Kriza e një demokracie të privatizuar.
“Mjaft herë e kemi shkruajtur fjalën demokraci. Megjithatë nuk lodhem së përsërituri se përmbajtja reale e demokracisë po vazhdon të flerë, nuk është zgjuar ende...Është fjalë e madhe, historia e të cilës, hamendësoj, nuk është shkruajtur akoma sepse ajo histori duhet të ndodhë”.
Walt Whitman, Perspektiva demokratike.
Gjasat. Ishin për një lindje të zakonëshme, në krye të nëntë muajve. Erdhi një qenie shtatanike, mes shtërzimesh të dhunëshme, që lanë përshtypje lindjeje. Kështu hyri në jetën e shqiptarëve çka u pagëzua demokraci. Gjasat. Qenë për krijesë të mençur, trashëgimtare e inteligjencës, elitë në përgjithësi e përgatitur profesionalisht që në një renditje të re të shoqërisë synonte të tejbartej në një hapësirë tjetër duke braktisur rolin e saj përshkrues, soditës, sepse e palosur mbi veteveten qe e xhveshur nga dhënia e vizionit, për të marrë në shoqërinë e ardhme pozitën dominuese të përcakuesit, gjë që dikur ishte në dorën e oligarkisë proletare, pra, kjo krijesë do të vinte në jetë duke u mbarsur në Anin e një mase popullore të arsimuar. Demokracia nuk lindi si Athinaja nga truri, ajo doli si Dhionisi nga gjuri. Ndaj. S’qe mbarsje por hibrid i shëmtuar që s’kishte lidhje farefisnie me Kuazimodon përndryshe nuk do të fshihej, por kishte trashëguar të gjitha të metat e tij; ishte shurdhe nga tamtamtamet dhe zulma, memece e belbake sepse nuk ra në kontakt me demokracitë e tjera, të vjetra e të reja, për të mësuar gjuhën. U fsheh, sepse ndihej e kërcënuar jo aq nga pamja se sa nga një vetvete e përbindëshme. Sepse. E pritën të tjera duar dhe u përkujdes tjetër mëndeshë që u ngutën ta ndryshojnë gjenetikisht duke e katandisur parasegjithash një realitet politik e jo pasojë - fryt i një sjelljeje inteligjente e qendrimi moral që do të shërbente si udhrrëfyes për ndërtimin e një shoqërie më të mirë.
Zhgënjimi.
Shënoi kalimin nga utopia e shoqërisë së mëparëshme, drejt iluzionit. Pra, nga një botë idealesh në një tjetër ëndrash të zbrazëta, përfytyrimesh të shtrembëruara, mendimesh të gabuara sepse nuk e ndiejnë të nevojëshme të shpëlahen në ujrat e vërtetësisë. Sepse...
“...do të ngrihen Krishtër të rremë e profetër të rremë që do të bëjnë shenja e çudira, që tu gënjejnë...Ungjilli pas Markut, 13/22”. Kalim nga një sistem diktatorial, ku për një kohë të gjatë u shpresua të ngrihej një shoqëri thuajse e pamundur, por që kjo pamundësi mbante gjallë shpresën, te një tjetër, të ashtuquajtur demokratike, që nuk e pati të vështirë spekullimin nën lenten e pakënaqësisë e të varfërisë së trashëguar, t’i paraqitë pamjet përmbys dhe shtrembërimin si realitet i sëadhmes më të mirë. Duke iu drejtuar përherë të kaluarës e bëjnë të sotmen viktimë të demagogjisë. Çfarë i shtohet të sotmes është një mohim në gjithë hapësirën e tij. Ndoshta këtë nënkupton edhe Dewey te vepra e tij “Konceptimi i filozofisë në ndryshimin e tyre”, kur thotë se “natyrisht ne kujtojmë atë që na intereson sepse na intereson. E kaluara thirret jo sepse është e tillë, por për çfarë i shton të tashmes”. Citoj “ndoshta” sepse mendimi mbetet sidoqoftë i hapur për spekullime pikërisht ngaqë frymëmarrja e tij është e shëndetëshme dhe në mungesë të plotë të paragjykimeve lejon edhe mundësinë e përzgjedhjes duke përjashtuar njëherësh të gjitha garancitë se kjo (përzgjedhja) do të jetë vetëm për qëllime të mira e jo të mbrapshta. Fatkeqësisht, historikisht, jemi çapitur në rrugën e mohimeve të plota, përfundim i të cilave është olizmi (trupëzimi) i mallkimit, ndërkohë vetë trashëgiminë synojmë ta atomizojmë duke e konsideruar diçka mekanike. Sistemi i mëparshëm mohoi en bloc, ashtu edhe sot, mohojmë në të njëjtën mënyrë e për të njëjtin qëllim. S’kemi bërë e nuk bëjmë gjë tjetër veç thërmijëzojmë të kaluarën duke e privuar veten nga shkalla e duhur që do të na ndihmojë të ngjitemi lart. (pasoja më e lehtë edhe mund të themi se sharrojmë degën ku kemi hipur). Shkalla hamendëson të ngjitesh lart apo jo, sepse të zbresësh posht duhet më parë ta kesh ndërtuar? Mbetemi në vend, përherë të ngujuar te sheshi me disa pllaka guri që i shtruan të parët e hershëm në histori duke menduar se pasardhësit do të dinë të shkojnë përpjetë, duke u lartuar. Jo. Të tjerët, përfshi indiferencën tonë, pllakat i shndëruan në rrasa varri. Këtu u del kallaji përpjekjeve për të lënë mbresën e shkëputjes nga sistemi i mëparshëm. Kjo lloj trashëgimie ndikon mjaft në përcaktimin e llojit të demokracisë. Është vazhdimësi hipokrite, ndryshe përkufizohet edhe si stalinizëm berishian. Për ta ka rëndësi jo etiketimi por mashtrimi; kaloi si miu nën mustaqe. Kur, arkitektët e kësaj fasade, në dukje demokratike, e kuptuan se miu lëviz i patrazuar, shtegun e mustaqeve e shndëruan në rrugë, madje i gjetën edhe një emër të madh, Autostrada e kombit. Nën hijen kombëtare mund të thahet çdo gjë thuajse natyrshëm, si puna e bimëve mjekësore. Janë më të çmuara ato të nën hijes. Flas për qindra milionë euro që te e fundit edhe... “sikur të jenë vjedhur, është bërë një punë e mirë”, do të thoshte Meta ministër pasi ia futi kokën Ilirit në kapistër. Flas për miliarda euro që bankat e ndryshme ndërkombëtare, FMN, Europa, në këta njëzet vjet, kanë livruar për qeveritë shqiptare. Vetëm flas, jo të pyes, përndryshe detyron edhe një përgjigje nga përgjegjësi. Këtu ndeshemi te një mur gome që hibridi demokratik shqiptar ta ve përballë: “Cuius regio, eius religio’” më thuaj ku mbahesh të të them se ç’pyetje je i lejuar të bësh. Kështu, nga barazia në varfëri dikur, barazia në pasuri sot, (ide e pandryshuar që nga “Politika” e Aristotelit) është mundësi e refuzuar nga çdo lloj hamendësie. Shumë shpejt u veçua një shtresë e panjohur deri atëhere me prejardhje të dyshimtë; pakicë që grumbulloi pasuri të jashtzakonëshme në duart e veta, nëpërmjet rrugës së kriminalitetit të drejtpërdrejtë, drogës dhe tregëtisë së armëve si dhe duke shfrytëzuar pushtetin në e për një grabitje me përmasa kombëtare të gjithçkaje sa populli krijoi në dyzet vjet me mund, djersë e gjak. Madje. Vjedhjen e pasurisë që çdo shoqëri e krijon ditë për ditë instiktivisht; sepse duhet të ekzistojë, e shndëroi në një program të rregullt e skrupoloz detajesh të lyera me bojën e një morali të dyshimtë që, nën buzëqeshje tridhjetedydhëmbëshe përcjell kumt kërcënimi dhe arrogance ndaj çdo forme kundërshtie apo pakënaqësie. (për një masë të katandisur në pragun e ekzistencës; “të jesh apo të mos jesh” nuk është dilema e gomarit që kishte etje dhe uri njëherësh. I cili, kur mbrriti para kashtës dhe ujit duke mos vendosur se çfarë duhej bërë më parë; të pinte apo hante, ngordhi, “të jesh a të mos jesh”, përmban në pasthënie darvinizin social e që Marksi e shkoqiti duke e kaluar në parathënie: I urituri nuk pyet për formën estetike të ushqimit – për aq kohë sa mund të sigurojë për të ngrënë, shtojmë për të mos e lënë bosh pasthënien.
I turbulluar nga një vazhdimësi rrjedhëse pyes: Ç’mund të ndodhë në të kundërt? Ç’mund të ndodhë nëse shikon se si nxirren në ankand ujrat territoriale të vendit duke u munduar t’i kalosh nën rrogozin e popullit? Ç’mund...ka mjaft pyetje. Them se “krijuesit” e gjendjes, dua të them, duart që e pritën pjellën dhe mëndesha, flejnë të qetë ngaqë mendojnë se kanë makinën shtetërore për çdo rast. Flejnë ngaqë mendojnë. Disi e çuditëshme kjo bashkjetesë, sepse nga çasti që fle, nuk mendohet më dhe e anasjellta. Sidoqoftë ky krijues quhet Plutokraci. Qendron mbi partitë politike sepse pas rrinë lobet. Me të njëjtin shkop drejton e ndëshkon. Nëse dikur mendimin duhej ta përshkonte si një fill i kuq ideologjia, qe e majftueshme të futje; “kështu na mëson Partia” dhe dilje përtej, sot: “Ja ligji, ja dhe Maliqi”, është metamorfoza që shkopi i Moisiut e pësoi dhe solli në jetë Kimerën, përbindëshin mitologjik me kokë luani, trup dhije e bisht gjarpri. Hibrid. Sintaksë e lirisë së fjalës. Je i lirë të lehësh e lehësh sa të duash... (nënkupto... derisa të të lodhen nofullat dhe të mos kesh fuqi të kafshosh). Liri të foluri e katandisur në thashethemnajë individësh, pra, pa zarar. Përkundrazi. Dëfryese. Shtyp i paaftë të analizojë morfologjinë e fjalës “liri” përsa kohë rri në shoqërinë e saj si vaji në ujë. Për të kuptuar gjendjen e mjeruar mjafton të shohim të dhënat e “Freedom Hous”, organizatë jo shtetërore amerikane, me qendër në Washington. Istitut kërkimi që ka si objektiv përhapjen e demokracisë në botë. Statistika e vitit 2009 e rendit, hibridin demokratik shqiptar, përsa i përket lirisë së shtypit, në vendin e 101 në botë. Madje në grupin e vendeve të Europës qendrore e lindore, është e ngjyrosur me të verdhë, vetëm dy shkallë më lart se Danger zone - zona e rrezikëshme, e mbushur me të kuqe.
“Je i lirë të mendosh si unë, sikurse je po aq i lirë të mos mendosh si unë”. Piruetë krokodiliane. Stërhollim pasoje. Gjymtyrët i ngjesh pas trupit, bishtin e harkon për të mundësuar serinë e rrotullimeve marramendëse rreth vetes sikundër bën toka çdo 24 orë dhe kështu e topit shpejt e shpejt viktimën e shkretë e, në një lidhëse tjetër, zbulojmë se në vetvete është një gjest keqardhës përderisa nuk e zgjat agoninë. Rit, me prenë e mbërthyer midis dhëmbëve, rrotullime mahnitëse që do t’i kishte zili çdo dervish ngaqë ky vetë bëhet viktimë e ekstazës ndërkohë që krokodili ruan qetësinë. Ndonjë mund të thotë; ka gjak të ftohtë. Pikërisht është çështje gjaku. Gjakftohtësi. Sidoqoftë, prej “keqardhjes” o quajeni si të doni qëllimin që vesh rrotullimet e krokodilit, raca njerëzore mësoi mjaft. E shndëroi në zanat. Kemi mjekët anestezistë, të domosdoshëm për të zhdukur çdo ndjeshmëri në rastin e ndërhyrjeve kirurgjikale duke futur në trup sasinë e duhur të narkozës të përbërë nga katër lloj helmesh vdekjeprurës, por kemi edhe politikanë që e përdorin me mjeshtëri të rrallë për të trullosur dhe mpirë masat popullore, (Nano dhe viti 1997). Të gjitha këto ballafaqime janë shkak edhe për shumllojshmërinë e formës së marrdhënieve. Psh: Nga çasti kur ti nuk mendon si “unë”, je jashtë meje, jashtë pushtetit që unë përfaqësoj me hirin apo jo të masave që ma ka “dhënë” ose ia kam vjedhur votën, pra, je i huaj për mua e si pasojë edhe për pushtetin. Më thjeshtë. Është e ashtuquajtur demokraci ku opozita ndihet e çrrënjosur, unheimlich (jo në shtëpi – pa atdhe) në një anasjelltësi që largon gjithmonë e më shumë prej rrënjëve, ose më saktë, origjinës së përbashkët e ngjizur te një piksynim që duhet të vërtetohet si ndërtues i sëardhmes vetëm në rast se kuptohet se nuk është kjo bota që dëshirojmë. Nga çastin kur kjo është bota që dëshiron njëri, demokracia krijon vetiu mundësinë për të mashtruar tjetrin. Mendoj se është një shqyerje jo e vogël që fut ujë në anijen e demokracisë.
Ti mendon si unë, ai po ashtu, pra “Ne” përbëjmë një shumicë. E nëse kjo shumicë e shfrytëzon lirinë e saj për të sjellë në krye një sharlatan, një atdheshitës, një shtetshkatërrues, plaçkitës, çfarë qeverie prisni, përveç antidemokratike? Pra, vullneti i shumicës duke zgjedhur në mënyrë demokratike një qeveri jo demokratike, gropos vetë demokracinë. Çdo përpjekje për t’iu kundërvenë kësaj tiranie nga pakica, etiketohet sërish si jodemokratike sepse shkon kundër vullnetit të shumicës. Sërish kemi fundin e demokracisë përderisa të privon nga e drejta për të kundërshtuar. (ju kujtohet letra e të ashtuquajturve intelektualë?) Tepër paradoksale apo jo? Çështja është se kush fiton megjithatë në rastin e kësaj aporie (vështirësi logjike përballë dy argumentave të kundërt, e njëherësh të mundshëm).
* * *
Antisteni - ose “djali i njerkës” - ose “Plutokracia” dhe ... shqiptarët.
Antisteni i jepte mësim privat djalit të një aristokrati. Kur mbaroi koha e mësimdhënies, para se të largohej, filozofi, kërkoi shumën e të hollave që i takonte sipas marrveshjes. Djali i aristokratit nuk pranoi duke thënë:
- Unë do të të hedh në gjyq. Nëse fitoj, paratë i meriton sepse do të thotë se më ke mësuar mirë. Po humba, paratë nuk i meriton sepse nuk më ke mësuar aq mirë sa të fitoj.
- Mirë, - tha filozofi, - pas kësaj edhe unë do të të hedh në gjyq. Nëse fitoj, paratë do t’i marr si fitues i gjyqit, po humba, paratë do t’i marr sepse do të thotë se të kam mësuar mirë. Sido që ta vërtitësh, unë paratë do t’i marr.
(Sidoqë të vërtiten ndodhitë, plutokracia shqiptare del gjithmonë fitimtare, ndërsa populli kurrë. Ja çfarë duhet ndëshkuar të dashur intelektualë partiakë)
* * *
“Mjaft herë e kemi shkruajtur fjalën demokraci. Megjithatë nuk lodhem së përsërituri se përmbajtja reale e demokracisë po vazhdon të flerë, nuk është zgjuar ende...Është fjalë e madhe, historia e të cilës, hamendësoj, nuk është shkruajtur akoma sepse ajo histori duhet të ndodhë”.
Walt Whitman, Perspektiva demokratike.
Gjasat. Ishin për një lindje të zakonëshme, në krye të nëntë muajve. Erdhi një qenie shtatanike, mes shtërzimesh të dhunëshme, që lanë përshtypje lindjeje. Kështu hyri në jetën e shqiptarëve çka u pagëzua demokraci. Gjasat. Qenë për krijesë të mençur, trashëgimtare e inteligjencës, elitë në përgjithësi e përgatitur profesionalisht që në një renditje të re të shoqërisë synonte të tejbartej në një hapësirë tjetër duke braktisur rolin e saj përshkrues, soditës, sepse e palosur mbi veteveten qe e xhveshur nga dhënia e vizionit, për të marrë në shoqërinë e ardhme pozitën dominuese të përcakuesit, gjë që dikur ishte në dorën e oligarkisë proletare, pra, kjo krijesë do të vinte në jetë duke u mbarsur në Anin e një mase popullore të arsimuar. Demokracia nuk lindi si Athinaja nga truri, ajo doli si Dhionisi nga gjuri. Ndaj. S’qe mbarsje por hibrid i shëmtuar që s’kishte lidhje farefisnie me Kuazimodon përndryshe nuk do të fshihej, por kishte trashëguar të gjitha të metat e tij; ishte shurdhe nga tamtamtamet dhe zulma, memece e belbake sepse nuk ra në kontakt me demokracitë e tjera, të vjetra e të reja, për të mësuar gjuhën. U fsheh, sepse ndihej e kërcënuar jo aq nga pamja se sa nga një vetvete e përbindëshme. Sepse. E pritën të tjera duar dhe u përkujdes tjetër mëndeshë që u ngutën ta ndryshojnë gjenetikisht duke e katandisur parasegjithash një realitet politik e jo pasojë - fryt i një sjelljeje inteligjente e qendrimi moral që do të shërbente si udhrrëfyes për ndërtimin e një shoqërie më të mirë.
Zhgënjimi.
Shënoi kalimin nga utopia e shoqërisë së mëparëshme, drejt iluzionit. Pra, nga një botë idealesh në një tjetër ëndrash të zbrazëta, përfytyrimesh të shtrembëruara, mendimesh të gabuara sepse nuk e ndiejnë të nevojëshme të shpëlahen në ujrat e vërtetësisë. Sepse...
“...do të ngrihen Krishtër të rremë e profetër të rremë që do të bëjnë shenja e çudira, që tu gënjejnë...Ungjilli pas Markut, 13/22”. Kalim nga një sistem diktatorial, ku për një kohë të gjatë u shpresua të ngrihej një shoqëri thuajse e pamundur, por që kjo pamundësi mbante gjallë shpresën, te një tjetër, të ashtuquajtur demokratike, që nuk e pati të vështirë spekullimin nën lenten e pakënaqësisë e të varfërisë së trashëguar, t’i paraqitë pamjet përmbys dhe shtrembërimin si realitet i sëadhmes më të mirë. Duke iu drejtuar përherë të kaluarës e bëjnë të sotmen viktimë të demagogjisë. Çfarë i shtohet të sotmes është një mohim në gjithë hapësirën e tij. Ndoshta këtë nënkupton edhe Dewey te vepra e tij “Konceptimi i filozofisë në ndryshimin e tyre”, kur thotë se “natyrisht ne kujtojmë atë që na intereson sepse na intereson. E kaluara thirret jo sepse është e tillë, por për çfarë i shton të tashmes”. Citoj “ndoshta” sepse mendimi mbetet sidoqoftë i hapur për spekullime pikërisht ngaqë frymëmarrja e tij është e shëndetëshme dhe në mungesë të plotë të paragjykimeve lejon edhe mundësinë e përzgjedhjes duke përjashtuar njëherësh të gjitha garancitë se kjo (përzgjedhja) do të jetë vetëm për qëllime të mira e jo të mbrapshta. Fatkeqësisht, historikisht, jemi çapitur në rrugën e mohimeve të plota, përfundim i të cilave është olizmi (trupëzimi) i mallkimit, ndërkohë vetë trashëgiminë synojmë ta atomizojmë duke e konsideruar diçka mekanike. Sistemi i mëparshëm mohoi en bloc, ashtu edhe sot, mohojmë në të njëjtën mënyrë e për të njëjtin qëllim. S’kemi bërë e nuk bëjmë gjë tjetër veç thërmijëzojmë të kaluarën duke e privuar veten nga shkalla e duhur që do të na ndihmojë të ngjitemi lart. (pasoja më e lehtë edhe mund të themi se sharrojmë degën ku kemi hipur). Shkalla hamendëson të ngjitesh lart apo jo, sepse të zbresësh posht duhet më parë ta kesh ndërtuar? Mbetemi në vend, përherë të ngujuar te sheshi me disa pllaka guri që i shtruan të parët e hershëm në histori duke menduar se pasardhësit do të dinë të shkojnë përpjetë, duke u lartuar. Jo. Të tjerët, përfshi indiferencën tonë, pllakat i shndëruan në rrasa varri. Këtu u del kallaji përpjekjeve për të lënë mbresën e shkëputjes nga sistemi i mëparshëm. Kjo lloj trashëgimie ndikon mjaft në përcaktimin e llojit të demokracisë. Është vazhdimësi hipokrite, ndryshe përkufizohet edhe si stalinizëm berishian. Për ta ka rëndësi jo etiketimi por mashtrimi; kaloi si miu nën mustaqe. Kur, arkitektët e kësaj fasade, në dukje demokratike, e kuptuan se miu lëviz i patrazuar, shtegun e mustaqeve e shndëruan në rrugë, madje i gjetën edhe një emër të madh, Autostrada e kombit. Nën hijen kombëtare mund të thahet çdo gjë thuajse natyrshëm, si puna e bimëve mjekësore. Janë më të çmuara ato të nën hijes. Flas për qindra milionë euro që te e fundit edhe... “sikur të jenë vjedhur, është bërë një punë e mirë”, do të thoshte Meta ministër pasi ia futi kokën Ilirit në kapistër. Flas për miliarda euro që bankat e ndryshme ndërkombëtare, FMN, Europa, në këta njëzet vjet, kanë livruar për qeveritë shqiptare. Vetëm flas, jo të pyes, përndryshe detyron edhe një përgjigje nga përgjegjësi. Këtu ndeshemi te një mur gome që hibridi demokratik shqiptar ta ve përballë: “Cuius regio, eius religio’” më thuaj ku mbahesh të të them se ç’pyetje je i lejuar të bësh. Kështu, nga barazia në varfëri dikur, barazia në pasuri sot, (ide e pandryshuar që nga “Politika” e Aristotelit) është mundësi e refuzuar nga çdo lloj hamendësie. Shumë shpejt u veçua një shtresë e panjohur deri atëhere me prejardhje të dyshimtë; pakicë që grumbulloi pasuri të jashtzakonëshme në duart e veta, nëpërmjet rrugës së kriminalitetit të drejtpërdrejtë, drogës dhe tregëtisë së armëve si dhe duke shfrytëzuar pushtetin në e për një grabitje me përmasa kombëtare të gjithçkaje sa populli krijoi në dyzet vjet me mund, djersë e gjak. Madje. Vjedhjen e pasurisë që çdo shoqëri e krijon ditë për ditë instiktivisht; sepse duhet të ekzistojë, e shndëroi në një program të rregullt e skrupoloz detajesh të lyera me bojën e një morali të dyshimtë që, nën buzëqeshje tridhjetedydhëmbëshe përcjell kumt kërcënimi dhe arrogance ndaj çdo forme kundërshtie apo pakënaqësie. (për një masë të katandisur në pragun e ekzistencës; “të jesh apo të mos jesh” nuk është dilema e gomarit që kishte etje dhe uri njëherësh. I cili, kur mbrriti para kashtës dhe ujit duke mos vendosur se çfarë duhej bërë më parë; të pinte apo hante, ngordhi, “të jesh a të mos jesh”, përmban në pasthënie darvinizin social e që Marksi e shkoqiti duke e kaluar në parathënie: I urituri nuk pyet për formën estetike të ushqimit – për aq kohë sa mund të sigurojë për të ngrënë, shtojmë për të mos e lënë bosh pasthënien.
I turbulluar nga një vazhdimësi rrjedhëse pyes: Ç’mund të ndodhë në të kundërt? Ç’mund të ndodhë nëse shikon se si nxirren në ankand ujrat territoriale të vendit duke u munduar t’i kalosh nën rrogozin e popullit? Ç’mund...ka mjaft pyetje. Them se “krijuesit” e gjendjes, dua të them, duart që e pritën pjellën dhe mëndesha, flejnë të qetë ngaqë mendojnë se kanë makinën shtetërore për çdo rast. Flejnë ngaqë mendojnë. Disi e çuditëshme kjo bashkjetesë, sepse nga çasti që fle, nuk mendohet më dhe e anasjellta. Sidoqoftë ky krijues quhet Plutokraci. Qendron mbi partitë politike sepse pas rrinë lobet. Me të njëjtin shkop drejton e ndëshkon. Nëse dikur mendimin duhej ta përshkonte si një fill i kuq ideologjia, qe e majftueshme të futje; “kështu na mëson Partia” dhe dilje përtej, sot: “Ja ligji, ja dhe Maliqi”, është metamorfoza që shkopi i Moisiut e pësoi dhe solli në jetë Kimerën, përbindëshin mitologjik me kokë luani, trup dhije e bisht gjarpri. Hibrid. Sintaksë e lirisë së fjalës. Je i lirë të lehësh e lehësh sa të duash... (nënkupto... derisa të të lodhen nofullat dhe të mos kesh fuqi të kafshosh). Liri të foluri e katandisur në thashethemnajë individësh, pra, pa zarar. Përkundrazi. Dëfryese. Shtyp i paaftë të analizojë morfologjinë e fjalës “liri” përsa kohë rri në shoqërinë e saj si vaji në ujë. Për të kuptuar gjendjen e mjeruar mjafton të shohim të dhënat e “Freedom Hous”, organizatë jo shtetërore amerikane, me qendër në Washington. Istitut kërkimi që ka si objektiv përhapjen e demokracisë në botë. Statistika e vitit 2009 e rendit, hibridin demokratik shqiptar, përsa i përket lirisë së shtypit, në vendin e 101 në botë. Madje në grupin e vendeve të Europës qendrore e lindore, është e ngjyrosur me të verdhë, vetëm dy shkallë më lart se Danger zone - zona e rrezikëshme, e mbushur me të kuqe.
“Je i lirë të mendosh si unë, sikurse je po aq i lirë të mos mendosh si unë”. Piruetë krokodiliane. Stërhollim pasoje. Gjymtyrët i ngjesh pas trupit, bishtin e harkon për të mundësuar serinë e rrotullimeve marramendëse rreth vetes sikundër bën toka çdo 24 orë dhe kështu e topit shpejt e shpejt viktimën e shkretë e, në një lidhëse tjetër, zbulojmë se në vetvete është një gjest keqardhës përderisa nuk e zgjat agoninë. Rit, me prenë e mbërthyer midis dhëmbëve, rrotullime mahnitëse që do t’i kishte zili çdo dervish ngaqë ky vetë bëhet viktimë e ekstazës ndërkohë që krokodili ruan qetësinë. Ndonjë mund të thotë; ka gjak të ftohtë. Pikërisht është çështje gjaku. Gjakftohtësi. Sidoqoftë, prej “keqardhjes” o quajeni si të doni qëllimin që vesh rrotullimet e krokodilit, raca njerëzore mësoi mjaft. E shndëroi në zanat. Kemi mjekët anestezistë, të domosdoshëm për të zhdukur çdo ndjeshmëri në rastin e ndërhyrjeve kirurgjikale duke futur në trup sasinë e duhur të narkozës të përbërë nga katër lloj helmesh vdekjeprurës, por kemi edhe politikanë që e përdorin me mjeshtëri të rrallë për të trullosur dhe mpirë masat popullore, (Nano dhe viti 1997). Të gjitha këto ballafaqime janë shkak edhe për shumllojshmërinë e formës së marrdhënieve. Psh: Nga çasti kur ti nuk mendon si “unë”, je jashtë meje, jashtë pushtetit që unë përfaqësoj me hirin apo jo të masave që ma ka “dhënë” ose ia kam vjedhur votën, pra, je i huaj për mua e si pasojë edhe për pushtetin. Më thjeshtë. Është e ashtuquajtur demokraci ku opozita ndihet e çrrënjosur, unheimlich (jo në shtëpi – pa atdhe) në një anasjelltësi që largon gjithmonë e më shumë prej rrënjëve, ose më saktë, origjinës së përbashkët e ngjizur te një piksynim që duhet të vërtetohet si ndërtues i sëardhmes vetëm në rast se kuptohet se nuk është kjo bota që dëshirojmë. Nga çastin kur kjo është bota që dëshiron njëri, demokracia krijon vetiu mundësinë për të mashtruar tjetrin. Mendoj se është një shqyerje jo e vogël që fut ujë në anijen e demokracisë.
Ti mendon si unë, ai po ashtu, pra “Ne” përbëjmë një shumicë. E nëse kjo shumicë e shfrytëzon lirinë e saj për të sjellë në krye një sharlatan, një atdheshitës, një shtetshkatërrues, plaçkitës, çfarë qeverie prisni, përveç antidemokratike? Pra, vullneti i shumicës duke zgjedhur në mënyrë demokratike një qeveri jo demokratike, gropos vetë demokracinë. Çdo përpjekje për t’iu kundërvenë kësaj tiranie nga pakica, etiketohet sërish si jodemokratike sepse shkon kundër vullnetit të shumicës. Sërish kemi fundin e demokracisë përderisa të privon nga e drejta për të kundërshtuar. (ju kujtohet letra e të ashtuquajturve intelektualë?) Tepër paradoksale apo jo? Çështja është se kush fiton megjithatë në rastin e kësaj aporie (vështirësi logjike përballë dy argumentave të kundërt, e njëherësh të mundshëm).
* * *
Antisteni - ose “djali i njerkës” - ose “Plutokracia” dhe ... shqiptarët.
Antisteni i jepte mësim privat djalit të një aristokrati. Kur mbaroi koha e mësimdhënies, para se të largohej, filozofi, kërkoi shumën e të hollave që i takonte sipas marrveshjes. Djali i aristokratit nuk pranoi duke thënë:
- Unë do të të hedh në gjyq. Nëse fitoj, paratë i meriton sepse do të thotë se më ke mësuar mirë. Po humba, paratë nuk i meriton sepse nuk më ke mësuar aq mirë sa të fitoj.
- Mirë, - tha filozofi, - pas kësaj edhe unë do të të hedh në gjyq. Nëse fitoj, paratë do t’i marr si fitues i gjyqit, po humba, paratë do t’i marr sepse do të thotë se të kam mësuar mirë. Sido që ta vërtitësh, unë paratë do t’i marr.
(Sidoqë të vërtiten ndodhitë, plutokracia shqiptare del gjithmonë fitimtare, ndërsa populli kurrë. Ja çfarë duhet ndëshkuar të dashur intelektualë partiakë)
* * *