Kujt i sherbejne keto parti dhe shoqata ne Shqiperi?
Kujt i sherbejne keto parti dhe shoqata?
<ul style="list-style-type: disc">[*]Eshte interesante ajo qe ndodh ne Shqiperi duke pare edhe numrin e partive qe u shtuan si kerpudhat mbas renies se diktatures komuniste.
Ne dhjetor te vitit 1990 u krijua e para parti opozitare e quajtur Partia Demokratike
Parrulat e dites ishin ta bejme Shqiperine si Europa
Me pas vrapuan me shpejtesi sketerre edhe shume dekadente te tjere te krijojne partite e tyre dhe gjithashtu ne kete strumbullar te ashtuquajtur krijimi partish si kerpudhat mbas shiut, u formuan disa parti te tjera qe dolen si nendege te partise demokratike, meqe me kryetarin e P.D e kishin shume te veshtire te kishin konsensus dhe ajo shprehja e derrit ne kafazine tij ku thoshte &#8220;qe me homoseksualin nuk ka derr qe rri&#8221; duket si e vertete.
Eshte per tu habitur se si kane rrjedhur ngjarjet deri me sot[/list]
<ul style="list-style-type: disc">[*]Megjithate po i bej nje kronologji te shkuares qe te vleresojme te tanishmen.[/list]
Ne nentor te vitit 1912 me nje kuvend prej 83 delegatesh u shpall<<kuvendi kombetar>> dhe me propozim te Ismail Qemalit u ngarkua te formonte nje qeveri te perkohshme e cila u quajt <<qeveria e Vlores>> qe kishte autoritet vetem ne trekendeshin Vlore-Berat &#8211;Lushnje
Kudo gjetke , bejlere dhe kryetar fisesh nuk i perfillnin keta persona te veshur sipas modes evropiane
Ne ate kohe Austro-Hungaria dhe Italia ishin ne favor te Shqiperise si <protezhe>> e tyre ne Ballkan, ndersa Rusia dhe Franca qe perkrahnin synime te Serbise, gjykonin se nacionalizmi shqiptar ishte krijese e Vjenes.
Sipas zakonit qe beri udhe ne shekullin e XIX, kryetar i shtetit do te ishte nje princ i zgjedhur drejtepersedrejti nga Fuqite e Medha.
Ne dhjetor te vitit 1913, pas shume veshtiresish rane dakort per nje princ dhe ky ishte Vilhelm fon Vidi
Duke mos njohur fare realitetin shqiptar vendor, ai u rrethua nga shqiptare ish-funksionare te larte osmane ose cifligare te medhenj si Esat Toptani, ku ky i fundit u be minister i brendshem dhe i Luftes dhe prane tij ky kishte eksperte gjermane, astriake, italiane madjje dhe angleze.
Qeveria e re u be shpejt fole intrigash
Perse?
Problemet ishin te ndryshme si ai i kufinjve.
Kryeministri grek E.Venizellos nxiti nje levizje percarese:ne Gjirokaster u formua <<qeveria e perkohshme e epirit te veriut>> e kryesuar nga nje ishminister i Athines J.Zografos
Princi pranoi te hynte ne bisedime me kete qeveri dhe sipas protokollit te Korfuzit(maj 1914)i njohu autonoine relative krahines ku greqishtja kishte qene, bashke me shqipen, gjuah e administrates dhe e shkolles.
Pra Princ Vidi realizoi keto objektiva qe ngriten ne revolte popullin shqiptar mysliman, ku myslimanet ishin me shume te cenuar ne besimin e tyre nga karakteri i krishtere i <<oborrit>
Me 3 shtator mbas nje qeverisje jeteshkurter dhe pa rezultat, princi rikthehet andej nga kish ardhur.
Pas ikjes se princ Vidit ne shtator te 1914, shteti shqiptar u zhduk, teritori shqiptar u be fushe beteje(mish lepuri per korbat)per fqinjet dhe objekt kembimi per Fuqie e Medha
Filloi nje kaos qe vetem ata qe e kane provuar ja dine kimetin.
Greqia ne pamundesi te marrjes se Kostandinopojes, meqe Turqia eshte larg, u hodh nga Shqiperi dhe mori Korce dhe Gjirokaster
Italia si gjithnje mori portin e Vlores dhe ishullin e Sazanit
Kurse serbet ja mberriten deri ne Elbasan.
Ndersa shqiptaret festonin me harem te madh rrugeve te botes dhe ishin krenare qe ishin shqiptare.
Kjo gjendje tragjike kaosi,mobilizoi patriotet shqiptare, perfshiketu emigrantet e U.S.A, organizat e te cileve <<vatra>>e kryesuar nga Peshkopi Fan Noli, diti ti terheqe vemendjen presidentit amerikan Uillson
Keshtu ne dhjetor te vitit 1918, nje kongres prej 48 delegatesh u mblodh ne Durresin e pushtuar nga italianet dhe krijoi ne <qeveri te perkohshme>> si keto qeverite pluraliste te<<bashkimit kombetar>> ose <<qeveri te stabilitetit>> qe perjetuam nga vitet 1991 deri me tash.
Ne janar te vitit 1920 u mblodh nje kongres i ngjashem me ate te Vlores duke u a besuar pushtetin shteteror kater regjenteve te cilet te mbledhur ne nje asamble legjislative zevendesonin ne mungese Princin
U krijua edhe nje qeveri e re e kryesuar nga Sulejman Delvina, mik i vjeter i Ismail Qemalit dhe po ne ate koe Tirana u be kryeqytet i Shqiperise.
Fan Noli erdhi per te mbrojtur territoret e percaktuara nga Konferenca e Londres ne Gjeneve dhe Lidhja e Kombeve e pranoi Shqiperine ne gjirin e saj ne dhjetor te vitit 1920, kunder votes se Frances e cila mbeshteste pikpamjet serbe dhe greke.
Jeta parlamentare ne Ballkan nuk ishte me shume se nje fasade qe mbulonte rivalitetet e klientelave qe zhvilloheshin prapa disa krereve te disa familjeve t medha me tradita te ndryshme fetare.
Kjo e beri te pashprese perpjekjen modenizuese dhe demokratike te fan Nolit me 1924 dhe keshtu edhe qeveria e Delvines u kthye me kembe nga dielli.
Harem, harem ndryshe nuk jetohet.
Qeveria e pare dale nga zgjedhjet e 1921, u dominua nga Ahmet bej Zogolli i cili ka qene minister ne kabinetin e Delvines, kish marre pjese ne lufterat kunder serbeve dhe malazeseve dhe ne vitin 1922 shpall veten kryeminister.
Metodat zogiste shkaktuan tension te opozita e mbledhur rreth Fan Nolit dhe e deboi Zogun me ane te nje kryengritjeje te armatosur ne vitin 1924
Po ne vitin 1924, Fan Noli nepermjet <<revolucionit demokratik>>mori pushtetin dhe qendroi ne fuqi per 6 muaj
Programi nolist ishte qe te vendoste nje demokraci uillsoniane humaniste dhe pacifiste.
Por kjo nuk na i pelqei fqiiiiiiiinjeeeeeeve(te shkretet zotit, kishin hall se po beheshim me te zgjuar dhe me te forte ekonomikisht)
Feudalet e brendshem, fqinjet italiane dhe ata jugosllave nuk ishin dakort dhe udhetimi i<< peshkopit nte kuq >>ne Rusi sherbeu si pretekst per te refuzuar njohjen e qeverise se tij.
Zogu i cili qendroi ne Beograd i shtyre edhe nga mania e pushtetit si dhe nga fqinjet e ndryshem, pergatiti nderhyrjen ushtarake me ndihmen e ushtrise jugosllave dhe kaloi kufirin me 10 dhjetor te vitit 1924 dhe kater dite me vone hyri ne Tirane.
Kjo ka ngjashmeri edhe me luften qe Enver Hoxha beri bashke me fqinjet jugosllave dhe me shokun Tito ne perfundim te luftes se dyte boterore.
Duket qe pa bekimin e fqinjeve serbe, Shqiperia nuk beka hajer
Greqia ngacmon kendej, Serbia han andej.
Ne ruhemi andej(nga Serbia) Greqia kafshon kendej
Vazhdojme
Zogo merr pushtetin dhe ne dhjetor te vitit 1925, ne parlamentin e tij shpalli vendin Republike dhe ne janar te 1925 u zgjodh president per shtate vjet.
Beri lidhje ekonomike me Italine dhe Roma i kerkoi Zogut ti njihte te drejten ekskluzive ne sigurimin dhe mbrojtjen e Shqiperise dhe atij ju desh te nenshkruante paktin e Tiranes, traktat i <<miqesise dhe i sigurise>>i nenshkruar ne nentor te 1926.
Mirepo serbeve nuk na u pelqen ky traktat qe nenshkruam dhe u hidheruan shume
Presidenti thirri nje asamble kushtetuese e cila vendosi unanimisht, me 1 shtator 1928, shendrrimin e Shqiperise ne <<mbreterine demokratike parlamentaredhe te trashegueshme>>
Gjate 10 vjeteve Zogu mbreteroi nen mbrojtjen e Musolinit, dke shkaktuar keshtu zemerimin e nacionalisteve,te rinise dhe ushtrise.
Por me pas deshtoi gjithshka ose edhe mbreterimi zogist u kthye me kembe nga dielli.
Me 7 prill( e premte e zeze) 30.000 ushtare italiane zbarkuan ne Durres Vlore, Shengjin dhe Sarande, ndersa mbreti merr rrugen maleve drejt Greqise.
Por ajo qe duhet thene eshte se ceshtje te tilla si <<Epiri>>gjate kohes se mbreterimit Zog nuk pati.
Me 28 nentor te vitit 1939 u zhvilluan demonstrata te ndryshme dhene syte e nacionalisteve tundeshin parullat e aneksimit te territoreve greke dhe jugoslllave.
Kaq duhej qe <<&#8220;qente qe kishin pushuar se lehuri, meqe nuk kishin pare ndonje kalimtar andej&#8221;>>, te lehnin perseri.
Ushtaret e Metaksait mberriten ne Gjirokaster dhe Korce, ku keta u priten fillimisht mire nga popullsia qe nuk i donte italianet por me pas u dekurajuan si pasoje e politikes se helenizimit e ndjekur nga Athina.
Italia kesaj rradhe ja besoi pushtetin Mustafa Krujes dhe i la atij nje fare lirie veprimi.
Mbreti Zog i strehuar ne Londer po perpiqej te rigruponte perkrrahesit e tij dhe nje pjese e tyre ishin te strehuar ne Beograd dhe nje pjese tjeter ishin te grumbulluar rreth Abaz Kupit ne fund te vitit 1940, ku ky i fundit ishte kryetar i nje fisi dhe kundershtar i Zogut, por shumica e personaliteteve nacionaliste qendruan ne pritje
Nje nga partite me te reja komuniste te Evropes u formua edhe ne Tirane ne vitin 1941.
Kishte tre grupime te vogla marksiste te themeluara nga intelektuale te Shkodres Korces dhe Tiranes.
Grupi i Korces u tregua me dinamik ne saj te drejtuesit te tij Enver Hoxha
Partia komuniste theriti ne Peze, prane Tiranes, nje konference qe bashkoi komuniste zogiste dhe krere katolike te veriut.
Aty u vendos krijimi i <<Frontit NacionaClirimtar>> i drejtuar nga nje keshill prej tete anetaresh ku benin pjese edhe Enver Hoxha dhe Abaz Kupi.
Ne te njejten kohe u organizua edhe nje levizje tjeter rezistence nacionaliste antikomuniste.
Ky ishte Balli Kombetar qe ishe nacionaliste dhe antizogiste.
Balli ishte armiqesor kunder Jugosllavise sepse kishte ne program bashkimin e Kosoves
Levizja e Ballit depertoi edhe ne administraten e vendit dhe arritit te rekrutoje ministrin e drejtesise.
Antare te partise jugosllave, me ta marre vesh qe u formua edhe partia e Ballit Kombetar, vrapuan drejt Shqiperiese dhe nxiten shoket shqiptare te hidheshin ne lufte kunder Bllit Kombetar.
Ajo qe shkruajta me siper besoj ka shume mesime per te nxjerre.
Megjithaté me gjakftohtesi deshiroja te bisedonim rreth ketij shkrimi qe akoma nuk eshte i mbaruar
Kujt i sherbejne keto parti dhe shoqata?
<ul style="list-style-type: disc">[*]Eshte interesante ajo qe ndodh ne Shqiperi duke pare edhe numrin e partive qe u shtuan si kerpudhat mbas renies se diktatures komuniste.
Ne dhjetor te vitit 1990 u krijua e para parti opozitare e quajtur Partia Demokratike
Parrulat e dites ishin ta bejme Shqiperine si Europa
Me pas vrapuan me shpejtesi sketerre edhe shume dekadente te tjere te krijojne partite e tyre dhe gjithashtu ne kete strumbullar te ashtuquajtur krijimi partish si kerpudhat mbas shiut, u formuan disa parti te tjera qe dolen si nendege te partise demokratike, meqe me kryetarin e P.D e kishin shume te veshtire te kishin konsensus dhe ajo shprehja e derrit ne kafazine tij ku thoshte &#8220;qe me homoseksualin nuk ka derr qe rri&#8221; duket si e vertete.
Eshte per tu habitur se si kane rrjedhur ngjarjet deri me sot[/list]
<ul style="list-style-type: disc">[*]Megjithate po i bej nje kronologji te shkuares qe te vleresojme te tanishmen.[/list]
Ne nentor te vitit 1912 me nje kuvend prej 83 delegatesh u shpall<<kuvendi kombetar>> dhe me propozim te Ismail Qemalit u ngarkua te formonte nje qeveri te perkohshme e cila u quajt <<qeveria e Vlores>> qe kishte autoritet vetem ne trekendeshin Vlore-Berat &#8211;Lushnje
Kudo gjetke , bejlere dhe kryetar fisesh nuk i perfillnin keta persona te veshur sipas modes evropiane
Ne ate kohe Austro-Hungaria dhe Italia ishin ne favor te Shqiperise si <protezhe>> e tyre ne Ballkan, ndersa Rusia dhe Franca qe perkrahnin synime te Serbise, gjykonin se nacionalizmi shqiptar ishte krijese e Vjenes.
Sipas zakonit qe beri udhe ne shekullin e XIX, kryetar i shtetit do te ishte nje princ i zgjedhur drejtepersedrejti nga Fuqite e Medha.
Ne dhjetor te vitit 1913, pas shume veshtiresish rane dakort per nje princ dhe ky ishte Vilhelm fon Vidi
Duke mos njohur fare realitetin shqiptar vendor, ai u rrethua nga shqiptare ish-funksionare te larte osmane ose cifligare te medhenj si Esat Toptani, ku ky i fundit u be minister i brendshem dhe i Luftes dhe prane tij ky kishte eksperte gjermane, astriake, italiane madjje dhe angleze.
Qeveria e re u be shpejt fole intrigash
Perse?
Problemet ishin te ndryshme si ai i kufinjve.
Kryeministri grek E.Venizellos nxiti nje levizje percarese:ne Gjirokaster u formua <<qeveria e perkohshme e epirit te veriut>> e kryesuar nga nje ishminister i Athines J.Zografos
Princi pranoi te hynte ne bisedime me kete qeveri dhe sipas protokollit te Korfuzit(maj 1914)i njohu autonoine relative krahines ku greqishtja kishte qene, bashke me shqipen, gjuah e administrates dhe e shkolles.
Pra Princ Vidi realizoi keto objektiva qe ngriten ne revolte popullin shqiptar mysliman, ku myslimanet ishin me shume te cenuar ne besimin e tyre nga karakteri i krishtere i <<oborrit>
Me 3 shtator mbas nje qeverisje jeteshkurter dhe pa rezultat, princi rikthehet andej nga kish ardhur.
Pas ikjes se princ Vidit ne shtator te 1914, shteti shqiptar u zhduk, teritori shqiptar u be fushe beteje(mish lepuri per korbat)per fqinjet dhe objekt kembimi per Fuqie e Medha
Filloi nje kaos qe vetem ata qe e kane provuar ja dine kimetin.
Greqia ne pamundesi te marrjes se Kostandinopojes, meqe Turqia eshte larg, u hodh nga Shqiperi dhe mori Korce dhe Gjirokaster
Italia si gjithnje mori portin e Vlores dhe ishullin e Sazanit
Kurse serbet ja mberriten deri ne Elbasan.
Ndersa shqiptaret festonin me harem te madh rrugeve te botes dhe ishin krenare qe ishin shqiptare.
Kjo gjendje tragjike kaosi,mobilizoi patriotet shqiptare, perfshiketu emigrantet e U.S.A, organizat e te cileve <<vatra>>e kryesuar nga Peshkopi Fan Noli, diti ti terheqe vemendjen presidentit amerikan Uillson
Keshtu ne dhjetor te vitit 1918, nje kongres prej 48 delegatesh u mblodh ne Durresin e pushtuar nga italianet dhe krijoi ne <qeveri te perkohshme>> si keto qeverite pluraliste te<<bashkimit kombetar>> ose <<qeveri te stabilitetit>> qe perjetuam nga vitet 1991 deri me tash.
Ne janar te vitit 1920 u mblodh nje kongres i ngjashem me ate te Vlores duke u a besuar pushtetin shteteror kater regjenteve te cilet te mbledhur ne nje asamble legjislative zevendesonin ne mungese Princin
U krijua edhe nje qeveri e re e kryesuar nga Sulejman Delvina, mik i vjeter i Ismail Qemalit dhe po ne ate koe Tirana u be kryeqytet i Shqiperise.
Fan Noli erdhi per te mbrojtur territoret e percaktuara nga Konferenca e Londres ne Gjeneve dhe Lidhja e Kombeve e pranoi Shqiperine ne gjirin e saj ne dhjetor te vitit 1920, kunder votes se Frances e cila mbeshteste pikpamjet serbe dhe greke.
Jeta parlamentare ne Ballkan nuk ishte me shume se nje fasade qe mbulonte rivalitetet e klientelave qe zhvilloheshin prapa disa krereve te disa familjeve t medha me tradita te ndryshme fetare.
Kjo e beri te pashprese perpjekjen modenizuese dhe demokratike te fan Nolit me 1924 dhe keshtu edhe qeveria e Delvines u kthye me kembe nga dielli.
Harem, harem ndryshe nuk jetohet.
Qeveria e pare dale nga zgjedhjet e 1921, u dominua nga Ahmet bej Zogolli i cili ka qene minister ne kabinetin e Delvines, kish marre pjese ne lufterat kunder serbeve dhe malazeseve dhe ne vitin 1922 shpall veten kryeminister.
Metodat zogiste shkaktuan tension te opozita e mbledhur rreth Fan Nolit dhe e deboi Zogun me ane te nje kryengritjeje te armatosur ne vitin 1924
Po ne vitin 1924, Fan Noli nepermjet <<revolucionit demokratik>>mori pushtetin dhe qendroi ne fuqi per 6 muaj
Programi nolist ishte qe te vendoste nje demokraci uillsoniane humaniste dhe pacifiste.
Por kjo nuk na i pelqei fqiiiiiiiinjeeeeeeve(te shkretet zotit, kishin hall se po beheshim me te zgjuar dhe me te forte ekonomikisht)
Feudalet e brendshem, fqinjet italiane dhe ata jugosllave nuk ishin dakort dhe udhetimi i<< peshkopit nte kuq >>ne Rusi sherbeu si pretekst per te refuzuar njohjen e qeverise se tij.
Zogu i cili qendroi ne Beograd i shtyre edhe nga mania e pushtetit si dhe nga fqinjet e ndryshem, pergatiti nderhyrjen ushtarake me ndihmen e ushtrise jugosllave dhe kaloi kufirin me 10 dhjetor te vitit 1924 dhe kater dite me vone hyri ne Tirane.
Kjo ka ngjashmeri edhe me luften qe Enver Hoxha beri bashke me fqinjet jugosllave dhe me shokun Tito ne perfundim te luftes se dyte boterore.
Duket qe pa bekimin e fqinjeve serbe, Shqiperia nuk beka hajer
Greqia ngacmon kendej, Serbia han andej.
Ne ruhemi andej(nga Serbia) Greqia kafshon kendej
Vazhdojme
Zogo merr pushtetin dhe ne dhjetor te vitit 1925, ne parlamentin e tij shpalli vendin Republike dhe ne janar te 1925 u zgjodh president per shtate vjet.
Beri lidhje ekonomike me Italine dhe Roma i kerkoi Zogut ti njihte te drejten ekskluzive ne sigurimin dhe mbrojtjen e Shqiperise dhe atij ju desh te nenshkruante paktin e Tiranes, traktat i <<miqesise dhe i sigurise>>i nenshkruar ne nentor te 1926.
Mirepo serbeve nuk na u pelqen ky traktat qe nenshkruam dhe u hidheruan shume
Presidenti thirri nje asamble kushtetuese e cila vendosi unanimisht, me 1 shtator 1928, shendrrimin e Shqiperise ne <<mbreterine demokratike parlamentaredhe te trashegueshme>>
Gjate 10 vjeteve Zogu mbreteroi nen mbrojtjen e Musolinit, dke shkaktuar keshtu zemerimin e nacionalisteve,te rinise dhe ushtrise.
Por me pas deshtoi gjithshka ose edhe mbreterimi zogist u kthye me kembe nga dielli.
Me 7 prill( e premte e zeze) 30.000 ushtare italiane zbarkuan ne Durres Vlore, Shengjin dhe Sarande, ndersa mbreti merr rrugen maleve drejt Greqise.
Por ajo qe duhet thene eshte se ceshtje te tilla si <<Epiri>>gjate kohes se mbreterimit Zog nuk pati.
Me 28 nentor te vitit 1939 u zhvilluan demonstrata te ndryshme dhene syte e nacionalisteve tundeshin parullat e aneksimit te territoreve greke dhe jugoslllave.
Kaq duhej qe <<&#8220;qente qe kishin pushuar se lehuri, meqe nuk kishin pare ndonje kalimtar andej&#8221;>>, te lehnin perseri.
Ushtaret e Metaksait mberriten ne Gjirokaster dhe Korce, ku keta u priten fillimisht mire nga popullsia qe nuk i donte italianet por me pas u dekurajuan si pasoje e politikes se helenizimit e ndjekur nga Athina.
Italia kesaj rradhe ja besoi pushtetin Mustafa Krujes dhe i la atij nje fare lirie veprimi.
Mbreti Zog i strehuar ne Londer po perpiqej te rigruponte perkrrahesit e tij dhe nje pjese e tyre ishin te strehuar ne Beograd dhe nje pjese tjeter ishin te grumbulluar rreth Abaz Kupit ne fund te vitit 1940, ku ky i fundit ishte kryetar i nje fisi dhe kundershtar i Zogut, por shumica e personaliteteve nacionaliste qendruan ne pritje
Nje nga partite me te reja komuniste te Evropes u formua edhe ne Tirane ne vitin 1941.
Kishte tre grupime te vogla marksiste te themeluara nga intelektuale te Shkodres Korces dhe Tiranes.
Grupi i Korces u tregua me dinamik ne saj te drejtuesit te tij Enver Hoxha
Partia komuniste theriti ne Peze, prane Tiranes, nje konference qe bashkoi komuniste zogiste dhe krere katolike te veriut.
Aty u vendos krijimi i <<Frontit NacionaClirimtar>> i drejtuar nga nje keshill prej tete anetaresh ku benin pjese edhe Enver Hoxha dhe Abaz Kupi.
Ne te njejten kohe u organizua edhe nje levizje tjeter rezistence nacionaliste antikomuniste.
Ky ishte Balli Kombetar qe ishe nacionaliste dhe antizogiste.
Balli ishte armiqesor kunder Jugosllavise sepse kishte ne program bashkimin e Kosoves
Levizja e Ballit depertoi edhe ne administraten e vendit dhe arritit te rekrutoje ministrin e drejtesise.
Antare te partise jugosllave, me ta marre vesh qe u formua edhe partia e Ballit Kombetar, vrapuan drejt Shqiperiese dhe nxiten shoket shqiptare te hidheshin ne lufte kunder Bllit Kombetar.
Ajo qe shkruajta me siper besoj ka shume mesime per te nxjerre.
Megjithaté me gjakftohtesi deshiroja te bisedonim rreth ketij shkrimi qe akoma nuk eshte i mbaruar
