Patriotizmi shqiptar dhe levizja Enveriste
<span style="font-weight: bold">Fragment i shkeputur nga Libri "Skice e Mendimit politik shqiptar "</span> Autor H.Feraj
2.3. lëvizja komuniste
Edhe lëvizja komuniste deri në Luftën e Dytë Botërore në
Shqipëri nuk u zhvillua në formën e ndonjë doktrine teorike të
formuluar e trajtuar në mënyrë sistematike, por si publicistikë, letërsi
etj., si edhe të praktikave politike.
Idetë komuniste filluan të përhapen në mënyrë josistematike, kryesisht nga lexime të veprave të shkëputura të themeluesve të marksizmit dhe veçanërisht të literaturës e letërsisë ruse si "Nëna" e Maksim Gorkit. Grupet e para komuniste shqiptare u themeluan në Moskë (1928) dhe Paris (1928). Nga Rusia dhe Franca lëvizja komunsite erdhi në Shqipëri me udhëzime dhe detyra më të qarta. Të dërguarit nga Rusia dhe Franca, mbasi kishin kryer atje kurse speciale, kishin marrë si detyrë të informonin mbi gjendjen sociale, politike, ushatarake dhe ekonomike të vendit, të nxisnin punëtorët e fshatarët kundër sistemit politik dhe qeverisë së vendit të tyre si edhe të rekrutonin njerëz e të organizonin lëvizjen komuniste në vend. Megjithatë, deri...
<span style="font-weight: bold">178</span> "Hajdutët janë malokët që ka mbledhur Ahmeti e i ka veshur si zaptie, si polic e si oficerë", shkruante Noli duke komentuar një plaçkitje të atyre kohëve në Tiranë.
<span style="font-weight: bold">179</span> F. Noli, intervistë korrespodentit të gazetës beogradase "Vreme", 13.9.1924, në: A. Puto, "Demokracia e rrethuar", vep. e cit ff.269-271; shih më hollësisht për këtë prirje të Nolit edhe: Mensur Raifi, "Fan Noli dhe çështjaeKosovës",Prishtinë ,1995, ff.51-53etj.
...në pushtimin e Shqipërisë nga Italia Fashiste (1939) lëvizja komuniste në Shqipëri mbeti e dobet, e paorganizuar dhe me ide të pasistemuara.
Në të dy çështjet themelore, ne çeshtjen se a mundet qe brenda kufijve të cunguar polilike Shqiperia te ndertoje sistem te qëndrueshëm politik dhe a mundet të zhvillohet ekonomikisht, komunistët shqiptarë japin përgjigje pozitive, të kundërta me pergjigjet e nacionalizmit shqiptar:
Komunistët shqiptar niseshin nga besimi se brenda kufijve politik Shqipëria mund të ndertoj nje sistem te qëndrueshëm politik. Ata besonin se sistemi politik i pershtashëm per Shqipërine eshte ai socialist siç ishte vendosur në Bashkimin Sovjetik mbas Revolucionit të vitit 1917.
Komunistët shqiptare niseshin nga besimi se brenda kufijve politikë Shqiperia mund të ndertoj nje sistem ekonomik qe realizon zhvillimin dhe lulëzimin e vendit. Për këtë ata përseri niseshin nga. modeli i sistemit ekonomik të vendosur në Bashkimin Sovjetik.
Deri në mbarim të Luftës se Dyte Botërore idetë e komunistëve shqiptarë nuk dallohen në thelb dhe nuk u shtojnë ndonjë gjë te re ideve të nolizmit, vetëm se këto ide janë më të lidhura logjikisht dhe të shprehura më qartë. Kështu, edhe lëvizja komuniste njëlloj si nolizmi karakterizohet nga të menduarit me termat klasorë e socialë dhe jo nacionalë. Përballë kërkesave për bashkim kombetar levizja komuniste vuri idenë e luftës së klasave. Përballë ndeshjes së interesave dhe shteteve nacionale në sistemin politik botëror, lëvizja komuniste shqiptare vuri përfytyrimin e ndeshjes ndërmjet imperializmit dhe socializmit. Si aleatë kryesorë të shqiptarëve lëvizja komunsite shqiptare konsideronte Bashkimin Sovjetik dhe lëvizjen komuniste, veçanërisht atë ballkanike. Si armiq kryesorë të shqiptarëve lëvizja komuniste konsiderontë borgjezinë dhe imperializmin në përgjithësi........
E veçnata e lëvizjes komuniste në Shqiperi është se, e ardhur nga Franca dhe Bashkimi Sovjetik ndryshe nga rrymat e tjëra ajo filloi, u përhap dhe gjeti mbështetës veçanërisht në elementin joshqiptar në Shqipëri: në radhët e elementit vllah dhe sllav. Kështu, në të tri grupet kryesore komuniste, në Grupin Komunist të Shkodrës, në Grupin Komunist të Korçës dhe në Grupin Komunist të të Rinjëve elementi joshqiptar zinte përqindjen më të madhe, madje një përqindje shumë të madhe në krahasim me pjesëmarrjen në përbërjen e popullsisë....
Përqindje të madhe të elementit vllah dhe "shule" kishte veçanerisht Grupi i Korçës, i cili ishte grupi më i madh komunist.
Grupi Komunist i Korçës luajti rolin kryesor jo vetëm në themelimin e Partisë Komunsite Shqiptare, por në të gjithë jetën e saj të mëvonshme. Për këtë arsye përmendja e disa karakteristikave të tij është e rëndësishme për kuptimin e mëvonshëm të enverizmit dhe të të gjithë veprimtarisë së komunizmit në Shqipri.
Grupin e Korçës etnikisht e mbizoëronte elementi vllah dhe maqedonas si Miha Lako, Sotir Lubonja, Koci Bako, Koçi Xoxe etj <span style="font-weight: bold">180</span> . Nga pikëpamja fetare mbizotëronte elementi ortodoks, përveç tre anëtarëve të Grupit, Xhevdet Doda (nga Prizreni), Enver Hoxha (nga Gjirokastra) dhe Sadik Premtja (i përjashtuar). Todi Lubonja, shpjegon se, sipas Koço Tashkos, pranimi i E. Hoxhës në Grupin Komunist të Korçës është bërë pikërisht për të zbutur përshtypjen që bëntë mbizotërimi i "Kiçove e Koçove" (sinonim i përdorur prej tij për ortodoksët) dhe si karrem për të tërhequr edhe popullsinë shqiptare myslimane, e cila qëndronte më largë ideve komuniste. Mbetet të kontrollohet më tej nëse Hoxha mbeti deri në fund, edhe në kulmin e "fuqisë së tij" instrument në duartë e elementit vllah, ortodoks, jugor. Nga pikëpamja krahinore mbizotëron elementi jugor dhe, në qoftë e vërtetë ajo që dëshmon Stavro Skendi se në vitet '30 ekzistonte një ndjenjë revolte e intelektualëve toskë ndaj pushtetit të gegëve, atëherë me këtë shpjegohen shumë sjellje të partizanëve të udhëhequr nga PKSH, si djegie fshatrash, pushkatime masive etj., si edhe mjaft aspekte të politikës enveriste ndaj Shqipërisë së Veriut. Në këtë grup mbizotëronte një ndjenjë progreke aq e tepruar sa u kritikua edhe në mbledhjen themeluese të PKSH, si zell i tepruar progrek <span style="font-weight: bold">181</span> . Megjithatë, qëndrime të ngjashme kishte shfaqur edhe vetë E. Hoxha një vit më......
Shenim <span style="font-weight: bold">180</span> Anëtarë të Grupit të Korçës ishin: Miha Lako, Pilo Peristeri, Gaqo Peristeri, Petraq Titani, Nesti Titani, Raqi Themeli, Llambi Themeli, Stefo Grabocka, Llambi Dishnka, Koço Tashko, Sotir Vullkani, Koci Bako, Sotir Gurra, Petro Papi, Foni Thano, Koçi Xoxe, Gaqi Nasto, Kristo Mushi, Niko Xoxi, Anastas Lula, Sotr Lubonja, Ilo Dardha, Enver Hoxha, Xhevdet Doda, Sadik Premtja etj.
<span style="font-weight: bold">181</span> Në luftën italo-greke Grupi i Korçës mbajti anën e Greqisë: anëtarët e tij dezertuan nga ushtria italiane dhe, megjithëse Korça mbeti dy ditë e lirë, pa praninë e asnjë ushtrie të huaj, anëtarët e grupit të Korçës, "në vend që të mernin iniciativën dhe të krijonin një administratë shqiptare dhe armët e lëna nëpër depot nga italianët t'ja ndanin popullit, ata u bënë rojtare te depove dhe ia dorezuan ushtrise greke. Vetem pak dite pas pushtimit, qeveria greke shpalli aneksimin e Korces dhe Gjirokastres ne Mbreterine e Greqise. Anetaret e grupit te Korces mendonin se greket "do te silleshin si clirimtare ndaj Shqiperise" PPSH Dokumente kryesore Vell. I 1971 Faqe 21-22.
<span style="font-weight: bold">Fragment i shkeputur nga Libri "Skice e Mendimit politik shqiptar "</span> Autor H.Feraj
2.3. lëvizja komuniste
Edhe lëvizja komuniste deri në Luftën e Dytë Botërore në
Shqipëri nuk u zhvillua në formën e ndonjë doktrine teorike të
formuluar e trajtuar në mënyrë sistematike, por si publicistikë, letërsi
etj., si edhe të praktikave politike.
Idetë komuniste filluan të përhapen në mënyrë josistematike, kryesisht nga lexime të veprave të shkëputura të themeluesve të marksizmit dhe veçanërisht të literaturës e letërsisë ruse si "Nëna" e Maksim Gorkit. Grupet e para komuniste shqiptare u themeluan në Moskë (1928) dhe Paris (1928). Nga Rusia dhe Franca lëvizja komunsite erdhi në Shqipëri me udhëzime dhe detyra më të qarta. Të dërguarit nga Rusia dhe Franca, mbasi kishin kryer atje kurse speciale, kishin marrë si detyrë të informonin mbi gjendjen sociale, politike, ushatarake dhe ekonomike të vendit, të nxisnin punëtorët e fshatarët kundër sistemit politik dhe qeverisë së vendit të tyre si edhe të rekrutonin njerëz e të organizonin lëvizjen komuniste në vend. Megjithatë, deri...
<span style="font-weight: bold">178</span> "Hajdutët janë malokët që ka mbledhur Ahmeti e i ka veshur si zaptie, si polic e si oficerë", shkruante Noli duke komentuar një plaçkitje të atyre kohëve në Tiranë.
<span style="font-weight: bold">179</span> F. Noli, intervistë korrespodentit të gazetës beogradase "Vreme", 13.9.1924, në: A. Puto, "Demokracia e rrethuar", vep. e cit ff.269-271; shih më hollësisht për këtë prirje të Nolit edhe: Mensur Raifi, "Fan Noli dhe çështjaeKosovës",Prishtinë ,1995, ff.51-53etj.
...në pushtimin e Shqipërisë nga Italia Fashiste (1939) lëvizja komuniste në Shqipëri mbeti e dobet, e paorganizuar dhe me ide të pasistemuara.
Në të dy çështjet themelore, ne çeshtjen se a mundet qe brenda kufijve të cunguar polilike Shqiperia te ndertoje sistem te qëndrueshëm politik dhe a mundet të zhvillohet ekonomikisht, komunistët shqiptarë japin përgjigje pozitive, të kundërta me pergjigjet e nacionalizmit shqiptar:
Komunistët shqiptar niseshin nga besimi se brenda kufijve politik Shqipëria mund të ndertoj nje sistem te qëndrueshëm politik. Ata besonin se sistemi politik i pershtashëm per Shqipërine eshte ai socialist siç ishte vendosur në Bashkimin Sovjetik mbas Revolucionit të vitit 1917.
Komunistët shqiptare niseshin nga besimi se brenda kufijve politikë Shqiperia mund të ndertoj nje sistem ekonomik qe realizon zhvillimin dhe lulëzimin e vendit. Për këtë ata përseri niseshin nga. modeli i sistemit ekonomik të vendosur në Bashkimin Sovjetik.
Deri në mbarim të Luftës se Dyte Botërore idetë e komunistëve shqiptarë nuk dallohen në thelb dhe nuk u shtojnë ndonjë gjë te re ideve të nolizmit, vetëm se këto ide janë më të lidhura logjikisht dhe të shprehura më qartë. Kështu, edhe lëvizja komuniste njëlloj si nolizmi karakterizohet nga të menduarit me termat klasorë e socialë dhe jo nacionalë. Përballë kërkesave për bashkim kombetar levizja komuniste vuri idenë e luftës së klasave. Përballë ndeshjes së interesave dhe shteteve nacionale në sistemin politik botëror, lëvizja komuniste shqiptare vuri përfytyrimin e ndeshjes ndërmjet imperializmit dhe socializmit. Si aleatë kryesorë të shqiptarëve lëvizja komunsite shqiptare konsideronte Bashkimin Sovjetik dhe lëvizjen komuniste, veçanërisht atë ballkanike. Si armiq kryesorë të shqiptarëve lëvizja komuniste konsiderontë borgjezinë dhe imperializmin në përgjithësi........
E veçnata e lëvizjes komuniste në Shqiperi është se, e ardhur nga Franca dhe Bashkimi Sovjetik ndryshe nga rrymat e tjëra ajo filloi, u përhap dhe gjeti mbështetës veçanërisht në elementin joshqiptar në Shqipëri: në radhët e elementit vllah dhe sllav. Kështu, në të tri grupet kryesore komuniste, në Grupin Komunist të Shkodrës, në Grupin Komunist të Korçës dhe në Grupin Komunist të të Rinjëve elementi joshqiptar zinte përqindjen më të madhe, madje një përqindje shumë të madhe në krahasim me pjesëmarrjen në përbërjen e popullsisë....
Përqindje të madhe të elementit vllah dhe "shule" kishte veçanerisht Grupi i Korçës, i cili ishte grupi më i madh komunist.
Grupi Komunist i Korçës luajti rolin kryesor jo vetëm në themelimin e Partisë Komunsite Shqiptare, por në të gjithë jetën e saj të mëvonshme. Për këtë arsye përmendja e disa karakteristikave të tij është e rëndësishme për kuptimin e mëvonshëm të enverizmit dhe të të gjithë veprimtarisë së komunizmit në Shqipri.
Grupin e Korçës etnikisht e mbizoëronte elementi vllah dhe maqedonas si Miha Lako, Sotir Lubonja, Koci Bako, Koçi Xoxe etj <span style="font-weight: bold">180</span> . Nga pikëpamja fetare mbizotëronte elementi ortodoks, përveç tre anëtarëve të Grupit, Xhevdet Doda (nga Prizreni), Enver Hoxha (nga Gjirokastra) dhe Sadik Premtja (i përjashtuar). Todi Lubonja, shpjegon se, sipas Koço Tashkos, pranimi i E. Hoxhës në Grupin Komunist të Korçës është bërë pikërisht për të zbutur përshtypjen që bëntë mbizotërimi i "Kiçove e Koçove" (sinonim i përdorur prej tij për ortodoksët) dhe si karrem për të tërhequr edhe popullsinë shqiptare myslimane, e cila qëndronte më largë ideve komuniste. Mbetet të kontrollohet më tej nëse Hoxha mbeti deri në fund, edhe në kulmin e "fuqisë së tij" instrument në duartë e elementit vllah, ortodoks, jugor. Nga pikëpamja krahinore mbizotëron elementi jugor dhe, në qoftë e vërtetë ajo që dëshmon Stavro Skendi se në vitet '30 ekzistonte një ndjenjë revolte e intelektualëve toskë ndaj pushtetit të gegëve, atëherë me këtë shpjegohen shumë sjellje të partizanëve të udhëhequr nga PKSH, si djegie fshatrash, pushkatime masive etj., si edhe mjaft aspekte të politikës enveriste ndaj Shqipërisë së Veriut. Në këtë grup mbizotëronte një ndjenjë progreke aq e tepruar sa u kritikua edhe në mbledhjen themeluese të PKSH, si zell i tepruar progrek <span style="font-weight: bold">181</span> . Megjithatë, qëndrime të ngjashme kishte shfaqur edhe vetë E. Hoxha një vit më......
Shenim <span style="font-weight: bold">180</span> Anëtarë të Grupit të Korçës ishin: Miha Lako, Pilo Peristeri, Gaqo Peristeri, Petraq Titani, Nesti Titani, Raqi Themeli, Llambi Themeli, Stefo Grabocka, Llambi Dishnka, Koço Tashko, Sotir Vullkani, Koci Bako, Sotir Gurra, Petro Papi, Foni Thano, Koçi Xoxe, Gaqi Nasto, Kristo Mushi, Niko Xoxi, Anastas Lula, Sotr Lubonja, Ilo Dardha, Enver Hoxha, Xhevdet Doda, Sadik Premtja etj.
<span style="font-weight: bold">181</span> Në luftën italo-greke Grupi i Korçës mbajti anën e Greqisë: anëtarët e tij dezertuan nga ushtria italiane dhe, megjithëse Korça mbeti dy ditë e lirë, pa praninë e asnjë ushtrie të huaj, anëtarët e grupit të Korçës, "në vend që të mernin iniciativën dhe të krijonin një administratë shqiptare dhe armët e lëna nëpër depot nga italianët t'ja ndanin popullit, ata u bënë rojtare te depove dhe ia dorezuan ushtrise greke. Vetem pak dite pas pushtimit, qeveria greke shpalli aneksimin e Korces dhe Gjirokastres ne Mbreterine e Greqise. Anetaret e grupit te Korces mendonin se greket "do te silleshin si clirimtare ndaj Shqiperise" PPSH Dokumente kryesore Vell. I 1971 Faqe 21-22.