Haine, diçka më shumë për poetin

makuciko

Forumium praecox
Haine, diçka më shumë për poetin

Nachtgedanken

Denk ich an Deutschland in der Nacht,
Dann bin ich um den Schlaff gebracht,
Ich kann nicht mehr die Augen schliessen
Und meine heißen Tränen fließen.

Die Jahre kommen und vergehn!
Set ich die Mutter nicht gesehn,
Zwölf Jahre sind schon hingegangen;
Es wächst mein Sehnen und Verlangen.

Mein Sehnen und Verlangen wächst.
Die alte Frau hat mich behext
Ich denke immer an die alte,
Die alte Frau, die Gott erhalte!

Die alte Frau hat mich so lieb,
Und in den Briefen die sie schrieb,
Seh ich wie ihre Hand gezittert,
Wie tief das Mutterherz erschüttert.

Die Mutter liegt mir stets im Sin.
Zwölf lange Jahre flossen hin,
Zwölf lange Jahre sind verflossen,
Seit ich sie nicht ans Herz geschlossen.

Deutschland hat ewigen Bestand,
Es ist ein kerngesundes Land,
Mit seinen Eichen, seinen Linden,
Werd' ich es immer wieder finden.

Nach Deutschland lechzt' ich nicht so sehr,
Wenn nicht die Mutter dorten wär;
Das Vaterland wird nie verderben,
Jedoch die alte Frau kann sterben.

Seit ich das Land verlassen hab,
So viele sanken dort ins Grab,
Die ich gelibt- wenn ich sie zähle,
So will verbluten meine Seele.

Und zählen muss ich - mit der Zahl
Schwillt immer höher meine Qual,
Mir ist, als wälzten sich die Leichen
Auf meine Brust - Gottlob! sie weichen!

Gottlob! durch meine Fenster bricht
Französisch heit'rs Tageslicht;
Es kommt mein Weib, schön wie der Morgen,
Und lächelt fort die deutschen Sorgen.

Heine
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Meditime të natës

Kur Gjermaninë kujtoj ndonj' natë,
Më ikën gjumi, humbet në çast.
Që të mbyll sy, as bëhet fjalë
E çurg më rrjedhin ca lot' të valë.

Siç vijnë vitet, ashtu dhe shkojnë.
Unë mëmën time, më nuk e shoh.
Dymbëdhjet' vite të gjatë ikën,
Malli për të sa vjen e rritet.

Më rritet malli, nuk ka të rreshtur.
Ajo grua plakë më ka magjepsur.
Mendja prej saj, s'më shqitet mua,
Zot, ty të lutem, atë ta ruash!

Gruaja plakë, sa fort më do!
Unë në çdo letër që çon e shoh
Dorën e saj, sa shumë i dridhet,
Zemra prej nëne, sa thellë tronditet.

S'më hiqet mendjes, kjo mëma ime,
Ndonse kanë shkuar dymbëdhjet' vite,
Dymbëdhjet' vite pa fund, pa anë,
Që s'e pushtoj, që s'më ka pranë.

Si Gjermania, nuk ka në botë.
Vend i shëndetshëm është dhe i fortë.
Lisa të larta plot, edhe blirë,
Kurdo të shkoj, e gjej më mirë.

Për Gjermaninë kaq s'më digjej zëmra,
Sikur mos rronte aty dhe mëma;
Atdheu s'tretet, gjithmon' do mbesë.
Mëma është plakë, mund dhe të vdesë.

Që kur lashë vendin, s'jam më atje,
S'di se sa njerëz prehen nën dhe
Që i kam dashur - numër nuk them,
Se shpirti mbushet me gjak e vrer.

Mir'po më duhet ta them sa vdiqën,
Ndonse kështu e shtoj torturën.
Në gjoks më ngjan se çdo kufomë,
Frikshëm përdridhet - o Zot, shpëtomë!

Zot, qofsh lëvduar! tej në dritare,
Zbardhëllon dita me diell prej France.
Hyn vasha ime si yll mëngjesi,
Brengat gjermane, krejt i merr dreqi!

Haine
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Haine donte të ishte një ngacmues i përjetshëm e kësaj ia doli mbanë edhe kohë më vonë mbas vdekjes së tij. Ndonse Otto von Bismarck dhe perandoresha Elisabeth e Austrisë ("Sissi") numëroheshin si adhurues të tij (asqë mund të mendohet që ata të kishin pikëpamje të majta), pjesa e privilegjuar e shoqërisë gjermane, edhe mbas Luftës së Dytë Botërore, shpesh e identifikoi veten me ata të cilët Haine i vuri në lojë në vargjet e tij.
Në shumicën e rasteve u cituan ose u komentuan vetëm "Lorelai" ose të tjera vargje të cilat as kundërshtarët e tij më të rreptë nuk mund t'i anashkalonin. Edhe kohë më vonë mbas heqjes të censurës me të cilën poeti gjatë gjithë jetës pati probleme, aspektet politike dhe erotike të veprës së tij me të cilat ai qëllimisht kish provokuar bashkëkohësit, u lanë në heshtje.
Personalisht Haine më tërheq me formën e thjeshtë e të hapur të formulimit të vargut ose mendimit. Më bën për vete sidomos ironia e tij edhe kur është fjala për gjëra shumë serioze.
Për sot kam zgjedhur disa vargje që shfaqin etiketën erotike të poetit. Vargjet e para janë shkruar në kohën që ai ishte student në Bon. Të jesh "kavalier" me damat, ai e shpreh sipas mënyrës së tij:
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Hast du vertrauten Umgang mit Damen,
Schweig, Freundchen, stille und nenne nie Namen:
Um ihretwillen, wenn sie fein sind,
Um deinetwillen, wenn sie gemein sind.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Po ta kesh mirë muhabetin me femrat,
Hesht, miku im, mos përmend emrat:
Për hir të tyre, në janë shpirtmira
Dhe për hir tënd, në qofshin shtriga.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

E njëjta ide, por e shprehur paksa më ndryshe:

Wie schändlich du gehandelt,
Ich hab es den Menschen verhehlet,
Und bin hinausgefahren aufs Meer,
Und hab es den Fischen erzählet,

Ich laß dir den guten Namen
Nur auf dem festen Lande;
Aber im ganzen Ozean
Weiß man von deiner Schande.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Sa e pacipë ti u tregove,
Një fjalë s'ua thashë njerzve,
Por shkova larg, në breg të detit
Dhe u rrëfeva peshqve.

Të pacënuar në tokë të thatë
Ta lashë emrin e mirë,
Ama, gjithë oqeani mbarë
Ta njeh paturpësinë.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Që kati i sipërm i shoqërisë gjermane s'e kishte aq për zemër Hainen, s'është vështirë të shpjegohet. Rreth një shekull e gjysmë më parë ai s'linte fjalë pa thënë kundër tyre.
Ja një shembull:

Lumpentum

Die reichen Leute, die gewinnt
Man nur durch platte Schmeichelein-
Das Geld ist platt, mein liebes Kind,
und will auch platt geschmeichelt sein.

Das Weihrauchfaß, das schwinge keck
Vor jedem göttlich goldnem Kalb
Bet an im Staub, bet an im Dreck,
vor allem aber lob nicht halb.

Das Brot ist teuer dieses Jahr,
Jedoch die schönsten Worte hat
Man noch umsonst - Besinge gar
Mäcenas' Hund, und friß dich satt.
 

ladouce2005

Primus registratum
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

</font><blockquote><font class="small">Citim:</font><hr />
Po ta kesh mirë muhabetin me femrat,
Hesht, miku im, mos përmend emrat:
Për hir të tyre, në janë shpirtmira
Dhe për hir tënd, në qofshin shtriga.

[/ QUOTE ]
/pf/images/graemlins/smile.gif shume e bukur kjo
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Mizerie

Të pasurit bën për vete ti
Duke i lëvduar, duke u lëpirë;
E lëmuar paraja është, biri im,
ndaj dhe ka qejf ta lëmosh mirë.

Ngri tym temiani gjer lart në qiell
Para çdo të arti, hyjnori viç.
Falu mbi pluhur, falu mbi pleh,
veç jo përgjysmë, por megjith' shpirt.

Buka e shtrenjtë u bë sivjet,
Por fjalët e mira janë badihava.
Zotnisë lëvdoja dhe qenin - ç'pret
dhe si shpërblim, mbush barkun, ha!
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Historikisht, Haine i përket fundit të shkollës romantike, por ai nuk ka qejf aspak leqendisjet, përgjërimet dhe alivanosjet e tepruara të kësaj shkolle. Elementeve të tillë ai u kundërvihet me një lojj "ironie romantike" që s'kursen as ndjenjat e brendshme shpirtërore. Klishetë e peisazheve natyrore dhe të dashurisë së përvëluar e nxisin poetin të parodizojë:

Një shkëmb gëlqeror i pamatë që aq shumë i ngjan gjoksit të bardhë të një femre, ngrihet mbi sipërfaqen e trazuar të detit. Deti përsillet rreth shkëmbit, luan me të dhe e stërpik ngacmueshëm, pastaj e pushton me krahët e tij të fuqishëm dallgësorë. Mbi atë shkëmb ngrihet një qytet dhe atje, në një ballkon të lartë, një grua e bukur luan një melodi të kthjellët në një kitarë spanjolle.

Poshtë atij ballkoni, rri një poet gjerman. Kur tingujt melodiozë të kitarës spanjolle zbresin në veshët e tij, ai u bashkangjit atyre tingujve disa vargje që dalin nga shpirti i tij i mrekulluar:

Ah, t'isha unë i tërbuari det
Dhe ti ky shkëmbi atje tej!

I yni poet gjerman, për fat të keq, nuk mundi t'i këndojë këto vargje, por veç sa i mendoi. Sëpari ai s'kishte zë për këtë punë, sëdyti ishte pak torollak. Atë mbrëmje, ndërsa e mori gruan e bukur dhe sëbashku shëtitën bregut të detit, ai mbeti krejt i heshtur.

Valët u përplasën të egra në gjoksin shkëmbor dhe mbi sipërfaqen e detit, hëna hodhi një rreze të stërgjatë si ndonjë urë të artë që të çon drejt vendit të përndezjes.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Klasicizmi i njohur i Haines i kalon edhe kufijtë e kritikës ndaj romantizmit:

Die Liebe, die Liebe

Das Fräulein stand am Meere
Und seufzte lang und bang,
Es rührte sie so sehre
Der Sonnenuntergang.

Mein Fräulein! sein sie munter,
Das ist ein altes Stück;
Hier vorne geht sie unter
Und kehrt von hinten zurück.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Dashuria, dashuria

Zonjusha rri buz' detit,
Psherëtin edhe rënkon
Se shpirtin ia ka prekur
Ky diell që perëndon.

Mos u trishto, zonjushe!
Kjo është përrallë e vjetër.
Kësaj ane dielli ulet,
Del prapë në anën tjetër.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Të njëjtën temë e trajton poeti edhe tek vargjet e mëposhtme. Kësaj here "viktima" është pejsazhi natyror:

Es ziehen die brausenden Wellen
Wohl nach dem Strand;
Sie schwellen und zerschellen
Wohl auf dem Sand.

Sie kommen groß und kräftig,
Ohn Unterlaß;
Sie werden endlich heftig -
Was hilft uns das?
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Tërbimthi turren dallgët
Bregut të gjërë;
Shpërhapen e shkërmoqen
Kudo në rërë.

Të furishme, të larta shumë
Vijn' pa ndalim;
Përplasen e bëjn zhurmë -
Ne kjo ç'na ndin?
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Haine nuk mund ta durojë "patriotizmin" llafollogjik, përbetimet kudo e në çdo kohë për Atdheun e gjithçka që lidhet me të. Ai shprehet hapur:

Wenn ich beseligt von schönen Küssen,
In deinen Armen mich wohl befinde,
Dann mußt du mir nie von Deutschland reden; -
Ich kanns nicht vertragen, - es hat seine Gründe.

Ich bitte dich, laß mich mit Deutschland in Frieden!
Du mußt mich nicht plagen mit ewigen Fragen
Nach Heimat, Sippschaft und Lebenverhältnis; -
Es hat seine Gründe, - ich kanns nicht vertragen.

Die Eichen sind grün, und blau die Augen
Der deutschen Frauen; sie schmachten gelinde
Und seufzen von Liebe, Hofnung und Glauben; -
Ich kanns nicht vertragen, - es hat seine Gründe.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

I pushtuar nga puthjet e ëmbla, kur jam
Në krahët e tua dhe më deh lumturia,
Nuk dua të më flasësh për Gjermaninë aspak; -
Unë s'mund ta duroj, - kam arsyet e mia.

Megjith' Gjermani! Më ler, të lutem, të qetë!
S'është e thënë të më mbytësh me pyetje k'sisoj
Për Atdheun, zakonet, për mënyrën e jetës; -
Kam arsyet e mia, - unë s'mund ta duroj.

Janë dushqet të blertë, të kaltër janë sytë
E grave gjermane; ato i përmall dashuria
Dhe shpresa, besimi, psherëtijnë çdo ditë; -
Unë s'mund ta duroj, - kam arsyet e mia.
 

^Res-Cogitans^

Primus registratum
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Tragödien nebst einem lyrischen Intermezzo - e kam bler diku ne Tübingen,
m'pelqen ironia,kontraditat dhe melankonia e Heine. /pf/images/graemlins/smile.gif

Duhet dhe kurajo te shkruash poezi ne deutsch /pf/images/graemlins/tonguee.gif ,
esht gjuh disi e "veshtire" (=/= nga frengjishtja ose anglishtja).
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Është vërtet e vështirë të shkruash poezi në gjermanisht. Është ky dhe shkaku, mendoj unë, që shumica e muzikantëve gjermanë shkruajnë/këndojnë anglisht (Boney.M; Modern Talking, Scorpion, Lou Bega,..., pa numur). Fjalët në anglisht janë më të shkurtra, me pak rrokje. Është si një mozaik: gurët e vegjël mund t'i përdorësh më lehtë. Gjermanishtja ka fjalë tejet të gjata.

" Ka fjalë në gjermanisht që janë aq të gjata, sa mund t'i shohësh vetëm në perspektivë. Ato nuk janë fjalë, ato janë procesion gramatikor." - Mak Twain
Kush ia del mbanë të bëjë "mozaik" me të tillë "gurë" të stërmëdhenj, provon se është mjeshtër. Jam i bindur se Haine është njëri prej tyre; - i përkryer. Është kënaqësi ( dhe dhuratë) të mund ta lexosh në origjinal.
Për arsye të kohës të pamjaftueshme, mua më duhet t'i përzgjedh, ose më mirë t'i gjej të përzgjedhura shkrimet që lexoj dhe përdor nga gjermanishtja. Aktualisht burimi im kryesor është një përmbledhje e zgjeruar antologjike për shkollat e mesme, bërë nga Elisabeth Paefgen dhe Peter Geist. Është e plotë, e zgjeruar dhe tani për tani e mjaftueshme. Temën për Hainen jam duke e plotësuar me një "argumentim" të tij pse Zoti e ka bërë njeriun me dy duar, dy veshë, një gojë, një... Shpresoj ta mbaroj deri në Wochenende.
 

makuciko

Forumium praecox
Re: Haine, diçka më shumë për poetin

Gott versah uns mit zwei Händen,
Dass wir doppelt Gutes spenden;
Nicht um doppelt zuzugreifen
Und die Beute aufzuhäufen
In den grossen Eisentruhn,
Wie gewisse Leute tun -
(Ihren Namen auszusprechen
Dürfen wir uns nicht erfrechen -
Hängen würden wir sie gern.
Doch sie sind so grosse Herrn,
Philanthropen, Ehrenmänner,
Manche sind auch unsre Gönner,
Und man macht aus deutschen Eichen
Keine Galgen für die Reichen.)

Gott gab uns nur einen Mund,
Weil zwei Mäuler ungesund.
Mit dem einen Maule schon
Schwätzt zu viel der Erdensohn.
Wenn er doppeltmäulig wär,
Fräß und lög er auch noch mehr.
Hat er jetzt das Maul voll Brei,
Muß er schweigen unterdessen,
Hätt er aber Mäule zwei,
Lüge er sogar beim Fressen.

Mit zwei Ohren hat versehn
Uns der Herr. Vorzüglich schön
Ist dabei die Symmetrie.
Sind nicht ganz so lang wie die,
So er unsern grauen braven
Kameraden anerschaffen.
Ohren gab uns Gott die beiden,
Um von Mozart, Gluck und Hayden
Meisterstücke anzuhören -
Gäb es nur Tonkunst - Kolik
Und Hömorrhoidal - Musik
Von dem grossen Meyerbeer,
Schon ein Ohr hinlänglich wär! -
 
Top