Ky i kudondodhuri Kadare...
Para pak ditesh u mbyll nje konference per harmonine fetare ne Shqiperi. E pare ne kendveshtrimin politik, konferenca ishte nje trill i madh nga ana organizative. Ishin caktuar per organizimin e saj dy nga njerezit qe i kane fryre me shume zjarrit te percmimeve fetare ne Shqiperi - Misha dhe Kadare.
Ju edhe une duhet ta kemi vene re se si here pas here Kadare ia lejon vetes te merret edhe me politike. Jo rrale ka krijuar debate shkrimtari yne ne kete drejtim. Qe disa ta kene me te qarte pozicionin e Kadarese ne drejtim te kultures dhe politikes shqiptare, po postoj nje shkrim analitik te marre nga "Rimëkëmbja":
http://groups.yahoo.com/group/rimekembja/message/
- - - - - - - - - - - -
<span style="font-weight: bold">KADARE RIMERR ROLIN E NËNKRYETARIT TË FRONTIT DEMOKRATIK</span>
“Mbyllet konferenca për harmoninë fetare”, njoftoi gazeta “Korrieri” ( dhe disa të tjera) në mëngjesin e datës 16 nëntor 2003. Vetëm një ditë më parë gazetat kishin njoftuar se në Tiranë kishte filluar më 14 nëntor punimet e saj Konferenca ndërkombëtare ( disa thonin seminari , takimi) dyditor , 14-15 nëntor 2003, me temën “Fetë dhe qytetërimet në mijëvjeçarin e ri. Rasti i Shqipërisë”. Sipas gazetave dhe emisioneve televizive të Tiranës kjo Konferencë u organizua “nën patronazhin e lartë” të kryetarit të shtetit të Shqipërisë, Alfred Moisiu, nga një Komision i kryesuar nga shkrimtari Ismail Kadare dhe me bashkëpunimin e UNESCO-s, me qendër në Paris.
<span style="font-weight: bold">Ne, pjesëmarrësit nga jashtë Konferencës</span>
Për përgatitjet e kësaj konference është bërë punë e zhurmë me kohë. Kemi qenë të detyruar qysh në muajin qershor të këtij viti të hynim në debat për synimet dhe mënyrën si po përgatitej Konferenca që sapo u mbajt. Në gazetën “Rimëkëmbja” të datave 10, 17 dhe 24 qershor është botuar shkrimi “Harmonia fetare të mos përdoret si maskë e anti-myslimanizmit. Drejt “harmonisë fetare” me qerren e islamofobisë së Ismail Kadaresë e të Pirro Mishës”.
Ky shkrim diktohej nga fakti se me përgatitjen e kësaj Konference ishin ngarkuar dy intelektualë shqiptarë nga më të njohurit për shkrime me frymë të theksuar islamofobie. Këtë përzgjedhje të organizatorëve e shihnim si “sfidë ndaj arsyes” në përgatitjen e një konference të tillë. Në atë shkrim janë trajtuar çështje të tilla si : “Protagonizmi i Kadaresë nga “Pajtimi Kombëtar” i Ramiz Alisë tek “Harmonia Fetare”e Moisiut, “Demonizuesit e Islamit nuk mund të pranohen për shenjëtorë e mësues të harmonisë fetare”, “Frymëzimet danteske, mllefet e Falaçit dhe vegimet sioniste në islamofobinë e Kadaresë” , “Shkrimtarët që kërkojnë kisha në vend të xhamive”, “Inatosja e Kadaresë me ndërtimin e xhamive i shkon për shtat kristosllavizmit e janullatizmit”, “Presidenca nuk ka përse hyn në vallen e atyre që përçajnë myslimanizmin në Shqipëri”, “Harmonia fetare të mos na verbojë para dukurive shqetësuese që po shtohen”.
Këto nëntema janë trajtuar në katër faqe gazete, pra diçka më shumë se referatet më të gjata që u mbajtën tani në Konferencë. Edhe pse një shkrim si ky nuk gëzon privilegjin ( jo dhe aq të dëshiruar nga ne) të jetë pjesë e ndihmesës në punimet e kësaj Konference, për të gjithë ata që janë të interesuar në ndjekjen e debatit për këto tema, ato mbeten të shkruara si një mendim ndryshe nga ato referate e kumtesa që gëzojnë status zyrtar të materialeve të Konferencës për harmoninë fetare në Shqipëri. Madje disa shkrime në “Rimëkëmbja” kanë meritën se u kanë dhënë studiuesve më seriozë mundësinë që të dinë se ku mund të përplasen me “mendimin ndryshe”. Kështu që ne të “Rimëkëmbjes” edhe pse ishim përsëri “të bojkotuarit e mëdhenj” të një veprimtarie akademike e politike për një problem ku ne jemi të angazhuar prej vitesh në mënyrë intensive dhe “heretike” mbetemi protagonistë të këtij debati dhe do ta vazhdojmë atë pas Konferencës.
<span style="font-weight: bold">Konferenca për “harmoninë fetare” ishte intolerancë përjashtuese në debatin intelektual</span>
Kështu qysh në fillim kemi të drejtë të themi se “Konferenca për harmoninë fetare” e organizuar nën kontrollin e rreptë intolerant e përjashtues të atyre që mburren se punojnë në kuadrin e “shoqërisë së hapur”. Ajo ishte veprimtari e shoqërisë së mbyllur në fushën e mendimit. Më shkoqur Konferenca e zhvilluar nën patronazhin e lartë të kryetarit të shtetit, nën hijen e rëndë e direktivat inatçore të Ismail Kadaresë dhe një bashkëpunimi të UNESCO-s, ishte një veprimtari e sektarizmit politik dhe akademik për një temë ku duhet të shfaqej më shumë se në çdo rast “toleranca” me të cilën shqiptarët mahnitkan botën, aq sa Veton Surroi me një mburrje të pazakontë e përmblodhi në “fjalë lapidare” : “kush lind shqiptar, lind tolerant”.
Mirëpo po të gjykojmë nga mënyra sesi ata që organizuan e drejtuan Konferencën për harmoninë fetare duhet të themi se ajo nuk paska qenë organizuar e drejtuar nga shqiptarë, sepse ishte një veprimtari me hije të madhe intolerance pasi nuk kishte lënë vend për të paraqitur edhe mendime ndryshe nga ata që kërkonte raporti i mbajtur nga Ismail Kadare.
Gazeta “Albania”e datës 15 nëntor fjalën e hapjes së presidentit Moisiu e kishte botuar nën titullin “Të promovojmë jetesën e përbashkët”. Pyesim : kështu a promovohet “jetesa e përbashkët” në fushëm e mendimit, duke monopolizuar vetëm për disa mundësitë e shprehjes së mendimit nëpërmjet veprimtarive e mjetevet publike dhe duke vënë karantinën e heshtjes e të diskriminimit për ata që përpunojnë e mbrojnë edhe mendimin ndryshe për problemet e fesë në Shqipëri? Doni apo nuk doni ju që organizuat “Konferencën për harmoninë fetare” mendimi ndryshe nga ai i juaji ekziston, do të përhapet pavarësisht se sa embargo e “kadareiada” do të organizoni, sa mjete të mëdha materiale e propagandistike ju vihen në dispozicion , kurse “mendimi ndryshe” kavërdiset me dhjamin e vet të pakët, por shumë të shëndetshëm.
<span style="font-weight: bold">“Konferenca e Kadaresë” shëmbëlltyrë e forumit të dikurshëm të Frontit Demokratik</span>
Gazetat shkruajnë se “mbyllet konferenca për harmoninë fetare”. Por tani hapet debati edhe më i gjërë për këtë konferencë. Do të flasin e të shkruajnë edhe ata që nuk ishin aty të rrasur kokë më kokë në “mrizin politiko-propagandistik” të bariut Kadare. Një “manar” i Kadaresë para gati një viti , më saktë më 24 dhjetor 2002, botoi në paçavuren e katolikocentrizmit “Shqipëria Etnike” që del në Shkodër një shkrim me titull “Abdi Baletës së “madh” i zë “diellin” Ismail Kadareja “ i vogël”!. Ky titull shkrimi më sugjeroi tani idenë të përdor dhe unë termat “Mrizi i Kadaresë”.
Nga pamjet televizive krijohej një përshtypje se në sallën ku u bluan mendimet për harmoninë fetare kishte shumë nga ata që vapën e debatit në mendimin politik për fenë e politikën përpiqen ta kalojnë vetëm duke rrasur kokën si delet në bishtin e njëra tjetrës në “mrizin e Kadaresë”. Kishte natyrisht edhe zyrtarë që ishin aty sa për prani jo për pjesëmarrje në debat. Kishte dhe mjaft intelektualë që për 5 ose 6 dekada nuk u janë ndarë sallave ku bëhen veprimtari të tilla me pretendim shkencor, por me karakter ekspozues e ceremonial. Pamjet e asaj salle, komentet që dëgjuam në emisionet televizive, sidomos afishimi shpërpjestimor i Kadaresë të krijonin më shumë përshtypjen se më 14 e 15 nëntor 2003 në sallën e Tirana Internacional ishte mbledhur Këshilli i Përgjithëshëm i Frontit Demokratik të Shqipërisë dhe ku nënkryetari i këtij Këshilli, Ismail Kadare, në mungesë ndoshta të justifikuar të kryetares Nexhmije Hoxha, po mbante një raport mbi një temë tipike që trajtohej dikur nga Fronti Demokratik “Mbi unitetin revolucionar në gjirin e popullit dhe detyrat tona në t’ardhmen”.
Raportin e Kadaresë mbi “harmoninë fetare të shqiptarëve dhe shëmbullin që përbën kjo për botën” ( “fener ndriçues i socializmit si dikur) disa gazeta të Tiranës e botuan të plotë më 15 nëntor, kurse fjala e Moisiut mezi kishte gjetur vend jo të dukshëm në gazetën “Albania” ( prandaj humoristët e ” Fiks Fare” na zbavisin çdo mbrëmje me britmat “Moisiu, Moisiu” duke kërkuar e mos e gjetur fotografinë e tij në faqet e para të gazetave). Gazeta “55”, e cila ia ka rëmbyer simotrës saliste “Tema” privilegjin për të reklamuar Kadarenë, tekstin e Raportit e ka botuar nën titullin shumë serioz “Harmonia fetare në Shqipëri”. “Gazeta Shqiptare” tekstin gjithashtu të plotë e ka vënë nën një titull më problemor “Ekstremistët islamë e qarqet greke rrezikojnë tolerancën’. “Koha Jonë” ka theksuar aspektin direktivëdhënës të Raportit me titullin: “Si ta ruajmë harmoninë e çmuar fetare”. “Tema” nuk ka shkuar më larg se një përmbledhje nën titullin “Harmonia fetare përmes historisë dramatike”. “Al bania” që për shumë kohë ka qenë propagandistja më e zellshme dhe më e pëlqyer e Kadaresë e kishte ulur dhe më shumë nivelin e pasqyrimit me një reportazh të rëndomtë nën një titull që nuk ka të bëjë shumë me temën e Raportit “Kadare: terrorizmi një zezonë planetare”. ‘Zëri i Popullit” ka mbajtur një heshtje të plotë sikur në Tiranë të mos ishte bërë fare kjo veprimtari. Duket “Zëri i Popullit” është tani më i shqetësuar kur në Tiranë bëhen veprimtari politike ose shoqërore që u çojnë njerëzve mallin e së kaluarës, siç ua çoi mallin e mbledhjevet të Frontit Demokratik kjo Konferenca për harmoninë fetare.
Mjafton një lexim i shpejtë i atyre që tha Kadareja për të provuar menjëherë shijen e një raporti në Frontin Demokratik “ mbi unitetin e popullit” dhe kujdesin që duhet treguar që armiqtë të mos gjejnë të çara në të.
Kadareja ka zbatuar një skemë të njohur raportesh të kohës së komunizmit. E fillon shtjellimin me një tabllo të shkurtër të situatës ndërkombëtare ku vihen në dukje rreziqet e çastit. Kadare këtë pjesë ia ka kushtuar rrezikut kryesor, “terrorizmit ndërkombëtar” (që për Perëndimin kapitalist zëvendëson “komunizmin bolshevik” ndërsa për komunistët lindorë do të zëvendësonte imperializmin amerikan). Kadare e ka theksuar se terrorizmi është pa fe e pa atdhe, pa din e pa iman, pa shtëpi e pa kufi por që kërcënon botën me kataklizëm. Kështu është thënë edhe për komunizmin e imperializmin.
Pastaj si në raportet e dikurshme Kadare përcakton pozitën ndërkombëtare të Shqipërisë e të shqiptarëve, duke vënë në dukje se kemi miq, po dhe armiq që po ia nxijnë imazhin shqiptarit dhe se për të përmirësuar këtë imazh duhet të ndreqen të metat e të afirmohen vlerat. Kështu e kishte ndërtuar skemën Enveri për raportet. Më tej ia mësyn derën historisë së shqiptarve, nxjerr në pah vlerat e saj më të mira. Në këtë rast është “harmonia fetare”. Pastaj trajton sipas skemave të njohura se ka dhe nga ata që duan ta prishin këtë harmoni ( unitetin e dikurshëm ideologjik në gjirin e popullit) dhe propozon masa shtrënguese shtetërore e ligjore që këtyre t’u ndalet dora, më shumë t’u lidhet gjuha.Kadare dha direktivën që rrezikun më të madh për harmoninë fetare në Shqipëri ta shohin tek “Shfaqja e një rryme radikale midis myslimanizmit shqiptar”. Pra u mor vesh përse duhej kjo Konferencë. Kadare ka shpalosur me marifet trillet e tij politiko-fetare të ambalazhuar edhe me trillimin letrar për të mos u dukur shumë subjektivist në trajtimin e problemit. Kadare është munduar të hiqet sikur nuk është ai që gjatë 12 viteve të shkuara ka bërë ngacmime e provokime të forta për prishjen e përpjestimeve e të harmonisë midis feve të vendosura historikisht në Shqipëri. Kadare nga fillimi e deri në fund të raportit të tij ka folur pa iu referuar ndonjë force të caktuar politike e fetare, ndonjë grupi, apo individi që prish punë dhe ka përdorur metodën e tij të lëshimit të qortimit e akuzës në global, por gjithmonë larg mëkatevet ku është zhytur edhe ai vet ose rryma e mendimit që përfaqëon. Kadare nuk citon asnjë libër, asnjë dokument, nuk përmend asnjë mendimtar, me përjashtim të rilindasve në përgjithësi. Sepse nuk do që as tërthorazi të identifikojë qëndrimet e tij.
<span style="font-weight: bold">Disa teza të Kadaresë që ngjallin kundërshtim</span>
Nga një vështrim i shpejtë i parë dallohet se ka një sërë tezash në Raportin e Kadaresë me të cilat mund e duhet të bëhet polemikë. Edhe pse Konferenca ishte për t,i thurur lëvdata tolerancës së shqiptarëve, harmonisë së shqiptarëve dhe në kushtet e besimeve të ndryshme, Kadare përdor për shqiptarët termat “ një popull aspak i urtë, madje do të thoshnja i prirur si pjesa më e madhe e ballkanasve për acarim” Sipas Kadaresë jo gjithë ballkanasit e kanë këtë prirje.Nuk besojmë se Kadare e ka bërë nga padijenia kur shtrembëron të vërtetën historike dhe thotë se “katolicizmi është feja e parë e shqiptarëve”. U përket historianëve të përpiqen dhe angazhohen në radhë të parë t’ia hedhin poshtë këtë tezë dhe t’i mësojnë mirë Kadaresë se feja e parë e shqiptarëve kanë qenë besimet pagane, kurse nga fetë monoteiste ka qenë “Krishterizmi” e jo katolicizmi, sepse për katolicizëm e ortodoksi sikur nuk mund të flitet para Skizmës së madhe të Kishës së krishterë në vitin 1054 dhe pas kësajSkizme shqiptarët ishin në masën më të madhe ortodoksë e jo katolikë. Prandaj kemi të drejtë të dyshojmë se Kadare vepron sipas oreksit të katolikocentrizmit me tezën e tij të gabuar.
Kadare lëshon tezën se “ shqiptarët u shfaqën si komb filosemit” dhe se “Filosemitizmi i tyre përballoi provën më të vështirë, holokaustin”. Kadare mund të ketë në vetvete ndjesi të çuditëshme që nuk do t’i shprehë më qartë dhe përdor mënyra të tilla për të qenë në paqe me vetveten, por nuk bën aspak mirë që hidhet në të tilla spekulime në një Konferencë për harmoninë fetare në Shqipëri. Kadare mundt të ketë detyrim ndaj qarqesh të caktuara, ose të kërkojë t’u hyjë në zemër qarqeve apo individëve të caktuar duke sajuar “kombin filosemit” në Shqipëri, por kjo është gafë e rëndë dhe provokim ndaj shqiptarëve. Të jesh kritik ndaj disa tipareve të politikës e të sjelljes së hebrenjëve në botë ose politikës së Izraelit nuk do të thotë se je antisemit. Të jesh njerëzor ndaj vuajtjeve të hebrenjëve në vende e periudha të caktuara nuk do të thotë se je “filosemit”. Shqiptarët mbajtën qëndrimin që mbajtën ndaj hebrenjëve në vitet e holokaustit për njerëzillëk dhe jo për filosemitizmin e sotëm të Kadaresë, apo që të sajojë Kadareja një “komb filosemit”.
Kadare spekulon në mënyrë të vrazhdët e provokuese kur konvertimin e shumicës së shqiptarëve në myslimanë e shpjegon vetëm me njërin nga shkaqet , madje jo me shkakun kryesor të kësaj dukurie, me “ tundimin nga favoret”, duke përjashtuar gjithë shkaqet e tjera për të cilat është folur e shkruar shumë nga të huaj e shqiptarë. Por, u dashka shkruar edhe më shumë se Kadareja nuk heq dorë nga shtrembërimet e të vërtetës. Ismaili me këtë tezë po na i paraqet paraardhësit tanë që u bënë myslimanë si njerëzit më pa karakter, më qelepirxhi të Ballkanit, pa ndjenjën e duhur fetare. Po si do ta shpjegojë Kadareja që jo të gjithë shqiptarët u bënë myslimanë? Apo do të dalë tek teza e katolikocentristëve se vetëm ata që mbetën në fenë e krishterë ishin shqiptarë të vërtetë dhe për rrjedhojë vetëm të krishterët e sotën shqiptarë janë tamam shqiptarë? Nëse shqiptarët u bënë myslimanë vetëm nga tundimi për favore, atëherë pse nuk u tunduan dhe ata që mbetën të krishterë?! Apo mos vallë ata ishin më të afërt me popujt e tjerë që nuk binin pre e këtij tundimi?! Ja pra si Kadareja në Raportin e “Konferencës për harmoninë fetare” ka futur spica që i shtyjnë të tjerët të polemizojnë me të në këtë mënyrë. Dhe këto spica Kadareja nuk i ka futur në ndonjë intervistë të shpejtë, por në një dokument që e ka përpunuar me kujdesin më të madh, prandaj edhe duhet gjykuar me rreptësinë më të madhe në çdo rresht.
Pajtohemi me Kadarenë se : “Harmonia fetare sa ç’është madhështore si ngrehinë, aq është edhe e brishtë. Mjafton e çara e parë serioze, mjafton radikalizmi i njërit prej besimeve që ngrehina të shembet”. Por, ama duhet të polemizojmë edhe më tej fort me Kadarenë se çfarë quan ai “radikalizim të besimit”, se tek cili besim janë shfaqur shenjat më shqetësuese të radikalizimit në Shqipëri, se çfarë qëndrimesh ka mbajtur vetë ky Kadare ndaj fushatës për “kryqzata në Shqipëri”, ndaj pohimve se në Shqipëri po bëhet e duhet të bëhet “Rikonkuistë spanjolle” si para 500 vitesh, duhet të bëhet prozelitizëm dhe se një pjesë e madhe e shqiptarëve duhet të hidhen në apostazi?
Qëndrimet e shkrimet publike të Kadaresë janë të njohura e janë qortuar shpesh nga shumë njerëz në Shqipëri e në Kosovë. Kadare duhet të thotë diçka për këto qortime para se t’i besojmë se i ka me sinqeritet disa gjëra të mira që ka parashtruar në raportin e tij.
Gëzohemi që më në fund dëgjojmë nga Ismail Kadare se disa gjëra “jeta e historia i kanë vendosur njëherë e përgjithmonë e nuk kanë nevojë të vihen në dyshim”. Por, ama kemi të drejtën të kërkojmë prej tij të na qartësojë se kujt ia drejton këto qortime e këshilla, kush janë ata që kanë tentuar të venë në dyshim historinë, të përmbysin 555 vite histori, të ndryshojnë atë fizionomi që ka marrë kombi shqiptar gjatë kohës që u ngjiz dhe u afirmua si komb më vete. Kadare nuk u shpëton dot me heshtje kërkesave për të sqaruar disa pozicione të tij të mëparshme që kanë ngjallur shqetësim përsa i përket ribërjes së historisë fetare e kombëtare të shqiptarëve. Kadare nuk mund të çlirohet lehtë nga përgjegjësitë që ka për disa teza ta mbrapshta që ka hedhur në bisedat e tij me francezin Alen Boske vite më parë.
<span style="font-weight: bold">Kadare ka përgjegjësi të rëndë dhe për spekulimet që bëjnë të frymëzuarit prej tij</span>
Nëse Kadare ende nuk e ka marrë vesh duhet t’i kujtojmë se në Shqipëri është arrestuar një javë një zhgarravitës palolibrash që kërkon “rikonkuistë spanjolle” në vendin tonë, që mohon shqiptarizmin, që kërkon të tjetërsojë toskët, pra edhe Kadarenë, se nuk qenkan shqiptarë. Ky zhgarravitës, ndër të tjera, është denoncuar dhe arrestuar sepse e ka përçmuar fenë islame, si besim, duke e quajtur atë “fe të poshtërimit njerëzor”. Pavarësisht se ky nuk është mëkati më i rëndë në palolibrat e tij përsëri kjo diçka tregon.
Pas lirimit nga paraburgimi për t’u hetuar në gjendje të lirë, ky zhgarravitës ka dhënë një intervistë fodulle ku ndër të tjera ka theksuar : “ Në vitin 1998 kam nxjerrë botimin tim të parë ”Një shenjtore për Rikonkuistan (shqiptare)”. Me këtë libër kam dashur të tregoj se islamizmi duhet të kthehet në kristianizëm...Unë thjesht bëj pjesë në krahun e studiuesve që besojnë se islamizmi e ka penguar Shqipërinë të ecë përpara, por nuk jam inicuesi i parë për këtë ide. Një debat të tillë e ka bërë edhe Ismail Kadare më 3 mars 1992 në “Lë Figaro”. Kadare thotë në këtë debat se “islamizmi është fatkeqësi kombëtare e shqiptarëve. Në lidhje me këtë shqiptarët në Nju Jork kërkuan që Kadareja të shpallej një Selman Ruzhdi”. ( shih gazeta “Shekulli “ 25 tetor 2003 shkrimi “Autori i li brave anti-islam :s’jam terrorist”).
Pra ky zhgarravitësi, Kastriot Myftaraj, për të shfajsuar veten rikujton një gjë të njohur se Ismail Kadare ka të paktën një dekadë që është frymëzuesi i një rryme të mendimit tek shqiptarët që islamizmin e ka shpallur mëkatin fillestar të kombit, që ka lëshuar klithmat për denigrim të Islamit dhe për konvertim masiv. Një tjetër dishepull letrar i Kadaresë dhe i përkëdheluri nga Kadareja, Neshat Tozaj, pas kthimit nga Parisi në janar të vitit 1995 kërkoi që në Shqipëri besimi mysliman të shuhej nëpërmjet një rregjistrimi të popullsisë ku shqiptarët të shënoheshin të gjithë si të krishterë. Kadare është frymëzues i asaj rryme islamofobe që e kanë trumbetuar shumë në fillim të këtij viti në Shqipëri nëpër gazeta e ekrane televizive Pirro Misha, Mustafa Nano, Enkel Demi dhe që paralajmëroi e nxiti me propagandë atë dukuri tejet të shëmtuar që e ka kthyer Bashkësinë Myslimane të Shqipërisë në arenë kacafytjesh të tipit mafioz për pasurira dhe krimi të rëndë që ende nuk pa sqarohet. Kadare ka këmbëngulur për të falsifikuar dhe përpjestimet fetare në Shqipëri.
I frymëzuari prej Kadaresë, Kastriot Myftaraj mburret : “Unë në librin tim vë në dyshim dhe vet shqiptarizmin. Sipas mendimit tim shqiptarizmi është pasardhës i albanizmit. Po kur shqiptarët u myslimanizuan ata u zhdukën si të tillë”. Teza se shqiptarë duhen quajtur vetëm ata që mbetën në besimin katolik, apo se myslimani i Shqipërisë për t’u bërë shqiptar duhet të ndërrojë fenë është trumbetuar shumë në Shqipëri e në Kosovë. Kadare në raportin e tij ka heshtur për këtë. Atëherë kujt ia drejton Kadareja direktivën : “Asnjë ngacmim a provokim nuk mund të lejohet midis vet besimeve”. Nëse Konferenca nuk është ndalur në atë se kush provokon e kush provokohet atëherë përse shërben ajo?!
<span style="font-weight: bold">Kadareja edhe në Raportin e Konferencës ka vazhduar ngacmimet provokuese</span>
Po Kadareja vet a ka bërë veprime ngacmuese e provokuese? Ka bërë dhe shumë , madje ka bërë dhe në Raportin që mbajti në Konferencë. A duhej që këtë Konferencë ta organizonte, frymëzonte dhe ta drejtonte pikërisht njeriu që ka bërë veprime të tilla kundër harmonisë fetare dhe kundër një realiteti shekullor?! Këtë pyetje ne e kemi shtruar shumë kohë para se të lindin debatet e tanishme.
Përsëri duke iu referuar pa adresë të saktë shkrimeve që u botuakan në Internet, Kadareja bubullin : janë hedhur ide që mohojnë haptazi kombin shqiptar, në emër të një kombi tjetër, atij islamik”. Pse nuk i saktëson gjërat Kadareja? Si nuk e ditka Kadareja se nuk ka komb islamik, se Islami është një fe universale që përqafohet e praktikohet nga shumë kombe e kombësi të ndryshme? Mos vallë ngaqë Kadare i trajton gjërat si propagandist tendencioz dhe jo si studiues ai bie në gabimin konceptual që Ummetin mysliman ta marrë për “komb islamik?! Apo Kadareja pa e thënë qartë është konsumues i etur i përrallave që shkruajnë të frymëzuarit prej tij si Kastriot Myftaraj e Skënder Shkupi se dikush në Shqipëri dashka të bëjë një “komb islamik”, madje tashmë paska krijuar “nacionalizmin islamik”?! Pse nuk ka tentuar t’i qartësojë ose shtrojë për debat në Konferencë edhe gjëra të tilla Kadareja, po lëshon nga një tymëse në Raportin e tij?!
Pse Kadare nuk shprehet se tek kush i ka parë ai tendencat fatkeqe në Shqipëri për ta vënë fenë mbi kombin? A është në gjendje Ismail Kadareja të na vërtetojë se rreziku i panarabizmit për shqiptarët qenka në të njëjtin nivel me rrezikun e panhelenizmit, sikurse ka tentuar ta lëshojë kalimthi në Raport këtë tezë helmuese?! Është një shpikje kadareiane se paska një prirje për t’i ngushtuar të drejtat e njeriut tek shqiptarët vetëm në të drejta fetare.
Spekulimet intelektualiste të Kadaresë e Surroit me distancimin e shqiptarëve nga “lufta fetare’
Kadare ka bërë një spekulim shumë ngacaman me tezën që nënkupton se paska pasur një rrezik që shqiptarët në Kosovë të binin në grackën e Milosheviçit dhe në vend që tu shpallnin luftë serbëve, t’i shpallnin luftë krishterimit. Më shumë duhet besuar se në këtë grackë paska rënë vet Kadareja që e shtron problemin kështu. Kurrë nuk ka ekzistuar rrezik i tillë tek shqiptarët në Kosovë, apo kudo, që luftën me pushtuesit e huaj ta konceptojnë si luftë me një fe tjetër. Ende nuk e ditka Kadareja se edhe kryengritjet kundër osmanëve i bënin më shumë shqiptarët e besimit mysliman, pavarsisht se kishin të njejtën fe? Serbët e kanë ditur fare mirë këtë dhe Milosheviçi as që mud të ketë shpresuar se shqiptarët do të priren për ndonjë luftë fetare kundër serbëve.
Madje Veton Surroi na thotë se shqiptarët nuk kanë qenë të prirur as për luftë kundër serbëve në përgjithësi. Në kumtesën e Veton Surroit “Shqipëria , fetë dhe civilizimet” ( gazeta “Korrieri” 14 nëntor 2003) Surroi thekson “Në Kosovë nuk u luftua kundër ortodoksizmit, por kundër fashizmit serb”. Ortodksizmi serb ishte njësh me “fashizmin” serb. Por kjo mënyrë të shprehuri nga një specialist i publicistikës nënkupton se shqiptarët në Kosovë nuk kanë luftuar as kundër pushtuesit kombëtar serb, as kundër shtetit serb, por vetëm kundër një regjimi të caktuar serb, një sistemi shoqëror e shtetëror serb. Nëse do të ishte e vërtetë kjo atëherë Surroi na ka dhënë provën se lufta e shqiptarëve në Kosovë gjithsesi paska qenë luftë fetare dhe jo politike kombëtare. Të bësh luftë vetëm kundër fashizmit serb do të thotë të bësh luftë me motive ideologjike. Ideologjia në këtë rast është ana tjetër e medaljes së fesë.
Surroi në fakt ka mohuar atë që ka dashur të pohojë ose ka zbuluar atë që ka dashur të fshehë sepse edhe dallimi fetar i ka dhënë më shumë ashpërsi luftës midis shqiptarëve e serbëve, pra në këtë rast fakti që shqiptarët ishin të besimit islam ka ndikuar që ballafaqimi me serbët ortodoksë të jetë më i ashpër. Formulimi i Surroit ka dhe të metën tjetër se nënkupton se sikur serbët që kishin pushtuar Kosovën të mos ishin “fashistë” si në kohën e MiIosheviçit, por komunistë titistë si në kohën kur Vetoni ishte bir ambasadori jugosllav, apo “demokratë” si në kohën e Koshtunicës, Xhinxhiçit e të tjerëve, shqiptarët nuk do të kishin fare nmotiv që të luftonin kundër serbëve. Mirëpo edhe në kohën kur Srebia ishte komuniste apo monarkiste e jo “fashiste” milosheviçiane siç e paraqet Surroi shqiptarët në Kosovë kanë luftuar pa pushim kundër serbëve, sepse bëhet fjalë për luftë kundër pushtuesit kombëtar, jo për luftë kundër sistemit, as për luftë fetare, as për luftë ideologjike.
Kadare sajon një meritë të pa qenë dhe që i njollos më shumë shqiptarët se për pak i paskan shpëtuar rrezikut që luftën kundër serbëve ta kthenin në luftë kundër ortodoksizmit.
Një gafë më të rëndë në këtë drejtim, madje gafë të qëllimshme jo nga padijenia, e ka bërë edhe Veton Surroi kur e trajton çështjen në terrenin e Maqedonisë. Ai shkruan : “Në Maqedoni gjithashtu në konfliktin para dy vjetësh nuk u shënua “konflikti i civilizimeve” atij të krishterë me atë mysliman, por konflikti midis dy vizioneve, për të njëjtin shtet, midis vizionit të dominimit të përfaqësuar nga një shumicë partish maqedone dhe vizionit të kohabitacionit të përfaqësuar nga UÇK dhe partitë shqiptare nënshkruese të marëveshjes ë Ohrit”. Kur do të spekulosh sado t’i tjerrësh frazat nuk qet dot gjë në krye. Paragrafi i cituar që synon të mbështesë politikën avnojiste të Ali Ahmetit, është plot me të meta e nonsense ideore e faktike. Aty nuk mbulohet dot fakti se ballafaqimi është midis shqiptarëve e sllavëve, midis interesave të tyre kombëtare, kulturave e qytetërimeve të tyre. Nuk jepet asnjë sqarim pse lindi nevoja e krijimit të UÇK-së. Edhe para krijimit të UÇK-së shqiptarët ishin në ato pozita në pushtet që janë sot pas konfliktit.
Surroi bën gabimin se mundohet ta përshkruajë e shpjegojë pasojën pa gjetur shkakun. Lufta që u bë në Maqedoni për Surroin është “pasojë e shkakut të dy vizioneve të ndryshme se si mund të bëhet i njëjti shtet më mirë”. Por këto dy vizione të ndryshme mbi çfarë baze lindën, sipas cilës ndarje u përvijuan? Vizionet e ndryshme për ndërtimin e shtetit në një shoqëri të kohës së sotme mund të krijohen mbi bazën e ndarjes klasore ose partiake, të ndarjes fetare e ideologjike, të ndarjes etnike e kombëtare. Në Maqedoni hynë në luftë shqiptarët me sllavomaqedonasit, ose nëse Surroi nuk ka qejf të bëjmë ndarje sipas etnishë apo kombesh sepse kombin shqiptar do ta zëvendësojë me bashkësi shqipfolëse, atëherë le të themi se luftuan fyromasit shqipfolës me fyromas sllavisht folës. Por përsëri lufta ishte sipas ndarjes etnike, nuk luftuan proletarët e bujqit shipfolës e sllavishtfolës kundër borgjezisë shqipfolëse e sllavishtfolëse, as partitë maqedonase e seksionet e tyre shqiptare kundër partive të tjera maqedonase e seksioneve të tyre shqiptare, ndonëse për fat të keq partitë politike shqiptare në Maqedoni janë të ndara sipas afiliacioneve me partitë sllavomaqedonase. Luftuan shqiptarët kundër sllavëve. Këtë të vërtetë Surroi nuk e fsheh dot duke manipuluar me “vizionet e ndryshme për të njëjtin shtet”. Këtë të vërtetë Ali Ahmeti nuk e ndryshon dot edhe pse tani është bërë avnojist i përgjëruar në FYROM.
Po a mund të thuhet se dallimet fetare midis shqiptarëve e serbëve në Kosovë dhe shqiptarëve e sllavomaqedonasve në Maqedoni nuk kanë luajtur asnjë rol, nuk kanë pasur asnjë ndikim në këtë ballafaqim? Kurrsesi. Edhe nëse politikanët shqiptarë nga naiviteti, apo nga “politika e madhe” që kujtojnë se bëjnë mohojnë çdo ndikim, ata vetëm bëhen qesharakë. Edhe nëse drejtuesit shqiptarë nuk e kanë çuar në mendje këtë faktor të dallimit fetar në vetëdijen e masës ai ka vepruar. Edhe nëse tek shqiptarët ky faktor ka qenë i papërfillshëm tek sllavvët ai ka pasur ndikim të madh, madje edhe të fryrë artificialisht. I diskutoi vallë Konferenca e Kadaresë këto çështje me objetivitet shkencor, apo i la të trajtohen sipas qejfit të sorroistëve e surroistëve për “shoqërinë e hapur”, të mbyllur me shtatë dryna ndaj mendimit ndryshe?!
<span style="font-weight: bold">Kush ia ka dhënë Kadaresë të drejtën të monopolizojë gjykimin për të vërtetën historike </span>
Kadareja lëshon alarmin : “Nga acarimet midis fundamentalistëve rrezikohet përçudnimi i historisë shqiptare gjer në atë shkallë sa për pezm kundër krishterimit të mohohen rrënjët, të mohohet autoktonia e popullit shqiptar në trojet e tij”. A mund të flasë vallë konkretisht dhe në debat serioz Kadareja për këto teza ngacamane e provokuese? Apo ai e quan detyrë të tij vetëm të ngacmojë, të provokojë sipas qejfit të katolikocentristëve dhe asnjëherë të mos mbajë përgjegjësi për ato mendime që i lëshon pa ditur mirë se për çfarë flet?
Kadare po keqpërdor tej mase namin që ka marrë dhe mundësitë e shumta që i janë krijuar për propagandë vetëm për të bërë zhurma ngacmuese dhe për të mos u ulur në debat. Këtë ka bërë dhe në Konferencën e tij. Kadaresë i duhet të ulet më mirë mbi tezat e propagandës katolikocentriste që të mos bëjë si ai dentisti nallban që i shkul pacientit dhëmbët e mirë dhe i lë të krimburit për të shëndoshë. Kadare po vepron në mendimin politik shqiptar pikërisht si dentisti nallban.
Historia nuk është vetëm ajo që di Kadareja, si e di Kadareja, apo si ia ka ënda këtij të jetë. Historia është ashtu si është bërë dhe nuk është gjithnjë ashtu si e kanë shkruar dhe si do t’i pëlqente Kadaresë të rishkruhej. Kadareja nuk mund të jetë patriarku i historiografisë shqiptare, as padroni i interpretimit të historisë shqiptare, sepse edhe ai nuk është i këtij zanati. Deri tani Kadareja është treguar shumë frikacak që nuk ka polemizuar me një numër kritikësh të qëndrimeve të tij për çështjet e interpretimit të fesë e të besimit në lidhje me politikën. Ai nuk ka guxuar të kundërshtojë konkretisht kritikat e bëra për interpretimin spekulues e vulgarizimin letrar prej tij të historisë së shqiptarëve. Raporti që mbajti në Konferencë na dëshmon se Kadareja ka frikë të ndryshojë.Prandaj edhe shpëtimin e pozitës së tij e kërkon tek masat administrative e ligjore që i kërkon shtetit shqiptar për të mbyllur sa më shumë gojën e atyre që nuk i hedhin këmbët sipas avazit të Kadaresë. Për këtë qëllim ka instrumentalizuar Konferencën për harmoninë fetare, ku më në fund iu dha rasti të ishte violinë e parë në një mbledhje si ato të Frontit Demokratik ku nuk ka mundur ta luajë këtë rol se ishte vetem nënkryetar. Presidenti Moisiu që kishte në krah në këtë rast nuk mund t’i bënte hije siç i bënte dikur Nexhmije Hoxha.
<span style="font-weight: bold">A shënon Konferenca fundin e “kadareiadës”’ për vitin 2003?!</span>
Urojmë që “Konferenca për harmoninë fetare” të jetë faza përmbyllëse e “kadareiadës” për këtë vit. Ka pasur shumë përpjekje e marifete për të fryrë tullumbacen politike të Kadaresë. Sa herë ndodh ndonjë acarim i gjendjes politike në Shqipëri dhe krijohen rreziqe për vrima të zeza në strukturat e larta pushtetare, sidmos në presidencë, mekanizma të njohura e të panjohura fillojnë të fryjnë “tullumbacen Kadare”.
Kështu u veprua në prag të zgjedhjeve të parlamentit të vitit 2001 nga i cili duhej të zgjidhej presidenti i Republikës.Kadare u paraqit si figurë e vetme që mund të shpëtonte Shqipërinë në rast krize presidenciale. U bënë propozime që ai të ishte dhe kandidat konsensual i PD-së e PS-së për deputet në Gjirokastër. Por tullumbacja filloi të shryhej pa arritur formën e plotë. Kadare si dhelpra e përrallës tha : “ është rrush i pa bërë”.
Pastaj filloi fushata për të reklamuar “disidentin Kadare”, të cilit diktatura ia paskësh zhdukur kryeveprën e disidencës së tij, atë poezinë që njihej me titullin e rremë “Pashallarët e kuq”. Çfarë nuk bëri Kadare dhe ata që vapën e kalojnë në mrizin e tij për të krijuar një legjendë konspiracioni kundër “disidentit”. Pastaj teksti doli nga Arkivi i Shtetit. Dolën dhe dëshmitë që e bënin pretendimin e Kadaresë fërtele dhe njerëzit kuptuan se ajo vjershë kishte qenë një himn për kontrollin punëtor dhe një panagjerizëm i shpëlarë për Enver Hoxhën që kishte vënë në siklet dhe vet Enverin. Kadare pësoi një nga disfatat më të turpshme në mburjet e tij. Por heshti vetëm për pak kohë. Në mesin e vitit 2003 u mësua se ai do të ishte prijsi i Konferencës për harmoninë fetare tek shqiptarët, një veprimtari spekuluese si ajo për”pajtimin kombëtar” në fillim të viteve 1990.
Në kuadër të përgatitjeve për fronëzimin e Kadaresë në këtë Konferencë janë bërë një varg veprimtarishë të tjera. Tashmë kemi folur se si Eduard Zaloshnja nga SHBA u sugjeroi shqiptarëvet në Shqipëri se shpëtimin nga bataku politik mund ta kenë vetëm nga lëvizja rinore “Mjaft” po t’i vihej në krye një “Bob Dilan shqiptar”, por me moshë të madhe, Kadare. Zaloshnja sugjerimin e vet e mbyllte me britmën e fortë “Forca Bob Kadare”. Dhe “Bob Dilani shqiptar” ia dha vërtetë forca. Qëndroi tri orë në panairin e librit në fillim të muajit nëntor për të dhënë autografe blerësve që të bëhej propagandë se kësaj herë po blinin me shumicë librat e tij, sidmos një libër me poezi të rinisë që e kishte ribotuar në një numër të kufizuar kopjesh. Ishte një dëshmi se Ismaili e kishte marrë seriozisht thirrjen e Zaloshnjës “Forca Bob Kadare”. Këtë e tregoi dhe leksioni që Kadare bëri në një fakultet.
Edhe më shumë e vërtetoi një emision dy orësh që organizoi në Gjeli Vizion, gazetari europianist Artur Nura, për të bindur opinionin se Kadareja mund të jetë shpëtimi i stabilitetit në Shqipëri. Redaksia e Gjeli Vizion dhe Artur Nura shpesh në “Anketa Jonë” shtrojnë për diskutim pyetje të ndërtuara me marifet, sugjestionuese për të dalë atje ku kanë qëllimin e tyre jo për të komunikuar me publikun lirshëm. Pyetja sugjestionuese e Artur Nurës më datën 10 nëntor 2003 ishte “Shkrimtari Ismail Kadare gëzon simpati të gjërë në shoqëri. A mendoni se po trë ishte sot politikan do të kishim më shumë stabilitet politik”. Nëse nisemi nga përgjigjet dhe votimet që u bënë gjatë dy orëve të Anketës del se Artur Nura nuk jeton fare në Shqipëri se pse dy të tretat e folësve nuk shprehën simpati për Kadarenë si njeri e politikan, por përkundrazi e cilësuan “braktisës të atdheut”, “njeriu që pa rehatinë e tij”.’ “kriminel”,” intolerant në shoqëri e familje”, “ politikan shumë i keq”, ndonëse për mirësjellje i përmendnin se është shkrimtar i mirë dhe i sugjeronin të rrijë në zanatin e shkrimtarit e të mos i bjerë më qafë politikës.
Nura nuk pati asnjë sukses, madje prishi punën dhe më keq kur tentoi disa herë të gjente justifikime për të shkuarën e Kadaresë, ta përligjte qëndrimin e tij me fjalët se Kadareja është njeri pragmatist dhe më mirë që ai është treguar i tillë në diktaturë se sot nuk do ta kishim atë. Por as këto nuk pinë ujë, e as mund të pinin ujë sepse pastaj duhen justifikuar të gjithë ata që kanë kryer çfardo veprimi në kohën e diktaturës, sepse pastaj duhet thënë se edhe Enveri vet gjithçka e bëri se ishte pragmatist në atë sistem ku veproi e nuk duhet fajsuar për asgjë. Pyetja “sikur Kadare të ishte poltikan sot a do të kishim më shumë stabilitet” është një absurditet me brirë. Shumica dërrmuese i thanë Nurës se asnjë stabilitet nuk mund të pritej prej Kadaresë, madje sipas disave do të bëhej dhe më keq. Kështu Nura e Gjeli Vizion deshën t’i vinin vetulla portretit politik të Kadaresë në prag të Konferencës për harmoninë fetare dhe i nxorrën sytë.
Por kjo propagandë në kuadrin e “kadareiadës” nuk u bë vetën në funksion të Konferencës. Duket se ai mbahet nga disa si kandidat rezervë në rast se mbetet vakant posti i presidentit. Dy drejtues të PD-së, Jozefina Topalli dheSpartak Ngjela kanë kërkuar tashmë që Moisiu të japë dhe dorëheqje, po nuk u rregulluan disa punë të pushtetit siç duan klani i Berishës, Ilir Metës, Rexhep Meidanit e Skënder Gjinushit për të përmbysur Fatos Nanon nëpërmjet Moisiut. Pra “Kadareiada” duhet parë si manovër në kuadër të një sulmi europian për të krijuar një baraspeshim të ri pushtetor në Shqipëri tani që Shqipëria është bërë shesh grindjesh midis Europës perëndimore dhe SHBA.
Në shtyp deri tani janë botuar edhe disa referate të mbajtura nga Arbër Xhaferri, Veton Surroi, Aurel Plasari. Urojmë të botohen të tjerat sa më shpejt. Pra hapet një fushë e gjërë për debat. Qysh tani mund të themi se një pjesë e shqetësimeve që kishim shprehur në reagimin tonë në muajin qershor janë vërtetuar, se një pjesë e tezave që kemi kritikuar atëherë duhen analizuar përsëri. Pasi të njihemi më mirë me materialet do të mund të gjykojmë më mirë për vete dhe të shprehemi më saktë për lexuesit tanë nëse ato që kemi shkruar qëndrojnë, sa janë hedhur poshtë në mënyrë bindëse gjatë punimeve të kësaj Konference dhe sa kjo Konferencë ka ndihmuar në qartësimin apo ka ndikuar për turbullimin e mendimit politik në këtë fushë delikate.
<span style="font-weight: bold">16 nëntor 2003 Abdi Baleta </span>
Para pak ditesh u mbyll nje konference per harmonine fetare ne Shqiperi. E pare ne kendveshtrimin politik, konferenca ishte nje trill i madh nga ana organizative. Ishin caktuar per organizimin e saj dy nga njerezit qe i kane fryre me shume zjarrit te percmimeve fetare ne Shqiperi - Misha dhe Kadare.
Ju edhe une duhet ta kemi vene re se si here pas here Kadare ia lejon vetes te merret edhe me politike. Jo rrale ka krijuar debate shkrimtari yne ne kete drejtim. Qe disa ta kene me te qarte pozicionin e Kadarese ne drejtim te kultures dhe politikes shqiptare, po postoj nje shkrim analitik te marre nga "Rimëkëmbja":
http://groups.yahoo.com/group/rimekembja/message/
- - - - - - - - - - - -
<span style="font-weight: bold">KADARE RIMERR ROLIN E NËNKRYETARIT TË FRONTIT DEMOKRATIK</span>
“Mbyllet konferenca për harmoninë fetare”, njoftoi gazeta “Korrieri” ( dhe disa të tjera) në mëngjesin e datës 16 nëntor 2003. Vetëm një ditë më parë gazetat kishin njoftuar se në Tiranë kishte filluar më 14 nëntor punimet e saj Konferenca ndërkombëtare ( disa thonin seminari , takimi) dyditor , 14-15 nëntor 2003, me temën “Fetë dhe qytetërimet në mijëvjeçarin e ri. Rasti i Shqipërisë”. Sipas gazetave dhe emisioneve televizive të Tiranës kjo Konferencë u organizua “nën patronazhin e lartë” të kryetarit të shtetit të Shqipërisë, Alfred Moisiu, nga një Komision i kryesuar nga shkrimtari Ismail Kadare dhe me bashkëpunimin e UNESCO-s, me qendër në Paris.
<span style="font-weight: bold">Ne, pjesëmarrësit nga jashtë Konferencës</span>
Për përgatitjet e kësaj konference është bërë punë e zhurmë me kohë. Kemi qenë të detyruar qysh në muajin qershor të këtij viti të hynim në debat për synimet dhe mënyrën si po përgatitej Konferenca që sapo u mbajt. Në gazetën “Rimëkëmbja” të datave 10, 17 dhe 24 qershor është botuar shkrimi “Harmonia fetare të mos përdoret si maskë e anti-myslimanizmit. Drejt “harmonisë fetare” me qerren e islamofobisë së Ismail Kadaresë e të Pirro Mishës”.
Ky shkrim diktohej nga fakti se me përgatitjen e kësaj Konference ishin ngarkuar dy intelektualë shqiptarë nga më të njohurit për shkrime me frymë të theksuar islamofobie. Këtë përzgjedhje të organizatorëve e shihnim si “sfidë ndaj arsyes” në përgatitjen e një konference të tillë. Në atë shkrim janë trajtuar çështje të tilla si : “Protagonizmi i Kadaresë nga “Pajtimi Kombëtar” i Ramiz Alisë tek “Harmonia Fetare”e Moisiut, “Demonizuesit e Islamit nuk mund të pranohen për shenjëtorë e mësues të harmonisë fetare”, “Frymëzimet danteske, mllefet e Falaçit dhe vegimet sioniste në islamofobinë e Kadaresë” , “Shkrimtarët që kërkojnë kisha në vend të xhamive”, “Inatosja e Kadaresë me ndërtimin e xhamive i shkon për shtat kristosllavizmit e janullatizmit”, “Presidenca nuk ka përse hyn në vallen e atyre që përçajnë myslimanizmin në Shqipëri”, “Harmonia fetare të mos na verbojë para dukurive shqetësuese që po shtohen”.
Këto nëntema janë trajtuar në katër faqe gazete, pra diçka më shumë se referatet më të gjata që u mbajtën tani në Konferencë. Edhe pse një shkrim si ky nuk gëzon privilegjin ( jo dhe aq të dëshiruar nga ne) të jetë pjesë e ndihmesës në punimet e kësaj Konference, për të gjithë ata që janë të interesuar në ndjekjen e debatit për këto tema, ato mbeten të shkruara si një mendim ndryshe nga ato referate e kumtesa që gëzojnë status zyrtar të materialeve të Konferencës për harmoninë fetare në Shqipëri. Madje disa shkrime në “Rimëkëmbja” kanë meritën se u kanë dhënë studiuesve më seriozë mundësinë që të dinë se ku mund të përplasen me “mendimin ndryshe”. Kështu që ne të “Rimëkëmbjes” edhe pse ishim përsëri “të bojkotuarit e mëdhenj” të një veprimtarie akademike e politike për një problem ku ne jemi të angazhuar prej vitesh në mënyrë intensive dhe “heretike” mbetemi protagonistë të këtij debati dhe do ta vazhdojmë atë pas Konferencës.
<span style="font-weight: bold">Konferenca për “harmoninë fetare” ishte intolerancë përjashtuese në debatin intelektual</span>
Kështu qysh në fillim kemi të drejtë të themi se “Konferenca për harmoninë fetare” e organizuar nën kontrollin e rreptë intolerant e përjashtues të atyre që mburren se punojnë në kuadrin e “shoqërisë së hapur”. Ajo ishte veprimtari e shoqërisë së mbyllur në fushën e mendimit. Më shkoqur Konferenca e zhvilluar nën patronazhin e lartë të kryetarit të shtetit, nën hijen e rëndë e direktivat inatçore të Ismail Kadaresë dhe një bashkëpunimi të UNESCO-s, ishte një veprimtari e sektarizmit politik dhe akademik për një temë ku duhet të shfaqej më shumë se në çdo rast “toleranca” me të cilën shqiptarët mahnitkan botën, aq sa Veton Surroi me një mburrje të pazakontë e përmblodhi në “fjalë lapidare” : “kush lind shqiptar, lind tolerant”.
Mirëpo po të gjykojmë nga mënyra sesi ata që organizuan e drejtuan Konferencën për harmoninë fetare duhet të themi se ajo nuk paska qenë organizuar e drejtuar nga shqiptarë, sepse ishte një veprimtari me hije të madhe intolerance pasi nuk kishte lënë vend për të paraqitur edhe mendime ndryshe nga ata që kërkonte raporti i mbajtur nga Ismail Kadare.
Gazeta “Albania”e datës 15 nëntor fjalën e hapjes së presidentit Moisiu e kishte botuar nën titullin “Të promovojmë jetesën e përbashkët”. Pyesim : kështu a promovohet “jetesa e përbashkët” në fushëm e mendimit, duke monopolizuar vetëm për disa mundësitë e shprehjes së mendimit nëpërmjet veprimtarive e mjetevet publike dhe duke vënë karantinën e heshtjes e të diskriminimit për ata që përpunojnë e mbrojnë edhe mendimin ndryshe për problemet e fesë në Shqipëri? Doni apo nuk doni ju që organizuat “Konferencën për harmoninë fetare” mendimi ndryshe nga ai i juaji ekziston, do të përhapet pavarësisht se sa embargo e “kadareiada” do të organizoni, sa mjete të mëdha materiale e propagandistike ju vihen në dispozicion , kurse “mendimi ndryshe” kavërdiset me dhjamin e vet të pakët, por shumë të shëndetshëm.
<span style="font-weight: bold">“Konferenca e Kadaresë” shëmbëlltyrë e forumit të dikurshëm të Frontit Demokratik</span>
Gazetat shkruajnë se “mbyllet konferenca për harmoninë fetare”. Por tani hapet debati edhe më i gjërë për këtë konferencë. Do të flasin e të shkruajnë edhe ata që nuk ishin aty të rrasur kokë më kokë në “mrizin politiko-propagandistik” të bariut Kadare. Një “manar” i Kadaresë para gati një viti , më saktë më 24 dhjetor 2002, botoi në paçavuren e katolikocentrizmit “Shqipëria Etnike” që del në Shkodër një shkrim me titull “Abdi Baletës së “madh” i zë “diellin” Ismail Kadareja “ i vogël”!. Ky titull shkrimi më sugjeroi tani idenë të përdor dhe unë termat “Mrizi i Kadaresë”.
Nga pamjet televizive krijohej një përshtypje se në sallën ku u bluan mendimet për harmoninë fetare kishte shumë nga ata që vapën e debatit në mendimin politik për fenë e politikën përpiqen ta kalojnë vetëm duke rrasur kokën si delet në bishtin e njëra tjetrës në “mrizin e Kadaresë”. Kishte natyrisht edhe zyrtarë që ishin aty sa për prani jo për pjesëmarrje në debat. Kishte dhe mjaft intelektualë që për 5 ose 6 dekada nuk u janë ndarë sallave ku bëhen veprimtari të tilla me pretendim shkencor, por me karakter ekspozues e ceremonial. Pamjet e asaj salle, komentet që dëgjuam në emisionet televizive, sidomos afishimi shpërpjestimor i Kadaresë të krijonin më shumë përshtypjen se më 14 e 15 nëntor 2003 në sallën e Tirana Internacional ishte mbledhur Këshilli i Përgjithëshëm i Frontit Demokratik të Shqipërisë dhe ku nënkryetari i këtij Këshilli, Ismail Kadare, në mungesë ndoshta të justifikuar të kryetares Nexhmije Hoxha, po mbante një raport mbi një temë tipike që trajtohej dikur nga Fronti Demokratik “Mbi unitetin revolucionar në gjirin e popullit dhe detyrat tona në t’ardhmen”.
Raportin e Kadaresë mbi “harmoninë fetare të shqiptarëve dhe shëmbullin që përbën kjo për botën” ( “fener ndriçues i socializmit si dikur) disa gazeta të Tiranës e botuan të plotë më 15 nëntor, kurse fjala e Moisiut mezi kishte gjetur vend jo të dukshëm në gazetën “Albania” ( prandaj humoristët e ” Fiks Fare” na zbavisin çdo mbrëmje me britmat “Moisiu, Moisiu” duke kërkuar e mos e gjetur fotografinë e tij në faqet e para të gazetave). Gazeta “55”, e cila ia ka rëmbyer simotrës saliste “Tema” privilegjin për të reklamuar Kadarenë, tekstin e Raportit e ka botuar nën titullin shumë serioz “Harmonia fetare në Shqipëri”. “Gazeta Shqiptare” tekstin gjithashtu të plotë e ka vënë nën një titull më problemor “Ekstremistët islamë e qarqet greke rrezikojnë tolerancën’. “Koha Jonë” ka theksuar aspektin direktivëdhënës të Raportit me titullin: “Si ta ruajmë harmoninë e çmuar fetare”. “Tema” nuk ka shkuar më larg se një përmbledhje nën titullin “Harmonia fetare përmes historisë dramatike”. “Al bania” që për shumë kohë ka qenë propagandistja më e zellshme dhe më e pëlqyer e Kadaresë e kishte ulur dhe më shumë nivelin e pasqyrimit me një reportazh të rëndomtë nën një titull që nuk ka të bëjë shumë me temën e Raportit “Kadare: terrorizmi një zezonë planetare”. ‘Zëri i Popullit” ka mbajtur një heshtje të plotë sikur në Tiranë të mos ishte bërë fare kjo veprimtari. Duket “Zëri i Popullit” është tani më i shqetësuar kur në Tiranë bëhen veprimtari politike ose shoqërore që u çojnë njerëzve mallin e së kaluarës, siç ua çoi mallin e mbledhjevet të Frontit Demokratik kjo Konferenca për harmoninë fetare.
Mjafton një lexim i shpejtë i atyre që tha Kadareja për të provuar menjëherë shijen e një raporti në Frontin Demokratik “ mbi unitetin e popullit” dhe kujdesin që duhet treguar që armiqtë të mos gjejnë të çara në të.
Kadareja ka zbatuar një skemë të njohur raportesh të kohës së komunizmit. E fillon shtjellimin me një tabllo të shkurtër të situatës ndërkombëtare ku vihen në dukje rreziqet e çastit. Kadare këtë pjesë ia ka kushtuar rrezikut kryesor, “terrorizmit ndërkombëtar” (që për Perëndimin kapitalist zëvendëson “komunizmin bolshevik” ndërsa për komunistët lindorë do të zëvendësonte imperializmin amerikan). Kadare e ka theksuar se terrorizmi është pa fe e pa atdhe, pa din e pa iman, pa shtëpi e pa kufi por që kërcënon botën me kataklizëm. Kështu është thënë edhe për komunizmin e imperializmin.
Pastaj si në raportet e dikurshme Kadare përcakton pozitën ndërkombëtare të Shqipërisë e të shqiptarëve, duke vënë në dukje se kemi miq, po dhe armiq që po ia nxijnë imazhin shqiptarit dhe se për të përmirësuar këtë imazh duhet të ndreqen të metat e të afirmohen vlerat. Kështu e kishte ndërtuar skemën Enveri për raportet. Më tej ia mësyn derën historisë së shqiptarve, nxjerr në pah vlerat e saj më të mira. Në këtë rast është “harmonia fetare”. Pastaj trajton sipas skemave të njohura se ka dhe nga ata që duan ta prishin këtë harmoni ( unitetin e dikurshëm ideologjik në gjirin e popullit) dhe propozon masa shtrënguese shtetërore e ligjore që këtyre t’u ndalet dora, më shumë t’u lidhet gjuha.Kadare dha direktivën që rrezikun më të madh për harmoninë fetare në Shqipëri ta shohin tek “Shfaqja e një rryme radikale midis myslimanizmit shqiptar”. Pra u mor vesh përse duhej kjo Konferencë. Kadare ka shpalosur me marifet trillet e tij politiko-fetare të ambalazhuar edhe me trillimin letrar për të mos u dukur shumë subjektivist në trajtimin e problemit. Kadare është munduar të hiqet sikur nuk është ai që gjatë 12 viteve të shkuara ka bërë ngacmime e provokime të forta për prishjen e përpjestimeve e të harmonisë midis feve të vendosura historikisht në Shqipëri. Kadare nga fillimi e deri në fund të raportit të tij ka folur pa iu referuar ndonjë force të caktuar politike e fetare, ndonjë grupi, apo individi që prish punë dhe ka përdorur metodën e tij të lëshimit të qortimit e akuzës në global, por gjithmonë larg mëkatevet ku është zhytur edhe ai vet ose rryma e mendimit që përfaqëon. Kadare nuk citon asnjë libër, asnjë dokument, nuk përmend asnjë mendimtar, me përjashtim të rilindasve në përgjithësi. Sepse nuk do që as tërthorazi të identifikojë qëndrimet e tij.
<span style="font-weight: bold">Disa teza të Kadaresë që ngjallin kundërshtim</span>
Nga një vështrim i shpejtë i parë dallohet se ka një sërë tezash në Raportin e Kadaresë me të cilat mund e duhet të bëhet polemikë. Edhe pse Konferenca ishte për t,i thurur lëvdata tolerancës së shqiptarëve, harmonisë së shqiptarëve dhe në kushtet e besimeve të ndryshme, Kadare përdor për shqiptarët termat “ një popull aspak i urtë, madje do të thoshnja i prirur si pjesa më e madhe e ballkanasve për acarim” Sipas Kadaresë jo gjithë ballkanasit e kanë këtë prirje.Nuk besojmë se Kadare e ka bërë nga padijenia kur shtrembëron të vërtetën historike dhe thotë se “katolicizmi është feja e parë e shqiptarëve”. U përket historianëve të përpiqen dhe angazhohen në radhë të parë t’ia hedhin poshtë këtë tezë dhe t’i mësojnë mirë Kadaresë se feja e parë e shqiptarëve kanë qenë besimet pagane, kurse nga fetë monoteiste ka qenë “Krishterizmi” e jo katolicizmi, sepse për katolicizëm e ortodoksi sikur nuk mund të flitet para Skizmës së madhe të Kishës së krishterë në vitin 1054 dhe pas kësajSkizme shqiptarët ishin në masën më të madhe ortodoksë e jo katolikë. Prandaj kemi të drejtë të dyshojmë se Kadare vepron sipas oreksit të katolikocentrizmit me tezën e tij të gabuar.
Kadare lëshon tezën se “ shqiptarët u shfaqën si komb filosemit” dhe se “Filosemitizmi i tyre përballoi provën më të vështirë, holokaustin”. Kadare mund të ketë në vetvete ndjesi të çuditëshme që nuk do t’i shprehë më qartë dhe përdor mënyra të tilla për të qenë në paqe me vetveten, por nuk bën aspak mirë që hidhet në të tilla spekulime në një Konferencë për harmoninë fetare në Shqipëri. Kadare mundt të ketë detyrim ndaj qarqesh të caktuara, ose të kërkojë t’u hyjë në zemër qarqeve apo individëve të caktuar duke sajuar “kombin filosemit” në Shqipëri, por kjo është gafë e rëndë dhe provokim ndaj shqiptarëve. Të jesh kritik ndaj disa tipareve të politikës e të sjelljes së hebrenjëve në botë ose politikës së Izraelit nuk do të thotë se je antisemit. Të jesh njerëzor ndaj vuajtjeve të hebrenjëve në vende e periudha të caktuara nuk do të thotë se je “filosemit”. Shqiptarët mbajtën qëndrimin që mbajtën ndaj hebrenjëve në vitet e holokaustit për njerëzillëk dhe jo për filosemitizmin e sotëm të Kadaresë, apo që të sajojë Kadareja një “komb filosemit”.
Kadare spekulon në mënyrë të vrazhdët e provokuese kur konvertimin e shumicës së shqiptarëve në myslimanë e shpjegon vetëm me njërin nga shkaqet , madje jo me shkakun kryesor të kësaj dukurie, me “ tundimin nga favoret”, duke përjashtuar gjithë shkaqet e tjera për të cilat është folur e shkruar shumë nga të huaj e shqiptarë. Por, u dashka shkruar edhe më shumë se Kadareja nuk heq dorë nga shtrembërimet e të vërtetës. Ismaili me këtë tezë po na i paraqet paraardhësit tanë që u bënë myslimanë si njerëzit më pa karakter, më qelepirxhi të Ballkanit, pa ndjenjën e duhur fetare. Po si do ta shpjegojë Kadareja që jo të gjithë shqiptarët u bënë myslimanë? Apo do të dalë tek teza e katolikocentristëve se vetëm ata që mbetën në fenë e krishterë ishin shqiptarë të vërtetë dhe për rrjedhojë vetëm të krishterët e sotën shqiptarë janë tamam shqiptarë? Nëse shqiptarët u bënë myslimanë vetëm nga tundimi për favore, atëherë pse nuk u tunduan dhe ata që mbetën të krishterë?! Apo mos vallë ata ishin më të afërt me popujt e tjerë që nuk binin pre e këtij tundimi?! Ja pra si Kadareja në Raportin e “Konferencës për harmoninë fetare” ka futur spica që i shtyjnë të tjerët të polemizojnë me të në këtë mënyrë. Dhe këto spica Kadareja nuk i ka futur në ndonjë intervistë të shpejtë, por në një dokument që e ka përpunuar me kujdesin më të madh, prandaj edhe duhet gjykuar me rreptësinë më të madhe në çdo rresht.
Pajtohemi me Kadarenë se : “Harmonia fetare sa ç’është madhështore si ngrehinë, aq është edhe e brishtë. Mjafton e çara e parë serioze, mjafton radikalizmi i njërit prej besimeve që ngrehina të shembet”. Por, ama duhet të polemizojmë edhe më tej fort me Kadarenë se çfarë quan ai “radikalizim të besimit”, se tek cili besim janë shfaqur shenjat më shqetësuese të radikalizimit në Shqipëri, se çfarë qëndrimesh ka mbajtur vetë ky Kadare ndaj fushatës për “kryqzata në Shqipëri”, ndaj pohimve se në Shqipëri po bëhet e duhet të bëhet “Rikonkuistë spanjolle” si para 500 vitesh, duhet të bëhet prozelitizëm dhe se një pjesë e madhe e shqiptarëve duhet të hidhen në apostazi?
Qëndrimet e shkrimet publike të Kadaresë janë të njohura e janë qortuar shpesh nga shumë njerëz në Shqipëri e në Kosovë. Kadare duhet të thotë diçka për këto qortime para se t’i besojmë se i ka me sinqeritet disa gjëra të mira që ka parashtruar në raportin e tij.
Gëzohemi që më në fund dëgjojmë nga Ismail Kadare se disa gjëra “jeta e historia i kanë vendosur njëherë e përgjithmonë e nuk kanë nevojë të vihen në dyshim”. Por, ama kemi të drejtën të kërkojmë prej tij të na qartësojë se kujt ia drejton këto qortime e këshilla, kush janë ata që kanë tentuar të venë në dyshim historinë, të përmbysin 555 vite histori, të ndryshojnë atë fizionomi që ka marrë kombi shqiptar gjatë kohës që u ngjiz dhe u afirmua si komb më vete. Kadare nuk u shpëton dot me heshtje kërkesave për të sqaruar disa pozicione të tij të mëparshme që kanë ngjallur shqetësim përsa i përket ribërjes së historisë fetare e kombëtare të shqiptarëve. Kadare nuk mund të çlirohet lehtë nga përgjegjësitë që ka për disa teza ta mbrapshta që ka hedhur në bisedat e tij me francezin Alen Boske vite më parë.
<span style="font-weight: bold">Kadare ka përgjegjësi të rëndë dhe për spekulimet që bëjnë të frymëzuarit prej tij</span>
Nëse Kadare ende nuk e ka marrë vesh duhet t’i kujtojmë se në Shqipëri është arrestuar një javë një zhgarravitës palolibrash që kërkon “rikonkuistë spanjolle” në vendin tonë, që mohon shqiptarizmin, që kërkon të tjetërsojë toskët, pra edhe Kadarenë, se nuk qenkan shqiptarë. Ky zhgarravitës, ndër të tjera, është denoncuar dhe arrestuar sepse e ka përçmuar fenë islame, si besim, duke e quajtur atë “fe të poshtërimit njerëzor”. Pavarësisht se ky nuk është mëkati më i rëndë në palolibrat e tij përsëri kjo diçka tregon.
Pas lirimit nga paraburgimi për t’u hetuar në gjendje të lirë, ky zhgarravitës ka dhënë një intervistë fodulle ku ndër të tjera ka theksuar : “ Në vitin 1998 kam nxjerrë botimin tim të parë ”Një shenjtore për Rikonkuistan (shqiptare)”. Me këtë libër kam dashur të tregoj se islamizmi duhet të kthehet në kristianizëm...Unë thjesht bëj pjesë në krahun e studiuesve që besojnë se islamizmi e ka penguar Shqipërinë të ecë përpara, por nuk jam inicuesi i parë për këtë ide. Një debat të tillë e ka bërë edhe Ismail Kadare më 3 mars 1992 në “Lë Figaro”. Kadare thotë në këtë debat se “islamizmi është fatkeqësi kombëtare e shqiptarëve. Në lidhje me këtë shqiptarët në Nju Jork kërkuan që Kadareja të shpallej një Selman Ruzhdi”. ( shih gazeta “Shekulli “ 25 tetor 2003 shkrimi “Autori i li brave anti-islam :s’jam terrorist”).
Pra ky zhgarravitësi, Kastriot Myftaraj, për të shfajsuar veten rikujton një gjë të njohur se Ismail Kadare ka të paktën një dekadë që është frymëzuesi i një rryme të mendimit tek shqiptarët që islamizmin e ka shpallur mëkatin fillestar të kombit, që ka lëshuar klithmat për denigrim të Islamit dhe për konvertim masiv. Një tjetër dishepull letrar i Kadaresë dhe i përkëdheluri nga Kadareja, Neshat Tozaj, pas kthimit nga Parisi në janar të vitit 1995 kërkoi që në Shqipëri besimi mysliman të shuhej nëpërmjet një rregjistrimi të popullsisë ku shqiptarët të shënoheshin të gjithë si të krishterë. Kadare është frymëzues i asaj rryme islamofobe që e kanë trumbetuar shumë në fillim të këtij viti në Shqipëri nëpër gazeta e ekrane televizive Pirro Misha, Mustafa Nano, Enkel Demi dhe që paralajmëroi e nxiti me propagandë atë dukuri tejet të shëmtuar që e ka kthyer Bashkësinë Myslimane të Shqipërisë në arenë kacafytjesh të tipit mafioz për pasurira dhe krimi të rëndë që ende nuk pa sqarohet. Kadare ka këmbëngulur për të falsifikuar dhe përpjestimet fetare në Shqipëri.
I frymëzuari prej Kadaresë, Kastriot Myftaraj mburret : “Unë në librin tim vë në dyshim dhe vet shqiptarizmin. Sipas mendimit tim shqiptarizmi është pasardhës i albanizmit. Po kur shqiptarët u myslimanizuan ata u zhdukën si të tillë”. Teza se shqiptarë duhen quajtur vetëm ata që mbetën në besimin katolik, apo se myslimani i Shqipërisë për t’u bërë shqiptar duhet të ndërrojë fenë është trumbetuar shumë në Shqipëri e në Kosovë. Kadare në raportin e tij ka heshtur për këtë. Atëherë kujt ia drejton Kadareja direktivën : “Asnjë ngacmim a provokim nuk mund të lejohet midis vet besimeve”. Nëse Konferenca nuk është ndalur në atë se kush provokon e kush provokohet atëherë përse shërben ajo?!
<span style="font-weight: bold">Kadareja edhe në Raportin e Konferencës ka vazhduar ngacmimet provokuese</span>
Po Kadareja vet a ka bërë veprime ngacmuese e provokuese? Ka bërë dhe shumë , madje ka bërë dhe në Raportin që mbajti në Konferencë. A duhej që këtë Konferencë ta organizonte, frymëzonte dhe ta drejtonte pikërisht njeriu që ka bërë veprime të tilla kundër harmonisë fetare dhe kundër një realiteti shekullor?! Këtë pyetje ne e kemi shtruar shumë kohë para se të lindin debatet e tanishme.
Përsëri duke iu referuar pa adresë të saktë shkrimeve që u botuakan në Internet, Kadareja bubullin : janë hedhur ide që mohojnë haptazi kombin shqiptar, në emër të një kombi tjetër, atij islamik”. Pse nuk i saktëson gjërat Kadareja? Si nuk e ditka Kadareja se nuk ka komb islamik, se Islami është një fe universale që përqafohet e praktikohet nga shumë kombe e kombësi të ndryshme? Mos vallë ngaqë Kadare i trajton gjërat si propagandist tendencioz dhe jo si studiues ai bie në gabimin konceptual që Ummetin mysliman ta marrë për “komb islamik?! Apo Kadareja pa e thënë qartë është konsumues i etur i përrallave që shkruajnë të frymëzuarit prej tij si Kastriot Myftaraj e Skënder Shkupi se dikush në Shqipëri dashka të bëjë një “komb islamik”, madje tashmë paska krijuar “nacionalizmin islamik”?! Pse nuk ka tentuar t’i qartësojë ose shtrojë për debat në Konferencë edhe gjëra të tilla Kadareja, po lëshon nga një tymëse në Raportin e tij?!
Pse Kadare nuk shprehet se tek kush i ka parë ai tendencat fatkeqe në Shqipëri për ta vënë fenë mbi kombin? A është në gjendje Ismail Kadareja të na vërtetojë se rreziku i panarabizmit për shqiptarët qenka në të njëjtin nivel me rrezikun e panhelenizmit, sikurse ka tentuar ta lëshojë kalimthi në Raport këtë tezë helmuese?! Është një shpikje kadareiane se paska një prirje për t’i ngushtuar të drejtat e njeriut tek shqiptarët vetëm në të drejta fetare.
Spekulimet intelektualiste të Kadaresë e Surroit me distancimin e shqiptarëve nga “lufta fetare’
Kadare ka bërë një spekulim shumë ngacaman me tezën që nënkupton se paska pasur një rrezik që shqiptarët në Kosovë të binin në grackën e Milosheviçit dhe në vend që tu shpallnin luftë serbëve, t’i shpallnin luftë krishterimit. Më shumë duhet besuar se në këtë grackë paska rënë vet Kadareja që e shtron problemin kështu. Kurrë nuk ka ekzistuar rrezik i tillë tek shqiptarët në Kosovë, apo kudo, që luftën me pushtuesit e huaj ta konceptojnë si luftë me një fe tjetër. Ende nuk e ditka Kadareja se edhe kryengritjet kundër osmanëve i bënin më shumë shqiptarët e besimit mysliman, pavarsisht se kishin të njejtën fe? Serbët e kanë ditur fare mirë këtë dhe Milosheviçi as që mud të ketë shpresuar se shqiptarët do të priren për ndonjë luftë fetare kundër serbëve.
Madje Veton Surroi na thotë se shqiptarët nuk kanë qenë të prirur as për luftë kundër serbëve në përgjithësi. Në kumtesën e Veton Surroit “Shqipëria , fetë dhe civilizimet” ( gazeta “Korrieri” 14 nëntor 2003) Surroi thekson “Në Kosovë nuk u luftua kundër ortodoksizmit, por kundër fashizmit serb”. Ortodksizmi serb ishte njësh me “fashizmin” serb. Por kjo mënyrë të shprehuri nga një specialist i publicistikës nënkupton se shqiptarët në Kosovë nuk kanë luftuar as kundër pushtuesit kombëtar serb, as kundër shtetit serb, por vetëm kundër një regjimi të caktuar serb, një sistemi shoqëror e shtetëror serb. Nëse do të ishte e vërtetë kjo atëherë Surroi na ka dhënë provën se lufta e shqiptarëve në Kosovë gjithsesi paska qenë luftë fetare dhe jo politike kombëtare. Të bësh luftë vetëm kundër fashizmit serb do të thotë të bësh luftë me motive ideologjike. Ideologjia në këtë rast është ana tjetër e medaljes së fesë.
Surroi në fakt ka mohuar atë që ka dashur të pohojë ose ka zbuluar atë që ka dashur të fshehë sepse edhe dallimi fetar i ka dhënë më shumë ashpërsi luftës midis shqiptarëve e serbëve, pra në këtë rast fakti që shqiptarët ishin të besimit islam ka ndikuar që ballafaqimi me serbët ortodoksë të jetë më i ashpër. Formulimi i Surroit ka dhe të metën tjetër se nënkupton se sikur serbët që kishin pushtuar Kosovën të mos ishin “fashistë” si në kohën e MiIosheviçit, por komunistë titistë si në kohën kur Vetoni ishte bir ambasadori jugosllav, apo “demokratë” si në kohën e Koshtunicës, Xhinxhiçit e të tjerëve, shqiptarët nuk do të kishin fare nmotiv që të luftonin kundër serbëve. Mirëpo edhe në kohën kur Srebia ishte komuniste apo monarkiste e jo “fashiste” milosheviçiane siç e paraqet Surroi shqiptarët në Kosovë kanë luftuar pa pushim kundër serbëve, sepse bëhet fjalë për luftë kundër pushtuesit kombëtar, jo për luftë kundër sistemit, as për luftë fetare, as për luftë ideologjike.
Kadare sajon një meritë të pa qenë dhe që i njollos më shumë shqiptarët se për pak i paskan shpëtuar rrezikut që luftën kundër serbëve ta kthenin në luftë kundër ortodoksizmit.
Një gafë më të rëndë në këtë drejtim, madje gafë të qëllimshme jo nga padijenia, e ka bërë edhe Veton Surroi kur e trajton çështjen në terrenin e Maqedonisë. Ai shkruan : “Në Maqedoni gjithashtu në konfliktin para dy vjetësh nuk u shënua “konflikti i civilizimeve” atij të krishterë me atë mysliman, por konflikti midis dy vizioneve, për të njëjtin shtet, midis vizionit të dominimit të përfaqësuar nga një shumicë partish maqedone dhe vizionit të kohabitacionit të përfaqësuar nga UÇK dhe partitë shqiptare nënshkruese të marëveshjes ë Ohrit”. Kur do të spekulosh sado t’i tjerrësh frazat nuk qet dot gjë në krye. Paragrafi i cituar që synon të mbështesë politikën avnojiste të Ali Ahmetit, është plot me të meta e nonsense ideore e faktike. Aty nuk mbulohet dot fakti se ballafaqimi është midis shqiptarëve e sllavëve, midis interesave të tyre kombëtare, kulturave e qytetërimeve të tyre. Nuk jepet asnjë sqarim pse lindi nevoja e krijimit të UÇK-së. Edhe para krijimit të UÇK-së shqiptarët ishin në ato pozita në pushtet që janë sot pas konfliktit.
Surroi bën gabimin se mundohet ta përshkruajë e shpjegojë pasojën pa gjetur shkakun. Lufta që u bë në Maqedoni për Surroin është “pasojë e shkakut të dy vizioneve të ndryshme se si mund të bëhet i njëjti shtet më mirë”. Por këto dy vizione të ndryshme mbi çfarë baze lindën, sipas cilës ndarje u përvijuan? Vizionet e ndryshme për ndërtimin e shtetit në një shoqëri të kohës së sotme mund të krijohen mbi bazën e ndarjes klasore ose partiake, të ndarjes fetare e ideologjike, të ndarjes etnike e kombëtare. Në Maqedoni hynë në luftë shqiptarët me sllavomaqedonasit, ose nëse Surroi nuk ka qejf të bëjmë ndarje sipas etnishë apo kombesh sepse kombin shqiptar do ta zëvendësojë me bashkësi shqipfolëse, atëherë le të themi se luftuan fyromasit shqipfolës me fyromas sllavisht folës. Por përsëri lufta ishte sipas ndarjes etnike, nuk luftuan proletarët e bujqit shipfolës e sllavishtfolës kundër borgjezisë shqipfolëse e sllavishtfolëse, as partitë maqedonase e seksionet e tyre shqiptare kundër partive të tjera maqedonase e seksioneve të tyre shqiptare, ndonëse për fat të keq partitë politike shqiptare në Maqedoni janë të ndara sipas afiliacioneve me partitë sllavomaqedonase. Luftuan shqiptarët kundër sllavëve. Këtë të vërtetë Surroi nuk e fsheh dot duke manipuluar me “vizionet e ndryshme për të njëjtin shtet”. Këtë të vërtetë Ali Ahmeti nuk e ndryshon dot edhe pse tani është bërë avnojist i përgjëruar në FYROM.
Po a mund të thuhet se dallimet fetare midis shqiptarëve e serbëve në Kosovë dhe shqiptarëve e sllavomaqedonasve në Maqedoni nuk kanë luajtur asnjë rol, nuk kanë pasur asnjë ndikim në këtë ballafaqim? Kurrsesi. Edhe nëse politikanët shqiptarë nga naiviteti, apo nga “politika e madhe” që kujtojnë se bëjnë mohojnë çdo ndikim, ata vetëm bëhen qesharakë. Edhe nëse drejtuesit shqiptarë nuk e kanë çuar në mendje këtë faktor të dallimit fetar në vetëdijen e masës ai ka vepruar. Edhe nëse tek shqiptarët ky faktor ka qenë i papërfillshëm tek sllavvët ai ka pasur ndikim të madh, madje edhe të fryrë artificialisht. I diskutoi vallë Konferenca e Kadaresë këto çështje me objetivitet shkencor, apo i la të trajtohen sipas qejfit të sorroistëve e surroistëve për “shoqërinë e hapur”, të mbyllur me shtatë dryna ndaj mendimit ndryshe?!
<span style="font-weight: bold">Kush ia ka dhënë Kadaresë të drejtën të monopolizojë gjykimin për të vërtetën historike </span>
Kadareja lëshon alarmin : “Nga acarimet midis fundamentalistëve rrezikohet përçudnimi i historisë shqiptare gjer në atë shkallë sa për pezm kundër krishterimit të mohohen rrënjët, të mohohet autoktonia e popullit shqiptar në trojet e tij”. A mund të flasë vallë konkretisht dhe në debat serioz Kadareja për këto teza ngacamane e provokuese? Apo ai e quan detyrë të tij vetëm të ngacmojë, të provokojë sipas qejfit të katolikocentristëve dhe asnjëherë të mos mbajë përgjegjësi për ato mendime që i lëshon pa ditur mirë se për çfarë flet?
Kadare po keqpërdor tej mase namin që ka marrë dhe mundësitë e shumta që i janë krijuar për propagandë vetëm për të bërë zhurma ngacmuese dhe për të mos u ulur në debat. Këtë ka bërë dhe në Konferencën e tij. Kadaresë i duhet të ulet më mirë mbi tezat e propagandës katolikocentriste që të mos bëjë si ai dentisti nallban që i shkul pacientit dhëmbët e mirë dhe i lë të krimburit për të shëndoshë. Kadare po vepron në mendimin politik shqiptar pikërisht si dentisti nallban.
Historia nuk është vetëm ajo që di Kadareja, si e di Kadareja, apo si ia ka ënda këtij të jetë. Historia është ashtu si është bërë dhe nuk është gjithnjë ashtu si e kanë shkruar dhe si do t’i pëlqente Kadaresë të rishkruhej. Kadareja nuk mund të jetë patriarku i historiografisë shqiptare, as padroni i interpretimit të historisë shqiptare, sepse edhe ai nuk është i këtij zanati. Deri tani Kadareja është treguar shumë frikacak që nuk ka polemizuar me një numër kritikësh të qëndrimeve të tij për çështjet e interpretimit të fesë e të besimit në lidhje me politikën. Ai nuk ka guxuar të kundërshtojë konkretisht kritikat e bëra për interpretimin spekulues e vulgarizimin letrar prej tij të historisë së shqiptarëve. Raporti që mbajti në Konferencë na dëshmon se Kadareja ka frikë të ndryshojë.Prandaj edhe shpëtimin e pozitës së tij e kërkon tek masat administrative e ligjore që i kërkon shtetit shqiptar për të mbyllur sa më shumë gojën e atyre që nuk i hedhin këmbët sipas avazit të Kadaresë. Për këtë qëllim ka instrumentalizuar Konferencën për harmoninë fetare, ku më në fund iu dha rasti të ishte violinë e parë në një mbledhje si ato të Frontit Demokratik ku nuk ka mundur ta luajë këtë rol se ishte vetem nënkryetar. Presidenti Moisiu që kishte në krah në këtë rast nuk mund t’i bënte hije siç i bënte dikur Nexhmije Hoxha.
<span style="font-weight: bold">A shënon Konferenca fundin e “kadareiadës”’ për vitin 2003?!</span>
Urojmë që “Konferenca për harmoninë fetare” të jetë faza përmbyllëse e “kadareiadës” për këtë vit. Ka pasur shumë përpjekje e marifete për të fryrë tullumbacen politike të Kadaresë. Sa herë ndodh ndonjë acarim i gjendjes politike në Shqipëri dhe krijohen rreziqe për vrima të zeza në strukturat e larta pushtetare, sidmos në presidencë, mekanizma të njohura e të panjohura fillojnë të fryjnë “tullumbacen Kadare”.
Kështu u veprua në prag të zgjedhjeve të parlamentit të vitit 2001 nga i cili duhej të zgjidhej presidenti i Republikës.Kadare u paraqit si figurë e vetme që mund të shpëtonte Shqipërinë në rast krize presidenciale. U bënë propozime që ai të ishte dhe kandidat konsensual i PD-së e PS-së për deputet në Gjirokastër. Por tullumbacja filloi të shryhej pa arritur formën e plotë. Kadare si dhelpra e përrallës tha : “ është rrush i pa bërë”.
Pastaj filloi fushata për të reklamuar “disidentin Kadare”, të cilit diktatura ia paskësh zhdukur kryeveprën e disidencës së tij, atë poezinë që njihej me titullin e rremë “Pashallarët e kuq”. Çfarë nuk bëri Kadare dhe ata që vapën e kalojnë në mrizin e tij për të krijuar një legjendë konspiracioni kundër “disidentit”. Pastaj teksti doli nga Arkivi i Shtetit. Dolën dhe dëshmitë që e bënin pretendimin e Kadaresë fërtele dhe njerëzit kuptuan se ajo vjershë kishte qenë një himn për kontrollin punëtor dhe një panagjerizëm i shpëlarë për Enver Hoxhën që kishte vënë në siklet dhe vet Enverin. Kadare pësoi një nga disfatat më të turpshme në mburjet e tij. Por heshti vetëm për pak kohë. Në mesin e vitit 2003 u mësua se ai do të ishte prijsi i Konferencës për harmoninë fetare tek shqiptarët, një veprimtari spekuluese si ajo për”pajtimin kombëtar” në fillim të viteve 1990.
Në kuadër të përgatitjeve për fronëzimin e Kadaresë në këtë Konferencë janë bërë një varg veprimtarishë të tjera. Tashmë kemi folur se si Eduard Zaloshnja nga SHBA u sugjeroi shqiptarëvet në Shqipëri se shpëtimin nga bataku politik mund ta kenë vetëm nga lëvizja rinore “Mjaft” po t’i vihej në krye një “Bob Dilan shqiptar”, por me moshë të madhe, Kadare. Zaloshnja sugjerimin e vet e mbyllte me britmën e fortë “Forca Bob Kadare”. Dhe “Bob Dilani shqiptar” ia dha vërtetë forca. Qëndroi tri orë në panairin e librit në fillim të muajit nëntor për të dhënë autografe blerësve që të bëhej propagandë se kësaj herë po blinin me shumicë librat e tij, sidmos një libër me poezi të rinisë që e kishte ribotuar në një numër të kufizuar kopjesh. Ishte një dëshmi se Ismaili e kishte marrë seriozisht thirrjen e Zaloshnjës “Forca Bob Kadare”. Këtë e tregoi dhe leksioni që Kadare bëri në një fakultet.
Edhe më shumë e vërtetoi një emision dy orësh që organizoi në Gjeli Vizion, gazetari europianist Artur Nura, për të bindur opinionin se Kadareja mund të jetë shpëtimi i stabilitetit në Shqipëri. Redaksia e Gjeli Vizion dhe Artur Nura shpesh në “Anketa Jonë” shtrojnë për diskutim pyetje të ndërtuara me marifet, sugjestionuese për të dalë atje ku kanë qëllimin e tyre jo për të komunikuar me publikun lirshëm. Pyetja sugjestionuese e Artur Nurës më datën 10 nëntor 2003 ishte “Shkrimtari Ismail Kadare gëzon simpati të gjërë në shoqëri. A mendoni se po trë ishte sot politikan do të kishim më shumë stabilitet politik”. Nëse nisemi nga përgjigjet dhe votimet që u bënë gjatë dy orëve të Anketës del se Artur Nura nuk jeton fare në Shqipëri se pse dy të tretat e folësve nuk shprehën simpati për Kadarenë si njeri e politikan, por përkundrazi e cilësuan “braktisës të atdheut”, “njeriu që pa rehatinë e tij”.’ “kriminel”,” intolerant në shoqëri e familje”, “ politikan shumë i keq”, ndonëse për mirësjellje i përmendnin se është shkrimtar i mirë dhe i sugjeronin të rrijë në zanatin e shkrimtarit e të mos i bjerë më qafë politikës.
Nura nuk pati asnjë sukses, madje prishi punën dhe më keq kur tentoi disa herë të gjente justifikime për të shkuarën e Kadaresë, ta përligjte qëndrimin e tij me fjalët se Kadareja është njeri pragmatist dhe më mirë që ai është treguar i tillë në diktaturë se sot nuk do ta kishim atë. Por as këto nuk pinë ujë, e as mund të pinin ujë sepse pastaj duhen justifikuar të gjithë ata që kanë kryer çfardo veprimi në kohën e diktaturës, sepse pastaj duhet thënë se edhe Enveri vet gjithçka e bëri se ishte pragmatist në atë sistem ku veproi e nuk duhet fajsuar për asgjë. Pyetja “sikur Kadare të ishte poltikan sot a do të kishim më shumë stabilitet” është një absurditet me brirë. Shumica dërrmuese i thanë Nurës se asnjë stabilitet nuk mund të pritej prej Kadaresë, madje sipas disave do të bëhej dhe më keq. Kështu Nura e Gjeli Vizion deshën t’i vinin vetulla portretit politik të Kadaresë në prag të Konferencës për harmoninë fetare dhe i nxorrën sytë.
Por kjo propagandë në kuadrin e “kadareiadës” nuk u bë vetën në funksion të Konferencës. Duket se ai mbahet nga disa si kandidat rezervë në rast se mbetet vakant posti i presidentit. Dy drejtues të PD-së, Jozefina Topalli dheSpartak Ngjela kanë kërkuar tashmë që Moisiu të japë dhe dorëheqje, po nuk u rregulluan disa punë të pushtetit siç duan klani i Berishës, Ilir Metës, Rexhep Meidanit e Skënder Gjinushit për të përmbysur Fatos Nanon nëpërmjet Moisiut. Pra “Kadareiada” duhet parë si manovër në kuadër të një sulmi europian për të krijuar një baraspeshim të ri pushtetor në Shqipëri tani që Shqipëria është bërë shesh grindjesh midis Europës perëndimore dhe SHBA.
Në shtyp deri tani janë botuar edhe disa referate të mbajtura nga Arbër Xhaferri, Veton Surroi, Aurel Plasari. Urojmë të botohen të tjerat sa më shpejt. Pra hapet një fushë e gjërë për debat. Qysh tani mund të themi se një pjesë e shqetësimeve që kishim shprehur në reagimin tonë në muajin qershor janë vërtetuar, se një pjesë e tezave që kemi kritikuar atëherë duhen analizuar përsëri. Pasi të njihemi më mirë me materialet do të mund të gjykojmë më mirë për vete dhe të shprehemi më saktë për lexuesit tanë nëse ato që kemi shkruar qëndrojnë, sa janë hedhur poshtë në mënyrë bindëse gjatë punimeve të kësaj Konference dhe sa kjo Konferencë ka ndihmuar në qartësimin apo ka ndikuar për turbullimin e mendimit politik në këtë fushë delikate.
<span style="font-weight: bold">16 nëntor 2003 Abdi Baleta </span>
