Federata Ballkanike, testim apo strategji
Nga Rafael Floqi
Presidenca greke citonte Papandreun që ka thënë se nuk ka "më vrima të errëta në Ballkan dhe se shumë vende ballkanike po përpiqen të hyjnë në BE, dhe kjo gjë sipas tij, do të ndodhë shumë shpejt". Por, në fakt, Papandreu nuk arriti të shpjegohej se çfarë nënkuptone ai me shumë shpejt…
BRUKSEL - Ministri i Jashtëm grek, Jorgos Papandreu, i tregoi para disa ditësh së përditshmes gjermane Sueddeutsche Zeitung në një intervistë, një ide të vjetër për krijimin e një Federate të vendeve ballkanike, që, sipas Greqisë, do të mirëpritej nga Bashkimi Evropian. Por kjo deklaratë e Papandreut, nga njera anë, duket shpresëdhënëse për vendet Ballkanit, nga ana tjetër shkaktoi një reaksion deklaratash, kryesisht jugosllave të Xhinxhiçit për rishikimin e Dejtonit, pra, rishikim kufijsh në Ballkan. Në këtë moment të skenës politike ballkanike po duket një kontradiktë, mes tendencave centripete dhe centrifuge të integrimit ballkanik dhe atij evropian. Presidenca greke citonte Papandreun që ka thënë se nuk ka "më vrima të errëta në Ballkan dhe se shumë vende ballkanike po përpiqen të hyjnë në BE, dhe kjo gjë, sipas tij, do të ndodhë shumë shpejt". Por në fakt, Papandreu nuk arriti të shpjegohej se çfarë nënkuptone ai me shumë shpejt, por shtoi se vendet ballkanike do të duhet të kenë një të ardhme të shpejtë në Evropë dhe se Greqia, si president i radhës do të bënte ç'të mundtte që ta përshpejtonte procesin e asociimit të vendeve ballkanike në BE. Në fakt, kjo shpeh qartë tendencën, apo edhe dëshirën greke për të qenë protagoniste e shprehur ndër të tjera edhe me planin grek ekonomik për Ballkanin. Vetë presidenca greke e BE-së do të kurorëzohet me samitin e vendeve të BE-së dhe të vendeve balkanikë në Selanik në qershor. Në fakt, kjo nuk është një ide e re e vetë Papandreut. Ai, qysh me rënien e regjimit të Milosheviçit në shkurt të vitit 2000, i pat dhënë radios jugosllave B92 një intervistë, në të cilën ai sqaronte se një gjë të tillë ai e kishte pasur diskutuar edhe me Millosheviçin në atë kohë. Porse, qysh atëhere, sqaronte ai, koncepti kishte ndryshuar. Papandreu e përcaktonte kështu konceptin e tij për Federatën si "rrugë për futjen e Ballkanit në institucionet evropiane.
Federata si synim
"Historikisht ballkanasit kanë pasur herë pas here të njejtin vizion: një Federatë ballkanike me një kushtetutë ballkanike dhe kjo qysh prej 200 vjetësh. Rigas Fereos pat dalë me një kushtetutë të një Ballkani multikulturor që të punonte së bashku në bazë të parimeve të demokracisë, multikulturalizmit, respektit të të drejtave të njeriut dhe respektimit të drejtave pa dallime raciale, etnike dhe fetare. Ideja që në thelb shprehte iluminizmin e pas luftraveve ballkanike për çlirim nga Perandoria Otomane, tani po rimerret.
"Tani ne kemi një mundësi, e cila është Evropa. Ajo është zhvilluar pas një lufte të tmerrshme si Lufta e Dytë Botërore që ngërtheu këto parime në frymën e të menduarit dhe të vepruarit. Ne nuk duhet ta humbasim atë dhe duhet të heqim dorë nga inatet dhe stereotipet e paragjykimet tona. Unë nuk jam duke biseduar vetëm për grekët dhe jugosllavët, pasi marrëdhëniet e tyre janë stereotipe. Por ne jemi duke i përpjekur t'i thyejmë këto stereotipe me Turqinë. Në Evropë ka vetëm një vend, që mund të merret si model për këtë dhe ky është Greqia që është sa vend ballkanik aq edhe evropian".
Pra, ky synim i rolit diplomatik të Greqisë është parë më tepër si një veçori e Greqisë së varfër brenda BE-së, për të pasur një rol specifik në politikën evropiane, ku roli i së cilës duke iu referuar Italisë për shembull revistës "Panorama" shihet me përbuzje, duke e cilësuar me titullin: "Ah edhe këta grekët!". Kjo edhe pasi presidenca e fundit greke e BE-së u karakterizua nga lëvizje të paskrupullta të politikës së Athinës. Vënia e interesave greke mbi ato evropiane, pozicioni skeptik ndaj së ardhmes së Evropës së Bashkuar dhe vendosja e sanksioneve kundër Maqedonisë, megjithë refuzimin e BE-së janë vetëm disa prej kokëçarjeve të evropianëve me kokëfortësinë e Athinës.
Po kohët kanë ndryshuar. Greqia e tanishme nuk i kundërvihet, por madje e synon prioritetin e interesave evropiane mbi ato kombëtare, përpiqet të gjejë ura lidhëse me Turqinë dhe të kërkojë zgjidhje për çështjen e Qipros. Një pozicionim i tillë ka ndryshuar dukshëm edhe imazhin e Greqisë në Evropë, duke e bërë edhe fjalën e saj më të respektueshme.
Dejtoni dhe Eurosllavia
Vetë Papandreu theksoi se kjo ide (Federata) nuk është pa mbështetje në BE. Në kornizën politike evropiane në qendrimin ndaj Ballkanit, në ndryshim nga strategjia dhe politika amerikane është parashikuar krijimi i një grupimi shtetesh në Ballkan, që duhet të integrohen së pari mes tyre. Në këtë kuadër, integrimi i ish-Jugosllavisë shihet si primar. Por ky integrim dhe në vetë konceptin evropian të Eurosllavias nuk është i përcaktuar roli i Kosovës, për shkak të statusit të papërcaktuar të saj. Lidhur me deklaratën e kryeministrit serb, Zoran Gjingjiqit për javoren gjermane "Shpigël", në të cilën pohohet se "Beogradi do të kërkojë konferencë të re të Dejtonit për caktimin e kufijve të rinj në Ballkan, nëse shqiptarët e Kosovës do të insistojnë në pavarësinë e krahinës", zëdhënësja e përfaqësuesit të lartë të BE, Havier Solanës deklaroi se një lloj i tillë i konferencës për Ballkanin nuk është e nevojshme, se çështja e statusit përfundimtar të Kosovës, ende nuk është në rend të ditës, as që në ndonjë mënyrë mund të lidhet fati i Bosnjës dhe Hercegovinës me të Kosovës.
"Deklarata e kryeministrit të Serbisë se pavarësia e Kosovës nuk është më temë tabu, është një lëvizje pozitive, nëse është thënë me sinqeritet", ka vlerësuar kryeministri i qeverisë së Kosovës, Bajram Rexhepi, në një prononcim dhënë Radios Evropa e Lirë. "Mirëpo, ka shtuar zoti Rexhepi, është shumë herët të nxirren konkluzione nga kjo deklaratë e zotit Gjinxhiq", dhe ka pohuar se "nëse do të bëhej fjalë për një thirrje apo për një konferencë të re të Dajtonit, atëhere Kosova duhet të japë përgjigjen e vet pas shqyrtimit të saj në institucionet e zgjedhura". Përfaqësuesi i kryesisë greke në BE ka deklaruar se "Greqia nuk ka çka të shtojë në deklaratën nga kabineti i Solanës".
Politika e re greke
Më 1 janar të këtij viti, Greqia mori presidencën e radhës të BE-së. Sipas ministrit të saj të Jashtëm, objektivi kryesor i presidencës greke do të jetë nxitja e zgjerimit të BE-së në Lindje. Në muajin prill, në Athinë do të zhvillohet edhe ceremonia e nënshkrimit të protokolleve të anëtarësimit të dhjetë shteteve të reja në BE. Për ta presidenca e radhës e BE, paraqet në vetvete një shans për shndërrimin e saj në një ngjarje historike.
Mundësitë për realizimin e këtij synimi nuk mungojnë. Megjithëse beteja e zgjerimit të BE-së u fitua që në muajin dhjetor të vitit të shkuar në Kopenhagë, për presidencën greke mbetet ende shumë për të bërë. Kjo vetëm për shkak të ceremonisë simbolike të nënshkrimit të protokolleve të anëtarësimeve të reja, të shpallur shpesh si një akt simbolik të ribashkimit të Evropës. Brenda presidencës greke pritet të bjerë edhe gongu i përfundimit të konventës kushtetuese. Në fund të presidencës greke, në muajin qershor, pjesëtarët e konventës, me në krye francezin Zhiskar d´Esten, pritet t´i paraqesin Këshillit të BE-së projektkushtetutën evropiane.
Kushtetuta evropiane pritet të sanksionojë karakterin përfundimtar që bashkësia evropiane do të marrë në të ardhmen: nëse do të ketë formën e një federate apo bashkimi shtetesh, nëse do të jetë një supershtet apo superfuqi. Këto pyetje pritet të dominojnë dukshëm diskutimin e ligjit themeltar evropian në ditët e javët e ardhshme, diskutim ky, në të cilin Athinës do t´i bjerë të luajë rol jo më pak qendror se të tjerët. Presidenca greke përkon kështu me dy prej sprovave më forta të BE-së, zgjerimin e tij historik në Lindje dhe përcaktimin e aftësisë së tij për t´i qëndruar kohës.
Greqisë do t´i jepet kështu rasti të luajë rolin që dëshiron.
Nga Rafael Floqi
Presidenca greke citonte Papandreun që ka thënë se nuk ka "më vrima të errëta në Ballkan dhe se shumë vende ballkanike po përpiqen të hyjnë në BE, dhe kjo gjë sipas tij, do të ndodhë shumë shpejt". Por, në fakt, Papandreu nuk arriti të shpjegohej se çfarë nënkuptone ai me shumë shpejt…
BRUKSEL - Ministri i Jashtëm grek, Jorgos Papandreu, i tregoi para disa ditësh së përditshmes gjermane Sueddeutsche Zeitung në një intervistë, një ide të vjetër për krijimin e një Federate të vendeve ballkanike, që, sipas Greqisë, do të mirëpritej nga Bashkimi Evropian. Por kjo deklaratë e Papandreut, nga njera anë, duket shpresëdhënëse për vendet Ballkanit, nga ana tjetër shkaktoi një reaksion deklaratash, kryesisht jugosllave të Xhinxhiçit për rishikimin e Dejtonit, pra, rishikim kufijsh në Ballkan. Në këtë moment të skenës politike ballkanike po duket një kontradiktë, mes tendencave centripete dhe centrifuge të integrimit ballkanik dhe atij evropian. Presidenca greke citonte Papandreun që ka thënë se nuk ka "më vrima të errëta në Ballkan dhe se shumë vende ballkanike po përpiqen të hyjnë në BE, dhe kjo gjë, sipas tij, do të ndodhë shumë shpejt". Por në fakt, Papandreu nuk arriti të shpjegohej se çfarë nënkuptone ai me shumë shpejt, por shtoi se vendet ballkanike do të duhet të kenë një të ardhme të shpejtë në Evropë dhe se Greqia, si president i radhës do të bënte ç'të mundtte që ta përshpejtonte procesin e asociimit të vendeve ballkanike në BE. Në fakt, kjo shpeh qartë tendencën, apo edhe dëshirën greke për të qenë protagoniste e shprehur ndër të tjera edhe me planin grek ekonomik për Ballkanin. Vetë presidenca greke e BE-së do të kurorëzohet me samitin e vendeve të BE-së dhe të vendeve balkanikë në Selanik në qershor. Në fakt, kjo nuk është një ide e re e vetë Papandreut. Ai, qysh me rënien e regjimit të Milosheviçit në shkurt të vitit 2000, i pat dhënë radios jugosllave B92 një intervistë, në të cilën ai sqaronte se një gjë të tillë ai e kishte pasur diskutuar edhe me Millosheviçin në atë kohë. Porse, qysh atëhere, sqaronte ai, koncepti kishte ndryshuar. Papandreu e përcaktonte kështu konceptin e tij për Federatën si "rrugë për futjen e Ballkanit në institucionet evropiane.
Federata si synim
"Historikisht ballkanasit kanë pasur herë pas here të njejtin vizion: një Federatë ballkanike me një kushtetutë ballkanike dhe kjo qysh prej 200 vjetësh. Rigas Fereos pat dalë me një kushtetutë të një Ballkani multikulturor që të punonte së bashku në bazë të parimeve të demokracisë, multikulturalizmit, respektit të të drejtave të njeriut dhe respektimit të drejtave pa dallime raciale, etnike dhe fetare. Ideja që në thelb shprehte iluminizmin e pas luftraveve ballkanike për çlirim nga Perandoria Otomane, tani po rimerret.
"Tani ne kemi një mundësi, e cila është Evropa. Ajo është zhvilluar pas një lufte të tmerrshme si Lufta e Dytë Botërore që ngërtheu këto parime në frymën e të menduarit dhe të vepruarit. Ne nuk duhet ta humbasim atë dhe duhet të heqim dorë nga inatet dhe stereotipet e paragjykimet tona. Unë nuk jam duke biseduar vetëm për grekët dhe jugosllavët, pasi marrëdhëniet e tyre janë stereotipe. Por ne jemi duke i përpjekur t'i thyejmë këto stereotipe me Turqinë. Në Evropë ka vetëm një vend, që mund të merret si model për këtë dhe ky është Greqia që është sa vend ballkanik aq edhe evropian".
Pra, ky synim i rolit diplomatik të Greqisë është parë më tepër si një veçori e Greqisë së varfër brenda BE-së, për të pasur një rol specifik në politikën evropiane, ku roli i së cilës duke iu referuar Italisë për shembull revistës "Panorama" shihet me përbuzje, duke e cilësuar me titullin: "Ah edhe këta grekët!". Kjo edhe pasi presidenca e fundit greke e BE-së u karakterizua nga lëvizje të paskrupullta të politikës së Athinës. Vënia e interesave greke mbi ato evropiane, pozicioni skeptik ndaj së ardhmes së Evropës së Bashkuar dhe vendosja e sanksioneve kundër Maqedonisë, megjithë refuzimin e BE-së janë vetëm disa prej kokëçarjeve të evropianëve me kokëfortësinë e Athinës.
Po kohët kanë ndryshuar. Greqia e tanishme nuk i kundërvihet, por madje e synon prioritetin e interesave evropiane mbi ato kombëtare, përpiqet të gjejë ura lidhëse me Turqinë dhe të kërkojë zgjidhje për çështjen e Qipros. Një pozicionim i tillë ka ndryshuar dukshëm edhe imazhin e Greqisë në Evropë, duke e bërë edhe fjalën e saj më të respektueshme.
Dejtoni dhe Eurosllavia
Vetë Papandreu theksoi se kjo ide (Federata) nuk është pa mbështetje në BE. Në kornizën politike evropiane në qendrimin ndaj Ballkanit, në ndryshim nga strategjia dhe politika amerikane është parashikuar krijimi i një grupimi shtetesh në Ballkan, që duhet të integrohen së pari mes tyre. Në këtë kuadër, integrimi i ish-Jugosllavisë shihet si primar. Por ky integrim dhe në vetë konceptin evropian të Eurosllavias nuk është i përcaktuar roli i Kosovës, për shkak të statusit të papërcaktuar të saj. Lidhur me deklaratën e kryeministrit serb, Zoran Gjingjiqit për javoren gjermane "Shpigël", në të cilën pohohet se "Beogradi do të kërkojë konferencë të re të Dejtonit për caktimin e kufijve të rinj në Ballkan, nëse shqiptarët e Kosovës do të insistojnë në pavarësinë e krahinës", zëdhënësja e përfaqësuesit të lartë të BE, Havier Solanës deklaroi se një lloj i tillë i konferencës për Ballkanin nuk është e nevojshme, se çështja e statusit përfundimtar të Kosovës, ende nuk është në rend të ditës, as që në ndonjë mënyrë mund të lidhet fati i Bosnjës dhe Hercegovinës me të Kosovës.
"Deklarata e kryeministrit të Serbisë se pavarësia e Kosovës nuk është më temë tabu, është një lëvizje pozitive, nëse është thënë me sinqeritet", ka vlerësuar kryeministri i qeverisë së Kosovës, Bajram Rexhepi, në një prononcim dhënë Radios Evropa e Lirë. "Mirëpo, ka shtuar zoti Rexhepi, është shumë herët të nxirren konkluzione nga kjo deklaratë e zotit Gjinxhiq", dhe ka pohuar se "nëse do të bëhej fjalë për një thirrje apo për një konferencë të re të Dajtonit, atëhere Kosova duhet të japë përgjigjen e vet pas shqyrtimit të saj në institucionet e zgjedhura". Përfaqësuesi i kryesisë greke në BE ka deklaruar se "Greqia nuk ka çka të shtojë në deklaratën nga kabineti i Solanës".
Politika e re greke
Më 1 janar të këtij viti, Greqia mori presidencën e radhës të BE-së. Sipas ministrit të saj të Jashtëm, objektivi kryesor i presidencës greke do të jetë nxitja e zgjerimit të BE-së në Lindje. Në muajin prill, në Athinë do të zhvillohet edhe ceremonia e nënshkrimit të protokolleve të anëtarësimit të dhjetë shteteve të reja në BE. Për ta presidenca e radhës e BE, paraqet në vetvete një shans për shndërrimin e saj në një ngjarje historike.
Mundësitë për realizimin e këtij synimi nuk mungojnë. Megjithëse beteja e zgjerimit të BE-së u fitua që në muajin dhjetor të vitit të shkuar në Kopenhagë, për presidencën greke mbetet ende shumë për të bërë. Kjo vetëm për shkak të ceremonisë simbolike të nënshkrimit të protokolleve të anëtarësimeve të reja, të shpallur shpesh si një akt simbolik të ribashkimit të Evropës. Brenda presidencës greke pritet të bjerë edhe gongu i përfundimit të konventës kushtetuese. Në fund të presidencës greke, në muajin qershor, pjesëtarët e konventës, me në krye francezin Zhiskar d´Esten, pritet t´i paraqesin Këshillit të BE-së projektkushtetutën evropiane.
Kushtetuta evropiane pritet të sanksionojë karakterin përfundimtar që bashkësia evropiane do të marrë në të ardhmen: nëse do të ketë formën e një federate apo bashkimi shtetesh, nëse do të jetë një supershtet apo superfuqi. Këto pyetje pritet të dominojnë dukshëm diskutimin e ligjit themeltar evropian në ditët e javët e ardhshme, diskutim ky, në të cilin Athinës do t´i bjerë të luajë rol jo më pak qendror se të tjerët. Presidenca greke përkon kështu me dy prej sprovave më forta të BE-së, zgjerimin e tij historik në Lindje dhe përcaktimin e aftësisë së tij për t´i qëndruar kohës.
Greqisë do t´i jepet kështu rasti të luajë rolin që dëshiron.
