D'Alema flet për BBC në Shqip
D'Alema flet për BBC në Shqip
[imazh]http://www.albforumi.com/pf/lidhje//412773603-20051229121410guri_dalema.203jpg[/imazh] http://www.bbc.co.uk/albanian/news/2005/12/051229_dalema_guri.shtml
Ish-kryeministri italian në intervistë për BBC-në
Ish-kryeministri italian, Massimo D'Alema, i dha një intervistë ekskluzive programit BBC SOT të seksionit shqip të BBC-së.
Kryeministri i parë ish-komunist i Italisë flet për përfshirjen e vendit të tij në fushatën e bombardimeve kundër ish-Jugosllavisë, për operacionin e shpëtimit të udhëheqësit të shqiptarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova, dhe për statusin e Kosovës si dhe për marrëdhëniet me Shqipërinë.
Me zotin D'Alema në zyrën e tij në shoqatën "Italianët Evropianë", të themeluar prej tij, në Romë, bisedoi Gëzim Guri.
BBC: Dua ta filloj këtë intervistë me vendimin tuaj më të rëndësishëm gjatë kohës kur ishit kryeministër, pjesëmarrjen e Italisë në fushatën e bombardimeve në ish-Jugosllavi: A hytë ju në këtë luftë se nuk kishit zgjidhje tjetër apo se ju vetë u bindët se këto sulme ishin të pashmangshme?
D'Alema: Natyrisht, kur merret një vendim për përdorimin e forcës dhe bombardimeve ajrore, ai është gjithnjë një vendim dramatik.
Është e qartë se po të kishte qenë e mundur që agresioni serb në Kosovë të ndalohej me mjete të tjera, nëpërmjet politikës apo diplomacisë, ne do të kishim preferuar të përdornim këto mjete të tjera. Gjithësesi, ishte e qartë se bashkësia ndërkombëtare dhe Evropa nuk mund të qëndronin duarkryq përballë këtij agresioni. Prandaj vendosëm së bashku, pikërisht sepse nuk kishte mjete të tjera, se gjëja e drejtë që duhej bërë, ishte ndërhyrja ushtarake për ta detyruar Serbinë që t'i tërhiqte ushtarët e saj nga Kosova. Unë vetë në prag të këtij operacioni ushtarak, në orët e para të agresionit serb në Kosovë, vizitova kufirin mes Kosovës dhe Shqipërisë; shkova në Kukës. Pashë refugjatët që vinin përmes pikës kufitare të Morinit. Atje kishin filluar të mbërrinin edhe ndihmat e para të qeverisë shqiptare, por kishte edhe shumë vullnetarë italianë dhe disa shoqata. Kur pashë ata njerëz të dëshpëruar që mbërrinin në kufi duke marrë me vete edhe persona të plagosur, të sëmurë, të moshuar e fëmijë, e kuptova se ç'tragjedi po ndodhte në Kosovë dhe se duhej të ndërhynim për ta ndaluar atë tragjedi.
BBC: A ndikoi frika e kësaj vale masive refugjatësh nga Kosova, të cilët mund të përfundonin në Itali, në vendimin tuaj për t'iu bashkangjitur vendeve që morën pjesë në këtë operacion?
D'Alema: Nuk e besoj se kjo ishte arsyeja kryesore. Besoj se Evropa kishte duruar dhe toleruar shumë gjatë, nëntë vjet lufte civile në Ballkan. Kjo luftë ballkanike kishte çuar në vdekjen e më shumë se 300 mijë vetëve. Ishte një gjendje e patolerueshme dhe ne duhej të ndërhynim për t'i ndaluar këto konflikte, jo vetëm konfliktin mes serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë, por edhe konflikte të tjera, si ai në Bosnjë.
Evropa duhet të vepronte. Ne ishim të shqetësuar për problemin e refugjatëve, para së gjithash për rrezikun e një katastrofe humanitare, për shkak se qindra mijëra refugjatë po mblidheshin në një vend të varfër si Shqipëria, e cila, sigurisht, nuk kishte mundësi t'i përballonte të gjithë këta refugjatë pa ndihmën ndërkombëtare. Prandaj, ne ndërmorëm një operacion humanitar me një prani kryesisht italiane për të ofruar ndihmë.
Për të mos i lënë një barrë shumë të rëndë Shqipërisë, ne transferuam një pjesë të refugjatëve në vende të tjera, si në Itali apo Gjermani, ku ata u strehuan përkohësisht. Ne gjithashtu dërguam ndihma në Shqipëri për ngritjen e kampeve për refugjatët. Unë mendoj se ky ishte një operacion shumë pozitiv që shmangu një katastrofë humanitare dhe ofroi ndihmë për qindra, mijëra refugjatë.
BBC:A është kjo në vazhdën e tezës suaj gjatë kësaj periudhe "ushtarë në Ballkan, jo bomba"?
D'Alema: Për mendimin tim problemi ishte se, fillimisht, duheshin bërë përpjekje për ta parandaluar konfliktin, pra edhe bombardimet, me vendosjen e një misioni të madh vëzhguesish ndërkombëtarë. Kjo përpjekje u bë edhe gjatë periudhës së negociatave, siç ishte rasti i Rambujesë. Në Kosovë dërguam një mision vëzhguesish të OSBE-së.
Prania e tyre në terren shërbente si një mjet frenues; ishte, le të themi, jo një forcë ndërmjetëse, por një forcë kontrolli, nëse mund ta quajmë kështu. Ne në atë periudhë ishim në favor të forcimit të këtij misioni, pikërisht për ta parandaluar konfliktin dhe mbi të gjitha për të parandaluar agresionin serb. Mirëpo, në këtë moment ndodhi masakra e Reçakut. Padyshim, ky ishte një moment shumë dramatik. U kuptua që rreziku i zbatimit të një politike të spastrimit etnik ishte shumë i madh dhe se duhej të vepronim me më shumë forcë. Ende nuk ishte momenti për të marrë një vendim për ndërhyrje ushtarake. Por, nuk ka dyshim se kjo masakër pati një ndikim shumë të madh mbi opinionin publik.
BBC:A ishte ky momenti që e ndau Milosheviçin prej jush si Evropë?
D'Alema: Po, ishte një moment shumë negativ për serbët, dhe udhëheqja serbe mbante një përgjegjësi shumë të rëndë për këtë.
Besoj se kjo masakër ishte një sinjal se udhëheqësit e atëhershëm në Beograd nuk kuptonin logjikë tjetër përveç asaj të forcës. Kjo është e vërteta.
BBC:Gjatë kësaj periudhe, qoftë gjatë bombardimeve apo gjatë bisedimeve në Rambuje, a jeni takuar me zyrtarë të lartë të Beogradit?
D'Alema: Unë kam pasur rastin që të takoj Milutinoviçin. Ishte një takim privat, jozyrtar. Ai kishte ardhur në Romë privatisht, për arsye mjekësore. Kishim të njëjtin mjek, më saktë të njëjtin dentist, të cilin unë e kam mik. Dentisti, një italian që ka jetuar disa vjet dhe ka studiuar në Jugosllavi, na organizoi një takim privat.
BBC:Keni pasur të njëjtin dentist megjithatë pikëpapjet nuk besoj se kanë qenë shumë të njëjta se si duhej të zgjidhej çështja e Kosovës, apo jo?
D'Alema: Duhet të them që më bëri shumë përshtypje diçka. Ne u takuam dy ditë pas masakrës së Reçakut dhe unë ia thashë shumë qartë Milutinoviçit: "Ju nuk e kuptoni që këtë herë Evropa, NATO-ja, amerikanët, ne, nuk do të qëndrojmë duarkryq por do të veprojmë". Ai më tha se nuk më besonte dhe se mendonte se këto ishin kërcënime pa asnjë bazë. Sipas tij, NATO-ja dhe Evropa nuk do të rrezikonin kurrë që të ndërhynin në çështjen e Kosovës që, sipas tij, ishte çështje e brendshme e Jugosllavisë. Mendoj se serbët bënë një gabim të rëndë me këtë vlerësim. Unë vetë ia thashë shumë qartë Milutinoviçit: "Nëse vazhdoni në këtë rrugë, ne do të veprojmë. Nuk duhet të mendoni se do të rrimë duarkryq". Por, ai nuk më besoi.
BBC:Në maj të vitit 1999, kur ju ishit kryeministër, udhëheqësi i shqiptarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova, krejt papritur mbërrin në Itali. Si ndodhi kjo?
D'Alema: Ishte një operacion vendimi për të cilin u mor nga qeveria italiane, nga pala jonë dhe nga unë në mënyrë të veçantë.
Isha i bindur që Rugova ishte njeriu i duhur për të administruar periudhën e pasluftës në Kosovë. Isha i shqetësuar se në periudhën e pasluftës në Kosovë mund të mbizotëronin grupe më ekstremiste, më islamike, më të lidhura me fundamentalizmin islamik që vepronin në atë kohë.
Prandaj, ne vendosëm të ndërmerrnim një operacion për të liruar Rugovën, për ta sjellë në Itali dhe për të krijuar kushtet që ai të kishte mundësi që të ishte protagonist i periudhës së pasluftës në Kosovë. Le të themi se negociuam për lirimin e tij. I bindëm serbët se ishte në interesin e tyre që të shmangnin një regjim të llojit islamik ne Kosovë. Kur u krijuan kushtet, agjentët e shërbimeve tona të fshehta shkuan dhe morën Rugovën. Unë nuk mund t'i tregoj të gjitha hollësitë, por ishte një operacion që nuk u krye rastësisht. Ishte një vendim politik nga ana jonë për të cilin informuam amerikanët. Ata ishin mjaft të shqetësuar dhe kishin dyshime por, në fund, edhe Presidenti Klinton më dha të drejtë për këtë operacion. Më kujtohet se kur Rugova mbërriti në Itali, një gazetë e madhe italiane botoi një artikull editorial në të cilin shkruhej se operacioni ynë kishte vetëm vlera humanitare por, politikisht, Rugova ishte një kufomë. Në fakt, Rugova fitoi rreth 50% të votave, çka tregon se shpesh edhe gazetat nuk kuptojnë mirë se çfarë ndodh.
BBC: A i keni koordinuar hapat tuaj si qeveri italiane me Vatikanin gjatë kësaj periudhe?
D'Alema: Po, sigurisht që pati konsultime.
Nuk mund të them se ka pasur koordinim por, sigurisht, ka pasur konsultime, kryesisht, për të mbajtur hapur kanalet diplomatike.
Sepse, ndërsa vazhdonte presioni ushtarak dhe bombardimet, ne bënim përpjekje që ta zhbllokonim gjendjen edhe nëpërmjet rrugëve diplomatike. Këtu mund të përmend Rusinë dhe ndikimin e saj mbi Beogradin. Do të veçoja misionin e ish-kryeministrit rus Çernomyrdin në Beograd. Përpara se të shkonte në Beograd, ai erdhi në Romë dhe përpara se të nisej për në Beograd, zhvilluam një bisedë telefonike me Presidentin Klinton, nga Pallati CIGI, që është selia e Kryeministrisë. Këtë e bëmë për të koordinuar më mirë se me ç'gjuhë i duhej folur Milosheviçit. Pra, pati një aktivitet të dendur politik dhe diplomatik ku u përfshih edhe Vatikani, por jo vetëm ai, dhe që u zhvillua paralelisht me konfliktin.
BBC:Çfarë mendonit për UÇK-në gjatë periudhës së konfliktit dhe a ndryshoi mendimi juaj për këtë lëvizje?
D'Alema: UÇK-ja përbëhej nga shumë grupe dhe persona. Pjesërisht, UÇK-ja përfaqësonte një brez të ri shqiptarësh, vullnetin e shqiptarëve të Kosovës për të rrezikuar. Por, në këtë lëvizje bënin pjesë ekstremistë dhe persona përgjegjës për krime shumë të rënda. Ky shqetësim që ne kishim ishte i bazuar dhe u vërtetua më vonë edhe nga faktet.
Ish-kryeministri italian në intervistë me gazetarin Gëzim Guri
BBC:A mendoni se Serbia pas Milosheviçit ka ndërmarrë të gjitha hapat për t'u penduar ndaj etnisë së cilës ajo i bëri agresion?
D'Alema: Unë them se periudha e pasluftës ka qenë shumë komplekse, shumë e lodhshme dhe me shumë vuajtje në Kosovë.
Nga njëra anë, sigurisht, kjo ishte përgjegjësi e qëndrimit të serbëve edhe më pas, në kuptimin se largimi i Milosheviçit nuk shënoi fundin e nacionalizmit serb. Ishte e natyrshme që kështu do të ndodhte.
Nga ana tjetër, sipas meje, edhe në radhët e shumicës shqiptare ka pasur tendenca ekstremiste që e kanë bërë shumë të vështirë jetën e serbëve në Kosovë. Ka pasur episode shumë të rënda, ka pasur qindra të vrarë apo sulme mbi objektet fetare. Dhe këto janë gjëra shumë të rënda. Unë e them këtë sepse mendoj që bashkësia ndërkombëtare duhej të kishte bërë më shumë për t'i parandaluar këto incidente.
Pra, bashkëjetesa mes serbëve dhe shqiptarëve ka rezultuar një proces shumë i vështirë pas luftës. Kjo perspektivë e bashkëjetesës ndëretnike, të cilën e uronim të gjithë ne, doli se ishte shumë, shumë e vështirë.
BBC: Ish-presidenti i Finlandës, Marti Ahtisari përballet tani me misionin e dytë në Ballkan - misioni i parë ishte që të bindte Milosheviçin që të pranonte kushtet e bashkësisë ndërkombëtare për të larguar trupat nga Kosova, misioni i tanishëm është që të gjejë një të mesme midis dy qëndrimeve shumë të skajshme, qëndrimit të shqiptarëve të Kosovës dhe qëndrimit të Serbisë. A mendoni se ai do të ketë sukses në këtë mision të dytë?
D'Alema: Unë nuk kam aftësi hyjnore për të bërë parashikime. Shpresoj që po. Unë besoj se, natyrisht, duhet të mbajmë parasysh se çfarë përfaqëson Kosova për serbët nga këndvështrimi historik dhe kulturor. Kosova është një rajon që, për arsye historike, popullohet kryesisht nga shqiptarët, por aty ndodhen gjurmë të qytetërimit dhe fesë së serbëve. Dhe kjo do të thotë se këto dy realitete duhet të bashkëjetojnë. Nuk besoj se do të ishte e pranueshme që gjurmët e qytetërimit dhe të fesë së serbëve të shkatërroheshin, siç u përpoq dikush.
BBC:A nuk do të ishte një tezë e rrekishme në Ballkan që t'i referoheshim historisë së para disa shekujve? Fjala vjen, ka shenja të civilizimit të lashtë grek apo romak edhe në Shqipëri...
D'Alema: Nuk ekziston as dyshimi më i vogël që djepi i mbretësisë serbe ndodhet në Kosovë. Ky është një fakt historik. Atje ndodhen manastiret më të rëndësishme dhe serbët u tërhoqën më në veri pasi u mundën nga perandoria otomane. Mund ta themi ose jo, por kjo është e vërteta. Është e vërtetë qe ka gjurmë të rëndësishme.
BBC: Kjo është historia, por a duhet të shërbejë ajo si bazë tani për gjetjen e zgjidhjes për statusin Kosovës?
D'Alema: Pikënisja, sipas meje, është se të ardhmen e një kombi e vendos populli i tij, jo monumentet. Kjo nuk ka dyshim. Por, bashkësia ndërkombëtare duhet të garantojë respektimin e pakicës serbe, të historisë, traditës dhe kulturës së saj. Sepse, ka të drejta të pakicave që janë të padiskutueshme për t'u respektuar nga popullsia shumicë.
Kështu shtrohet çështja. Të drejtat e pakicave nuk vendosen demokratikisht. Të drejtat e pakicave janë parime të pashkelshme. Dhe, bashkësia ndërkombetare duhet t'i garantojë ato. Unë mendoj se duhet gjetur një zgjidhje që të mbajë parasysh këto aspekte të ndryshme. Ajo që ka ndodhur në realitet për disa vjet në Ballkan ka qenë nje proçes i frikshem. E kam fjalën për krijimin e shteteve etnike, të pamundësisë së bashkëjetesës. Unë mendoj se nëse vazhdohet kështu, duke copëzuar Ballkanin mbi baza etnike apo fetare, atëherë edhe bashkëjetesa do të jetë e brishtë. Mendoj se ekzistenca e shteteve etnike e fetare, ku njerëzit nuk mësohen të bashkëjetojnë duke respektuar njëri-tjetrin, në fund të fundit rrezikon të çojë në konflikte të reja. Edhe për sa kohë ne mund të mbajmë mijëra e mijëra ushtarë në të gjithë Ballkanin për të mos lejuar që ortodoksët, myslimanët, apo katolikët të vriten mes tyre? Nuk mendoj se mund të qëndrojmë në Ballkan edhe për 100 vjet. Pra, duhet që ortodoksët, katolikët, dhe myslimanët të mësojnë se si të bashkëjetojnë dhe jo të vriten.
BBC
avarësisht nëse e pranoni apo jo, a e quani një opsion pavarësinë e Kosovës?
D'Alema: Nga këndvështrimi im, unë besoj se objektivi që ne kishim nuk ishte pavarësia e Kosovës. Ne menduam se mund të krijoheshin kushte për një autonomi të Kosovës në kuadrin e një federate jugosllave, sigurisht, mbi baza të reja që nuk mund të ishin ato të dominimit të nacionalizmit serb, por mbi baza të reja ku serbët, kosovarët, malazezët të bashkëjetonin me njëri-tjetrin. Sigurisht, çdo zgjidhje duhet te pranohet nga qytetarët e Kosovës, ajo nuk mund të imponohet nga jashtë. Ekzistenca e një shteti të vogël kosovar, sipas meje, nuk është një perspektivë e shkëlqyer, qoftë edhe nga ana ekonomike. Po shkojmë drejt një bote ku po kapercehen kufijtë, me procese integruese që i kalojnë kufijtë kombëtarë. Ne jemi të angazhuar në Evropë për krijimin e një Bashkimi Evropian të madh, ku të mos ketë me kufij, ku të ketë institucione polike të përbashkëta. Ajo që ndodh në Ballkan është kundër frymës së kohës. Ne jetojmë në kohën kur po kapërcehen kufijtë kombëtarë, ndërsa në Ballkan po lindin një dyzinë shtetesh të rinj, përmasat e të cilëve janë pak a shumë sa gjysma e një krahine italiane.
Sipas meje, edhe nga pikëpamja ekonomike, këto shtete kanë shumë pak mundësi që të kenë sukses. Ajo që po ndodh në Ballkan është një fatkeqësi e vërtetë. Ky është mendimi im si mik po, natyrisht, janë qytetarët e Ballkanit ata që vendosin për fatet e tyre. Megjithatë, ideja e krijimit të këtyre mikrokombeve të shumta është një ide krejtësisht antihistorike. Kjo ndodhte në vitet 800, tani jemi në mijëvjeçarin e tretë.
BBC:Kam lexuar në një intervistë tuajën se jeni shprehur se tragjedia e Kosovës pati edhe aspektin e saj pozitiv, pasi për herë të parë Bashkimi Evropian dhe bashkësia ndërkombëtare në përgjithësi u angazhua për stabilizimin e rajonit dhe stabilizimin demokratik të tij. A mos vini re ndonjë tërheqje nga ky angazhim?
D'Alema: Unë mendoj se në çështjen e Kosoves u pranua se përballë shkeljes së të drejtave të njeriut, përballe rrezikut të një katastrofe humanitare, bashkësia ndërkombëtare nuk mund të kufizohet vetëm tek respektimi i një koncepti të vjetër, tek sovraniteti kombëtar.
Unë mendoj se kjo është e drejtë. Përballë rrezikut te katastrofës humanitare, masakrimit të popullsisë civile, bota duhet të veprojë, duhet të ndërhyjë me mjetet e nevojshme. Nga ky pikëvështrim, edhe nga këndvështrimi i të drejtës ndërkombëtare, Kosova përfaqëson një moment të rëndësishëm, sipas meje, pozitiv edhe për sa i përket marrjes së përgjegjësise nga ana e Evropës. Tani ky tranzicion i Kosovës duhet të shkojë drejt një përfundimi. Nuk mund të mendojmë se Kosova do të mbetet përgjithmonë nën një administratë të huaj. Nuk më duket se në këtë çast ka një mosrespektim të angazhimeve që kemi marrë, nuk ka një heqje dorë nga përgjegjësia që kemi marrë. Ekziston një vullnet i bashkësisë ndërkombëtare që ta çojë çështjen e Kosovës drejt një përfundimi të qëndrueshëm, që ta nxjerrë Kosovën nga administrimi ndërkombëtar. Gjendja e tanishme nuk është e drejtë as për qytetarët e Kosovës.
BBC: Pas asaj që ndodhi në Kosovë, Bashkimi Evropian ishte promotor i një angazhimi të bashkësisë ndërkombëtare për një stabilizim të rajonit, për të filluar hapa konkretë dhe të mëdhenj për stabilizimin e rajonit. Si kanë ecur këto hapa?
D'Alema: Unë nuk jam në gjendje të bëj një vlerësim sepse nuk kam një tabllo të plotë. Ndjesia ime është se përsa u përket angazhimeve ekonomike punët nuk kanë ecur mirë. Gjithë ajo perspektivë për të pasur një nismë drejt Ballkanit, për të favorizuar zhvillimin ekonomik të Ballkanit, është një nismë që ka dhënë rezultate shumë modeste. Në fakt, gjendja ekonomike në Kosovë është shumë negative.
BBC: A e ka luajtur Italia rolin që i takon, si një fuqi rajonale, me fqinjin e saj në anën tjetër të Adriatikut, me Shqipërinë?
D'Alema: Unë besoj se Italia ka ndjekur një politikë miqësie ndaj Shqipërisë. Italia, sigurisht, që ka shoqëruar proçesin e rimëkëmbjes së Shqipërisë pas rënies së regjimit komunist të Enver Hoxhës. Gjatë gjithë këtyre viteve Italia ka ndjekur një politikë miqësie. Ndërhyrja italiane në Shqipëri në momentet e kaosit, të rrezikut të luftës civile, qe një ndërhyrje e rëndësishme dhe një garanci për ruajtjen e stabilitetit. Ajo ishte e rëndësishme edhe nga pikëpamja thjesht humanitare. Ekziston një integrim i fortë ekonomik mes Italisë dhe Shqipërisë. Ka shumë investime italiane, shumë më tepër se ç'thonë statistikat zyrtare. Në Itali ka një komunitet shumë të madh shqiptarësh dhe besoj se paratë që ata dërgojnë në atdhe, përbëjnë një prej burimeve të pasurisë për Shqipërinë. Ne kemi përballuar bashkërisht problemin dramatik të emigracionit klandestin, e kemi vënë nën kontroll këtë fenomen dhe tani nuk i shohim më gomonet dhe gjithë ato që përjetuam disa vite më parë. Kemi pasur bashkëpunim në fushën ekonomike, atë të sigurisë dhe të ndihmave humanitare. Në kohën e konfliktit në Kosovë ndërhyrja humanitare italiane qe shumë e rëndësishme. Më duket, pra, se Shqipëria ka gjetur tek Italia një fqinje që i është gjendur pranë në momente të vështira. Natyrisht, siç ndodh në këto raste, ka pasur edhe gabime dhe situata të tensionuara, por në përgjithësi më duket se mes Italisë dhe Shqipërisë ka një marrdhënie pozitive. Dhe, mbi të gjitha, deti që na ndan dhe kanali i Otrantos është më i qetë dhe më i sigurtë se ç'ishte shtatë, tetë, apo dhjetë vjet më parë.
BBCersonalisht, për herë të parë e kam dëgjuar emrin 'Kanali i Otrantos' kur isha fëmijë. Një notar italian vinte dhe thyente rekord, duke e përshkuar Kanalin e Otrantos me not. Pra, ishte një lloj kanali paqeje dhe bashkimi. Mirëpo, më pas ai u shndërrua në një varrezë për shumë shqiptarë...
D'Alema: Nuk është më kështu. Ka qenë kështu deri para disa vjetësh. Vitet e fundit ne nuk kemi patur episode mbytjesh, nuk kemi parë gomone apo klandestinë që të zbarkojnë në brigjet e Pulias. I gjithë trafiku i klandestinëve tani vjen nga vende të tjera në jug të Italisë. Ky fenomen që ka qenë dramatik, me incidente tragjike ku kanë vdekur shumë vetë. Tani nuk ndodh më. Tani ka një gjendje sigurie relative, falë bashkëpunimit mes Italisë dhe Shqipërisë. Ekziston një bashkëpunim shumë i ngushtë mes policisë së dy vendeve, në luftën kundër grupeve mafioze që kontrollojnë trafikun e klandestinëve, por edhe një bashkëpunim ushtarak. Pra, Kanali i Otrantos është kthyer në një det të sigurtë ku njerëzit nuk vdesin më.
BBC:Megjithatë, këta njerëz që do të kalonin ilegalisht, janë njerëz që duan të vijnë në Itali për motive të ndryshme. A do të ketë hapësira të tjera në fushën e lehtësimit të regjimit të vizave që ata të kenë shpresë që të shkojnë legalisht në Itali?
D'Alema: Le t'i themi gjërat siç janë. Unë mendoj se ne mund të kemi një politikë emigracioni të ligjshëm. Mundësia për të hyrë lirisht, për të emigruar lirisht në Itali, më duket vërtet problematike, sepse kemi kuota. Ja ku qëndron problemi. Një pjesë të mirë të emigracionit të
paligjshëm e përbëjnë personat që hyjnë në Itali me viza turistike. Kur këto viza skadojnë, ata zhduken. Pra, nëse ka një rezistencë nga ana italiane për të garantuar qarkullimin e lirë, kjo vjen nga fakti që tashmë vizat turistike janë bërë mjeti kryesor i emigracionit klandestin në vendin tonë. Bashkepunimi mes Italisë dhe Shqipërisë duhet forcuar duke parandaluar dhe luftuar emigracionin klandestin, duke lejuar një emigracion të ligjshëm në përputhje me politikën e kuotave dhe duke hedhur hapa për një integrim më të fortë ekonomik. Ne sigurisht kemi potenciale të mëtejshme, mundësi për zhvillim dhe investime. Shumë do të varet edhe nga shkalla e sigurisë së brëndshme të Shqipërisë, nga zhvillimi i saj, nga niveli i përgatitjes së fuqisë punëtore. Unë vetë çova për herë të parë Panairin Levante në Tiranë, për të vendosur një urë mes dy brigjeve të Adriatikut. Kjo është politika që duam të vazhdojmë të ndjekim.
BBCërmendët se këtu në Itali ka një komunitet të madh shqiptarësh. A ka ndryshuar ndër vite imazhi i italianëve për këtë komunitet, dhe imazhi juaj personalisht?
D'Alema: Nuk kam pasur kurrë ndonjë mendim negativ për komunitetin shqiptar në Itali. Për fat të keq, në gjirin e komunitetit shqiptar ekziston një element kriminaliteti, siç ekziston edhe mes vetë italianëve, le ta themi hapur këtë. Ky kriminalitet italo-shqiptar merret veçanërisht me shfrytëzimin e femrave dhe ka pasur karakteristika të përdorimit të dhunës dhe poshtërimit. Për fat të keq ekziston ky aspekt. Por, nuk është fjala për shqiptarët në përgjithësi, por për elementë të kriminalitetit, për marrëdhëniet që janë krijuar mes organizatave kriminale italiane dhe shqiptare. Ato dallohen sidomos për përdorimin e dhunës dhe shfrytëzimin të grave. Kjo ka ndikuar negativisht edhe mbi imazhin. Por, unë e di mirë se bashkëpunimi mes organeve të drejtësisë të të dy vendeve dhe puna shumë e mirë dhe e rëndësishme e Prokurorisë së Përgjithshme në luftën kundër krimit në Shqipëri, ka pasur shumë rezultate pozitive. Ne duhet të luftojmë kriminalitetin, duhet ta luftojmë atë sepse ky është një kusht për sigurinë e Shqipërisë dhe të Italisë. Natyrisht që ky lloj kriminaliteti është ushqyer kryesisht me të rinj, me gra e vajza që janë sjellë në Itali me mirazhin e punës dhe të mirëqënies, por, në të vërtetë, janë shfrytëzuar sikur të ishin kafshë.
BBC: A ju shqetëson fakti që kur një barist në Vareze vritet nga një shqiptar, bëhet shumë bujë dhe ka një ndjenjë linçimi te komuniteti vendas, gjë që nuk do të kishte ndoshur nëse ai do të ishte vrarë nga një italian apo qytetar i një vendi tjetër të BE-së?
D'Alema: Po. Unë mendoj se shfaqje të tilla të racizmit janë të patolerueshme. Është e qartë se ka pasur një instrumentalizim të situatës. Vënia e shenjës së barazisë mes emigracionit dhe kriminalitetit është e gabuar dhe përdoret për arsye politike nga segmente të së djathtës në Itali. Mendoj se mes emigrantëve ekziston një lloj treguesi kriminalitëti, ashtu siç ka një tregues kriminaliteti edhe mes italianëve. Jam kundër linçimit sepse kjo është e papranueshme kundër çdokujt. Është e qartë që ky rast u instrumentalizu. Por është e vërtetë se ne duhet të bëjmë më shumë së bashku për të parandaluar dhe luftuar kriminalitetin, për të evituar çdo lidhje mes pushtetit politik dhe botës së krimit. Unë e njoh mjaft mirë gjëndjen në Shqipëri dhe masat që janë marrë për të luftuar korrupsionin, përfshirë disa sektorë të forcave të rendit. Është vepruar me shumë guxim prej disa vitesh. Situata e Shqipërisë është komplekse. Ajo që dua të them është se ne duhet të hedhim poshtë dhe të luftojmë çdo shfaqje racizmi, por, njëkohësisht, duhet të veprojmë me vendosmëri për të luftuar kriminalitetin, për të luftuar lidhjet që ekzistojnë mes segmenteve të kriminalitetit italian dhe atij shqiptar, që merren me shfrytëzimin e prostitucionit dhe trafikun e drogës.
BBC: Tani që nuk jeni më në pushtet, çfarë lidhjesh keni ju personalisht me Shqipërinë?
D'Alema: Vazhdimisht kam pasur rastin të takoj eksponentë të politikës shqiptare edhe këtu në Itali, kam takuar disa përfaqësues të qeverisë së mëparshme. Në zgjedhjet e fundit e majta humbi duke u përçarë, gjë që i ndodh shpesh të majtës. Tani në Shqipëri ka një qeveri të re, por unë kam pasur shumë raste për të takuar ministra të qeverisë së mëparshme si në Itali, ashtu edhe në takime ndërkombëtare, sepse i përkasim së njëjtës familje socialiste. Unë vetë isha në Shqipëri këtë verë. Kam kaluar një pjesë të pushimeve në Shqipëri për të treguar se sa i sigurtë është kanali i Otrantos. Unë lundrova vetë në kanalin e Otrantos dhe pastaj përgjatë bregdetit shqiptar dhe atij të Malit të Zi. Duhet të them se në Mal të Zi pashë kontrabandistët italianë, pashë se ata kishin zënë vend mirë, mirë në sektorët publikë. Kjo dukej sheshit. Ndërsa në Shqipëri jo. Në Shqipëri pashë motovedetta italiane ku punonin bashke Guardia di financa italiane dhe rojet bregdetare shqiptare, pata ndjesinë e një sigurie më të madhe, pikërisht falë bashkëpunimit mes Italisë dhe Shqipërisë. Tani brigjet e Shqipërisë janë brigje të sigurta sepse ka një prani ushtarake italiane dhe shqiptare, si dhe një bashkëpunim shumë të ngushtë që sipas meje garanton sot sigurinë. Atje pashë impiantet, radarët që janë ngritur në ishullin e Sazanit. Unë isha atje me pushime ndonëse ushtarakët italianë më pritën si ish-kryeministër. Unë pashë nga afër se sistemi i sigurisë ishtë shumë efikas dhe se bashkëpunimi ishte i madh. Gjatë një darke në Durrës, Zëvendëskryeprokurori i Përgjithshëm dhe Ministri i Punëve të Brendshme në qeverinë e mëparshme më informuan për bashkëpunimin mes organeve të prokurorisë. Unë kisha njohuri për punën që është bërë, sepse njoh personalisht prokurorin italian të Drejtorisë antimafia që mbulon Shqipërinë, Françesko Mandoi. Pata mundësi të shoh situatën edhe si turist. Shpresoj që numri i italianëve që shkojnë si turistë në Shqipëri të rritet. Unë nuk dua t'i jap mend ndokujt, por nëse mund të jap një mesazh është ky: mund të lundroni shumë mirë përgjatë bregdetit të Shqipërisë. Është e vërtetë se nuk ka një infrastrukturë të plotë, por për ata që e duan detin dhe natyrën, bregdeti shqiptar, dhe në veçanti pjesa nga Vlora deri në Greqi, dhe unë e them këtë si ekspert, është njëri prej brigjeve më të bukur, dhe më të paprekur të Mesdheut. Ka hapësirë për turizëm dhe për investime të rëndësishme në këtë sektor.
BBC:Nga Italia, kryesisht?
D'Alema: Edhe nga Italia. Deri tani janë francezët që po krijojnë një lloj Klubi Mesdhetar, shpresoj që të mos bëjnë shumë dëme. Unë pashë me hollësi gjithçka. Ishte një grup italian që po ngrinte një port të vogël turistik në gjirin e Vlorës. Unë mendoj se ka mundësi të mëdha. Porto Palermo është njëra nga perlat më të bukura të Mesdheut. Atje ka një bazë ushtarake, por sipas meje do të ishte më mirë që në vend të saj të ngrihej një qëndër e madhe turistike. Pra, për zhvillimin e turizmit në Shqipëri ka shumë mundësi. E theksoj, Porto Palermo është po aq i bukur sa ishulli Oton në Greqi. Nga Otrantoja ky ishull, që është ishulli i parë i arqipelagut të ishujve grekë në detin Jon, është 44 milje larg. Ndërsa bregdeti i Shqipërisë vetë 18 milje. Bregdeti i Jonit është një prej qendrave më të rëndësishme turistike të Mesdheut. Shqipëria është pjesë e tij, prandaj potenciali i zhvillimit është shumë i madh.
BBC: Shqipëria ka një rrugë shumë të gjatë drejt anëtarsimit të saj në Bashkimin Evropian. A është Italia e përgatitur të luajë një rol më aktiv se vendet e tjera anëtare të Bashkimit Evropian, si fqinje e Shqipërisë, në këtë proces?
D'Alema: Ne kemi qenë shumë të angazhuar në zgjerimin e Bashkimit Evropian me vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore. I kemi mbështetur këto vende. Tani po mbështesim anëtarësimin e plotë të Rumanisë, Bullgarisë, si dhë të Kroacisë pas anëtarësimit të Sllovenisë në valën e fundit. Eshtë e qartë që Italia është e interesuar në këtë proces, edhe sepse kjo përbën një faktor sigurie e bashkëpunimi. Është e qartë se ne e kemi mbështetur këtë proces. Këto vende që janë anëtarësuar dhe po anëtarësohen në Bashkimin Evropian kanë bërë hapa të mëdhenj, për sa i përket stabilitetit politik, të funksionimit të institucioneve, të zhvillimit ekonomik. Në procesin e integrimit, 90% e punës nuk i përket Italisë, por Shqipërisë. Ne mund të ndihmojmë për 10%-in që mbetet.
BBC:A e keni vënë re që shpesh politikanët shqiptarë të të gjitha ngjyrave, në fjalimet apo komentet e tyre u referohen më shumë Shteteve të Bashkuara, NATO-s, Bashkimit Evropian, në disa raste edhe Britanisë, dhe shpesh nuk përmendet Italia? Jeni xheloz për këtë?
D'Alema: Nuk është se jemi xhelozë, por e konsiderojmë një gabim të dukshëm. Për këtë nuk ka asnjë dyshim. Është shumë e vështirë që Britania e Madhe të kontribojë për zhvillimin ekonomik dhe stabilitetin në Shqipëri jo aq sa ka bërë Italia, por as një të dhjetën. Më kujtohet se kur isha në zyrën e kryeministrit shqiptar gjatë një vizite në Tiranë, pas tavolinës së tij pashë flamurin e Shteteve te Bashkuara të Amerikës, dhe kjo më bëri shumë përshtypje. Jo se unë prisja që atje të ishte flamuri italian, por mjaftonte të ishte flamuri shqiptar. Mendoj se nuk është e nevojshme që në zyrën e kryeministrit të ishte flamuri i Shteteve te Bashkuara. Shqipëria duhet të ketë ndjesinë e plotë të pavarësisë së vet, të dinjitetit të saj kombëtar dhe të bëjë një politikë me vendet fqinje. Ne jemi shumë më afër. Bashkëpunimi me Italinë është më i vyer për Shqipërinë se sa le të themi pasioni për Britaninë e Madhe, e cila nuk shoh se ç'mund t'i japë Shqipërisë kur është fjala për zhvillimin e saj dhe sigurinë.
BBC: Zoti D'Alema, ta zëmë se unë jam një qytetar në Shqipëri, asnjanës, dhe po e dëgjoj këtë intervistë. Me çfarë argumenti konkret mund të më bindni se Italia është vëllai i madh i Shqipërisë në anën tjetër të Adriatikut?
D'Alema: Po marr një shembull. Këtë verë kur shkova në Durrës dolëm me makinë në mbrëmje për të shkuar për darkë në periferi të qytetit, në pjesën më turistike të qytetit. Ishte bërë një rrugë e re me katër korsi që përshkon të gjithë qytetin deri në periferi. Diku pashë një lum të pafund makinash që mbanin radhë. Të gjitha kishin targa italiane, dhe prisnin për të hipur në tragetet italiane që lidhin Shqipërinë me Italinë. Ishin të gjithë shqiptarë. Ishin të gjithë shqiptarë që kishin shkuar në Shqipëri për të kaluar pushimet dhe ktheheshin në Itali për të punuar. Ishin të gjithë shqiptarë me makina, që çdo muaj dërgojnë në vendin e tyre një pjesë të fitimeve. Nëse një shqiptar bën një llogari të shpejtë me mend se ç'farë burim pasurie, mirëqënieje, modernizmi përbën Italia fqinje, ai e kupton vetë se marrëdhëniet me Italinë janë themelore për të ardhmen e Shqipërisë. Sepse Italia, me të gjitha të metat e saj, është deri më sot, faktikisht, vendi i madh që mbështet zhvillimin e Shqipërisë. Puna është se këto marrëdhënie mes Italisë dhe Shqipërisë duhen organizuar më mirë. Unë mendoj se po të kemi një bashkëbisedues politik serioz dhe të besueshëm, kur të kthehemi në pushtet, ne mund ta organizojmë më mirë këtë bashkëpunim, p.sh. për t'iu krijuar lehtësira të rinjve shqiptarë që të studiojnë në Itali dhe më pas të kthehen në vendin e tyre, pa frikën e emigracionit klandestin. Duhet të pranojmë se zhvillimi i Shqipërisë, nga çdo aspekt, është i lidhur me zhvillimin e Italisë. Për këtë nuk ka asnjë dyshim. Zhvillimi industrial, ekonomik, i mallrave të konsumit në Shqipëri është ngushtësisht i lidhur me Italinë. Shqipëria është një vend që aktualisht bën pjesë në një sistem të integruar ekonomik me Italinë; nuk është se duhet të vendosim ta bëjmë. Ky është një realitet nga i cili varet perspektiva e një jete të mirë për mijëra e mijëra shqiptarë. Duhet vetëm që këto marrdhënie të organizohen më mirë, duke pasur parasysh se Italia dhe Shqipëria janë të lidhura shumë ngushtë drejt një fati të përbashkët, të një zhvillimi të përbashkët ekonomik dhe njerëzor.
D'Alema flet për BBC në Shqip
[imazh]http://www.albforumi.com/pf/lidhje//412773603-20051229121410guri_dalema.203jpg[/imazh] http://www.bbc.co.uk/albanian/news/2005/12/051229_dalema_guri.shtml
Ish-kryeministri italian në intervistë për BBC-në
Ish-kryeministri italian, Massimo D'Alema, i dha një intervistë ekskluzive programit BBC SOT të seksionit shqip të BBC-së.
Kryeministri i parë ish-komunist i Italisë flet për përfshirjen e vendit të tij në fushatën e bombardimeve kundër ish-Jugosllavisë, për operacionin e shpëtimit të udhëheqësit të shqiptarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova, dhe për statusin e Kosovës si dhe për marrëdhëniet me Shqipërinë.
Me zotin D'Alema në zyrën e tij në shoqatën "Italianët Evropianë", të themeluar prej tij, në Romë, bisedoi Gëzim Guri.
BBC: Dua ta filloj këtë intervistë me vendimin tuaj më të rëndësishëm gjatë kohës kur ishit kryeministër, pjesëmarrjen e Italisë në fushatën e bombardimeve në ish-Jugosllavi: A hytë ju në këtë luftë se nuk kishit zgjidhje tjetër apo se ju vetë u bindët se këto sulme ishin të pashmangshme?
D'Alema: Natyrisht, kur merret një vendim për përdorimin e forcës dhe bombardimeve ajrore, ai është gjithnjë një vendim dramatik.
Është e qartë se po të kishte qenë e mundur që agresioni serb në Kosovë të ndalohej me mjete të tjera, nëpërmjet politikës apo diplomacisë, ne do të kishim preferuar të përdornim këto mjete të tjera. Gjithësesi, ishte e qartë se bashkësia ndërkombëtare dhe Evropa nuk mund të qëndronin duarkryq përballë këtij agresioni. Prandaj vendosëm së bashku, pikërisht sepse nuk kishte mjete të tjera, se gjëja e drejtë që duhej bërë, ishte ndërhyrja ushtarake për ta detyruar Serbinë që t'i tërhiqte ushtarët e saj nga Kosova. Unë vetë në prag të këtij operacioni ushtarak, në orët e para të agresionit serb në Kosovë, vizitova kufirin mes Kosovës dhe Shqipërisë; shkova në Kukës. Pashë refugjatët që vinin përmes pikës kufitare të Morinit. Atje kishin filluar të mbërrinin edhe ndihmat e para të qeverisë shqiptare, por kishte edhe shumë vullnetarë italianë dhe disa shoqata. Kur pashë ata njerëz të dëshpëruar që mbërrinin në kufi duke marrë me vete edhe persona të plagosur, të sëmurë, të moshuar e fëmijë, e kuptova se ç'tragjedi po ndodhte në Kosovë dhe se duhej të ndërhynim për ta ndaluar atë tragjedi.
BBC: A ndikoi frika e kësaj vale masive refugjatësh nga Kosova, të cilët mund të përfundonin në Itali, në vendimin tuaj për t'iu bashkangjitur vendeve që morën pjesë në këtë operacion?
D'Alema: Nuk e besoj se kjo ishte arsyeja kryesore. Besoj se Evropa kishte duruar dhe toleruar shumë gjatë, nëntë vjet lufte civile në Ballkan. Kjo luftë ballkanike kishte çuar në vdekjen e më shumë se 300 mijë vetëve. Ishte një gjendje e patolerueshme dhe ne duhej të ndërhynim për t'i ndaluar këto konflikte, jo vetëm konfliktin mes serbëve dhe shqiptarëve në Kosovë, por edhe konflikte të tjera, si ai në Bosnjë.
Evropa duhet të vepronte. Ne ishim të shqetësuar për problemin e refugjatëve, para së gjithash për rrezikun e një katastrofe humanitare, për shkak se qindra mijëra refugjatë po mblidheshin në një vend të varfër si Shqipëria, e cila, sigurisht, nuk kishte mundësi t'i përballonte të gjithë këta refugjatë pa ndihmën ndërkombëtare. Prandaj, ne ndërmorëm një operacion humanitar me një prani kryesisht italiane për të ofruar ndihmë.
Për të mos i lënë një barrë shumë të rëndë Shqipërisë, ne transferuam një pjesë të refugjatëve në vende të tjera, si në Itali apo Gjermani, ku ata u strehuan përkohësisht. Ne gjithashtu dërguam ndihma në Shqipëri për ngritjen e kampeve për refugjatët. Unë mendoj se ky ishte një operacion shumë pozitiv që shmangu një katastrofë humanitare dhe ofroi ndihmë për qindra, mijëra refugjatë.
BBC:A është kjo në vazhdën e tezës suaj gjatë kësaj periudhe "ushtarë në Ballkan, jo bomba"?
D'Alema: Për mendimin tim problemi ishte se, fillimisht, duheshin bërë përpjekje për ta parandaluar konfliktin, pra edhe bombardimet, me vendosjen e një misioni të madh vëzhguesish ndërkombëtarë. Kjo përpjekje u bë edhe gjatë periudhës së negociatave, siç ishte rasti i Rambujesë. Në Kosovë dërguam një mision vëzhguesish të OSBE-së.
Prania e tyre në terren shërbente si një mjet frenues; ishte, le të themi, jo një forcë ndërmjetëse, por një forcë kontrolli, nëse mund ta quajmë kështu. Ne në atë periudhë ishim në favor të forcimit të këtij misioni, pikërisht për ta parandaluar konfliktin dhe mbi të gjitha për të parandaluar agresionin serb. Mirëpo, në këtë moment ndodhi masakra e Reçakut. Padyshim, ky ishte një moment shumë dramatik. U kuptua që rreziku i zbatimit të një politike të spastrimit etnik ishte shumë i madh dhe se duhej të vepronim me më shumë forcë. Ende nuk ishte momenti për të marrë një vendim për ndërhyrje ushtarake. Por, nuk ka dyshim se kjo masakër pati një ndikim shumë të madh mbi opinionin publik.
BBC:A ishte ky momenti që e ndau Milosheviçin prej jush si Evropë?
D'Alema: Po, ishte një moment shumë negativ për serbët, dhe udhëheqja serbe mbante një përgjegjësi shumë të rëndë për këtë.
Besoj se kjo masakër ishte një sinjal se udhëheqësit e atëhershëm në Beograd nuk kuptonin logjikë tjetër përveç asaj të forcës. Kjo është e vërteta.
BBC:Gjatë kësaj periudhe, qoftë gjatë bombardimeve apo gjatë bisedimeve në Rambuje, a jeni takuar me zyrtarë të lartë të Beogradit?
D'Alema: Unë kam pasur rastin që të takoj Milutinoviçin. Ishte një takim privat, jozyrtar. Ai kishte ardhur në Romë privatisht, për arsye mjekësore. Kishim të njëjtin mjek, më saktë të njëjtin dentist, të cilin unë e kam mik. Dentisti, një italian që ka jetuar disa vjet dhe ka studiuar në Jugosllavi, na organizoi një takim privat.
BBC:Keni pasur të njëjtin dentist megjithatë pikëpapjet nuk besoj se kanë qenë shumë të njëjta se si duhej të zgjidhej çështja e Kosovës, apo jo?
D'Alema: Duhet të them që më bëri shumë përshtypje diçka. Ne u takuam dy ditë pas masakrës së Reçakut dhe unë ia thashë shumë qartë Milutinoviçit: "Ju nuk e kuptoni që këtë herë Evropa, NATO-ja, amerikanët, ne, nuk do të qëndrojmë duarkryq por do të veprojmë". Ai më tha se nuk më besonte dhe se mendonte se këto ishin kërcënime pa asnjë bazë. Sipas tij, NATO-ja dhe Evropa nuk do të rrezikonin kurrë që të ndërhynin në çështjen e Kosovës që, sipas tij, ishte çështje e brendshme e Jugosllavisë. Mendoj se serbët bënë një gabim të rëndë me këtë vlerësim. Unë vetë ia thashë shumë qartë Milutinoviçit: "Nëse vazhdoni në këtë rrugë, ne do të veprojmë. Nuk duhet të mendoni se do të rrimë duarkryq". Por, ai nuk më besoi.
BBC:Në maj të vitit 1999, kur ju ishit kryeministër, udhëheqësi i shqiptarëve të Kosovës, Ibrahim Rugova, krejt papritur mbërrin në Itali. Si ndodhi kjo?
D'Alema: Ishte një operacion vendimi për të cilin u mor nga qeveria italiane, nga pala jonë dhe nga unë në mënyrë të veçantë.
Isha i bindur që Rugova ishte njeriu i duhur për të administruar periudhën e pasluftës në Kosovë. Isha i shqetësuar se në periudhën e pasluftës në Kosovë mund të mbizotëronin grupe më ekstremiste, më islamike, më të lidhura me fundamentalizmin islamik që vepronin në atë kohë.
Prandaj, ne vendosëm të ndërmerrnim një operacion për të liruar Rugovën, për ta sjellë në Itali dhe për të krijuar kushtet që ai të kishte mundësi që të ishte protagonist i periudhës së pasluftës në Kosovë. Le të themi se negociuam për lirimin e tij. I bindëm serbët se ishte në interesin e tyre që të shmangnin një regjim të llojit islamik ne Kosovë. Kur u krijuan kushtet, agjentët e shërbimeve tona të fshehta shkuan dhe morën Rugovën. Unë nuk mund t'i tregoj të gjitha hollësitë, por ishte një operacion që nuk u krye rastësisht. Ishte një vendim politik nga ana jonë për të cilin informuam amerikanët. Ata ishin mjaft të shqetësuar dhe kishin dyshime por, në fund, edhe Presidenti Klinton më dha të drejtë për këtë operacion. Më kujtohet se kur Rugova mbërriti në Itali, një gazetë e madhe italiane botoi një artikull editorial në të cilin shkruhej se operacioni ynë kishte vetëm vlera humanitare por, politikisht, Rugova ishte një kufomë. Në fakt, Rugova fitoi rreth 50% të votave, çka tregon se shpesh edhe gazetat nuk kuptojnë mirë se çfarë ndodh.
BBC: A i keni koordinuar hapat tuaj si qeveri italiane me Vatikanin gjatë kësaj periudhe?
D'Alema: Po, sigurisht që pati konsultime.
Nuk mund të them se ka pasur koordinim por, sigurisht, ka pasur konsultime, kryesisht, për të mbajtur hapur kanalet diplomatike.
Sepse, ndërsa vazhdonte presioni ushtarak dhe bombardimet, ne bënim përpjekje që ta zhbllokonim gjendjen edhe nëpërmjet rrugëve diplomatike. Këtu mund të përmend Rusinë dhe ndikimin e saj mbi Beogradin. Do të veçoja misionin e ish-kryeministrit rus Çernomyrdin në Beograd. Përpara se të shkonte në Beograd, ai erdhi në Romë dhe përpara se të nisej për në Beograd, zhvilluam një bisedë telefonike me Presidentin Klinton, nga Pallati CIGI, që është selia e Kryeministrisë. Këtë e bëmë për të koordinuar më mirë se me ç'gjuhë i duhej folur Milosheviçit. Pra, pati një aktivitet të dendur politik dhe diplomatik ku u përfshih edhe Vatikani, por jo vetëm ai, dhe që u zhvillua paralelisht me konfliktin.
BBC:Çfarë mendonit për UÇK-në gjatë periudhës së konfliktit dhe a ndryshoi mendimi juaj për këtë lëvizje?
D'Alema: UÇK-ja përbëhej nga shumë grupe dhe persona. Pjesërisht, UÇK-ja përfaqësonte një brez të ri shqiptarësh, vullnetin e shqiptarëve të Kosovës për të rrezikuar. Por, në këtë lëvizje bënin pjesë ekstremistë dhe persona përgjegjës për krime shumë të rënda. Ky shqetësim që ne kishim ishte i bazuar dhe u vërtetua më vonë edhe nga faktet.
Ish-kryeministri italian në intervistë me gazetarin Gëzim Guri
BBC:A mendoni se Serbia pas Milosheviçit ka ndërmarrë të gjitha hapat për t'u penduar ndaj etnisë së cilës ajo i bëri agresion?
D'Alema: Unë them se periudha e pasluftës ka qenë shumë komplekse, shumë e lodhshme dhe me shumë vuajtje në Kosovë.
Nga njëra anë, sigurisht, kjo ishte përgjegjësi e qëndrimit të serbëve edhe më pas, në kuptimin se largimi i Milosheviçit nuk shënoi fundin e nacionalizmit serb. Ishte e natyrshme që kështu do të ndodhte.
Nga ana tjetër, sipas meje, edhe në radhët e shumicës shqiptare ka pasur tendenca ekstremiste që e kanë bërë shumë të vështirë jetën e serbëve në Kosovë. Ka pasur episode shumë të rënda, ka pasur qindra të vrarë apo sulme mbi objektet fetare. Dhe këto janë gjëra shumë të rënda. Unë e them këtë sepse mendoj që bashkësia ndërkombëtare duhej të kishte bërë më shumë për t'i parandaluar këto incidente.
Pra, bashkëjetesa mes serbëve dhe shqiptarëve ka rezultuar një proces shumë i vështirë pas luftës. Kjo perspektivë e bashkëjetesës ndëretnike, të cilën e uronim të gjithë ne, doli se ishte shumë, shumë e vështirë.
BBC: Ish-presidenti i Finlandës, Marti Ahtisari përballet tani me misionin e dytë në Ballkan - misioni i parë ishte që të bindte Milosheviçin që të pranonte kushtet e bashkësisë ndërkombëtare për të larguar trupat nga Kosova, misioni i tanishëm është që të gjejë një të mesme midis dy qëndrimeve shumë të skajshme, qëndrimit të shqiptarëve të Kosovës dhe qëndrimit të Serbisë. A mendoni se ai do të ketë sukses në këtë mision të dytë?
D'Alema: Unë nuk kam aftësi hyjnore për të bërë parashikime. Shpresoj që po. Unë besoj se, natyrisht, duhet të mbajmë parasysh se çfarë përfaqëson Kosova për serbët nga këndvështrimi historik dhe kulturor. Kosova është një rajon që, për arsye historike, popullohet kryesisht nga shqiptarët, por aty ndodhen gjurmë të qytetërimit dhe fesë së serbëve. Dhe kjo do të thotë se këto dy realitete duhet të bashkëjetojnë. Nuk besoj se do të ishte e pranueshme që gjurmët e qytetërimit dhe të fesë së serbëve të shkatërroheshin, siç u përpoq dikush.
BBC:A nuk do të ishte një tezë e rrekishme në Ballkan që t'i referoheshim historisë së para disa shekujve? Fjala vjen, ka shenja të civilizimit të lashtë grek apo romak edhe në Shqipëri...
D'Alema: Nuk ekziston as dyshimi më i vogël që djepi i mbretësisë serbe ndodhet në Kosovë. Ky është një fakt historik. Atje ndodhen manastiret më të rëndësishme dhe serbët u tërhoqën më në veri pasi u mundën nga perandoria otomane. Mund ta themi ose jo, por kjo është e vërteta. Është e vërtetë qe ka gjurmë të rëndësishme.
BBC: Kjo është historia, por a duhet të shërbejë ajo si bazë tani për gjetjen e zgjidhjes për statusin Kosovës?
D'Alema: Pikënisja, sipas meje, është se të ardhmen e një kombi e vendos populli i tij, jo monumentet. Kjo nuk ka dyshim. Por, bashkësia ndërkombëtare duhet të garantojë respektimin e pakicës serbe, të historisë, traditës dhe kulturës së saj. Sepse, ka të drejta të pakicave që janë të padiskutueshme për t'u respektuar nga popullsia shumicë.
Kështu shtrohet çështja. Të drejtat e pakicave nuk vendosen demokratikisht. Të drejtat e pakicave janë parime të pashkelshme. Dhe, bashkësia ndërkombetare duhet t'i garantojë ato. Unë mendoj se duhet gjetur një zgjidhje që të mbajë parasysh këto aspekte të ndryshme. Ajo që ka ndodhur në realitet për disa vjet në Ballkan ka qenë nje proçes i frikshem. E kam fjalën për krijimin e shteteve etnike, të pamundësisë së bashkëjetesës. Unë mendoj se nëse vazhdohet kështu, duke copëzuar Ballkanin mbi baza etnike apo fetare, atëherë edhe bashkëjetesa do të jetë e brishtë. Mendoj se ekzistenca e shteteve etnike e fetare, ku njerëzit nuk mësohen të bashkëjetojnë duke respektuar njëri-tjetrin, në fund të fundit rrezikon të çojë në konflikte të reja. Edhe për sa kohë ne mund të mbajmë mijëra e mijëra ushtarë në të gjithë Ballkanin për të mos lejuar që ortodoksët, myslimanët, apo katolikët të vriten mes tyre? Nuk mendoj se mund të qëndrojmë në Ballkan edhe për 100 vjet. Pra, duhet që ortodoksët, katolikët, dhe myslimanët të mësojnë se si të bashkëjetojnë dhe jo të vriten.
BBC
avarësisht nëse e pranoni apo jo, a e quani një opsion pavarësinë e Kosovës?D'Alema: Nga këndvështrimi im, unë besoj se objektivi që ne kishim nuk ishte pavarësia e Kosovës. Ne menduam se mund të krijoheshin kushte për një autonomi të Kosovës në kuadrin e një federate jugosllave, sigurisht, mbi baza të reja që nuk mund të ishin ato të dominimit të nacionalizmit serb, por mbi baza të reja ku serbët, kosovarët, malazezët të bashkëjetonin me njëri-tjetrin. Sigurisht, çdo zgjidhje duhet te pranohet nga qytetarët e Kosovës, ajo nuk mund të imponohet nga jashtë. Ekzistenca e një shteti të vogël kosovar, sipas meje, nuk është një perspektivë e shkëlqyer, qoftë edhe nga ana ekonomike. Po shkojmë drejt një bote ku po kapercehen kufijtë, me procese integruese që i kalojnë kufijtë kombëtarë. Ne jemi të angazhuar në Evropë për krijimin e një Bashkimi Evropian të madh, ku të mos ketë me kufij, ku të ketë institucione polike të përbashkëta. Ajo që ndodh në Ballkan është kundër frymës së kohës. Ne jetojmë në kohën kur po kapërcehen kufijtë kombëtarë, ndërsa në Ballkan po lindin një dyzinë shtetesh të rinj, përmasat e të cilëve janë pak a shumë sa gjysma e një krahine italiane.
Sipas meje, edhe nga pikëpamja ekonomike, këto shtete kanë shumë pak mundësi që të kenë sukses. Ajo që po ndodh në Ballkan është një fatkeqësi e vërtetë. Ky është mendimi im si mik po, natyrisht, janë qytetarët e Ballkanit ata që vendosin për fatet e tyre. Megjithatë, ideja e krijimit të këtyre mikrokombeve të shumta është një ide krejtësisht antihistorike. Kjo ndodhte në vitet 800, tani jemi në mijëvjeçarin e tretë.
BBC:Kam lexuar në një intervistë tuajën se jeni shprehur se tragjedia e Kosovës pati edhe aspektin e saj pozitiv, pasi për herë të parë Bashkimi Evropian dhe bashkësia ndërkombëtare në përgjithësi u angazhua për stabilizimin e rajonit dhe stabilizimin demokratik të tij. A mos vini re ndonjë tërheqje nga ky angazhim?
D'Alema: Unë mendoj se në çështjen e Kosoves u pranua se përballë shkeljes së të drejtave të njeriut, përballe rrezikut të një katastrofe humanitare, bashkësia ndërkombëtare nuk mund të kufizohet vetëm tek respektimi i një koncepti të vjetër, tek sovraniteti kombëtar.
Unë mendoj se kjo është e drejtë. Përballë rrezikut te katastrofës humanitare, masakrimit të popullsisë civile, bota duhet të veprojë, duhet të ndërhyjë me mjetet e nevojshme. Nga ky pikëvështrim, edhe nga këndvështrimi i të drejtës ndërkombëtare, Kosova përfaqëson një moment të rëndësishëm, sipas meje, pozitiv edhe për sa i përket marrjes së përgjegjësise nga ana e Evropës. Tani ky tranzicion i Kosovës duhet të shkojë drejt një përfundimi. Nuk mund të mendojmë se Kosova do të mbetet përgjithmonë nën një administratë të huaj. Nuk më duket se në këtë çast ka një mosrespektim të angazhimeve që kemi marrë, nuk ka një heqje dorë nga përgjegjësia që kemi marrë. Ekziston një vullnet i bashkësisë ndërkombëtare që ta çojë çështjen e Kosovës drejt një përfundimi të qëndrueshëm, që ta nxjerrë Kosovën nga administrimi ndërkombëtar. Gjendja e tanishme nuk është e drejtë as për qytetarët e Kosovës.
BBC: Pas asaj që ndodhi në Kosovë, Bashkimi Evropian ishte promotor i një angazhimi të bashkësisë ndërkombëtare për një stabilizim të rajonit, për të filluar hapa konkretë dhe të mëdhenj për stabilizimin e rajonit. Si kanë ecur këto hapa?
D'Alema: Unë nuk jam në gjendje të bëj një vlerësim sepse nuk kam një tabllo të plotë. Ndjesia ime është se përsa u përket angazhimeve ekonomike punët nuk kanë ecur mirë. Gjithë ajo perspektivë për të pasur një nismë drejt Ballkanit, për të favorizuar zhvillimin ekonomik të Ballkanit, është një nismë që ka dhënë rezultate shumë modeste. Në fakt, gjendja ekonomike në Kosovë është shumë negative.
BBC: A e ka luajtur Italia rolin që i takon, si një fuqi rajonale, me fqinjin e saj në anën tjetër të Adriatikut, me Shqipërinë?
D'Alema: Unë besoj se Italia ka ndjekur një politikë miqësie ndaj Shqipërisë. Italia, sigurisht, që ka shoqëruar proçesin e rimëkëmbjes së Shqipërisë pas rënies së regjimit komunist të Enver Hoxhës. Gjatë gjithë këtyre viteve Italia ka ndjekur një politikë miqësie. Ndërhyrja italiane në Shqipëri në momentet e kaosit, të rrezikut të luftës civile, qe një ndërhyrje e rëndësishme dhe një garanci për ruajtjen e stabilitetit. Ajo ishte e rëndësishme edhe nga pikëpamja thjesht humanitare. Ekziston një integrim i fortë ekonomik mes Italisë dhe Shqipërisë. Ka shumë investime italiane, shumë më tepër se ç'thonë statistikat zyrtare. Në Itali ka një komunitet shumë të madh shqiptarësh dhe besoj se paratë që ata dërgojnë në atdhe, përbëjnë një prej burimeve të pasurisë për Shqipërinë. Ne kemi përballuar bashkërisht problemin dramatik të emigracionit klandestin, e kemi vënë nën kontroll këtë fenomen dhe tani nuk i shohim më gomonet dhe gjithë ato që përjetuam disa vite më parë. Kemi pasur bashkëpunim në fushën ekonomike, atë të sigurisë dhe të ndihmave humanitare. Në kohën e konfliktit në Kosovë ndërhyrja humanitare italiane qe shumë e rëndësishme. Më duket, pra, se Shqipëria ka gjetur tek Italia një fqinje që i është gjendur pranë në momente të vështira. Natyrisht, siç ndodh në këto raste, ka pasur edhe gabime dhe situata të tensionuara, por në përgjithësi më duket se mes Italisë dhe Shqipërisë ka një marrdhënie pozitive. Dhe, mbi të gjitha, deti që na ndan dhe kanali i Otrantos është më i qetë dhe më i sigurtë se ç'ishte shtatë, tetë, apo dhjetë vjet më parë.
BBC
ersonalisht, për herë të parë e kam dëgjuar emrin 'Kanali i Otrantos' kur isha fëmijë. Një notar italian vinte dhe thyente rekord, duke e përshkuar Kanalin e Otrantos me not. Pra, ishte një lloj kanali paqeje dhe bashkimi. Mirëpo, më pas ai u shndërrua në një varrezë për shumë shqiptarë...D'Alema: Nuk është më kështu. Ka qenë kështu deri para disa vjetësh. Vitet e fundit ne nuk kemi patur episode mbytjesh, nuk kemi parë gomone apo klandestinë që të zbarkojnë në brigjet e Pulias. I gjithë trafiku i klandestinëve tani vjen nga vende të tjera në jug të Italisë. Ky fenomen që ka qenë dramatik, me incidente tragjike ku kanë vdekur shumë vetë. Tani nuk ndodh më. Tani ka një gjendje sigurie relative, falë bashkëpunimit mes Italisë dhe Shqipërisë. Ekziston një bashkëpunim shumë i ngushtë mes policisë së dy vendeve, në luftën kundër grupeve mafioze që kontrollojnë trafikun e klandestinëve, por edhe një bashkëpunim ushtarak. Pra, Kanali i Otrantos është kthyer në një det të sigurtë ku njerëzit nuk vdesin më.
BBC:Megjithatë, këta njerëz që do të kalonin ilegalisht, janë njerëz që duan të vijnë në Itali për motive të ndryshme. A do të ketë hapësira të tjera në fushën e lehtësimit të regjimit të vizave që ata të kenë shpresë që të shkojnë legalisht në Itali?
D'Alema: Le t'i themi gjërat siç janë. Unë mendoj se ne mund të kemi një politikë emigracioni të ligjshëm. Mundësia për të hyrë lirisht, për të emigruar lirisht në Itali, më duket vërtet problematike, sepse kemi kuota. Ja ku qëndron problemi. Një pjesë të mirë të emigracionit të
paligjshëm e përbëjnë personat që hyjnë në Itali me viza turistike. Kur këto viza skadojnë, ata zhduken. Pra, nëse ka një rezistencë nga ana italiane për të garantuar qarkullimin e lirë, kjo vjen nga fakti që tashmë vizat turistike janë bërë mjeti kryesor i emigracionit klandestin në vendin tonë. Bashkepunimi mes Italisë dhe Shqipërisë duhet forcuar duke parandaluar dhe luftuar emigracionin klandestin, duke lejuar një emigracion të ligjshëm në përputhje me politikën e kuotave dhe duke hedhur hapa për një integrim më të fortë ekonomik. Ne sigurisht kemi potenciale të mëtejshme, mundësi për zhvillim dhe investime. Shumë do të varet edhe nga shkalla e sigurisë së brëndshme të Shqipërisë, nga zhvillimi i saj, nga niveli i përgatitjes së fuqisë punëtore. Unë vetë çova për herë të parë Panairin Levante në Tiranë, për të vendosur një urë mes dy brigjeve të Adriatikut. Kjo është politika që duam të vazhdojmë të ndjekim.
BBC
ërmendët se këtu në Itali ka një komunitet të madh shqiptarësh. A ka ndryshuar ndër vite imazhi i italianëve për këtë komunitet, dhe imazhi juaj personalisht?D'Alema: Nuk kam pasur kurrë ndonjë mendim negativ për komunitetin shqiptar në Itali. Për fat të keq, në gjirin e komunitetit shqiptar ekziston një element kriminaliteti, siç ekziston edhe mes vetë italianëve, le ta themi hapur këtë. Ky kriminalitet italo-shqiptar merret veçanërisht me shfrytëzimin e femrave dhe ka pasur karakteristika të përdorimit të dhunës dhe poshtërimit. Për fat të keq ekziston ky aspekt. Por, nuk është fjala për shqiptarët në përgjithësi, por për elementë të kriminalitetit, për marrëdhëniet që janë krijuar mes organizatave kriminale italiane dhe shqiptare. Ato dallohen sidomos për përdorimin e dhunës dhe shfrytëzimin të grave. Kjo ka ndikuar negativisht edhe mbi imazhin. Por, unë e di mirë se bashkëpunimi mes organeve të drejtësisë të të dy vendeve dhe puna shumë e mirë dhe e rëndësishme e Prokurorisë së Përgjithshme në luftën kundër krimit në Shqipëri, ka pasur shumë rezultate pozitive. Ne duhet të luftojmë kriminalitetin, duhet ta luftojmë atë sepse ky është një kusht për sigurinë e Shqipërisë dhe të Italisë. Natyrisht që ky lloj kriminaliteti është ushqyer kryesisht me të rinj, me gra e vajza që janë sjellë në Itali me mirazhin e punës dhe të mirëqënies, por, në të vërtetë, janë shfrytëzuar sikur të ishin kafshë.
BBC: A ju shqetëson fakti që kur një barist në Vareze vritet nga një shqiptar, bëhet shumë bujë dhe ka një ndjenjë linçimi te komuniteti vendas, gjë që nuk do të kishte ndoshur nëse ai do të ishte vrarë nga një italian apo qytetar i një vendi tjetër të BE-së?
D'Alema: Po. Unë mendoj se shfaqje të tilla të racizmit janë të patolerueshme. Është e qartë se ka pasur një instrumentalizim të situatës. Vënia e shenjës së barazisë mes emigracionit dhe kriminalitetit është e gabuar dhe përdoret për arsye politike nga segmente të së djathtës në Itali. Mendoj se mes emigrantëve ekziston një lloj treguesi kriminalitëti, ashtu siç ka një tregues kriminaliteti edhe mes italianëve. Jam kundër linçimit sepse kjo është e papranueshme kundër çdokujt. Është e qartë që ky rast u instrumentalizu. Por është e vërtetë se ne duhet të bëjmë më shumë së bashku për të parandaluar dhe luftuar kriminalitetin, për të evituar çdo lidhje mes pushtetit politik dhe botës së krimit. Unë e njoh mjaft mirë gjëndjen në Shqipëri dhe masat që janë marrë për të luftuar korrupsionin, përfshirë disa sektorë të forcave të rendit. Është vepruar me shumë guxim prej disa vitesh. Situata e Shqipërisë është komplekse. Ajo që dua të them është se ne duhet të hedhim poshtë dhe të luftojmë çdo shfaqje racizmi, por, njëkohësisht, duhet të veprojmë me vendosmëri për të luftuar kriminalitetin, për të luftuar lidhjet që ekzistojnë mes segmenteve të kriminalitetit italian dhe atij shqiptar, që merren me shfrytëzimin e prostitucionit dhe trafikun e drogës.
BBC: Tani që nuk jeni më në pushtet, çfarë lidhjesh keni ju personalisht me Shqipërinë?
D'Alema: Vazhdimisht kam pasur rastin të takoj eksponentë të politikës shqiptare edhe këtu në Itali, kam takuar disa përfaqësues të qeverisë së mëparshme. Në zgjedhjet e fundit e majta humbi duke u përçarë, gjë që i ndodh shpesh të majtës. Tani në Shqipëri ka një qeveri të re, por unë kam pasur shumë raste për të takuar ministra të qeverisë së mëparshme si në Itali, ashtu edhe në takime ndërkombëtare, sepse i përkasim së njëjtës familje socialiste. Unë vetë isha në Shqipëri këtë verë. Kam kaluar një pjesë të pushimeve në Shqipëri për të treguar se sa i sigurtë është kanali i Otrantos. Unë lundrova vetë në kanalin e Otrantos dhe pastaj përgjatë bregdetit shqiptar dhe atij të Malit të Zi. Duhet të them se në Mal të Zi pashë kontrabandistët italianë, pashë se ata kishin zënë vend mirë, mirë në sektorët publikë. Kjo dukej sheshit. Ndërsa në Shqipëri jo. Në Shqipëri pashë motovedetta italiane ku punonin bashke Guardia di financa italiane dhe rojet bregdetare shqiptare, pata ndjesinë e një sigurie më të madhe, pikërisht falë bashkëpunimit mes Italisë dhe Shqipërisë. Tani brigjet e Shqipërisë janë brigje të sigurta sepse ka një prani ushtarake italiane dhe shqiptare, si dhe një bashkëpunim shumë të ngushtë që sipas meje garanton sot sigurinë. Atje pashë impiantet, radarët që janë ngritur në ishullin e Sazanit. Unë isha atje me pushime ndonëse ushtarakët italianë më pritën si ish-kryeministër. Unë pashë nga afër se sistemi i sigurisë ishtë shumë efikas dhe se bashkëpunimi ishte i madh. Gjatë një darke në Durrës, Zëvendëskryeprokurori i Përgjithshëm dhe Ministri i Punëve të Brendshme në qeverinë e mëparshme më informuan për bashkëpunimin mes organeve të prokurorisë. Unë kisha njohuri për punën që është bërë, sepse njoh personalisht prokurorin italian të Drejtorisë antimafia që mbulon Shqipërinë, Françesko Mandoi. Pata mundësi të shoh situatën edhe si turist. Shpresoj që numri i italianëve që shkojnë si turistë në Shqipëri të rritet. Unë nuk dua t'i jap mend ndokujt, por nëse mund të jap një mesazh është ky: mund të lundroni shumë mirë përgjatë bregdetit të Shqipërisë. Është e vërtetë se nuk ka një infrastrukturë të plotë, por për ata që e duan detin dhe natyrën, bregdeti shqiptar, dhe në veçanti pjesa nga Vlora deri në Greqi, dhe unë e them këtë si ekspert, është njëri prej brigjeve më të bukur, dhe më të paprekur të Mesdheut. Ka hapësirë për turizëm dhe për investime të rëndësishme në këtë sektor.
BBC:Nga Italia, kryesisht?
D'Alema: Edhe nga Italia. Deri tani janë francezët që po krijojnë një lloj Klubi Mesdhetar, shpresoj që të mos bëjnë shumë dëme. Unë pashë me hollësi gjithçka. Ishte një grup italian që po ngrinte një port të vogël turistik në gjirin e Vlorës. Unë mendoj se ka mundësi të mëdha. Porto Palermo është njëra nga perlat më të bukura të Mesdheut. Atje ka një bazë ushtarake, por sipas meje do të ishte më mirë që në vend të saj të ngrihej një qëndër e madhe turistike. Pra, për zhvillimin e turizmit në Shqipëri ka shumë mundësi. E theksoj, Porto Palermo është po aq i bukur sa ishulli Oton në Greqi. Nga Otrantoja ky ishull, që është ishulli i parë i arqipelagut të ishujve grekë në detin Jon, është 44 milje larg. Ndërsa bregdeti i Shqipërisë vetë 18 milje. Bregdeti i Jonit është një prej qendrave më të rëndësishme turistike të Mesdheut. Shqipëria është pjesë e tij, prandaj potenciali i zhvillimit është shumë i madh.
BBC: Shqipëria ka një rrugë shumë të gjatë drejt anëtarsimit të saj në Bashkimin Evropian. A është Italia e përgatitur të luajë një rol më aktiv se vendet e tjera anëtare të Bashkimit Evropian, si fqinje e Shqipërisë, në këtë proces?
D'Alema: Ne kemi qenë shumë të angazhuar në zgjerimin e Bashkimit Evropian me vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore. I kemi mbështetur këto vende. Tani po mbështesim anëtarësimin e plotë të Rumanisë, Bullgarisë, si dhë të Kroacisë pas anëtarësimit të Sllovenisë në valën e fundit. Eshtë e qartë që Italia është e interesuar në këtë proces, edhe sepse kjo përbën një faktor sigurie e bashkëpunimi. Është e qartë se ne e kemi mbështetur këtë proces. Këto vende që janë anëtarësuar dhe po anëtarësohen në Bashkimin Evropian kanë bërë hapa të mëdhenj, për sa i përket stabilitetit politik, të funksionimit të institucioneve, të zhvillimit ekonomik. Në procesin e integrimit, 90% e punës nuk i përket Italisë, por Shqipërisë. Ne mund të ndihmojmë për 10%-in që mbetet.
BBC:A e keni vënë re që shpesh politikanët shqiptarë të të gjitha ngjyrave, në fjalimet apo komentet e tyre u referohen më shumë Shteteve të Bashkuara, NATO-s, Bashkimit Evropian, në disa raste edhe Britanisë, dhe shpesh nuk përmendet Italia? Jeni xheloz për këtë?
D'Alema: Nuk është se jemi xhelozë, por e konsiderojmë një gabim të dukshëm. Për këtë nuk ka asnjë dyshim. Është shumë e vështirë që Britania e Madhe të kontribojë për zhvillimin ekonomik dhe stabilitetin në Shqipëri jo aq sa ka bërë Italia, por as një të dhjetën. Më kujtohet se kur isha në zyrën e kryeministrit shqiptar gjatë një vizite në Tiranë, pas tavolinës së tij pashë flamurin e Shteteve te Bashkuara të Amerikës, dhe kjo më bëri shumë përshtypje. Jo se unë prisja që atje të ishte flamuri italian, por mjaftonte të ishte flamuri shqiptar. Mendoj se nuk është e nevojshme që në zyrën e kryeministrit të ishte flamuri i Shteteve te Bashkuara. Shqipëria duhet të ketë ndjesinë e plotë të pavarësisë së vet, të dinjitetit të saj kombëtar dhe të bëjë një politikë me vendet fqinje. Ne jemi shumë më afër. Bashkëpunimi me Italinë është më i vyer për Shqipërinë se sa le të themi pasioni për Britaninë e Madhe, e cila nuk shoh se ç'mund t'i japë Shqipërisë kur është fjala për zhvillimin e saj dhe sigurinë.
BBC: Zoti D'Alema, ta zëmë se unë jam një qytetar në Shqipëri, asnjanës, dhe po e dëgjoj këtë intervistë. Me çfarë argumenti konkret mund të më bindni se Italia është vëllai i madh i Shqipërisë në anën tjetër të Adriatikut?
D'Alema: Po marr një shembull. Këtë verë kur shkova në Durrës dolëm me makinë në mbrëmje për të shkuar për darkë në periferi të qytetit, në pjesën më turistike të qytetit. Ishte bërë një rrugë e re me katër korsi që përshkon të gjithë qytetin deri në periferi. Diku pashë një lum të pafund makinash që mbanin radhë. Të gjitha kishin targa italiane, dhe prisnin për të hipur në tragetet italiane që lidhin Shqipërinë me Italinë. Ishin të gjithë shqiptarë. Ishin të gjithë shqiptarë që kishin shkuar në Shqipëri për të kaluar pushimet dhe ktheheshin në Itali për të punuar. Ishin të gjithë shqiptarë me makina, që çdo muaj dërgojnë në vendin e tyre një pjesë të fitimeve. Nëse një shqiptar bën një llogari të shpejtë me mend se ç'farë burim pasurie, mirëqënieje, modernizmi përbën Italia fqinje, ai e kupton vetë se marrëdhëniet me Italinë janë themelore për të ardhmen e Shqipërisë. Sepse Italia, me të gjitha të metat e saj, është deri më sot, faktikisht, vendi i madh që mbështet zhvillimin e Shqipërisë. Puna është se këto marrëdhënie mes Italisë dhe Shqipërisë duhen organizuar më mirë. Unë mendoj se po të kemi një bashkëbisedues politik serioz dhe të besueshëm, kur të kthehemi në pushtet, ne mund ta organizojmë më mirë këtë bashkëpunim, p.sh. për t'iu krijuar lehtësira të rinjve shqiptarë që të studiojnë në Itali dhe më pas të kthehen në vendin e tyre, pa frikën e emigracionit klandestin. Duhet të pranojmë se zhvillimi i Shqipërisë, nga çdo aspekt, është i lidhur me zhvillimin e Italisë. Për këtë nuk ka asnjë dyshim. Zhvillimi industrial, ekonomik, i mallrave të konsumit në Shqipëri është ngushtësisht i lidhur me Italinë. Shqipëria është një vend që aktualisht bën pjesë në një sistem të integruar ekonomik me Italinë; nuk është se duhet të vendosim ta bëjmë. Ky është një realitet nga i cili varet perspektiva e një jete të mirë për mijëra e mijëra shqiptarë. Duhet vetëm që këto marrdhënie të organizohen më mirë, duke pasur parasysh se Italia dhe Shqipëria janë të lidhura shumë ngushtë drejt një fati të përbashkët, të një zhvillimi të përbashkët ekonomik dhe njerëzor.