Koha qe te shlyejme borxhet
Profesorët ndërkombëtare të mashtrimit
Nga Gjergj Buxhuku
Në mbi 1 miliard e 200 milionë dollarë borxh që shqiptarët tashmë i kanë të huajve, disa qindra milionë janë shpenzuar dhe futur përsëri në xhepat e konsulentëve të huaj. Tashmë ka filluar pagesa sistematike dhe gjithmonë në rritje e borxheve që kemi marrë. Do të na duhet ti paguajmë në breza paratë që janë marrë, janë përdorur dhe në një pjesë shumë të madhe janë rikthyer përsëri andej nga kanë ardhur pa mundur të prekin për asnjë çast tokën shqiptare. Nëse do të gjykosh faktin nëse është e drejtë apo jo për nga madhësia qindra milionë dollarët e konsulentëve krahasimisht kontributit që ata kanë dhënë për zhvillimin e ekonomisë dhe shoqërisë shqiptare, kjo është një çështje që kërkon kohë të analizohet. Realiteti i sotëm shqiptar flet qartë se edhe sikur kjo shumë parash ashtu siç është e qartë nga të gjithë është mjaft më e lartë se puna e tyre kjo do të ishte e keqja më e vogël. E keqja e madhe dhe e vërteta tronditëse, qëndron në faktin se në mjaft raste kemi paguar këshillat e konsulentëve të huaj që në fakt kanë qënë në kundërshtim me interesat e zhvillimit të vendit. Natyrisht jo për të gjithë duhet përgjithësuar një përfundim i tillë, por fatkeqësisht në mjaft raste dhe në politika të rëndësishme këshillat e të huajve në thelb kanë qenë formula të mashtrimit në shpinën e qytetarëve të shqiptarë. Disa prej tyre edhe shumë të rënda.
Shembulli i parë që duhet të përmendet për rolin dhe pasojat e këshillave të huaja në fatet e Shqipërisë është rasti i krijimit dhe lulëzimit të sistemit të piramidave shkatërrimtare. Ende sot është e pashpjegueshme sesi konsulentë dhe përfaqësues të shumtë të Bankës Botërore dhe sidomos të Fondit Monetar Ndërkombëtar, që në thelbin e misionit të tyre në vende në zhvillim siç ishte dhe është Shqipëria, kanë pikërisht garantin e politikave financiare dhe monetare, nuk e kryen rolin e tyre zyrtar. Sepse fenomeni piramidal në Shqipëri nuk lindi dhe u zhvillua në mënyrë të rrufeshme prej disa ditësh ose disa muajsh. Përkundrazi, fillimet e saj fenomeni i kishte që në momentet e para të hapjes së vendit në vitin 1991 me piramidat e Hajdin Sejdisë. Të mos harrojmë se u deshën plot 6 vjet që nga rasti i piramidës së parë, që sistemi piramidal në Shqipëri të rritej, forcohej, lulëzonte dhe shkatërrohej. Gjatë gjithë këtyre viteve procesi zhvillohej në dritën e diellit, haptas për të gjithë, qofshin edhe qytetarë të thjeshtë të vendit. Është praktikisht e pamundur që konsulentët profesionistë të FMN-së të mos kishin parë dhe vlerësuar fenomenin. As edhe të mos kishin parashikuar sesi do të ishte fati i sistemit piramidal dhe pasojat që ai do të kishte mbi të gjithë jetën politike, ekonomike, psikologjike dhe shoqërore të Shqipërisë. Aq më tepër që shembuj të ngjashëm kishin ndodhur edhe më parë në vende dhe periudha të ndryshme. Megjithatë, asnjë veprim nuk u ndërmorr për të paralajmëruar qeverinë shqiptare të kohës dhe për ta detyruar të kundërvepronte për të mbyllur ose kufizuar përhapjen e fenomenit shkatërrimtar në afatgjatë për vendin dhe qytetarët. Dhe ata paguheshin dhe paguhen ende sot pikërisht për punën që nuk e kryen. Duke mos ia ngarkuar krimin sistemit piramidal përfaqësuesve të huaj mjaftohemi me përfundimin se ata nuk e kryen detyrën për të cilën ata u paguan me paga milionerësh.
Si shembull tjetër domethënës për profesorët e huaj të mashtrimit përmendim rastin e hotel Tiranës. Ishte Banka Europiane Për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), që kërkuan të drejtën dhe u pranua nga Qeveria Shqiptare e kohës për të marrë pjesë në rolin e aksionerit të Hotel Tiranës. Kushtet që përfaqësuesit e bankës në fjalë vunë përpara autoriteteve vendore ishin të tilla që pavarësisht se do të ishin aksionerë në minorancë do të kishin të drejtën e menaxhimit të kompanisë hoteliere më të madhe dhe pothuajse të vetme për një kohë të gjatë në kryeqytetin e vendit. Argumentimi ishte standart dhe bindës për shqiptarët e përulur të kohës: si institucione të rëndësishme ndërkombëtare bankare do të përmirësonin menaxhimin e kompanisë. Përfundimisht lavdia e pjesëmarrjes së BERZH-it në kapitalin e kompanisë së Hotel Tiranës dhe menaxhimi prej saj përmblidhet në rrënimin ekonomik dhe financiar deri në pothuaj shpalljen e falimentit prej kompanisë. Me një cinizëm dhe skemë e vlefshme vetëm për intelektin e indianëve të kohës kolombiane, pikërisht fajin e tyre e përdorën si argument për t’ja ngarkuar partnerit shtetëror, që nuk kishte as përgjegjësinë më të vogël në rezultatet skandaloze financiare të hotel Tiranës.
Përfitimet financiare të konsulentëve të huaj për rastet e mësipërme të mashtrimit nuk janë vetëm shumat e majme të pagesës, por mbi të gjitha bashkëpërfshirja në korrupsion. Si përfaqësues të institucioneve publike ata nuk e kanë problem të përfshihen në afera të pastra korruptive në bashkëpunim me aktorë të ndryshëm të institucioneve shtërore shqiptare dhe përfaqësuesve të grupeve të ndryshme të oligarkisë financirae dhe tregëtare të huaja, kuptohet në shpinë të qytetarëve dhe brezave në një peruidhë afatgjatë.
Profesorët ndërkombëtare të mashtrimit
Nga Gjergj Buxhuku
Në mbi 1 miliard e 200 milionë dollarë borxh që shqiptarët tashmë i kanë të huajve, disa qindra milionë janë shpenzuar dhe futur përsëri në xhepat e konsulentëve të huaj. Tashmë ka filluar pagesa sistematike dhe gjithmonë në rritje e borxheve që kemi marrë. Do të na duhet ti paguajmë në breza paratë që janë marrë, janë përdorur dhe në një pjesë shumë të madhe janë rikthyer përsëri andej nga kanë ardhur pa mundur të prekin për asnjë çast tokën shqiptare. Nëse do të gjykosh faktin nëse është e drejtë apo jo për nga madhësia qindra milionë dollarët e konsulentëve krahasimisht kontributit që ata kanë dhënë për zhvillimin e ekonomisë dhe shoqërisë shqiptare, kjo është një çështje që kërkon kohë të analizohet. Realiteti i sotëm shqiptar flet qartë se edhe sikur kjo shumë parash ashtu siç është e qartë nga të gjithë është mjaft më e lartë se puna e tyre kjo do të ishte e keqja më e vogël. E keqja e madhe dhe e vërteta tronditëse, qëndron në faktin se në mjaft raste kemi paguar këshillat e konsulentëve të huaj që në fakt kanë qënë në kundërshtim me interesat e zhvillimit të vendit. Natyrisht jo për të gjithë duhet përgjithësuar një përfundim i tillë, por fatkeqësisht në mjaft raste dhe në politika të rëndësishme këshillat e të huajve në thelb kanë qenë formula të mashtrimit në shpinën e qytetarëve të shqiptarë. Disa prej tyre edhe shumë të rënda.
Shembulli i parë që duhet të përmendet për rolin dhe pasojat e këshillave të huaja në fatet e Shqipërisë është rasti i krijimit dhe lulëzimit të sistemit të piramidave shkatërrimtare. Ende sot është e pashpjegueshme sesi konsulentë dhe përfaqësues të shumtë të Bankës Botërore dhe sidomos të Fondit Monetar Ndërkombëtar, që në thelbin e misionit të tyre në vende në zhvillim siç ishte dhe është Shqipëria, kanë pikërisht garantin e politikave financiare dhe monetare, nuk e kryen rolin e tyre zyrtar. Sepse fenomeni piramidal në Shqipëri nuk lindi dhe u zhvillua në mënyrë të rrufeshme prej disa ditësh ose disa muajsh. Përkundrazi, fillimet e saj fenomeni i kishte që në momentet e para të hapjes së vendit në vitin 1991 me piramidat e Hajdin Sejdisë. Të mos harrojmë se u deshën plot 6 vjet që nga rasti i piramidës së parë, që sistemi piramidal në Shqipëri të rritej, forcohej, lulëzonte dhe shkatërrohej. Gjatë gjithë këtyre viteve procesi zhvillohej në dritën e diellit, haptas për të gjithë, qofshin edhe qytetarë të thjeshtë të vendit. Është praktikisht e pamundur që konsulentët profesionistë të FMN-së të mos kishin parë dhe vlerësuar fenomenin. As edhe të mos kishin parashikuar sesi do të ishte fati i sistemit piramidal dhe pasojat që ai do të kishte mbi të gjithë jetën politike, ekonomike, psikologjike dhe shoqërore të Shqipërisë. Aq më tepër që shembuj të ngjashëm kishin ndodhur edhe më parë në vende dhe periudha të ndryshme. Megjithatë, asnjë veprim nuk u ndërmorr për të paralajmëruar qeverinë shqiptare të kohës dhe për ta detyruar të kundërvepronte për të mbyllur ose kufizuar përhapjen e fenomenit shkatërrimtar në afatgjatë për vendin dhe qytetarët. Dhe ata paguheshin dhe paguhen ende sot pikërisht për punën që nuk e kryen. Duke mos ia ngarkuar krimin sistemit piramidal përfaqësuesve të huaj mjaftohemi me përfundimin se ata nuk e kryen detyrën për të cilën ata u paguan me paga milionerësh.
Si shembull tjetër domethënës për profesorët e huaj të mashtrimit përmendim rastin e hotel Tiranës. Ishte Banka Europiane Për Rindërtim dhe Zhvillim (BERZH), që kërkuan të drejtën dhe u pranua nga Qeveria Shqiptare e kohës për të marrë pjesë në rolin e aksionerit të Hotel Tiranës. Kushtet që përfaqësuesit e bankës në fjalë vunë përpara autoriteteve vendore ishin të tilla që pavarësisht se do të ishin aksionerë në minorancë do të kishin të drejtën e menaxhimit të kompanisë hoteliere më të madhe dhe pothuajse të vetme për një kohë të gjatë në kryeqytetin e vendit. Argumentimi ishte standart dhe bindës për shqiptarët e përulur të kohës: si institucione të rëndësishme ndërkombëtare bankare do të përmirësonin menaxhimin e kompanisë. Përfundimisht lavdia e pjesëmarrjes së BERZH-it në kapitalin e kompanisë së Hotel Tiranës dhe menaxhimi prej saj përmblidhet në rrënimin ekonomik dhe financiar deri në pothuaj shpalljen e falimentit prej kompanisë. Me një cinizëm dhe skemë e vlefshme vetëm për intelektin e indianëve të kohës kolombiane, pikërisht fajin e tyre e përdorën si argument për t’ja ngarkuar partnerit shtetëror, që nuk kishte as përgjegjësinë më të vogël në rezultatet skandaloze financiare të hotel Tiranës.
Përfitimet financiare të konsulentëve të huaj për rastet e mësipërme të mashtrimit nuk janë vetëm shumat e majme të pagesës, por mbi të gjitha bashkëpërfshirja në korrupsion. Si përfaqësues të institucioneve publike ata nuk e kanë problem të përfshihen në afera të pastra korruptive në bashkëpunim me aktorë të ndryshëm të institucioneve shtërore shqiptare dhe përfaqësuesve të grupeve të ndryshme të oligarkisë financirae dhe tregëtare të huaja, kuptohet në shpinë të qytetarëve dhe brezave në një peruidhë afatgjatë.