraqet interes të jashtëzakonshëm. Mjafton të mendosh se gjuha jonë amtare del e shkruar, hë për hë, qysh nga fundi i mesjetës. Kjo lashtësi e re e shqipes së shkruar sjell doemos përmasa dhe motive serioze për një konceptim dhe ridimensionim të vlerave të letërsisë shqipe e sidomos të letërsisë së vjetër. Një vepër si kjo, e fillimit të shekullit XIII, na bën paraprakisht të shprehemi se, në kushtet kur latinishtja kish prioritetin gati absolut, si gjuhë kulture, gjuha shqipe merrte këtë funksion në raste të caktuara për bartësit dhe përdoruesit e saj. Sepse, siç dihet, gjuha shqipe, si të gjitha gjuhët popullore, përfshi dhe italishten në mesjetë e deri vonë, kryente funksione thjesht komunikimi dhe përdorimi privat. Por, ndërkaq, në gjuhët popullore është lëvruar edhe një letërsi e tërë fetare didaktike, diturake, historike, etj., të cilën e dëshmon më së miri letërsia italiane e mesjetës. Në gjuhën amtare, siç e dëshmon dorëshkrimi i T.Shkodranit, kanë shkruar vepra fetare-diturake edhe autorë shqiptarë. Kuvendet katolike të Shqipërisë së Veriut, me qendër Shkodrën, ishin vatra të kësaj veprimtarie kulturore. Pikërisht në shekullin e XIII, në këto kuvende kishin filluar të punonin priftërinj të urdhrave benediktine dhe françeskanë. Një nga këta, mesa duket ka qenë edhe Teodor Shkodrani. Vepra e tij e zbuluar është bashkëmoshatare e veprave që shkruheshin aso kohe në Itali në gjuhën popullore. Nga më përfaqësuesit paraqitet "Cronica" e Salimben Adamit (1221-1287). Jemi në mbarim të mesjetës dhe në fillim të kohës së re, një shekull përpara se të shfaqej Dante Aligeri. Madje Teodor Shkodrani e kryen veprën e tij, më 1210-n, plot një shekull më parë se Dantja të mbaronte Purgatorin (1310). Lënda e dorëshkrimit të T.Shkodranit, me një përmbajtje teologjike, filozofike dhe historike, ashtu siç na dëshmon zbuluesi është një tregues tjetër i rëndësishëm që paraqet vepra. Ajo na bën të mendojmë se vetëm një gjuhë e lëvruar, e aftë dhe e pasur, mund të trajtonte dhe të pasqyronte tema dhe argumente aq abstrakte. Me sa duket, dorëshkrimi i Teodor Shkodranit vjen të na e vërtetojë këtë realitet të gëzueshëm. Më aftësi të tilla pasqyruese e trajtuese, gjuha shqipe vihet në një plan dhe nivel evropian. Duam të besojmë se jemi para një feste të kulturës shqiptare. Po bëhemi dëshmitarë të një momenti historik, kur nga thellësitë e shekujve të mesjetës po del në dritë një nga majat e ajsbergut të qytetërimit tonë të lashtë.

http://www.shqiperia.com/faqjapare/doreshkrimivleresime.php

 

[Al-Punk]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Per Botimin e shkrimit te z. Ardian Klosi tek shqiperia.com ka pasur dhe ankesa, dhe tashme linku qe me pare ishte per shkrimin e tij pointon ketu dhe shpresoj qe tani lexues te tjere te shprehen vete per te!

 

[manga]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

shkrim i ardian vehbise n'gazeten java http://www.gazetajava.com/23klavehbiu.html

Ende i pabotuar në ndonjë farë mënyre, dorëshkrimi i të mistershmit Teodor Shkodrani - i datuar si i vitit 1210 dhe i zbuluar tani vonë në "Arkivin Sekret të Vatikanit" nga Dr. Musa Ahmeti nga Zagrebi - e ka fituar tashmë një ekzistencë të qëndrueshme në mediat shqiptare, falë zellit të këtyre për pasur kurdoherë tiganin në zjarr edhe kur peshku s'dihet as nëse është në det apo jo. Madje ky zbulim i papritur dhe krejt sensacional, që e shtyn të paktën tre shekuj më herët datën e librit të parë shqip, duket sikur u jep të drejtë edhe të gjithë atyre që kurrë nuk janë pajtuar me të vërtetat albanologjike elementare - pse kanë parë në to prova të një komploti sado të pavetëdijshëm për ta varrosur unicitetin shqiptar në Evropë.

Mirëpo, siç e vuri re mirë Ardian Klosi në një artikull të paradokohshëm në gazetën "Shekulli", deri më sot Dr. Ahmeti nuk ka paraqitur ndonjë provë materiale sado pak të besueshme për ekzistencën reale të kësaj vepre, siç do të ishte një fotografi të ndonjë faqeje të dorëshkrimit; as ka kërkuar mbështetjen e ndonjë specialisti më të njohur a të paanshëm në fushën e paleografisë e të filologjisë për autentikimin e kohës kur pretendohet të jetë shkruar vepra; edhe pse një vepër e shkruar në shqipe, me alfabetin latin, në vitin 1210 nga një autor që duket të jetë me prejardhje nga një trevë nën ndikimin kulturor bizantin, u bie ndesh të gjitha konvencioneve të albanologjisë, të balkanologjisë e më tej. Aq më tepër që paraqitja e zbulimit (apo duhet thënë "zbulimit") si të mirëqenë në mediat shqiptare anembanë botës nuk më duket se ndihmon në përcaktimin e vërtetësisë; përkundrazi.

Dihet se të shkruarit e një gjuhe nuk varet nga trillet e këtij apo atij autori; por nga rrethanat historike dhe kulturore në të cilat ajo gjuhë përdoret. Vetë të shkruarit është një lloj komunikimi, ndoshta jo i drejtpërdrejtë, por i destinuar për një publik të shtrirë më tej në hapësirë e në kohë; kjo edhe ngaqë një vepër e shkruar nuk mund të përligjet, qenësisht, veçse nga lexuesi. Shpesh të shkruarit e një gjuhe nuk është pa lidhje edhe me përvijimin e një vetëdijeje të komunitetit si shtrat i një kulture a qytetërimi të caktuar, për të mos thënë feje; prandaj edhe gjuhë të ndryshme të Evropës dokumentohen me shkrim në periudha historike të ndryshme.

Deri më sot, si dokument i parë i shqipes së shkruar është marrë e ashtuquajtura "Formulë e Pagëzimit" e vitit 1462, ndërsa "Meshari" i Gjon Buzukut i vitit 1555 mbahet si i pari libër në këtë gjuhë. Historianët mendojnë se këto data nuk janë pa lidhje me lëvizjet e Reformës dhe të Kundërreformës në gjirin e krishtërimit evropian, dhe se përpjekja për të shkruar tekste religjioze në një gjuhë të ndryshme nga latinishtja (a greqishtja) shpjegohet me një orvatje të Vatikanit për të reaguar ndaj lëvizjeve të ndryshme qendërikëse që po e troshitnin katolicizmin në Evropë. Në përgjithësi, zgjimi i kulturave lokale pas letargjisë mesjetare nga njëra anë, dhe zhvillimi i shtypshkrimit nga ana tjetër, u treguan vendimtare për t'ua dhënë shkrimin edhe atyre gjuhëve që, deri në atë kohë, kishin mbetur të pashkruara.

Nga kjo pikëpamje, "Meshari" i Gjon Buzukut nuk paraqitet aspak si vepër e vonuar, as jashtë kontekstit, madje edhe po të kihet parasysh se shqipja flitej pikërisht në ato troje ku lufta për supremaci midis kishës së Perëndimit dhe kishës së Lindjes kurrë nuk kish reshtur. Mjaft të krahasohet kjo datë me çka dihet për historinë e dokumentimit të gjuhëve të tjera me histori të përafërt me të shqipes: rumanishtja, për shembull, na dokumentohet prej vitit 1521; për letonishten, shembujt e parë të shkrimit gjenden në një katekizëm të vitit 1585; në një kohë që lituanishtja dëshmohet në përkthimin nga latinishtja të një himni, në vitin 1545; edhe finlandishtja rezulton e shkruar për herë të parë në shekullin XVI; në një kohë që sllovakishtja na dëshmohet jo më herët se viti 1636. Përkundrazi, për një varg gjuhësh të tjera dokumentimi duket të ketë qenë më i hershëm: si në shekullin XIV për kroatishten e polonishten, në shekullin XII për portugalishten, në shekullin XI për hungarishten e më në fund në shekullin X për slovenishten.

Autorët që kanë analizuar filologjikisht "Mesharin" e Buzukut, si Petrotta, Resuli e Çabej, kanë vënë re se zgjidhjet grafematike të atij shkrimtari janë aq konsekuente sa të lënë shteg të mendohet për një traditë të shkrimit të shqipes që i paraprin Mesharit, edhe pse Buzuku vetë e thekson se është i pari që po e ndërmerr të shkruarit e kësaj gjuhe; ndërkohë të tjerë filologë kanë vënë re ngjashmëri, po në trajtimin grafematik të tingujve të shqipes, midis teksteve të autorëve katolikë të Veriut nga njëra anë, dhe autorëve të hershëm arbëreshë, nga ana tjetër. Prandaj edhe albanologët në përgjithësi nuk e kanë përjashtuar mundësinë që shqipja të ketë qenë shkruar përpara Buzukut, në periudhën paraosmane a gjithsesi në kohën e përvijimit sado jetëshkurtër të një vetëdijeje unitare të shqiptarëve, në periudhën e invazionit osman e të qëndresës kundër tij.

Mirëpo dorëshkrimi i Teodor Shkodranit, në rast se është autentik dhe i datuar saktë, nuk mund kurrsesi të gjejë vend brenda kësaj paradigme tanimë të përcaktuar; përkundrazi, konfirmimi i tij doemos do të ftojë për një rivështrim rrënjësor jo vetëm të historisë së shkrimit e të kulturës shqiptare, por edhe të asaj ballkanike e më gjerë; si dhe të dinamikës së ndërveprimit të kulturave vernakulare me latinishten në gjysmën e parë të mijëvjeçarit të dytë në Evropë. Kjo sepse, edhe në qofshin të mirëqena dyshimet e të gjithë atyre që shohin një traditë prapa Buzukut (e ndofta Pal Engjëllit), kjo traditë është përfytyruar gjithnjë si në trajtë tekstesh relativisht të shkurtra e të shkëputura, ose tejshkrimesh këngësh religjioze ose folklorike, ose prokurash tregtare; por jo në trajtë librash dorëshkrime dyqindfaqësh si ky që ka zbuluar Dr. Ahmeti.

Ardian Klosi me të drejtë vëren se, në shekullin XIII në Evropë, traktatet teologjike-filozofike ende shkruheshin në latinishte; pse latinishtja ishte gjuha e fesë dhe e diturisë; madje edhe thjesht gjuha e mendimit abstrakt. Edhe vetë Dante Alighieri, autori i "Komedisë Hyjnore" -më e famshmja poemë në letërsinë italiane - veprat e veta filozofike e historike i shkruante në latinishte. Më anë tjetër, Bizanti si perandori ishte fund e krye i mbështetur në mitin e shkronjës greke e në kulturën që buronte prej saj; ashtu siç mbështetej kultura e popujve sllavë të jugut në glagolitishten. Prandaj gjesti i Teodor Shkodranit do parë si revolucionar jo thjesht në historinë e letrave shqipe, por në krejt historinë e Evropës; pse kemi të bëjmë me një autor që i hyn përpilimit të një traktati refleksiv në një gjuhë vernakulare, në kundërvënie të hapur me standardin e stilin "akademik" të kohës.

Implikimet e një zbulimi të tillë do të ishin vërtet të pazakonshme. Një traktat teologjiko-filozofik dyqindfaqësh nuk mund të lindë brenda një kulturë ashtu, i armatosur deri në dhëmbë si Athina nga koka e Zeus-it; një autor që merr mundimin të nxijë me qindra faqe në një gjuhë relativisht minore me siguri i referohet një tradite ekzistuese (ndoshta edhe më tepër se ç'do t'i referohej Buzuku traditës tre shekuj më pas); dhe kjo të bën të mendosh se dorëshkrimi i Teodor Shkodranit, vërtet që sot mund të merret, për mungesë provash të tjera, si i pari dokumentim shkrimor i shqipes; por në të vërtetë mund të ketë qenë edhe e fundit vepër e një tradite shkrimesh arbërore që më pas, për arsye të çfarëdoshme, u shua. Dhe e gjithë kjo në mjedisin e një gjuhe e cila ishte pothuajse e panjohur në Evropë e që nuk përmendej pothuajse askund; e folur nga një popull që ngrysej në një perandori e në një fe, e gdhihej në një tjetër; por që megjithatë paskësh arritur të ruajë në gji xhevahirin e të shkruarit... E pagjasë? Doemos! E pamundur? Aspak.

E ndoshta pikërisht këtë traditë kishte parasysh kryepeshkopi i Tivarit Guillelmus Adae (i njohur edhe si murgu Brocard), kur shkruante, një vepër të vitit 1332, se "Licet Albanenses aliam omnio linguam latinam habeant et diversam, tamen literam latinam habent in uso et in omnis suis libris" ("Sadoqë shqiptarët kanë një tjetër gjuhë, krejt të ndryshme nga latinishtja, megjithatë ata kanë në përdorim dhe në të gjithë librat e tyre shkronjën latine"). Mirëpo problemi me këtë pohim kaq të çuditshëm ka qenë se "literam latinam" mund të ketë kuptimin "shkronjën latine", por mund të ketë edhe kuptimin "gjuhën latine"; përndryshe, ç'u bënë gjithë këta libra shqip të shkruar me alfabetin latin, për të cilat e ka fjalën Hirësia e tij?

Natyrisht, këtu rrethin e mbyllin të gjithë ata që, në vartësi nga këndvështrimi, mund të karakterizohen si antikonformistë a anti-establishmentarianë, ose thjesht si sharlatanë, paranojakë kulturorë a manipulatorë idesh; meqë absurditeti i dukshëm ku na shpien hipotezat e deduksionet e mësipërme u shpjegoka, sipas tyre, me një komplot historik kundër shqiptarizmit, të përthyer në shekuj në një orvatje për të minimizuar rolin e shqiptarëve në historinë e Evropës a më gjerë; për të shpërfillur, shtrembëruar e fshehur arritjet kulturore të këtij populli ndër më të lashtët e kontinentit; por edhe në një fushatë sistematike për të shkatërruar dëshmitë materiale të kësaj fisnikërie kulturore - prej keqdashësish shovenë tanimë të pavdekësuar në figurën e atij murgut serb në romanin "Dosja H." të Ismail Kadaresë. Kjo valë entuziastësh, të fantaksurish, injorantësh e ndonjëherë mashtruesish në kontekste të tjera ka qenë kurdoherë gati të përqafojë hipoteza nga më të pabesueshmet; t'u falet etruskëve e pellazgëve si stërgjyshër të shqiptarëve të sotëm; të shpjegojë me anë të shqipes emrat e perëndive të Olimpit e të egjiptianëve të lashtë; e më në fund ta interpretojë mungesën e shqiptarëve në histori si provë të një omisioni dashakeq nga ana e armiqve tanë shekullorë.

Tani për tani, dr. Musa Ahmeti e ka lënë dorëshkrimin e Teodor Shkodranit të varur pezull në hapësirën e askujt midis shkencës dhe pseudoshkencës; diturisë dhe manipulimit; shkencës dhe mitit. Hijenat e kulturës shqiptare, që nuk flenë kurrë, janë të parat që i janë afruar për ta mikluar e joshur e tunduar; pse momentalisht potenciali mitkrijues i këtij zbulimi duket sikur e tejkalon vlerën e tij për kulturën shqiptare e historinë e shqipes së shkruar në përgjithësi. Mirëpo një mit i ngritur mbi dy-tre deklarata pompoze në mediat nuk mund ta ketë jetën të gjatë; sepse sot edhe mitet vetë janë aq shpesh në kontakt me njëri-tjetrin, sa nuk mund t'u shpëtojnë pasojave të një lufte për ekzistencë në kuptimin darvinist. Prandaj vetëm një analizë racionale, e paanshme dhe autoritare e dorëshkrimit do t'ia sigurojë një vend jo vetëm në presidiumin e kulturës shqiptare, por edhe në panteonin e mitit kombëtar pa të cilin nuk bëkemi dot.

 

[Alba Palushi]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

E shoh shume me interes zbulimin e nje dokumenti te pare te shqipes edhe tre shekuj me heret se nga e kemi te datuar,por interesi im bie tek ato hipoteza te njerezve qe jane gati ti vejne shqelmin dhe te mos besojne qofte kjo edhe nje hipoteze e nxjerre sikur ekziston ky doreshkrim i vjeter,kjo eshte fatkeqesi pasi edhe po te ishte hipoteze i gezohem pasi e njoh historine e gjuhes dhe e di se cfare ajo ka hequr per te na ardhe si shqipe deri ketu,sa here eshte marre neper kembe *ditelindja e saj* nga popujt fqinje.Gjuha paraqet domosdoshmeri qe ta ruajme dhe te vleresojme ate cfare eshte e vjeter tek ajo pasi permes saj jemi ne.Dhe neqoftese nuk i besojme vjetersise se gjuhes dmth qe bashkohemi me idene e atyre popujve qe thojne se gjuhen dhe popullin shqiptare e shohin te ardhur pas tyre ne ballkan , e kjo dihet se eshte me e padrejte per ne se sa te merremi me dyshimin e nje bllofi gazetaresk(sic e quani ju)pasi une sot ne kete shekull smundem te besoj se dalin Don Kishota,dhe i besoj vjetersise se gjuhes shqipe dhe dokumentacionit te saj te zhdukur qe nje dite do te dalin ne pah.SHPRESOJ.

 

[TERRY]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Per ju qe jeni te interesuar te dini me shume
mbi lashtesine e gjuhes shqipe
http://goecities.com/etrusci

"Lexoje Shperndaje dhe Dorzoja Armikut"

pershendetje te gjithve.

 

[TERRY]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

http://www.geocities.com/etrusci

faleminderit

 

[Saimir Lolja]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Botime akoma me te vjetra pellazge e shqipetare do te dalin dhe per kete kane per t'u shqetesuar vetem armiqte e Shqiperise. Do te shqetesohen, siç po shqetesohen, edhe disa nga shqipfolesit, qofshin me frak apo jo.

Shkenca nuk eshte dogme, por eshte shkence: dmth ajo vazhdimisht pasurohet e rirregullohet duke kaluar nga nje model me i vjeter ne nje me te ri, ku modeli i ri e perfshin modelin me te vjeter. Fjala e lire eshte per njerez qe kembejne dhe respektojne vlera, ne rastin tone shqipetare. Artikuj te tille e ngushtojne mendimin shqipetar dhe e bejne personal. Shqiperia nuk është prone e ndokujt, porse shqipetaret jane te Shqiperise; sa per shqipfolesit (askushët), ato vetem te Shqiperise nuk jane.

Duke respektuar fjalën e lire te zhvilluar per artikullin e shkruar nga nje shkrues, po kujtojme nje fjale te urte popullore: “Hodhi njëri nje gure ne lume, hajt te mblidhemi e ta nxjerrim”.

 

[Saimir Lolja]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Fillimisht postuar nga SKAMPA - S'kam pa:
[qb]Botime akoma me te vjetra pellazge e shqipetare do te dalin dhe per kete kane per t'u shqetesuar vetem armiqte e Shqiperise. Do te shqetesohen, siç po shqetesohen, edhe disa nga shqipfolesit, qofshin me frak apo jo.

Shkenca nuk eshte dogme, por eshte shkence: dmth ajo vazhdimisht pasurohet e rirregullohet duke kaluar nga nje model me i vjeter ne nje me te ri, ku modeli i ri e perfshin modelin me te vjeter. Fjala e lire eshte per njerez qe kembejne dhe respektojne vlera, ne rastin tone shqipetare. Artikuj te tille e ngushtojne mendimin shqipetar dhe e bejne personal. Shqiperia nuk është prone e ndokujt, porse shqipetaret jane te Shqiperise; sa per shqipfolesit (askushët), ato vetem te Shqiperise nuk jane.

Duke respektuar fjalën e lire te zhvilluar per artikullin e shkruar nga nje shkrues, po kujtojme nje fjale te urte popullore: “Hodhi njëri nje gure ne lume, hajt te mblidhemi e ta nxjerrim”.[/qb]

 

[Angela]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

/pf/images/graemlins/smile.gif /pf/images/graemlins/smile.gif /pf/images/graemlins/smile.gif Ndihem entuziaste dhe krenare per kete lajm qe lexova, per documentin e pare ne shqip, deri para pak çastesh nuk isha ne dijeni.
Jam e sigurt qe gjithesei nuk do te mbetet me kaq, sepse te gjithe jemi te bindur, edhe pse aktualisht pa fakte te gatshme, qe gjuha shqipe eshte shume e shume me e hershme se kaq, dhe ka ekzistuar jo vetem si gjuhe e folur, por edhe e shkruajtur, madje guxoj te them edhe me baza.
E ndryshe si mund te shpjegohet fakti qe ajo ndryshon krejtesisht nga gjuhet e vendeve fqinje e nuk eshte konvertuar ne njeren prej tyre duke pasur parasysh dyndjet historike qe jane bere kundrejt trojeve tona?
Mjafton te llogarisesh faktin prej nje Spanje nje kontinent i tere flet spanjisht, apo prej nje portugalie aq te vogel gjithe Brazili, duke mos permendur ketu gjithe Afriken.........
E pra ja vlen te mburremi dhe te bejme perpjekje e ti deshmojme botes se kemi edhe ne nje histori e nje gjuhe po aq te vjeter sa bota vete. :thumbsup:

 

[tre]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

DOKUMENTI I PARE NE SHQIP APO NJE BLLOF I MADH ?

I nderuari “Shkencëtar-Doktor Profesor i Shkencave historike dhe gjuhësore shqipe”
Ardian Klosi si dhe gjithë « Ardianëve të tjerë me tituj e grada shkencore si ty”.
Unë që po të shkruaj këto rrjeshta jam një “Refugjat” në Itali, punëtor në një provincë të vogël të Varese-s, Castellanza. Ne “Refugjatët” mblidhemi të shtunave e të djelave dhe pimë nga një kafe. Fatmirësisht midis nesh kemi dhe nje më të moshuar që ka pak më shumë shkollë se ne, arsye për të cilën e thërasim “Profesor”. Cdo fund jave, profesori jonë na tregon ndonjë gjë të re nga shkencat historike dhe patriotizmi i Shqiptarëve e na mbush zëmrat me mall. Kur “Profesori” largohet, si të rinj që jemi qeshim e diskutojmë midis nesh duke thënë: “Sa bukur na gënjeu “Profesori” këtë fund-jave”. Si gjIthmonë edhe këtë javë na tha disa gjëra që unë nuk mund t’i përcaktoj si të vërteta apo të gënjeshtërta, prandaj po të drejtohem ty “Shkencëtarit, Profesorit, Doktorit të Shkencave të Historisë dhe gjuhësisë shqipe, tituj që patjetër ti i ke marë, falë zotësisë tënde, nëpër “Universitetet” e Athinës, Beogradit, Moskës e ku di unë i mjeri.
Pyetja ime është e thjeshtë: “A janë të vërteta apo të gënjeshtërta ato që na tha “Profesori”, ky njeri zemërgjerë e i sinqertë:
I- I madhi erudit Faik Konica paska thënë: “E keqja Shqipërisë i vjen nga vetë shqiptarët”. Në qoftë e vërtetë kjo thënie, për cilët shqiptarë bën fjalë Konica? Për ne “të pashkolluarit? Apo për ju shkencëtarët, doktorë-profesorët « shqip-folës », me medalje dhe tituj nga universitetet e sipërpërmëndura, siç jeni p.sh ju e « Ardianët » e tjerë ?
II- Universitetet e Athinës kanë mbi njëqint vjet që e kanë krijuar Institutin e tyre shovinist të « Vorioepirit », në sallën kryesore të të cilit është shkruar : « Nuk ka komb shqiptar se nuk ka gjuhë shqipe, por ka banda hajdutësh dhe kriminelësh shqiptarë » dhe për çudinë tonë shtoj « me siguri nga vetja e tij » Profesori i madh i ekonomisë politike, Colin Clark, ka shkruajtur në shtypin anglez se « Shqiptarët kanë tendencë të lavdërohen se kombi i tyre nuk ka qënë gjë tjetër veçse një grusht tribush barbare që nuk kanë bërë prokopi as kur vendi i tyre bënte pjesë në Perandorinë otomane ». Dhe ky shkencëtar i mbushi mëndjen qeverisë angleze. Dhe ju i nderuari shkencëtar e dini mirë se ç’pësoi Shqipëria në konferencën e Londrës më 1913. Pra ju qê keni qënë në « uiversitete » e Athinës dhe Beogradit, ku keni marrë tittuj e medalje me « zotësinë tuaj », thomëni : Këto janë të vërteta apo të gënjeshtërta ? Apo mos doni ju « Aurelianë » të na mbushni mëndjen që gjuha shqipe nuk është shkruajtur para shekullit të XV e të XVI ? Ku i keni veprat tuaja « madhështore » që mbrojnë këtë tezë antikombëtare ?
III- Universitetet e Beogradit kanë mbi 150 vjet që kanë krijuar Institutet, në sallat e të cilëve shkruhet me shkronja të mëdha : « Akademikë sërbë : Gënjeni, Gënjeni dhe gjithmonë Gënjeni se botës do t’i ngelë diçka nga gënjeshtrat tuaja ». Dhe me të vërtetë, koka më e madhe e akademikëve sërbë, shkruajti një libër ku na përshkroi ne shqiptarëve si « Njerëz me bishta ».Aq shumë e besuan francezët këtë tezë, sa më 1913 kur i panë shqiptarët pa « bishta », brohoritën : « Bravo, ju jeni serbë se nuk keni bisht prandaj duhet të jeni nën Sërbinë, se Sërbia është « vajza ime ». Dhe ju i nderuari « Doktor Profesor », që keni qënë në“Universitetet” e Athinës, Beogradit, Moskës, ku keni marrë tituj dhe medalje, mos vallë nuk e dini se ç’pësoi Shqipëria më 1913 në Londër ? Si është e mundur që një « historian » e « gjuhëtar »i madh si ty të mos dijë që një akademik i madh sërb, në vitin 1935, hodhi tezën për prishjen e gjithë varreve të shqiptarëve në Jugosllavi duke ditur që është mallkim i rëndë për shqiptarët kur ju thonë « Të lëntë Perëndi pa varr » ? Për këtë tezë, ai u bë ministër i Arësimit në Jugosllavinë e Titos. Mos kini nëpër duar ndonjë « Vepër madhështore » tuajën, ku predikoni gjithëfarë « teorish dhe mashtrimesh », për të prishur rrënjët e vjetra dhe prejardhjen e Gjuhës, ose më mirë, vazhdimësinë e Shqipes nga Ilirishtja ? Qofsha i gabuar! Megjithatë unë pres një përgjigje nga ty.
IV- I madhi Napoleon, ( gjithmonë sipas këtij të shkolluari këtu tek ne) i paska thënë ushtrisë së tij: “Gjeneralë, ushtarë francezë: pushtoni, pushtoni, pushtoni toka se nxjerr unë historianë që të vërtetojnë që këto janë toka franceze”. Rusët e përvehtësuan këtë teori dhe pushtuan toka sa deshën. Pastaj i thanë Motrës së tyre Sërbi: “Pushtoni tokat shqiptare se nxjerrim ne historianë që të vërtetojnë se janë “Stari Sërbi” dhe që shqipëtarët janë barinj të zbritur nga malet në këto toka. Dhe ju e dini mirë se ç’i ndodhi Shqipërisë më 1913 në Londër nga “historianët” rusë e sërbë. Po si është e mundur që ju nuk e dini që Stalini “i madh” i tha Enverit tënd “të madh” që ju shqiptarët mos e keni origjinën nga malet e Kaukazit? Me një fjalë i tha Enverit “tënd” se “shqiptarët nuk janë autoktonë por të ardhur nga malet, pra sërbët janë autoktonë”, duke mbrojtur me këtë rast “teorinë” sërbe.
Të gjitha këto pyetje vallë nuk ja bëtë vehtes suaj para se të hynit në këtë debat? Unë nuk do të përdor fjalën “sharlatan” se e keni përdorur ju dhe ju bëj nder të madh por sipas mëndjes sime ka dy rrugë:
1-Ose ti je antikombëtar dhe “ruana zot nga ty”, gjë që unë nuk dua ta besoj.
2-Ose ti je “injorant” dhe je prekur në sedër (siç e pohon me gojën tënde) nga fakti që Dr Musa Ahmeti nuk ju drejtua Ardian Klosit në Tiranë sepse Ardian Klosi i paska “Duart më të fisme sot në shek. e XXI, sepse Dr Musa Ahmeti është një sharlatan filologjik dhe një Gënjeshtar.Po si është e mundur qê një shkencëtar “i madh” si ty, të përdorë këto fjalë n¨shtyp? Pamvarësisht në epranon si koleg apo jo? “Injoranca “ ime duhet të bëjë mijra e mijra km rrugë me shpejtësinë e dritës, që të mundë të arrijë të barazohet me “Injorancën” tënde zoti “profesor”. Unë nuk kam dëshirë të futem në polemikë me “Injorancën” tënde, por në fund të fundit të dy “Injorancat” ecin krah për krah. Po qe se e pranon këtë, unë jam dakort me ty ; në të kundërt do të përgjigjem.Por të lutem Ardian Klosi të përgjigjesh thjeshtë, qoftë dhe privatisht (jo në shtyp) këtyre pyetjeve:
1-Cili shkencëtar në botë nuk ka gabuar gjatë punës së tij shkencore? Duke filluar nga koka më e madhe e njerëzimit në shkencë, Einshtein.
2-Ku qëndron faji i Dr Musa Ametit që bëri një zbulim madhështor? Pamvarësisht nga interpretimi shkencor i veprës?
3-C’punë ke ti me Etruskollogjinë?
4-Pse e quan “Baban” e Etruskollogjisë botërore, Zahari Manjanin, sharlatan?
5-A e di ti që Zahari Manjani në veprën e tij shkencore është nisur nga veprat e Buonamici-t?
6-A e di ti që“Babai” i Etruskollogjisë Italiane është Buonamici, i cili rreth viteve 1920, ka thënë se “Celësi për deshifrimin e gjuhës etruske, është gjuha e vjetër shqipe?
7-A e di ti se sot në ditët tona, në Etruskollogjinë italiane, fitoi Rryma e Buonamicit?
8-A e di ti që me pak ndryshime, Etruskollogjia botërore, duke futur këtu dhe Etruskollogjinë sërbe e greke, mbështeten në punimet e Buonamicit dhe të Zahari Manjanit?
9-Pse nuk ke dhënë qoftë dhe një “MENDIM” për “TULLEN E FAMSHME TE SHKODRES”? Më kupton apo jo? Të kërkoj “Mendim” dhe jo “Interpretim” apo “Deshifrim”, sepse këto të fundit ti nuk je në gjëndje ti japësh.
10-Pse kërkon që nëpërmjet “hapësirave boshe”, të futësh në teorinë tënde “antikombëtare”, TITANIN e Albanologjise, Profesor Eqerem Cabej.

Paris, 30/12/02 Me respekt
Astrit Arapi
Via-E. Cantoni N° 5
Cap 21053 CASTELLANZA ( VA)
ITALI

P .S Për sa i Përket « ARDIANEVE » të tjerë, do të diskutoj më vo

 

[Archi]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Ati yne qe je ne qiell, jepna fuqine ta mbajme gojen mbyllur, kur se kemi gje per te then!
Falna durimin te thellojme nje pune,perpara se te shkruajme per mbi te! Frymzona me nje ndjenje te mprehte te drejtesise qe te flasim jo vetem me paansi por edhe te sillemi ashtu!
Faik KONICA


Anadollaku në mesalle

Ka ndenjur si nje ka
Po ha edhe po ha,
Shembet me pilaf,
Fruhet me hoshaf;
S`ka kohe te flase
Hedhe sa te pelcase:
Llop nje bakllava,
Llop nje hallva,
Llop nje revani,
Llop muhalebi.
Therret:-Hic jemedum!
- O burra, bre dudum!
Kerkon nje syltjac,
Porosit nje kulac,
Rremben nje bugace,
- Te rrembec nje kapace!
Te tere per nje darke,
Te tera ne nje barke!
Kur lodhet sa ngjinjet,
Pushon e shtrihet
Shtrihet dudumi
Dhe na e ze gjumi.
Neser kur te zgjohet
E, me "bismil-lah",
Prape pilaf
E prap hoshaf.
"Qebap boll-boll
Koxha Anadoll!"
More dudum kokekungull
Gojebuall e barkrrumbull
Thuame, te rente pika!
C`te duhet ty politika?
Hiq, more dudum dore, hajde
Te te kllasem ne nje kade
Plot me mjalt`e me recel
Ha pi e kurre mos del.

Faik Konica
(1901)

 

[bel-ami]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Studiuesit Shqiptare duhet ta kerkojne doreshkrimin e pare shqip akoma me tej ne lashtesi.Nje zot e di cfare dokumentesh me rendesi gjenden ne arkivat e Vatikanit te cuara atje nga dijetare Shqiptare per ti shpetuar nga dyndjet e sllaveve.

 

[Dajaku]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Ktyre profeleshave tane o i nderuar miku ime i duhet shtype koka me vare, e pastaj ti veshe ruspen (jo ate te Berisha trapi).Ti pse ke ngel tre o mik, sharxhi ke qene, me vika keq. Ta dishe qe kta profesorat tane dalkauke edhe lexionet t'i japin me shkrim e s'bejne libra se jane bythqima, e shkerdhata.

Ruspen, ruspen, ruspen do t'i veme qurreve! :smash: :smash: :smash: :smash: :smash:

 

[Besnik Bleta]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Ç'je ti mor që vë piketa për të tjerët, me këtë farë gjuhe?
Mos i pagove zotrote për të të shkruajtur libra edhe nuk ti shkruan?

 

[Astrit Arapi]

Re: Dokumenti i parë në shqip apo një bllof i madh?

Dokumenti i pare ne Shqip apo nje bllof i madh?
I nderuari "Hisorian - fillozof" Zoti Ardian Vehbia dhe gjithe "adrianeve" te tjere si ty.
Sigurisht per te mbrojtur "Tezen Antikombetare" te Ardian klosit ju nuk perdorni fjalet e Adrian Klosit apo fjalite e tij si pershembull "Sensacion "thuhet se eshte i vitit 1210" "nga nje fare Theodor Shkodrani" se gjuha Shipe del e shkruar edhe para Luterit ose Dantes" "Na ra ne sy menjehere" "eshte per tu habitur" "argumenti i pare i natyres morale publike""Dokptor Ahmeti nuk eshte emer i njohur filologu" por eshte "nje sharlatan filologjik dhe nje genjeshtar" etj. etj.
Sepse si mbas juve kjo "Tese Antikombetare" ka nevoj edhe per nje mbrojtje filozofike dhe ju si "Antikombetar" qe dilni te pakte per kete rast na krijoni edge fillozofi te re "FILOZOFINE E PESHKUT TE DETIT" duke na thene se "Peshku s'dihet as ne se eshte ne det apo jo.
Atehere ne "Peshkataret e pashkolluar" duhet te te mesojne ty "Zoti Fillozof" qe peshku dihet eshte neper oqeane, detra, liqene lumenje bile eshe neper perrenjte e rrembyshem ne dimer qe thehen ne vere se keta perrenjte e rrembyshem ne dimer kur thahen ne vere lene disa "baltishte" ku neve "peshkataret e pashkolluar" kapim "peshqe te vegjel" si tya dhe "ngjala te medhaja" qe greket i quajne Qillomane si Adrian Klosi. Apo mos eshte me e drejte qe " Njgjalat futen ne familien e galprinjve" te fillozofeve te Athines e Belgradit? Mos valle me kete " Filozofine tual te peshkut" kerkoni te mirrni ndonje doktorate nga "universitet e Athines e te Beogradit? Perse "Filozofine tuaj te peshkut" kerkoni ta mbroni nepermjet "Filozofise materialiste duke perdorur nozionet filosofike te saj". Kohe dhe hapesire?
Te pakten per hir te te vertetes perse keto nozione filozofike nuk i zhvilloni me tutje por i lini ne mes te rruges? Mos kini frike qe po ti zhvillosh me tutje siç jane ne te vertete hedhin poshte filozofine tende te peshkut? Pse ju nuk e dini qe "Hapesira dhe Koha" jane veti te materies, jane produkti i materies, jane forma te egzistences se materies?
Jo, ju e beni me gjellim kete gje si antikombetar qe jeni sepse ju e dini mire qe per rastin konkret "Materia" eshte kombi Shqipetar, eshte Gjuha Shqipe she siç e pohoni vete produkti i gjuhes eshte shkrimi she si antikombetar keni frike se mos ju del shkrimi i shqipes me i vjeter se gjuha e sllaveve te Evropes Qendrore she te Ballkanit qe na i mirrni si shembuj shkrimin e vjeter te tyrre dhe na perfundoni me shkrimin e Sllovenshtes ne shekullin X (10).
Jo, ju e dini mire qe "filozofia juaj e peshkut" nxjerre ne keto konkluzione
1) Shqipetaret nuk jane pasardhesit e ilireve por jane te ardhur ne trojet e tyre
2) Shqipetare nuk kane kulture por jan "njerez me bisht", jane "banda hajdutesh dhe kriminelesh".
Por Ruana i Madh Zot nga ju "Ardian me koke peshku" se sot bota po nzjerr profesore e historiane te medhenj qe hedhin poshte teorite "e kokave te peshkut".
Per kete po ju japim dy fakte te vogla
1) Para disa muajsh RAIDUE tek programi "Universiteti i Nates" ku mbajne leksione professore nga gjithe univesitetet e italise e Europes rastesisht ndoqa leksionin e nje profesori Italian (me duket nga universiteti i Pises) i cili po fliste mbi historikun e gjuheve te botes dhe te europes duke i ndare ne grupe. Une qe smarr vesh nga kjo pune u habita shume kur ky profesor e renditi gjuhen shqipe ne 7 gjuhet me te vjetra ne bote. Pernjehere me rra ne mendje nje shkrim para disa vjetesh i Ismail Kadarese qe e rendiste gjuhen shipe ne vendin e dhjete te gjuheve me te vjetre ne bote. Ne qoftese historianet para disa vjeteve e rendisnin ne vendin e dhjete sote e rendisin ne vendin e shtate. Te nesermen u thashe te gjithe miqve te mije ne itali sa i madh eshte ne ceshtjen kombetare Ismail Kadareja. Por siç duket juve "Adrianeve me koke peshku" antikombetar dhe me zeder te semure nuk ju kujtohet ky shkrim.

2) Nje profesor francez po per kete problem shtronte disa pyetje qe nuk me kujtohen te gjitha:

a) si shpjegohet qe gjuha shqipe nuk u latinizua si rumanishtja apo frengjishtja?

b) Si nuk u sllavizua si bulgarishtja?

c) Si nuk u turqizua a greqezua si shume gjuhe te tjera? Por gjuha shqipe rruajti strukturen e saje te brendshme dhe fjalorin kryesor te saj qofte ky edhe i vogel.

Dihet historikisht qe shqiptaret kane qene mbi dhjete shekuj nen goditjet e grekeve, romakeve, sllaveve dhe turqve. me pergjigjet e ketyre pyetjeve professori i varrosi njehere e mire teorite antikombetare qe thone qe gjuha shqipe eshte nje perzjerje e ketyre gjuheve dhe vertetonte qe shqiptaret jane pasardhesit e ilireve. Por per çudine time ai shtroinje pyetje themelore: Ne qofte se vertetohet shkenserisht qe Etrusket jane fise ilire dhe jo "para Italike" siç pretendojne shume studiues Italiane nuk na ngelet tjeter gje neve veç qe te pranojme se shkrimi me i vjeter i gjuhes shqipe eshte shkrimi etrusk. Atehere me linden pyetjet:

Ju Ardian pse kini kaq shume frike nga libri Enigma qe sapo i u dha publikut, hodhet mbi te helmin e gjarperinjve te Beogradit e Athines.

Ju valle e dini nga vjene fjala Alban dhe çfare do te thote? Mos ka lidhje kjo fjale me librin Enigma? kete te shpjegoni juve shkenserisht she jo te na helmoni neve lezusit e thjeshte.

Perse e quhani gjuhen shqipe "minore", te panjohur ne Europe dhe qe nuk permendej pothuajse askund? Kush jua ka thene juve keto genjeshtra?

Perse e quhani popullin shqiptar "nje popull qe ngrysej ne nje perandori e ne nje fe, e gdhihej ne nje tjeter" kur e di dhe nje femije shqipar qe 5 shekuj te pushtimit otoman nug ja dolen turqesimit te tij ne themel? Po ne katoliket o ortodokset shqiptar mos jemi si mbas juve sllave dhe greke?

perse arrini deri atje sa te shtremberroni dhe fjalet e Kryepeshkopit tu Tivarit Guillelmus-Adae "Literam Latinam" duke na thene se "mund te kete edhe kuptimin Gjuhen Latine" dhe pastaj na beni pyetjen "per ndryshe çfare u bene gjithe keta libra shqip te shkruar ne alfabetin latin"?

Meqenese e doni nga ne pergjigjen po jua japim shpejte dhe sakte. Kerkojeni ne arkivat e botes se me siguri do ti gjeni siç e gjeti njeren prej tyre Doktor musa Ahmeti, dhe mos bridhni neper sallonet e bote duke mbajtur ne njeren dore goten me whisky dhe ne tjetren plote me shampanje. Apo mos doni ti mesoni latinishten kryepeshkopit te Tivarit?

Perse keni kaq shume frike nga "mitet shqiptare" she neve qe besojme ne to te na quhani "vale te fantaksurisht, injorantesh, mashtruasisht" kur dihet qe mitet Serbe jane marre nga mitet shqiptare dhe shume emra te mitologjise se vjeter greke shpjegohen vetem me anen e gjehes shqipe?

Perse na quhani "injorante, sharlatan, genjeshtar" ne shqiptareve qe u falemi Etruskeve she Pellazgeve qe jane stergjusherit tane?

Mos doni te hidhni balte mbi rilindjen tone kombetare dhe mbi rilindasit tane te medhenj qe kane hedheur per here te pare kete tese? E kuptoni juve "Adrtian kokepeshku" se ku ju çojne muskat serbe dhe greke qe i kini shaluar? Po qe se nuk e kuptoni po jua themi ne: Ne Athine e Beograd.

Perse na thoni neve qe besojme ne mitet shjqiptare, ne Etrusket, ne Pellazget, ne iliret, tek kombi yne shqiptar se duam "me ne fund te interpretojme mungesen e shqiptareve ne histori si prove te nje omissioni dashakeq nga ana e armiqve tane shekullor"? por kjo eshte nje çmenduri, kete nuk e kane thene as armiqte tani shekullore, kete nuk e kane thene as tradhtaret me te medhenj te kombit shqipetar, kete nuk ta thote as babai as nena jouaj kur ju vune emrin Ardian. Ne qofte se jeni njeri hiqni emrin Ardian, quhajeni veten si te doni se kombi shqiptar me nje histori te lashte do tju quhaj me nje emer tjeter, sepse juve jo vetem kerkoni ta lini pa histori kombin shqiptar por kerkoni ti hiqni edhe kultren ketij kombi, ketij populli duike na thene neve " Pse momentalisht potenziali Mit krijus i ketij zbulimi duket sikur e tejkalone vleren e tij per kulturen shqiptare e historine e shqipes se shkruar ne pergjithsi" dhe me paturpesine me te madhe na tregoni neve "panteonin e mitit kombetar pa te cilin nuk bekemi dot" ne shqiptaret. Kush je ti? prandaj ftoje gjithe njerezit e kultures shqiptare, specialistet e kesaj, shkrimteret te vdekue dhe te gjalle ti pergjigjen ketij te çmenduri per te nzjere fztyren e vertete te tij sepse kombi shqiptar me juve mburret, juve ju ka vene ne "panteonin e mitit kombetar".

Astrit Arapi

Paris 31/12/2002